Mahmut Şevket P a şa ’nın Günliil
Mecil Efendi, Padişahın Tahttan
İndirilmesini
■ Edirne’den gelen haberler
fena idi. Kar fırtınası yü
zünden askerlerimiz zor
vaziyete düşmüştü.
■ İ z z e t Paşa’nın istediği
100 000 tüfek ve 120
milyon mavzer fişeğinin
temini için emir verdim.
solda Hüseyin Hüsnü Pafa, arkada soldan ikinci ismet Bey (İnönü), üçüncü İsmail Hakkı Bey, dör
HAREKET ORDUSU KUMAMDA HEYETİNDEN BİR GRUP: Önde ortada Mahmul Şevket Paşa,
düncü Enver Bey. Resmin çekildiği tarihte Mahmut Şevket Pofa I. II. III. Ordular
Müjettifi idi.
YAZAN: SAD RAZAM MAHMUT ŞEVKET PAŞA
ÇIKAN KISMIN ÖZETİ: 23 ocak 1913 tarihinde sadrazamlığa
tâyin edilen Mahmut Şevket Paşa, Balkan Savaşının lehte
netice vermeyeceğini sezerek sulh yoluna gitme taraftarıdır.
Memleketin ileri fikir adamları ve kumandanlar arasında gö
rüş ayrılıkları vardır. Bu arada Sadrazam çeşitli devlet işle
riyle de uğraşmakta, muhtelif şahıslarla görüşmektedir...
9
şubat cumartesi günü sabahı Har biye Nezareti'nde (alıştım. Eski Da hiliye Nazırı Talât Bey geldi. Türk dostu olduğunu söylediği bir Ingiliz mebusunu tanıştırdı. Talât Bey, Gelibo lu'daki vaziyet dolayısıyla endişelerini açıkladı. Teskin ettim. Harbiye Nezare- ti'nden Alman Sefaretine gittim, büyük elçi ile görüştüm.Sonra Saraya gittim. Huzura çıktım. Padişah, ben Gelibolu'da iken eski sad razam M üşir Gazi Ahmet Muhtar Paşa ile oğlu Mahmut Muhtar Paşa'nın sara ya gelip kendisini ziyaret ettiklerini söy ledi :
— Ahmet Muhtar Paşa, pek kıskanç bir ihtiyardır, dedi.
Ahmet Muhtar Paşa, M üşir (Mareşal) rütbesiyle sadarete tâyinimi kıskanıyor du. Aleyhimde padişaha bir şeyler söy lediğini tahmin ettim.
Saraydan Bâbıâli'ye geldim. Alman büyükelçisini kabul ettim. Sonra hükü meti topladım. Londra'dan eski sadra zam Hakkı Paşa'dan gelen telgraf okun du.
Hakkı Paşa, Ingiltere Hariciye Nazı rı Sir Edward Gray’le görüşmesini an latıyordu. İngiltere Hariciye Nazırı, bize derhal sulha razı olmamızı tavsiye edi yor, Edirne'nin düşmesini beklediğimiz
takdirde, vaziyetimizin daha kötü olaca ğını söylüyordu.
Hükümet toplantısında Bahriye Nazırı Mahmut, Başkumandan Vekili İzzet vj Alman mütehassısı Lüson'un raporları okundu. Bahriye Nazırı, o günkü toplan tıya gelmemişti. Her üç raporda da, as kerimizin taarruz kabiliyeti olmadığın dan, Edirne düşmeden önce sulh yapıl masından bahsediliyordu. Hattâ İzzet Paşa, sulh yapılmadığı takdirde, başku mandanlık vekâletinden istifa edeceğini yazıyordu.
Hükümet toplantısında, sulh taraftarı nazırlarla sulha aleyhtar olanlar arasın da şiddetli münakaşalar oldu. Dahiliye ve Maarif Nazırları: «Sulhun zamanı değildir» dediler. «Zamanı geçmiştir» di ye cevap verdim. Edirne'yi Bulgarlar'a bırakarak sulh yapmak kanaatimi mü dafaa ettim. «Edirne'nin düşmesini bek lemeyelim» dedim, «çünkü o takdirde düşman, Bolayır ve Çatalca hatlarımızı da geçer, memleket daha büyük bir fe lâkete duçar olur.»
Kabine arkadaşlarım mahsus Edirne' nin düşmesini bekliyorlardı ki, efkârı umumiyeye «ne yapalım şehir düştü» desinler ve efkârı umumiye tarafından «kendini müdafaa etmekte direnen bir şehri düşmana bıraktınız» ithamına uğ
ramasınlar. Bir de kabinede, benden ön ceki Kâmil Paşa hükümetine karşı İt tihat ve Terakki Fırkasını korumak fik ri hâkimdi. Çünkü İttihat ve Terakki, «Edirne'yi düşmana bırakacak» ithamıyla Kâmil Paşa hükümetini düşürmüştü.
«İTT İH A T VE TERAKKİ’NİN OYUNCAĞI OLAMAM»
Halbuki işi bu dereceye getirip sulhu savsaklamak, ittihat ve Terakki için, daha fazla ithamı mucip olurdu. Kabine arkadaşlarım bu hususu düşünmek iste miyorlardı.
Dedim k i :
— Ben müstakil fikirli bir adamım, ittihat ve Terakki’nin oyuncağı olamam. İttihat ve Terakki Umumî Merkezi, sat hî fikirli adamlardan mürekkeptir, Bal kan Harbi çıkmadan, «Yunanistan'la it tifak ederek bu devleti diğer Balkan devletlerinden ayıralım,» dedim, kimse kulak asmadı. «Trablusgarp Harbi'ni uzatmayalım, Balkan devletlerinin ittifa kına zemin hazırlar, Rumeli’ni kaybede biliriz,» dedim, Bâbıâli beni dinlemedi. O zaman fikirlerimi şiddetle ileri sür mediğim için şimdi vicdan azabı için deyim. Artık her hangi bir zaıf eseri göstermeyeceğim.»
Taha Toros Arşivi
