KAZ KARKASI, KLOAKASI, ALTLIĞI İLE KAZ, TAVUK VE BILDIRCIN YUMURTALARINDAN CAMPYLOBACTER JEJUNI'NIN İZOLASYON VE İDENTİFİKASYONU

VeL. Bil.Derg, (2004), 20, 4: 47-52

KAZ KARKASI

,

KLOAKASI

,

ALTllG

I

iLE KAZ, TAVUK VE BILDIRCIN

YUMURTALARıNDAN

CAMPYLOBACTER JEJUNfNIN iZOLASYON VE

iDENTiFiKASYONU

Mehmet

Elmalı1@

Hilmi

Y

aman"

Z

eynep

Ulukanlı2

K

enan

G

enctav

3

Isolation and Id

entifica tion of Campylobacter jejuni

in

goose

carcass, goose c1oaka,

goose bedding

and goose,

chicke n

and

quail

eggs

Özet: Kazlar.Kars ve Ardahan illerinde küçük sürüler halinde yetiştirilmektedir. Kaz eti gelenekselolarakyetiştirilenve bölgeinsanları tarafından kışaylansüresince tüketilenönemli birgıdadır. Buçalışmada, 25 kazkarkasında, kazıardan alı­ nan 42 swapörneğinde,6 kafestekikazıarın altlığıve çiftliklerden toplanan 94 adet kaz,66 adet tavuk ve 108 adetbıldırcın yumurtasındaCampylobacterjejunivarlığıaraştırıldı.Sonuç olarak, kaz,tavuk vebıldırcınlardanyumurtaya vertikalbulaşma olmadığı saptandı.Kazaltlığınınbirbulaşma kaynağı olarak önemli düzeyde (ortalama 2.23MPNlg) Campylobacter jejuni içerdiği saptandı. Campylobacterjej uni taze kazkarkaslarındancampylobacteriosis'esebebiyetverebilecekortalama 2.05

MPNlgdüzeyinde izole edildi. Kazaltlığının ve taze kaz karkaslannıninsan sağlığını olumsuz yönde etkileyebileceğiso -nucunavarıldı.

Anahtar Kelimeler:Altlık,C.jejuni,Kanatlı,Karkas,Kaz,Yumurta

Summary: Goose are keptin smail flocksin Kars and Ardahan district.Goose meat is a tradionallyimportant Iood and con-sumedduringwintermonths by local people.In thisstudy,the presence of Campylobacter jejuni was investigated in 25

fresh goose careass,42Cıoakaswap samplestaken from goose,6 beddings samples taken from 6 cages,94 goose eggs, 66 chicken eggs and 108 quaileggs collected from farms.The results showed that there is no verticalcontaminationof Campylobacter jejun ifroom goose,chicken and quails to theireggs.It was determined that goose beddings contained Campylobacterjej uni atimportant levels (meanof2.23MPNlg) indicating gooose beddings as a contamination source.

Campylobacter jejuni was isolated from goose carcasses at the mean Jevel of 2.05 MPNlg that can cause

camp-ylobacteriosis. Itwas concludedthatfreshgoose carcasses and goose beddingsmay affects human health in negative.

Key Words: Bedding,C.jejuni,Poultry,Carcass,Goose,Egg Giriş

Campylobacterjejuni (C. jejum) Gram (-), spor oluşturmayan, mikroskobik bakıda "S" harli, helikal veya spiral formlu (Holt ve ark, 1994), hem mik-roaerofilik, hemde kapnofilikveyaşamsalaktivasyonu için ortamdayaklaşık% 5 02,% 10 C02 ve%85 N2 ye ihtiyaçduyan birmikroorganizmadı r(Boltonve

co-ates, 1983). C.jejuni başta gıda kaynaklı infeksiyon olmaküzere(Skirrow,1990), Guillain-BareSendromu (GBS), Miller Fisher Sendromu (MFS)(Mishu ve B la-ser, 1993; Nishimurave ark, 1997), hemolitik üremik sendrom (Sillero ve Almirall, 1999), obstrüktif hepatit (Kila ve ark, 1990), reaktif arthritis, pankreatitis, pe -ritonitis (Skirrow, 1990) ve meningitise (Anon, 2001) nedenolmaktadır. Etken gıdalarla alınmasını takiben,

ince bağırsak epitel hücrelerine ulaşarak, değişik t ür-lerde ısıya dayanıklı Campylobacter Cytolethal D is-tending Toksin (CDn (Klipstein ve Engert,1984; Pic -kett ve ark, 1996; Purdy ve ark, 2000), Hela ve Vero hücreleri üzerine etkili, hemolitik yeleneği olan S i-totoksin (C'T) (Pang ve ark, 1987),yine Hela ve yero hücreleri üzerine sitotonik etkili kolera toksini benzeri toksin (CLn (Palacios ve ark, 1983;Johnson ve Uor, 1984),Shigellatoksinibenzeritoksin(SLn (Moore ve Madden, 1988) ve Hepatoloksin

(Hn

(Kita ve ark, 1990)oluşturabilmektedir. C.jejuniinfeksiyonuiçin g e-rekli olan minimal infeksiyon dozu (MID) 5x102

kob

/g

olarak kabuledilmektedir (Evans ve Brachmann,1991. Humprey, 1999;Wassenarve Blaser, 1999). Son yı l­ larda yapılan epidemiyolojik çalışmalar C. jejunln in

GelişTarihi: 18.11.2004 @:ELMAL125@hotmail.com

I.KatlcasÜniver~tes~Veteriner Fakültesi,BesinHij yeni ve TeknolojisiAnabilimDalı ,KAR S 2.Kafkas Univcr ııcsıFen Edebiyat Fakültesi,Biyoloj iBölümü.KARS

Tab/o 1.C.jejuni izolasyon ve Klentifikasyonunda kullanılan

tesüer

kastarean ve butun gOvdeyebağlandı!)ıbölgenin içkıs­ mındaki

kaslardan

aseplikkoşullardaalınan

ö

rnek

s

tera

bir kavarıoza konularak so{ıuk zincir attında ıa­

boranıvaragetirildi

ve

her birörnekten 1 galınarak her biri 9

ml

Campylobacter Enrichrnent Broth

Basa

(AM 7526, Acumedia+SR 171, Oxoid) içeren tüplere ak

-tanıdı.

AItIık Omeklerinin analizi: Kazıann attından alınan yaklaşık

50 9

alUık steril bir havanın içerisinde

ka

-nşnntarak homojen hale getirildi ve bu homojen ka

-nşımdan 1

9

attlık 6meği alınarak, her biri 9 ml

carre-y\obaeter Enrichment Brath Basa (AM 7526, Acumedia+SR 171,

Ox

oid)

içerentüplereaktanldı.

Karkas, attlık ve yumurta örnekle" 37°C'de 2-4 saat ve takiben 42<'Ç'de

20-44

saat mikroaerolilik (Campygen CN025A, Oxoid) ortamda inkübe edildi (Selektif Zenginleştirme). Yumurta, alUık

ve

karkas ö r-nekleri damla plak tekni!)iyIe,Idoakadanalınan

swap

ö

r-nekleri ise yayma plak tekniğiyle mCCDA (Modified Campylobacter

Blocd-Free

Selective Agar

Basa

,

CM 739, Oxoid+SR 117,Oxoid) besiyerine ekim yapıldı

ve

42OC'de 24-48 saat mikroa erofilik ortamda inkübe ed il-di. Inkübasyon sonunda mCCDA'da konveks

gO-runümlt)yaygınfilmşeriditarzında

ü

reyen

tipik koIonUer seçilerek identifikasyon testlerini yapabilmek için

Abey

-ta-Hunt-Bark (AHB, AM-7269 , Acumedia) besi yerine ekim yapıldı ve 42"C'de mikroaerof ilik ortamda 24-48 saat inkübe edildi. Üreyen kolon ilere oksiciaz ve

ka-talaztestleriile Gram boyamayapıldı.Gram(-),şcııheli kolonilere

C.

jej

unlnin

identifikasyonunda öncelikle kul·

lanılan hippurat hidroliztesti yapıldı, 37OC'de2 saat i n-kübasyonsonucu nda hippurat

hldrollz

testi pozitif

otan-lar

C

.

jej

uni

olarak tanımlandı . Hippurat hidroliz testi pozitif

ve

negatif veren tüm kolon ilere cepholothin ve nalidiksikasit disk antibiyotik testleri (Agarjelldifüıyon

testi),

25,

35-37 ve 42OC'OOüretretestleri uygulandı.

C.

jejunl

nin

ızolasyon

ve

identifikasyonunda kullanı lan testlerTablo 1'00 verilme ktedi r.

ELMALI,YAMAN,ULU K A NLI,GENCTAV

başta kanatlı eli (Izat ve ark, 1988; Kwiatek ve ark, 1990; Atabay ve Corıy, 1997;Elmalı ve Yaman,2004) olmak üzerekırmızıel ve iç organlar (Grau, 1998; Da-vidson ve ark, 2000; Elmalı 2001; Elmalı 2004), süt (Morgan ve ark, 1994; Yaman ve Elmalı 2004) ve kIor -lanmamış sulardan (Engberg ve ark, 1998) izole

ve

idenlifiye edildi{Jinibildirmektediner.

Kaz, Kars ve Ardahan illerinde gelenekselolarak yetiştirilen

ve

ço{ıunlukla kış aylarında tüketilen bir besin maddesidir. Yapılan literatür araştırmalan so -nucunda dünyanın bir çok ülkesinde broyler, brayler

a/llığı ve tavuk yumurtalanndan

C

.

jejuni

izolasyon ve identifikasyon u ile ilgili olarak çok sayıda araştırmanın yapıldığı saptanmıştır.Bununla biniktekaz etinin yoQun olaraktüketildiğiortaAvrupa ülkeleridahilolmak üzere, Türkiye 'de kaz karkası, kaz yumurtası, kaz kloakası, kazların banndığıpadoklannaltlığı ile bıknrcm

ve

tavuk

yumurtasından

C.

jej

un;

izolasyon

ve

identifikasyonuile igiliolarak yeterlisayıda araştırmanınyapılmadığı

sap-tanmıştır. Bu nedenle taze kaz karkaslan , kaz

yu

-murtası, kaz kIoakasından alınan swap ömeklerinde, kazlannbanndl{Jıpadokiannaltlığında,bıldırcınve tavuk yumurtasında

C

.

jejunivarh{Jı araştınldı.

Materyal ve Metot

Kars'labir çiftliktebulunan 6

katese

ait

kaz attıığı ,

bu kafesle rde barınan 42 kazın kIoakasından alınan swap ve bu kafeslerde büyütülen 25 kazın kesimi ile elde edilen taze karkaslardan alınan örnekler ile

ça-lışmanın yapıldığı bu çiftlik

ve

Kars'ta bulunanfarklıçift· liklerdentopla nan 94 adet kaz,

66

adet tavuk

ve

108 adet bıldırcın yumurtasının materyalolarak kullanıldığı buçalışmada, C.jejuni vanl{Jı nı nsaptanarak insansağ­ lığı açısından yaratabileceği potansiyel riskin be-hnenmasi arnaçıandı.

C

.

jejunlnin izolasyon ve

iden· tifikasyonu Food and Drug Administration (FDA) (Anan,1998)tarafındanbildirilen yöntem esasalınarak,

C

.

jej

uni

düzeyi ise Most Probable Number tekniği (MPN)(3'lütüpyöntemi)kullanılarak aşağıdabelirtildiQi

şekildeyapıldı .

Çiftliklerden temin edilen yumurta örnekleri, altlık ve kaz karkaslan en

geç

6

saat içerisinde mikrobiyel bakımdananalizedildi.

Yumurta örne klerinin analizi: Steril petri kapağı içerisine konulan yumurtalar alkolle kabuklan de-zenfekte edildikten sonra_{yumurtanındış}yüzeyi alkelle flambe edildi ve aseptik koşullarda kabuklan kınlarak

yumurta içeri!}inden steril pipetlere 1 ml çekilerek içe-risinde her biri 9

ml

Campylobaeter Enrichment Broth Base (AM 7526, Acumedia+SR 171, Oxoid) bulunan

treer

e

aktanldı.

Karkas örneklerinin analizj: Kesilmiş ve

iç

or-ganları çıkarılmış karkasın göğüs deri attıdokusundaki

Testler Oksiclaz Kala/az Hippurathidroliz 25°C'deQreme 35-37"C'OOQreme 42"Cdecreme GephoIoltıin'edirenç Nalidiksikasit'edirenç Di:DirençI.Du:Duya.... c.jejuni + + + + + Di Du

K.ı Karlıı;."",Klnaka-<;ı, Altlığıii.Kaı. Tavulıı;•••

Tablo 3.Kaz karkası ve aliliklardan izoleedilen C.jejuni deoer1eri

Tablo2.Analiz edilen örneklerden izole ve identifiye

edi-lenC.jejuniceam

Tartışma ve Sonuç

Araştırmadaanalize alınan

66

tavuk,94kazve 108bıldırcrnyumurtaiçeriOininhiç birindenC.jejunj izole edilememiştir. Benzer durum bir çok araş­ tırmacı (Shankerve ark, 1986;Beker ve ark, 1987; Cox ve ark,20(4) _tarafından da_{bildirilmiştir.Kanatlı} yumurta içeriklerinde C.jejunlnlnbulunmaması bazı araştırmacıların (Doyle, 1984; Shanker ve ark, 1986) ifade eniOi gibikanatlının baQırsak. kIoakave

Bulgular

AnaliZedilen

66

tavuk. 108bıldırcın ve

94

kaz

yumurta içeriOlnin

hiç

birinden

C

.

jejunj izole edi-Iemedi.42 adet kazın kIoakasındanalınan swap

ö

r-neklerinin 26'

smda

n

(% 61.9)

C.

jejuni izole ve denııfiye edildi. Analizedilen 6 kafese ait kaz

ah-/ıQının tamamından (% 100) min 1.50 MPNlg,

max

4

.

30

MPNlg ve ortalama olarak 2.23 MPNlg

eo-zeyinde

C

.

jejuniIzole ve Identitiye edildi.

Y

ine

ana-liz edilen 25 kaz karkasının lS'inden (% 60.0) min

1.50 MPNlg,

max

4.30 MPNlg ve ortalama olarak 2.05 MPNlg düzeyinde

C

.

jejun/lzole ve idenlifiye edildi.Gerek kazaltlı~ı ve gerekse kazkarkasuldan izoleve

l

dentiüye

edilen C. jejunl nin dOzeyinin mi·

nlma

l

infeksiyon dozunda olduQu saptandı. Analiz edilen

ö

rnekle

r

den

izole ve identifiyeedilen

C.

jejun!

oranı Tablo 2' de, min, max ve ortalama deoer1eri iseTablo3'deözetlenmiştir.

dışkı normal mikroflorasında yer almasına ra~men kanatlıdan yumurta içeriOine vertikal yolla

bu

-laşmadlOIşeklinde açıldanabilir.

Bir

çok

araştırmacı (Bolton ve Coates, 1983; Griffiths ve Park. 1990; Skirrow, 1990; Atabay ve Cony, 1997)

çOQtJ

bakterinin 02'ye karşı koruyucu enzimatik sistemleri (aerotolerans aktivite)

bu-lunduı)unu, Campy\obaeter türlerinde bu koruyucu enzinlatik yapılann mevcut oımadıOını ve ü re-yebilmeleri

için

mikroaerofilik ortama ihtiyaç duy -malan nedeniyle d~erbakterilere nazaran rekabetçi özelliklerininzayıfolmasınaraQmenetkenın ba~ırsak ve kIoakanınnormal

mikroüorasmda

yer aldı~ını, dış­ kıda ve altlıkta yaşamsal aktivasyonunu devam et-tirerek Campylobacter

i

nteksiyenun

yayılmasında önemli bir kaynak olduğunu bildirmektedir1er. N i-tekim,

C

.

jejunlninanalizedilen6 kafese aitaltlıkö r-neoinin tamamından (% 100) 2.23 MPNlg

d

ü-zeyinde, 42 kazdan ahnan swap ömeklerinin 26' sından % 61.9 oranında saptanması bir çok araş­ tırmacının(Bolton vecoeıes. 1983;GriHiths ve Park. 1990;Skirrow, 1990;Atabay ve Cony, 1997)

camp-yIobaeteriosis etiyolojisinde dışkmm

önemi

ko-nusundakisaptamalanyla uyumgOstermektedir. Kwialek ve ark. (1990), tüketima sunulan 200

kaz karkasının 76'slndan (% 20.0)

C

.

jejunj izole ve identifiye ediidiOini bildirmişlerdir. Genel

iZolasyon

oranı bakımından deQer1endirildiQinde.araştırmacının çalışma sonuçlan bu çalışmada

elde

edilen bulguya gOre dOşOktOr. Bunun nedenleri. araştı rıcının ızo­ Iasyon ve Identifikasyonda kullandlQı besi yeri ve

suplemennerin

farklı bileşimleri ne,

sen

itasyon

vehi j-yen kurallarına uygun olarak yapılan endüstriyel

ka

-natlı yetiştiriciliOiyanısıramezbahadakesimişlemisı­ rasında çapraz kontaminasyonun azaltılmasına bağlanabilir.

Bir çok araştmcmm (Oosterom ve ark, 1983; Slem ve ark., 1984; Stern ve ark., 1985; Ge -nigeorgis,

C

.

,

1986; Diker ve ark., 1987; Boer ve Hahne, 1990; Kazwala ve ark., 1990; Kwiatek ve ark., 1990; Atabay ve

CO

ny,

1997; Alanassova ve Ring, 1999; Nielsen ve Nielsen, 1999; Ozer ve Ergun, 1999; Steinhauserova ve FojtivOıa. 1999;

Berrang

ve

ark.

2000; Berrang ve Dickeos, 2000; Zhao ve ark. 2001) deQişik kanaUı tür1erinin

kar-kasıanndaC.jejuni

ize

tasyon

ve identitikasyonuile il-giliaraştırmalan incelendiQinde C.jejunlnin bulunma

oranının % 12.5-72 aras ı nda deQiştiQi gOz

-Iemlenmiştir.

Etkeninetiyolojisiincelendi~inde ise.su.kümes

yakınında bulunan kedi, kOpek ve kuş gibi hayvan

kaynaklı kontaminasyonlar, mezbahada kullanılan O O O 60 61.90 100 C.jeiuni (%) Ortalama (MP N/g) 2.05 2.23 Adet 4.30 4.30 (MP N!g)

mO

n

(MPN!g) Omek (+) Tawkyumurtası'çengi

66

O Kazyumurtası 'çerig 94 O

Bıldırcın yınıurtası iÇeriği 108 O Kaz karKasl 25 15 Swap _{42 26} Mlik 6 6 Omek Kazkarkası 1.50 AItlık 1.50

49

ELMALI, YAMAN,ULUKANLı,GENCTAV

uygun olmayan veya yetersiz teknoloji, kesim işlemi

sırasındaki yetersiz sanitasyon-dezenfeksiyon ve

personel kaynaklı kontaminasyonların, kesim tek-nolojisi boyutuyla değerlendirildiğindeise, haşlama

tankı, tüy yolma, içorganların çıkarılma ve karkasın

parçalama aşamasının campylobacteriosis'in eti-yolojisinde etkili olan kritik kontrol noktaları olduğu

saptanmıştır. Bu kritik kontrol noktalarında alı­

nabilecek etkili önlemler

C.

jejunikaynaklı gıda ze-hirlenme olgusunu ve buna bağlı oluşacak eko-nomik kaybı nispeten azaltabilecektir.

Genelolarak araştırmalardakiizolasyon

oran-ları ndaki farklılıklar sürü prevalansı ve kesim hijyeni kaynaklı olabildiği gibi çalışmaların yapıldıkları yıllar

içerisinde C. jejuniizolasyon ve identifikasyonunda

kullanılanbesi yeri ve supplementlerinfarklılığınada

bağlanabilir.

Sonuç olarak, kanatlıdanyumurtaya vertikal

bu-laşmanın olmadığı, altlığın önemli düzeyde C.jejuni

içermesine bağlı olarak kontaminasyon açısından

önemli bir kaynak olduğu, taze kaz karkaslarının or-talama mikrobiyel yükünün infeksiyon oluş­

turabilecek düzeyde

C

.

jejuni içerdiği ve bunun

insan sağlığını olumsuz etkileyebileceği

sap-tanmıştır.

Teşe kkür

Çalışma süresince yardımlarını esirgemeyen

Yrd. Dr. Mehmet Tuzcu'ya teşekkürlerimizi bir borç biliriz.

Kaynakl ar

Anonim (1998). Chapt: 7. Campylobacter. In 'Bac-teriological Analytical Manual-Food and Drug Ad-ministralion(F.D.A)', ADAC.,8th ed.USA.

Anonim(2001).Campylobacter spp. laboratory reports. Public Health Laboratory Service. Erişim: http.!!

www.phls.uk.ErişimTarihi:19.01.2001.

Atabay, H.I., Corry, JEL. (1997). The prevalence of

campylobaeters and arcobacters in broiler ehickens.J.

Appl. Microbiol,83,619-626.

Atanassova,V.,Ring,C.(1999).Prevalence of Camp-ylobacterspp.in poultry and poultry meat in Germany.

Int. J.Food Mierobiol.,51, 2-3,187-90.

Baker,R.C.,Parades, M.D.,Qureshi, RA (1987). Pre-valence of Campylobacter jejuni in eggs and poultry meat in New York State.Poult. SeL,66, 11,1766.70.

Berrang,ME,Buhr, R.J., Cason, JA (2000). Camp-ylobacter recovery from extemal and internal organs of commercial broiler careass prior to sacalding. Poult.

ScL,79, 286-290.

Berrang, M.E, Dickens, JA (2000).Presence and level of Campylobacter spp. on broilercarcasses throughout the processing plant. Appl. Poult. ScL,9,43-47.

Boer,D.E.,Hahne, M.(1990).Cross-contamination with Campylobacter jejuni and Salmoneıla spp. from raw chieken products during food preparalion.J. Food Prol.,

53,12,1067-1068.

Bolton, F.J.,Coates, D. (1983). A study of the oxygen and carbon dioxide requirements ol thermophilic eamp-ylobacters.J.Clin.PathoL.,36,829.

Cox, NA, Stern,N.I.,Hiett,K.L., Berrang, M.E (1999).

Egg transmissionol Campylobacter jejuni lrom hens to commercial broiler chicken. Erişim : http//

www.usaha

.org/speeches/speech99/s99cox.htlm.Eri-şimTarihi: 11.02.2004.

Davidson,C.,Reilly, S. S., Harp, S.,GiIIiland,E.,Mu

-riana, P.M.(2000).Incidence of Eseheriehia coli, Camp-ylobacter spp.,andSalmoneılaspp., in ground beel and

beef careass surfaces in Oklahoma. Erişim : http://

www.contex.com./99annual/abstraets/46/9.ntm..Erişim

Tarihi: 25.12.2000.

Diker,S.,Aydın, N.,Yardımcı, H.,Arda,M.(1987). Iso-lation of Campyfobacter jejuni,Campylobacter coli and Campylobacterlaridis from intestineof broilers.Ankara

Üniv.Vet.Fak.Derg.,34,2,207-215.

Doyle,M.P.(1984).Association ofCampyfobacterjej uni

with laying hens and eggs. Appl. EnvironmenL. M

ic-robiol.,47,3,533-536.

Elmalı, M. (2001). Isolation And Idenlitication T her-mophilic Campylobacter Species in The Bacteriological

Meat Inspeclion Samples ol Cattle.Ankara Üniversitesi

SağlıkBilimleri Enstitüsü.Ankara.

Elmalı, M.(2004).Presence of C.jejuniincareassand

ground meat marketed in Bitlis.IstanbulÜniv.Vet. Fak.

Derg.,30,2,1-9.

Elmalı, M., Yaman, H. (2004). Thermophilic C

amp-ylobacter spp. on Irozen poultry carcasses.KafkasÜniv.

Vet. Fak.Derg.,10,1,27-30.

Engberg, J., Smidt,P.,Scheutz,F.,Nielsen,EM.,On,

W.S.L.,Molbak, K.(1998).Water-bome Campyfobacter

jejuniinleclion in a Danish town a 6 week conlinous so

-urceoutbreak.,Clin.Microbjol.Infect.,4,648-656.

Evans, A., Brachman, P.S. (1991). Chapter 7:Camp

-ylobacter Infeclious.In'Bacterial Infections of Humans.,

-KazKarkası, Kloakası, Altlığıile Kaz, Tavuk ...

Izat, A.L., Gardner, F.A, Denton, J.H., Golan, FA

(1988). Incidence and level of Campylobacter jejuni in broilerprocessing.Poult. ScL, 67,1568-1572.

Johnson, W.M., Uor, H. (1984). Toxins produced by

Campylobacterjejuniand Campylobacter coli.The Lan-cet,229.

Kazwala R.R., Collins D.J., Hannan, RA, Crinion,

PAR., Mahony, H.O. (1990). Factors responsible for

the introduction and spread of Campylobacter jejuni in-feclion in commercial poultry production.The Vet. Rec., 126,305-306.

poration,151-172.USA.

Genigeorgis, C., Hassuneh, M., Collins, P. (1986).

Campylobacter jejuniinfection on poultry farms and its effect on poultry meat contamination during sla-ughtering. J. Food Prot., 49,ll,895-903.

Grau, F. (1998). Campylobacter jejuni and

Camp-ylobacter hyointeslinalis in the intestinal tract and on the carcasses of calves and cattle.J. Food Prot.,51,

ll,857-861.

Griffiths, P.L., Park, RW.A. (1990). Campylobacters

associated with human diarrhoeal disease. J. Appl.

Bacteriol., 69, 281-301.

Holt, G.J.,Krieg, N.R., Sneath, P.A.H., Staley, T.J.,

Wil-liams,S.T.(1994). 'Bergey's Manual of Determinalive

Bacteriology'. 9th ed.,41. USA.

Kita, E.,Oku, D., Hamuro, A., Nishikawa, F.,Emoto,

M., Yagyu, Y., Katsui, N., Kashiba, S. (1990).

He-patotoxic activity of Campylobacter jejuni. J.Med. Mic-robiol.,33,171-182.

Klipsteın , A.F.,Engert, F.R. (1984).Propertiesof crude Campylobacter jejuniheat Iabile enterotoxin.Infect.and

Immun., 45,2,314-319.

Kwiatek, K.,Wojton, B., Stem, N.(1990). Prevalence

and distributionof Campylobacter spp.on poultry and

selectedred meat carcasses in Poland.J.Food Prot., 53, 2, 127-130.

Mishu,B.,Blaser,M.J.U.(1993).Role ofinfection due to Campylobacter jejuniin theinitation of Guillain-Barre syndrome. J.lnfect.Dis.,17,1,104-108.

Moore,J.E.,Madden,H.R.(1998). Occurence of

ther-mophilic Campylobacter spp. in porcine liver in

Nort-hem Ireland.J. Food Prot.,61,4,409-413.

Humphrey, T.J. (1999). The significance of

ylobacter species as food bome patogene.

[http://soft.co.uk/sf26camp.htm],Erişim

rihi:16.02.2000.

Camp-Erişim:

Ta-Morgan, D., Gunneberg, C., Gunnell, D., Healing, T.D.,

Lamerton, S., Soltanpoor, D., Lewis, A., White, D.C.

(1994). An outbreak of Campylobacter infeclion as-sociated with the consumption of unpasteurised milk at a large festival in England.Eur. J.Epidemiol.,10,581-585. Nielsen, E.M., Nielsen, N. (1999). Serotypes and typa-bility of Campylobacter jejuni and Campylobacter coli isolated from poultry products. Int. J.Food Microbiol.,46, 3,199-205.

Nishimura, M., Nukina, M., Kuroki, S., Dbayashi, H.,

Ohta, M., Ma,J., Saida,T., Uchiyama,T (1997).

Cha-racterization of Campylobacter jejuni isolates from pa-tients with Guillain-Barre syndrome.J.Neurol. ScL,153, 1,91-99.

Dosterom, J., Notermans, S.,Karman, H.,Negels, G.B.

(1983). Origin and prevalence of Campylobacter jejuni in poultry processing.J. Food Prot., 46, 4, 339-344.

Ozer, D., Ergun, 0(1999).Investigation on the presence

of Campylobacter jejuni in the various poultry meat and products markeling in istanbuL. Istanbul Üniv. Vet. Fak. Derg., 25, 1, 81-88.

Palacios, G.,Torres,N., Palacios, R.B.,Torres, J., Es-camiila,E.,Tamayo, J.(1983). Cholera Iike enterotoxin

produced by Campylobacter jejuni.The Lancet.,7,

250-253.

Pang, T.,Wong, P.Y,Puthucheary, S.o., Sihotang, K.,

Chang, WK (1987). In vitro and in vivo studies of a cytotoxin from Campylobacter jejuni., J.Animal ScL,23, 193-198.

Pickett. C.,Pesci,E.C.,Cottle, D.L.,Russell, G.,Erdem,

A.N., Zeytin, H. (1996). Prevalence of Cytolethal

dis-tending toxin production in Campylobacter jejuniand

re-latedness of Campylobacter spp. cdtB genes.Infect. and

Immun.,64,6,2070-2078.

Purdy, D., Buswell, C.M., Hodgons, A.E., Alpine, K.,

Henderson, 1., Leach, SA (2000). Characterisation of

cytolethal distending toxin (CDT) mutantsof Camp

-ylobacter jejuni.J.Med. Microbiol.,49, 473-479. .

Shanker, B.S., Lee, A., Sorreel, T.C. (1986).

Camp-ylobacter jejuni broilers: the role vertical transmission.

J.Hyg.Camb.,96,153-159.

Sillero, M.,Almirall, J.(1999) Campylobacter jejun i and

hemolytic uremic syndrome. J. Hyg. Camb., 82,

363-364.

Skirrow,M.B.(1990). Campylobacter.Lancet., 336,921. Steinhauserova,1., Fojtivola, K.(1999). Serotyping and

identification of Campylobacter jejuni and

Camp-ylobacter coli strains of human and animal origin using

ELMALI,YAMAN,ULU K A N lı,GENCTAV

Stern,N.J.,Green,S.S.,Thaker,N.,Krout, D.J.,Chiy,

J. (1984).Recoveıyof Campylobacterjejuni fromfresh

and lrozen meat and pouhıy collected al slaughter. J.

FoodProt.,47,5,372·374.

Stern, N.J., Hemandez,M.P.,Blankenship,L, Deibel,

K.E.,Doores. S., Doyle, M.P.,Ng, H.,Pterscn, M.o., Sotos.J.N.,Sveum, W.H.,Weslhoff,O.C.(1985).

Pre-valence and distribution of Campylobacler jejuni and

Campylobacterccü in retaüs meats.J. Focd Prot.,48,

7,595-599.

Wassenaar,T.M., Blaser, M. (1999). Pathophysiology

of Campylobacter jejunilntectlons of humans.Microbes

and Infect.,1, 1023-1033.

Yaman, H., Elmalı, M (2004). The OCCurence ol

ther-mophlic Campylobacter (C.jejun~ in raw mUk. Kafkas

Üniv.Vet. Fak. Derg.,LO,1,37-40.

Zhao,C.,Ge,B.,Villena,J.D., SudIer,R.,veh,E.,Zhao, S., White, D.G., Wagner, O., Meng, J. (2001).

Pre-valence of Campylobacter spp., Escherichia con.and

Salmoneıla serovarsin retallchicken, turkey,pork,and

beef from Orsaler Washington.D.C.area.Appl.Environ.