I}URçAK (Vicitı erviliıı(L.) wiıld.),DA VERinn vn VERİN1 UNSURLApı tjznniııo SIRA ARALİGI VE FOSFORUN ETKiSİ

,l-iirlıil.c

_j.,I,iır[ı

_t}itttilcıi

_Koııgrcsi,

_{t5_18}

_Kasıııı

l999,

Adıırıı, (Sıınıılu

tJildiri)

Cilt

ilI, Çayır_lvlcrıı

Ycıılbitkil"ri

v"

Ycıngklik Taııc

tJal<llıgiller, |07_||2

I}URçAK

(Vicitı

erviliıı(L.) wiıld.),DA VERinn

vn

VERİN1

UNSURLApı

tjznniııo

SIRA

ARALİGI

VE

FOSFORUN

ETKiSİ

Tlıe EJfccts ııJ,Row

spııcing

_'

_'Vctclıas

aııd

plıosplııırııs

ıın

yicld

ıınıl

yıeld

cıııııpııneııts

ııf

Biıter

(Viciıı

arı,iliıı (L,)

'Yilld,)

Binııli ÇOiV[AKLI,

Ömer

MENTEŞE,

Ali KOÇ

ve

Atlil

BAKOĞLU

Atatürk Üırivcrsitcsi Ziıaat FaküttcsiTar[a

Bitkilcri

Böliiınii,

E,rztırtırn

i\zpı

Araştırmada i[<i burçıı[< lrattı

(E,2,E,9),4

f-arklı stra arası mesat-esi

(l5,30,45

ve 60

cnr)

ve

j

fbstbr

6-,

1tİ,

5

ve

ıİı

ı.g prorıao) ele

alınmıştır,

Deneıne

Erzuruın

kıraç şartlaı.ında

ilıi

yıl

,u,.vi"'(l997_199siytirtiitiımüıştiir..Araştırmada

incelenen karakterler rıakııııındarı (tane

veriırıi,

[<es

veriıni,

t i,İ.i

uoyr,

aİt bakta

ytiksekliği,

baklada tane saYısı)

lratlar arasıı-ıdaki

tark önemli

t_ılınuştur.

En

ytıksek tolru_m

verimi

(i03.5l

ky'da)

ve

[<eS

verimi

(|36.69

kg/da)

E_2 hattıırda belirlenmiştir.

Alı

bakla yüksektiği ise E_9 (16,00 cm) hattıırda daha

yükse(

buırn,r-,rştur.

Eıı

ytıt<scİ< tohum

verimi

(ll8.49

kg/da)

45 cm

sıra

aralığıileekilenparscllerclene[«leeclilmiştir.Fostbristatisti[<iaçıdansadecealtbakla

yüksekliğincıe

etkiii

olmuştur.

Bu

sontıçlara göre

Ery,*,

ve çevresiırde burçaktan yüksek tane ve kes verimi

alabitınek

içinE-2lıattı oierilebilir.

Tane üretimi yapıldığında burçağın 45 cın sıra aralığı ile el<ilmesi uygundur,

ABSTRACT

Tlıis

study rvas un«leıtaken on 2 bitter vetclres

liııe

(E-2, E,L)), 4 ditferent rorv sPacing

(l5,30,45,60.,r,;

rno 3 phosplıorus

(0,5,

10 kg/da P2o.5) under

dıy

conditions in Erzurum

during

|9g7_|9g8:.

iıgniti"uoi

difference

,r"r"

determined between

tlre lines

characters

(seedyield,stralvyield,plantheight,tlıelowestpod,podnuııberperplant)investigated.

Tlıe highest seed yield (103.51 kg/da) and strarvyıeı,ı

1ııo,o9

kg/da) rvere obtaind from E_2,

.tlre _{highest the lorvest pod height rvas ı_ecoro"j}

in

E_9 (16.00 cm). The lrighest seed yield

(l

l8.49

l<g/da)

rr.r"

d"t"rminei

in

the parcel sorvn rvith

45 cm row

spacing, phosphorus

cffects rvere only the lorvest pod characttr, Acorting to

results,L,2

|\ne was [ecomended to tl_ıe t-arıners because

of

tlre

high

seed

yield

and sİraw yietd.

For

seed

Yield,

bitter vetch should be sown with 45 cm.

ciniş

yembitkileri

tarımında gerek

alan

ve

gerekse

verim

düŞüklüğü

Problemi

burÇak

tarımında

da kenJini

göstermJktedir.

Nitckim çok

es[<i tarilrlerden

beri tarımı

YaPılaır'

l<rırağa

ve

soğuğa clayaırıklı

ve

özellikle

tane

verimi yüksek olan

bı_ırçağın

l970

yılında

ülkeınizdel<i ekim alanı 75.000 lra iken, bu

alan

|992yı|ında

l0.550 ha düŞmüŞtür (Anon,, l992).

Bu

«ltişüşün en

ijııemli

ıredeni burçal< tarıınında karşılaşılan güçlüklerdir, Geleneksel

yembitkilerimizden

birisi

olmasına

rağmen

heırüz.tescil edilmiş

iyi

vasıtlı

bir

burçak

çeşidiıniz

mevcut değildir.

yetiştiricilig,in

yrp,ldığı

bölgelerde

çiftçileriır

elinde yerel çeşit ııiteliğiıırJet<i populasyoırlar kullan,üınui<ta

ve'bitklııin

tarımı

tamamen geleneksel usullerle 1ürütülınektedir.

Burçak tarıııınclaki dar

boğazları

giderırrek

amacıyla

Ankara

Üniversites\

Z\raat Fa[<ültesince başlatılan

bir

seleksiyon zinclrinde,

ülkemiziıı

değişik bölgeleriırden toplaıran ,verel

çeşitler

içersinden 1.i1[<sek

veriınli

ve

makinalı

tarıma

uyguı1

bitkiler

seçilıneye

çalışılınıştı,

(Eü.ir;e

özkaynak,

l984;

E|<iz,

t988; Aylraır,

i989),

Selel<siyon

çalışııaların<laıı

birisi

<le Erzurı_ıın [<ırırç şartlarıır<lıı

yetiştirile.bilecek

burçak

hatlarıırı

belirlemek amacıyla

1993-1995

yılları

arasında

yürütülmüŞtür.

UÇ

Yıllık

araŞtırma soırı_ıçlarıı,ıa

göre burçağın bölgede

özellikle tiıne yemi

için

yetiştirilınesinin

ınümkün otabileceği

bclirtilıniştir. Ayrıca

araştırıcılar gerekli ıslah çalışmzıları taınaınlanıı-ıcaya l<adar

iiıı'ııt\/iir

giiriiIcıı lıiıtlar

_{iizcriııilc}

_{l<iiltüıcl çalışınalar yapı|arak}

_vcriıııi

_{dalıa da}

_{yiikscltıııcııin}

ıntiınkiin

_{olabileceğini hclirtmişlcrdir}

_{(Serin ve}

_ıırk.,

_{1997). Benzcr sonuç}

_ve

_öııcrilcr

_V;ııı kıraÇ Şaıt|arında

Andiç

vc ar[<.

(l996),

tarafındaır yapılan _çalışmada <la belirtilmiştir. Bunuıı

vaı'ılır<la _{Yurt dışında}

_c|verişli

_burçak

_{vaıyeteleriııi}

_{bclirlcınel< r,c verim potansiyeliııi tcspit}

ctınck

_{amacıyla 1,apılaıı}

_{ça|ışmalarda}

_{ümitvar soııuçlar}

_clde

_{cdilıniştir (Anon.,}

_l989;

Pe|dılivıınov vo ark., |()97,).

Fosforlu

uiibrclcıncy,lc baklagil ycınbitliilcriırde

vcriır-ı

ve

kalitcde

iıııeınli

artış|ar mcYdana gclebilıncl<tcdir. Bu duruın gerek burçak, gerekse diğer fiğ türlçri tizcrinde yapılaıı ÇalıŞına|arla

da tespit edilmiştir (Sönınez,

l992;

_{Çoınalçlı}

ve Taş,

1996).

Yine

burçakta

YaPılaıı

ÇalıŞınalarrlı

sııa

arası ıııesaf'esiııiıı

tleğişiıııine

bağlı olarak [,ıitl<i bol.ıı r,e vcriınrjc

öııcınlj dcğişikliltlcı,iıı

mel,dııı-ıa ge

ldiği

belirtilıniştir (Ev vc

Ekiz,

l994;

Al

ve

Bııı,sal,

l996).

Bu

ar:ıştırırızı

Scriıı

ı.e ark. (1997), tarafındaıı

yapılaıı

_{çalışııiada} üıı-ıitvar görülcn E-2 Ve E-9

lıatları

içiıı

ul,gun tbsfbr <Jozu ve sıı,a aralığıırıır belirlenmesi aınac;ı1,1a Erzurum kıraç şartlaı,ında L997-1998

yıllarıııda

iki

yıl

sürcyle yürütülınüştür.

i\,LATERYAL Vtr

YÖNTEM

Dcırcnre

Atatllı,k [jniı,ersitesi

Zirzıat

Fakültesine

ait

4

nolu

araştırına

salrasıırcja

[19rıılırıuş

vc

susıJz _{şarlarda 5,ürütülııüştür. Gübre olarak amoılyuın süifat} (%20-2,1

N)

ile tri p le s üpeı,fosfiıt (olı43 -44 P:Os) _ku llaıııImıştır

Deıreınede

iki

burçak lıattı (E-2, E-9), 4

farklı

sıra arıısı ınesafesi (S1: i 5, 53:30, 51:45,

Sa:60

cııı),

ve

fosforuıı

3

farklı

dozu (P0: 0, P5: 5

ı,c

Plç:l0

kg P2O5/da) fal<ttir olarak e|e

alııınııŞtır. Dcneıııede parsel

bol,u

ve

genişliği

3m

alınmıştır.

_Şansa

Bağlı

Tam Bloklar

ıleıreıne

<İesçıriııde

faktöı,iycl

dtizeırleıncye _{_ıöre}

3

tekerrürlü

olarak

tturulan rleı,ıemcde

toPlaın 72 _{parsel 1'er aln-ııştır. Llasatta lteııarlardaır} birer sıra, başlaı,dan 0.5

ıır'lik

kısımlar keırar tesiri olarak biçitip atılıı-ııştır. Bu duruında lıasat alanı 3.6 nrZ olınuştur.

Ekim

illibaharda el mibzeri ile yapılınıştır. El<iınde 4.5 tig N/rla lıesabı1,la azotlu gübre

ı'erilmiŞtiı'(Çoınaklı

_{vc Taş,} 1996). Dekara kullaı-ıılan tolrum miktarı 8 kg, ekiırr deriırliği isc

2-4 cm (Tosun,

|974) alurıırıştır. Deneınede lrasat

ve

iııceleıren karakterler

Seriıı

ve

arlt.

( l

997)'nııı kullandıkları

_{esaslara göre 1,apılmıştır.}

AraŞtırma salıasıırın vejetasyoıı süresi

içersiııdeki

5 a1,lık (Nisan - Agustos) ortalama vağıŞ

ırıiktarı

1997

ve

1998

yıllarında sırasıyla l48.9

ve 243.8 ınm olmuştur.

Bu

ileğerleri uzun _{Yıllar ortalamasıyla(228 mın) karşılaştırdığımızda 19971,ılı kurak, l998}

_yılı

_ise

_yağışlı

bir

_ü'ıl

olırruştur.

AyIık

sıcaklık

ortalamaları

ve

ırispi

ılem

oı-talaınası

uzun

_,vıllar

oftalaııalaruıa

_{(6 0C,o/o63.61yakın olmuştur. Denemeııin kurulduğu topraklar}

_tınlı,

_orğaırik ııraddece

fakir,

fosforca orta, potas},uınca zengin düzeyde olduğu belirleırmiştir. Araştırma sahasıııın toprak karakteri ise nötr (

pH

7 .|7 - 7 .22) olarak tespit edilmiştif.

BULGULAR

VE

TARTIŞMA

Bitki

Boyu

AraŞtlrırrada

bitki

bcıl.u bakıınındaır lratlar vL. sıra aı:alılıkları _{arasıırdaki f'ark istatistiki} aÇıdaır _Çok

öırcınli

(%|)

olınuştur.

Fosforlu

gübre|eıneniır

ise

bitki

boyuna

etkisi

önemli

olınaınıŞtır.

Bitki

boi,,u

E-9

lıattında

24.30

cm

olurken

E-2

lıattıırda

22.98

cın

olmuştur

(Çizclgc l).

Dcııcmede

ikinci

fiıl<tOr cıiarak iııcelcı,ıcır sıra aralıklarıırın geııişlemesine paralel olarak

bitki

boy'ları sırasıyla

2a.82,23.37,24.58 ve

25.79

cıı

olınuştur.

Bitki

bolı_ınun E-9 lrattıırda 1'üksek olması Seriır ve ark.

(l

997)'nın sonuçlarıyla benzerlilç gösterııektcdir. Fakat clde edileır değcrler bu araştırıcılarıııkinden daha düşüktür.

Bu

durum, diğer f-aktörlerde de olduğu uibi araştırırızıı,ııtl _{1,,iirüttlldüğü 1,ıllarıır}

_iklinı

_{farklılılilarından}

_{kal'naklaırabilir.}

_Al,rıca

iklinr

_{şartlarıııdaır}

dolal,ı

araştırınamızın

ikincj

yılıııda

ckim

tarihindc

(26.5.1998) gcç

lialıııınıŞtır.

Araştırmamızda

eldc

cdilcıı

sonuçlar

Ev

ve

Ekiz (l994)'in

_{1,.aptığı çalışma1,1a}

parajellil< {ıösterirken;

Al ve

Ba1,561 .

(l996)'ıı

_{çalışınasıyla}

tam Fıir

paralellil< görülınemektedir.

Bu

durum kullanılan mateıl,aliıı ve Araştıı,ına_[arııı y,ürütüldüğü bölgclerin farl<lıIığından l<aynaklaııabilir.

_{Fosfbrlu gübreleıneııiıı}

_bitlri

_bcıvuıru

_{etkilcınecliği}

_Sönnrez

(l992)

_{tarafıırdaır da tespit edilıniştir.}

;

J

"!

( _!z-,-1lgc l . I-aı,l<lı

[Jvgıılıııııiılıırııı

Btırçaktıı Bitl<i Btıvtıııa [ıtl<isi (cııı) 'l f3u rçıık I lııl;ırı [;r ıs _lİır [)tızl;ırı ( )rtılıııııı _{( ie nçl} ( )rtı Iııııııı sıra r\ralıiı Sr §, \ı S.ı lr-] l, l'., l) ı lo ı9..}() 19.97 ] l.-l() 2.]._]] J l.]] ) {.0,7 ]] ()7 :-1. (}_] ]]_li_] 2-1..i (-) ](ı.5 7 ?-+ .ı7 ]2. ı{ü} ]],95 :l_l9 ( _{)rtıı|ıııııı ]() J] ]],s3} ]_j_6.-l ,]5, l lt _{]].()üi lJ} l]-9 l'ıı lı Ii l) l lıt 22.13 21.50 ]1),(i() 21.6.i 23,3,7 ] j.6() ?-<.77 2.1_97 ]i l{.i |(ı.t)3 26, ]J] ].s,.l 7 2"t fI :.l 17 sli ( _{)rtııl:ıınıı}

2lJı

_{].l, |i7} ] 5.5] 26 _ıl _]1..]().,\ l]ı ıs li ırıı n ( )rtırltınrısı [', l)s l)ı,, 2(1_72 70,73 ] l _{)0 ].l,9lt 22.30 jJ, ö_, 25.1) 2(ı.'70 ?,LL)7 ]]. s.] 2].5 6 2:].5 3 ].1.9] ].ı.50 ]J._]:} ( ieııcl ( _{)rı 2() }J] l) 23.37 C 2] .is tj 2j.79.\}

* _{lJtly,tlk lı:ırl' ilc i§arctlcııeıı ıırtıılıırıiıliır}

'Zı l 'tlc iincnılidir

'fıne

_verimi

Taııc veriıni

y'öntindcır lıatlar arasındaki tark istııtistiki açıclaıı i,ineınli (%5) olınııştur. E-2 lrattı

l0j.5t,E-9

lıattıise96.20kg/daveriınesalıipolıııtıştur.Araştıı,madasıraaralığııltı1

ctltisi _Çok öııt:ıııli (%,l) olıntıştur. Eıı ytiksek veriın

4j

cın

(ll8.48)

ile ekilen parsellcrdcn, eıı düŞük VcriıTı

(72.49

kg/da)

ise

[5 crn

ile

ekilen

parscllerden

elde edilıniştir.

Fosfbrliı gtibrclcmcıriır isc taırc veriıniıle etkisi istatistiki açıdan öııeırıli olınaınıştır. (Çize lge 2).

Elde edileıı değerler Serin ve arl(.

(l997)'nıır

değerlerinden biraz düşük olınuştur. Bu

dı-ııuın

afaştıı,ıniılarıtı

_{ltirütüldilğü}

yıllardaki

il<liın

f'arklılıkların<laır kaynaklaırabilir.

AraŞtırmaiiaır

eldc

cdilen

sonuçlarla

Ev

ve Ekiz

(

l994)'iıı

sonuçlaı,ı

ite

_bcnzerlilt göStennektedir. _{Araştıı,ıcılarda en}

_{}üksek verimi 45 cm, en}

_düşük

_{veriıni ise}

_l5

_cm

_sıra

afalığı

ile

ekilen

bitkilerden

elde

etmişlerdir.

Buıia karşılık

bu

_{çalışına<lan}

elde

eclilen sonuÇlarla

Al

ve

Baysal

(l996)'ın

sonuçları arasıııda

f'arklılık

bulı"ınmaktadır.

_Bu

durum

kullaııılaıı

mateıyaliır

ve

araştırmaların

yürütüldüğü bölgelerin

ekolojik

t'arklıIığından ltal'ııaklaırabiliı. Fosforlu gtibrelemenin etkisinin öıremsiz _çıkması Sönınez

(l992)'in

y,aptığı ÇallŞıı]a

-solruçlarıyla

beıızerlii< gösterınektedir.

Ayrıca

baklagil yeınbitkileriniıı

k,r,İç Şartlarda 1'etiştiriciliğindc fbsfbrlu gübreleıneıriır _{verim üzcriıre öıremli etkide bulunınaiJığı}

bclirtilıncktedir (Açıkgöz,

_l99l)

Buıra ilaveteır araşt[,manın yürütüldüğü toprakların fbstbr bakıınıırdaıı oıla seviyede olması tbsforuır etki

siniıı

_{öııemsiz çıkmasıırda etken} olabilir.

Çizl]gc

2. Farklı jJygulaınalarm Burçakta Tane Verimine Etltisi

(kgda)

*.

Ftıstiır

Sıra:\ralığı

t]rtıılıuıa (ieııel

()rtalaırıa 13ıırçiık HıtIarı Dozları ['o D- ₇ 68 (ı,1357 ,\6.47 l02. l3 l08.73 l25 33 97.2,7 l06.70 l0].50 l 03.;l9 Ia2.65 l0.1 .10 Pıı ortalaına 77.|6 l 20.08 l02.82 _5l E_9 oö.+J 7 l.(ı 63.43 l00.,10 98.5,1 l0lj.97 l l0.57 I01.679(ı-9'7 95.62 94.43 98.58 D D-Pır, ()rtalıııı:r (ı7.82 _{93.38 9621b} Ftıstrırun ortaIaınıs ı 68.50 71.02 71.95 l 15.,77 t 00.3

j

94 95 l ı2.98 | 1,7.95 I24.52 l00.97 l0l ll.j 99.5598."5.{ t0l."19 U P P Pı 103.69

t]

l li{.J8

A

10.1.78 B Bii1ik harf ilğ işaretleneır ıırtalamalar %l, küçük hartle işaretlenenler ise %j'de önemlitlir.

kes

verimi

Araştrına

sonucunda hatların kes

verimleri

arasııidaki f-ark istatistiki açtdan önemli bulunnruş ve lratlarııı (E-2,

E-9)

kes

veriınleri sırasıyla

136.69

ve

I22.65 kg/tja olmuştur.

Sıra

aralıltlarıntı]

kes

veriıni

üzerine

etkisi

_çok

öneınli

oiurken,

fostbr

<lozlarının önemli

ctkisi

görülınemiştir. Sıra

aralıklatuıın aftışı

ile

beraber 45 cm sıra aralığına kadar bir artış görülmüş, 60 cm sıı,a aralığında lçes veriüni

tekar

düşmüştür (Çizelge 3).

I{atlardan e|de edileır kes

verimi

bakımınclan Seriır ve ark

(l997)'nııı

bıılgulaı.ı (E-2: I99.40;

E,9:204.i0

kg/da)

ile

farklılık

gönilınektedir.

Bu

duruır,ı araştırma

yıllarınn ikliın

fiırklılıl<larından

kaynaklanabilir.

Su

f-at<tönjnUır

kısıtlı

olduğu

kıraç şaıtlarda

_bitkiler

(icnel ()rt. ,72,.l9 _C

iıraSııı(lııl(i ı'cİ<l[ıctc b;ığlı

olır;ılr

sıııı

ıır;ılığıııııı

ucııişlcıııcsi1,1c r,criııııJ,: ıııcytlaıııı

gcleıı

ıırtış ['ıcklcııilcn [ıİr dıırııırır!ıır. Nitcl<iııı sıra arıılığıı,ıııı gcniş|c,ıncsiyle kcs

vcriıniııc

ctl<ili

olaıı

l,ıitl<i

l,ıoyııııda

da

ırtış

ıırcydaııa gcInıiştir

(Çizclgc

l). Al,ııı

zııınaııda

arııştıı.ına soııı-ıçları sırıı

:ırıılığıırın

ıırtın:ı.sıyla l<cs

vcriınindc istatistiki olarak (jııeınli

_{tılınıınal<la berahcr:ırtış}

ıııcYdana

gcldiğiııi bcliıtcn Ev

ve El<iz (1!)94)'in bulgularıyla beıızer|ik göstermelçtcdiı,.

Ar,ııı

Şcl<ilde

ftısfbrlu gtibrclcıııcıriıı

szıır,ııııı r,çriııriırc ctl<isiııi

(iııcııısiz

bulaıı S(jıııtıcz

(l992)'iıı

suııtıçlaı,ı

ilc

lıu

_{çalışıııiı}

ıırasıııdıı pzıı:ılcllili

giiıiilııclitc<lir.

]izelgc

].

Farl<lı U kıınaların Burçakta Kes

Vcriınine Etkisi (kdda

[Jurçık [ lıtiırı l"ııs Iiır I)ı ız!ıırı orlalanıa GüJncl ()rlılıııııa §ırı;\ralıüı SI S. S. Sı I]-] I'ul'ı Pıu tl6.90 l05.(}7 l71.31 l 5 6.50 l30. 1{0 l:ı,;.:7 l60.27 l53..]7 l6l.]3 li7.70 l52,6,1 l l6.50 I1?,.72 l]5.46 l3l.s7 ( _{)rlaliınıa ] l4.J.1} l j §.52 l58.32 l :] 5 ."t6 I j(ı.6() ı :jJ E-9 l ()0,(.)j8(ı.03 ,]l-_)/ l l"/.27 13 -<-27 l 3 5.70 l.+ 1.80 I60,90 l 26.90 l29,00 l/l.+1 I l6,18 l2(ı.53 l2J.9i ()rtalanıa _{l?7.51 127.78 l2f} .(ı j [ı Fııs tiırtıır L)rtılaıı,ııs ı l01.47 l 02. ]5 l 01.3 7 l:]6,8lt l 33,03 l ]9.1 § 11,1 .9& l47.58 l61.12 l j2.05 I.10.s .j 12ı,97 l29 60 l31.00 l2§..1 1 ['o [)., ['ı o (iencl ()rt. _{l0l 79C l} j].03

_B

_{1i2 23 :\ l31.62 i]}

* _{Bti\'ük lıarl'ilc işaretlı:ııcn tırıalaınaliır 9,i,l. kücük harl)ı}

işaretleııenler ise 9.i,5'de tınüjınlidiİ

Bitkide

Bakla

Sayısı

Arastııırıa sot}ı.ıcuııduı iıiccleı,ıc.ır fhktörlerdcır l,ıatlarıır ve fi-ısfcırlu gübrcleıneııin bitl<idc

bakla

sa1'15üna

etkisi

(jııcmsiz

_olurl<eıı,

_{sıIa aralığıı]ııı etkisi çok öııeınIi}

_olmuştur.

_Sıra

aral|ğınıılartınası.vla(S1:l6.83. 52:

i5.4l,

S.ı:

13.37,Sa

12.97) bitkidc bakla sayısında azalış ınevdana ge lınİştİr (Çizeİge 4).

AraŞtırma SoırLıcıı\:la

bazı

araştırıcIl:ırın sonuçlirrı arasında farl<lılık buluırııııılttadır. ][atlardan elde ediIen değerler Seriı-ı ve ark

(l997)'ın

_{bulcluğu ticğerler<icn 1,üksek}

Ev

ve

Ekiz (l994)'in

sonuçlarından ise düşüktür.

Ev

ve

Ekiz

(1994) sıra afası ıııesafbsiııin bitl<ide

hakla saYısıııa etkisinin tiıreınsiz, sıra üzeri ınesafesiıriıı ise öneınli derecede

ctkili

otduğıınu [-ıilclirıniŞlerdir.

Bu

_{çalışınada [ıiriın alaırdalıi} tiıhuıı,ı i]-ıiktarı sabit olclugı_ıırdaı,ı, clar sı-alıırcia bitl<iler

sıra üzeriııe dalıa

_seyrek

_{dağılmışlar<lır.}

_{Mulrteıneleır}

_bu

_{duıı,ııır}

_{bitkicJe bakla}

Sa)'tSltlıl1 ai'tınasıııa ılcdeır olınuştur.

Bu

araştırırra solıucuyla beıızer olarak Siıırınez (t992), fbsforlu gübreleınenin bitkide bakla sayısına etkisini öıremsiz bulııruştur.

izclqe 4. Farl<lı UyculanıaIarın Bu l(ta Bitkide Bakla Savısıııa

Etkisi

*

[Jurçııtri I;ıısiiır Sıra.Aralığı (Jrlalan,ıı (ieıre]

()rtalan-ıı ,Z a! lı: ":.i IJatları Doz]arı P,, t)_ PI l6,8,1 l ıJ.20 l5.33 1"/.03 |4.73 l6_00 ı 5.17 1,1.0] l2_00 l2.,10 l ].30 1 L91 l5.:l7 l1.]7 l3 83 ortalaıııa l6.1]0 l5.92 l ). /_1 l l, ıl9 l4.59 E_9 llj! l': [', ,, l6.13 l8.(ı3 İ5,5(] l7.

lj

]J.13 l3.1:] 15.i7 l0.40 l 2.1]7 1:].50 13.6^7 |4.91 l5,7l )1,28 i4. 12 ( _{)rtılaıııır 1.1.90 l3.01} ] {.0J 11,,70 [jt ıs liınııı (lrtıl _{aıııas ı} l7 0s_{l -1.5 li} 1-1.57 j2.95 l],J9 l_r_4 / I'o l': I'ıo l6.65 l (r la i5.-l2 l5..+7 l2.]l l2 4] l5.5] 1.i._+3 |3.L)"7 (icııel ()rı _{l6.ti.] .{ lj,11 .\t] ]j ]7 I] 1?,91 |)}

* _{Bti\ilk lıilfl' ilc işaretlcııcır ıırtajaırralar}

9i, l'dc (iııcıııiiJir

Bıılrlııda

Tıne

Savısı

Bakladaki tanc srıyısı

açıstndan sadece

lıatlar

arasındaki

farlt

istatistlti

açıdan

çol<

öııcırıli

olınuştt]r.

Sıı'a ara[ığıııııı

artınası1,1a batilaıJal<i

taııc

sal,ı_sıı-ıcla

bir

aııış

olııral<la

bcrabcr tıu

aıtış

istatistiki olaral<

iiı-ıeııli

olnramıştır

(Çizelge

5). Bal<lada tzınc sa},ısıürıır E-2 lıattıırda 2.81, E-9 lizıttında isc 2.56 cılırruştur.

Bu

sonuçlar a}/ııı },öretle _{çalışan Serin vc} arl<.

(l997)'ııın

soıluçları\,la tıenzerlil< gösterınel<tedir.

_Bitltideki

bakla szır.,ısıııcla ol<luğu

gibi

Eı, Vc El<iz (1994) VC S('nınez

(l992) ile

araştırır]a sonuçları arasınclzı

bcıızerlik

vc

tarkiıiıl<lar

ll0

t * t] d l ü_s oi

[ıuIuııırı:ı[çtııdır. Araştıı,Iniı s()ııtıçları arıısıııda

tarklılık

ıııcydıına gçlıncsiııde; arııştırııral:rrııı

yiiriitiiltliiğti

b(;lgcler

vc

araştırınalarria

ktıllatıılaıı

nıateıyallcr

arısııırlıı fhrklıiık

olrıııısınııı

gtki _{l i o labi leccği cli"iştiıiii lınckted} i r.

Çizclge

5.

Farklı

ljygulamalarııı Btırçakta Baklada'[aııe Sa,"-ısına

Etkisi

*.

lJurçak

l;ıısliır Sırı;\ra|ığı ( )r(ılınıa ( _icnel

()nalanıa [ {atları I)oı,lıırı Sı Sı Sı Sı E-2 t) l) 2.7,7_2..,7,1 2.6,? ].90 ]. !l1) 2.9ü) ].90 z.,73 2.t)] ,z.9,1 7-67 3. 1() 2.8t{ ] ?! 2.90 Pın ()rıalanıa z87 ].1.16 2.9l 2,l].1 ,4, lj-9 i'o t)_ Pıı 2.5() 2.5j 2-.+0 7.67 2.67 2.50 ?.63 ].53 ].(, j ].5ll 2..llJ z,,7t\ 2.(;0 j- \ ) ()rt;ılııııı 2.,1 lt z.6 t 2.51 ].6I 2.56 t] 7.7 5 2.6(ı 2.69 -. öJ 2.63 2.82

2.63

2.-13

2.65

}."73 2,

53

2,"l0 z.,77 2. (ı3 ?.,70 al § P P P [:ı ıs tı ırıın ( )rtılııırısı (ienel _{Ort. 2.(ıl z.,71}

i _{Büyük hıırf ile işaretleırcn} ()rtalaınıliıı 9,/ol'ıle (iııenrlidır.

Bin

Tıne Ağırlığı

Araştırma materyaliııin

bin

tane

ağırlığt

açısından

lıatlar arasııldaki fark

o/o1, _sıra

aralığınınki

ise %5 seviyeslnde önçmli olınuştur (Çizelge 6). En yüksek bin tane

ağırlığı

E-2 hattıırda (45.94

gr)vg

60 cm (45.76 gr) ile ekilen parsellerde[elde edilmiştir.

Bu

_{çalışmayla} Serin

ve

_{ark. (1997)'nın,vaptığı çalışma} arastnda

farklılık

buluırmaktadır.

Eldc

edileıı

biır tane

ağırlıkları

araştırıcılarııri<iııe

yakın

olmakla bir}ikte,

araştrıcılar

E-9 hattının

bin

taı-ıe

ağırhğının daha yüksek olduğunu bild.irmişlerdir.

Çizelge 6. Faı,klı

U

lamaların Burçal<ta Bin Tane

rltğına

Etkisi (er) *. 2.76 2.70 Burçak [-lııtları Ftıslbr Dozları

sıra Aralığı

ortalıma

Genel

OrtaIzuııa E-2 13.1{} .l4.87 14-,73 45.23 .l(ı.63 4,7.00 45.67 15.73 46.70 .1(ı.83 46.30 17.93 45.3(ı 15.88 16.59 Po D-Pın Onalama 44.13 46.28 46.03 47.02 45.94 A Pr, D_ P,, E-9 43.9,1 43.(ı() .1-1.(ı3 45.73 +_r.-:J -l5.00 45.87 .44.13 14.93 45.50 44.60 4) +1 45.27 43.98 44 50 ortalaına 11.0,7 .1.1.66 45 08 44,58 B Fostiırun ortalaması .l3.83 14.23 ,t.1.68 45.48 14.93 46 00 +5,7,1 15.08 45.82 16.I,7 45..t5 .15.68 45.3l 14.93 45.5

j

l'o Ps Pır

f,

Cienel Orı, 14,25 b 15.47 a 45.56 a 45.'77 a

* _{Büyiık harl ile işaretlenen ortalamalar %l. küçük harile işaretlenenler ise 965'de önemlidir.}

Alt Bakla Yülaektiği

iv{akiıralı taı-ım açısındaıı öıreınli olan alt bakla yüksekliği üzerine hatlar ve sffa aralığı

ço[< öııemli ctki yaparken, fbstbruıı etkisi %o5 seviyesinde önemli olmııştur. Hatlara (E-2, E,

9) göre strasıyla

alt

bakla

yüksekliği

14.84

ve

l6.00

cm olmuştur.

Sıra

arahk mesafesinin

artışına paralel olarak

alt

bakla

yüksekliği de

artmış

ve

60 cm

sra

arahğı

ile

ekilen parsellerde 17.08 crn

ile

en yüksek değere ulaşmıştlr.

Yine

en yüksek alt bakla yüksekl,iği

l5.93 çm

ile l0

kg P2O5/da fosfbr uygulanan parsellerde tespit edilmiştir (Çizelge 7).

Alt

bakla

yüt<sekliği

değerleri Serin

ve ark

(1997)'ııın sonuçlarıyla

da

benzerlik gösterınektedir.

Buııa karşılık

Al

ve

Baysal

(1996)

sıra

aı,alık

mesatblerinin

alt

bakla

yüksekliğiııe etkisiıri

öıremsiz bulmuşlardır.

Bu

duruın

kullanılan

materyalin

ve

araştrına

yerleriııin

f-arklılığından kaynaklanabilir.

Alt

bakla yüksekliğiııe fosforun

önemli

etkisi

Söıune z ( _{|992)' in çalışmasınd} a d a vu rgu lanmaktad ıf .

iı."

,:}ı

, ,:..:-: -:.:.,:.; ,, :||, .:|;:: .;?,!ğij,t,, _{: ::-.} , ,

|'.

:a"f-,' 'P#i: _ j]aİ.İ:il".

1ll

[}ıırç;ıktıı z\ lt [Jıılt l;ı Yiil;,scltl

iİiııc

Sır;ı:\rılığı ' "..i { [ }tırç;ık I l:ıtları l:tıs fiır [Jıızlırı ortıüınııı ( )rtalIımaGcıı,:l E-2 l2.63l | .(ı7 |?.67 l4. l3 |1.67 l6 80 |6,27 l1.93 |5.0,7 l (ı. (}0 1,1.03 l(ı 20 L4.76 14.5 8 l5.18 ['o

D-ıı

['ı n ( _{)rtalaırıa 12 32 l5.20 l5.42 l (ı.4 | l1.1t4 t]} l'o ['ı l'ın Ij-9 l4.30 l3.ı7 l3_83 l 5.87 l5.5] l5 00 |6,37 15.91 lli.70 |"1.93 l6. l0 19.?ü) l(ı.12 lj.l9 l (ı.6fi ortalııııa 13.7 7 15.11 |7.0l |7 .,14 l(ı.00 A Frısforun onalıuırası 13.47|2.42 ı 3.25 i_5.43 ah 14.88 b l5.i)3 a l'o Pı I'ın l5.00 l5.10 l5.90 l6.32 l5.45 l6. tl8 l6.97 l(ı.57 1,7.,7a Genel (Jrt _{l3.0,1 C ı5.3] B 16.22}

AI]

_{17.08 z\}

* _{l}ül'ük lıarl'ilc işııetleılcn 0(ıılarnılar gi,l. küçtık harf'lc işarctleneıler ise 9i,5'tlc öncıı-ılitlir.}

".ŞoNUÇ

Bu

araştırma sonuçlarma göre

Erzuıum ve

beürzer ekolojilerde [<ıraç _{şartlarda tolıum}

iiretiıni

anlacıyla burçağın

_{1,ctiştirilııesi}

duruınuıida ı,erim ve verim Lınsurları açısııldı]ıl E-2

lıattı öncrilcbilir.

Makiııalı

tafiına

uvgunluk aolsındatl

ise

alt

bakla _{.vül<sekliği}

dalıa

f-azla

olaıı

E-9 lıattı dalıa uygunduı,.

Araştırına

sonucunda veriıı1 ve

veriın

unsurları açlsırıdaıı 45

cın sıra aralığının daha uygun olduğu tespit

cdilıniştir. Kıraç

_şaftlarda vc topral$aki fosfbrıın oıta seviyede <ılduğu

duruııda

fosforlu gübreleıneye gerek olınadığı düşünülınektedir.

KAYNAKL;\R

Açıltgöz,

E.,

I99l.

Yembitkileri.

Uludağ

Üniv.

Yay No:633, Bursa, s:78-79.

Al,

V

\/e İ. Ba)'szı|. _{I996. Şaıılıurfb'da}

yetiştirilcn üç.vcrel

burçal< (Vic,icı eü,||iliü

(L) Willd)

çeşidinde sıra arası mesafesinin bazı tarımsal karakterlere etkisi iizerine bir ,araştıı,ına.

Türkiye 3.

_Çayır

-

Mer'a

ve

Yembitkileri

Kongresi,

17-19

Haziran

l996,

Erzurum,

274-2,19,

Aırdiç, C., M.

Devcci,

I{.

Akdeniz,

N. Andiç, Ö.

Terzioğ|u,

B.

Keskin,

İ.

Yılmaz ve

Ö.

Aıvas,

l996. Van kıraç koşullarııra adapte olabilecek burçak

(Vicia

ervilitı (L.)

Willd)

lratlarınııı

belir|enmesine

ilişkiıi bir

afaştırma.

Türkiye

3.

_Çayır

-

Mer'a

ve

Yembitkileri

Kongresi , 17 -I9

ilaziran,

1996 Erzururn,7 |0-7 |7 .

Aııoıryınous, 1989. Forage aırd livestock progam. Annual feport,

ICARDA.

Anonymous, 1992. Tarımsal

Yapı

ve Üretim.

T.C

Başbakanlık

D.İ.E-Yayını,

Aırkara.

Aylıaır,

E.,

i989. Burçak (Vicicı ervilicı

(L.)

Willd)'ta bazı

tarımsal

özellikler

üzerine araştffmalar

(Yüksek Lisaırs Tezi). Aırkara Üniv. Feır

Bil.

Enst.,

Tarla Bitkileri

Anabiliın

Dalı, Ankara.

Çomaklı,

B.

ve

N.

Taş,

L996.

Bazı fiğ

türlerinde fosforla

gübrelemenin

otun

kimyasal koıırpozisyonuna

etkileri. Türkiye

3.

_{Çayır -}

Mer'a

r..e

Yeırıbitkileri

Koırgresi,

l7-]9

Haziran,

Erzuıuın,

64a-647 .

Ekiz,

Il. r'e İ.

Özkayııak,

1984.

Türkiye'devetiştirilen

bazı burçak

(Vicia erı,ilia

(L.)

Willd.)

çeşitleriııiıı

önemli

ııorfoloj

ik,

biyoloj

ik ve

tarıırrsal karakterleri

tizeriııde araştıııııalar. Ankara

Üıiiv.

Fen

Bil.

Enst., Yay. No: TB.5.

Ekiz,

l].,

i988. Burçak (Vicicı erı,ilicı

(L.) Willd)

lıatlarıııda

bazı

tarınrsal

öze|likleriır karşı|aştırılması. Anl<araÜııiv.Zir.Fak.Yav

No:

l098, Bil.Araşt.ve İ_ııc.: i96, Aırkara. Er,.

B. K

ve I{.

Ekiz,

1994.

Burçak

(Vicia eruilia (L.) Willd)'ta

ekiın

sıklığının

veriıı

r,e

r,criın öğeleri üzeriııe etkisi. Tarın Derg., 3(1 -2): 35-43.

PeI<lılivonoır,

_M.ı

B.

Yaııkov ve

I.

Dımıtror,,

1997.

Yjeld

fbrınatioır

iır

vetclr

species.

I lcrbage Abst.. 67,. g, 65.

Seriır,

Y., M. Taıı

ve I-i. B. Çe|ebi, 1997. Erzuruıır _{1,,öresiıre} uyguüı burçak

(Vicia

eı,ı,ilicı (L.\ Wiild.) lratlarıırıır beliıjenırrc,si. Tarırr Dergisi,

6;2.

13-22.

Söıımcz,

O.,

|992. Burçak

(l/iciu anıillicı (L.)

Willd)

bitkisiııde azotlu ve fbsfbrlu gtibrelerin veriın ve

vcriıı

öğeleri üzeriırc ctkisi. (Bzisılııraınış

Yliksek

Lisaı-ıs Tczi)

Aııkara

Üniı,. Fcn

Bil.

Eııst., Tarla

BitkileıiAııabilim

Dalı,

Aııkara.

Tcısun. F.,1974.

Baklagil

vc Buğday,gil Ycınbitlçiteri Kü|türü.

Atatürk

Üııiv.

Ziraat. Fak.

Yay

No:123, Erzuruıır.

I12

,

1 .,ğ