ûat'ın yıkılan son direği
¡Turhan GÜRKAN
Tuluat sanatının ayakta kalan son direği de yıkılıp gitti. Türk Tiyatrosunun, "Türk . ¡Sineması’- nm unutulmaz adlarından biri, Ortaoyunu geleneğinin son tem silcisi. büyük halk sanatçısı İs mail Dümbüllü yok artık. Yarım yüzyıldır esprileri, mimikleri, fıkraları, kişiliği ve varlığıyla mü yonlarca insanı kahkahaya boğan bir koca anıtın yıkılışının üzün tüsü içindeyiz.
İsmail Dümbüllü yetmişdört yaşındaydı. Tüm ömrünü sahne de, kuliste, film setinde yıprata rak yitirmiş, yorgun düşmüştü. Çalışacak durumda değildi. İki yıl önce düzenlenen bir jübile ile emekliye ayrılıp sahneye ve per deye veda etmişti. Fakat içi sa nat aşkıyle yanan Dümbüllü için köşesine çekilip oturmak, açıla n a en büyüğüydü. Uğradığı ge çim sıkıntısından mı, yoksa sa nat tutkusundan mı bilinmez, jü bileyi, emekliliği unutup kendini yine halkın karşısında sahnede buluverdi. Türkiye'de sanatçının kaderi değişmiyordu, ölenedek çalışması gerekiyordu yaşamak için. İsmail Dümbüllü’ye de e- mekli maaşı bağlanması yolunda yapılan bir kanun teklifi, B.M.M. de onaylanmıştı. Geçim koşulla rının ağırlığı karşısında çalış mak zorunda kalan Dümbüllü za yıf düşmüş, bir ay önce bir tra fik kazasında başını bindiği oto mobilin camına vurarak beyin
sarsıntısı geçirmiş, bir hafta ön ce de kalp yetmezliği nedeniyle kaldırıldığı Cerrahpaşa Hastane sinde bu iki nedenle hayata göz lerini yummuştu.
Sahneye ilk kez Birinci Dünya Savaşında ünlü tulûatçı Kel Ha sadın yanında çırak olarak çı kan İsmail Dümbüllü, ölümüne- dek sahneyi bırakmamış, ona ya pişik gibi yaşamıştı. Yıllarca Türk Tuluatım temsil eden Na- şit’ten sonra yaşayan en büyük ve tek tuluatçı olan' İsmail Düm- büllü’nün bugün yerini doldura cak bir başka sanatçının olmama sı ne acıdır. İsmail Dümbüllü, bugün tarih olmuş, bir dönemin Türk sahnesinin yansıdığı Üskü dar Kemer Tiyatrosu, Şehzade- başı Şark Tiyatrosu, Turan, Fe rah, Tepebaşı Tiyatrosu ve sayı sız turne tiyatrolarının yaşayan tek canlı örneğiydi.
İsmail Dümbüllü'nün en ilginç yönü de, sahne yaşamının yanı sıra sık sık beyaz perdede de gö rünerek, geleneksel sanatını Türk Slneması’na maletmiş ol masıdır. Böylece, bugün artık iyice yitirilmiş olan tulûat ve halk sanatlarını Dümbüllü’nün perdeye yansıyan kişiliğiyle gele cek kuşakların ilgisine sunulmuş görmek, övünülecek bir olaydır. Sanatı ve kişiliğiyle ölümsüzler arasına katılan Dümbüllü’nün a- nısmı saygıyle kucaklıyoruz.
Dümbüllü’nün başlıca filmleri
1945 KIZILIRMAK - KABAKO-YUN t Yönetmen: Muhsin Ertuğrul. Hadi Hür, Peri han Yanal, Suzan Yakar, Nevin Seval, Behzat Butak, Vasfı Rıza Zobu, Mahmut Morali ile).
1946 KILIBIKLAR iYönetmen: Seyfi Havaeri. Halide Pişkin, Mehmet Karaca, Şükriye Atav, Toto Karaca ile). 1948 DÜMBÜLLÜ MACERA PE
ŞİNDE (Yönetmen: Şadan Kâmil.. Muallâ Mukadder, Hakkı Ruşen’le).
1948 KELOĞLAN (Yönetmen: Ve dat Örfi' Bengü. Suzan Ya kar, Mehmet Karaca, Vedat Karaokçu ile).
1950 HARMAN SONU DÖNÜŞÜ (Yönetmen: Vedat Örfi Ben gü. Suzan Yakar, Şükran Özer’le).
1951 İNCİLİ ÇAVUŞ (Yönetmen: Semih Evin. Suzan Yakar, Halide Pişkin, Berrin Aydan, Lütfi Güneri ile).
1951 NE SİHİRDİR, NE KERA MET (Yönetmen: Esat Öz gül. Luiza Nor, Rasih Er- tuğ ile).
1951 SİHİRLİ DEFİNE (Yönet men: Semih Evin. Luiza Nor, Nurhan Nur, Zeki Al- pan ile).
1952 DÜMBÜLLÜ SPORCU (Yö netmen: Seyfi Havaeri. Gü- ner Çelme, Hüseyin Kâşif ileu
1952 YILDIZLAR REVÜSÜ (Yö netmen: Zeki Alpan. Suzan Yakar, Safiye Ayla, Sabite Tur Gülerman, Perihan Sö zen, Hamiyet Yüceses’le). 1953 KIRK GÜN KIRK GECE
(Yönetmen: Esat Özgül. Ni met Alp, Ayla Can, Temel Karamahmüt ile).
1953 VUR PATLASIN, ÇAL OY-N.ASIN (Yönetmen: Esat Özgül. Nimet Alp, Sabahat Tanık, Temel Karamahmüt ile).
1954 BAYRAM GECESİ (Yönet men: Esat Özgül. Halide Pişkin, Muzaffer Nebioğlu ile).
1954 CANLI KARAGÖZ - MİHRİ- BAN SULTAN (Yönetmen: Muharrem Gürses. Muhte rem Nur, Tevhit Bilge. De niz Tanyeri, Halide Pişkin ile).
1854 DÜMBÜLLÜ TARZAN (Yö netmen: Muharrem Gürses. Tevhit Bilge, Aziz Basmacı, Zeki Alpan’laı.
1954 FINDIKÇI GELİN î Oîöh*t! men: Orhan Erçin. İnci Bi- rol’la).
1954 NASREDDİN HOCA VE TİMÜRLENK (Yönetıhen: Faruk Kenç. Halide Pişkin, Salih Tozan, Vedat Kara okçu ile).
1962 GOL KRALI CAFER (Yö netmen: Hulki Saner. Sup hi Kaner, Vahi Öz, Serpil Gül ile).
1963 TEMEM BİLÂKİS (Yönet men: Aram Gülyüz. Öztürk Serengil, Çolpan İlhanla). 1965 İSTANBUL KAZAN, BEN
KEPÇE (Yönetmen: Orhan Elmas, öztürk Serengil, E- sen Püsküllü ile).
1965 NASREDDİN HOCA (Yö netmen: Yavuz Yalınkılıç. Gürdal Onur, Mürvet Simle) 1971 NASREDDİN HOCA (Yö
netmen: Melih Gülgen. A- ziz Basmacı, Mürvet Sim, Hayri Caner’le).
Vahi öt - İsmail Dümbüllü - Sadri Alışık «SOYTARI» filminde
İstanbul Şehir Üniversitesi Kütüphanesi Taha Toros Arşivi
