• Sonuç bulunamadı

Yer altı madenciliğinde simülasyonla eğitim verilmesi: Yer altı maden eğitim simülasyonu

N/A
N/A
Protected

Academic year: 2021

Share "Yer altı madenciliğinde simülasyonla eğitim verilmesi: Yer altı maden eğitim simülasyonu"

Copied!
29
0
0

Yükleniyor.... (view fulltext now)

Tam metin

(1)

YERALTI MADENCİLİĞNDE SİMÜLASYONLA EĞİTİM VERİLMESİ: YERALTI MADEN EĞİTİM SİMÜLASYONU

Mustafa Onur KAYA Yüksek Lisans Tezi Maden Eğitimi Anabilim Dalı

(2)

YERALTI MADENCİLİĞİNDE SİMÜLASYONLA EĞİTİM VERİLMESİ: YERALTI MADEN EĞİTİM SİMÜLASYONU

Mustafa Onur KAYA

Dumlupınar Üniversitesi

Lisansüstü Eğitim Öğretim ve Sınav Yönetmeliği Uyarınca Fen Bilimleri Enstitüsü Maden Anabilim Dalında

YÜKSEK LİSANS TEZİ Olarak Hazırlanmıştır.

Danışman : Prof. Dr. Önder UYSAL

(3)

KABUL VE ONAY SAYFASI

Mustafa Onur KAYA'nın YÜKSEK LİSANS tezi olarak hazırladığı Yeraltı Maden Eğitim Simülasyonu Yazılımı başlıklı bu çalışma, jürimizce Dumlupınar Üniversitesi Lisansüstü Eğitim Öğretim ve Sınav Yönetmeliğinin ilgili maddeleri uyarınca değerlendirilerek kabul edilmiştir.

18/01/2018

Prof. Dr. Hasan GÖÇMEZ

Enstitü Müdürü, Fen Bilimleri Enstitüsü ___________

Prof. Dr. Ahmet AYDIN

Bölüm Başkanı, Maden Mühendisliği Bölümü ___________

Prof. Dr. Önder UYSAL

Danışman, Maden Mühendisliği Bölümü ___________

Sınav Komitesi Üyeleri

Prof. Dr. Kaan ERARSLAN

Maden Mühendisliği Bölümü, Dumlupınar Üniversitesi ___________ Prof. Dr. Ataç BAŞÇETİN

Maden Mühendisliği Bölümü, İstanbul Üniversitesi ___________

Prof. Dr. Önder UYSAL

(4)

ETİK İLKE VE KURALLARA UYGUNLUK BEYANI

Bu tezin hazırlanmasında Akademik kurallara riayet ettiğimizi, özgün bir çalışma olduğunu ve yapılan tez çalışmasının bilimsel etik ilke ve kurallara uygun olduğunu, çalışma kapsamında teze ait olmayan veriler için kaynak gösterildiğini ve kaynaklar dizininde belirtildiğini, Yüksek Öğretim Kurulu tarafından kullanılmak üzere önerilen ve Dumlupınar Üniversitesi tarafından kullanılan İntihal Programı ile tarandığını ve benzerlik oranının %8 çıktığını beyan ederiz. Aykırı bir durum ortaya çıktığı takdirde tüm hukuki sonuçlara razı olduğumuzu taahhüt ederiz.

Prof. Dr. Önder UYSAL Mustafa Onur KAYA

(5)

v

YERALTI MADENCİLİĞİNDE SİMÜLASYONLA EĞİTİM

VERİLMESİ: YERALTI MADEN EĞİTİM SİMÜLASYONU

Mustafa Onur KAYA

Maden Mühendisliği, Yüksek Lisans Tezi, 2018 Tez Danışmanı: Prof. Dr. Önder UYSAL

ÖZET

Bu çalışmada maden mühendisliği öğrenimine destek olabilmesi, sahada ise mühendis, tekniker ve işçiler için acil durum eylem planlarının uygulamalı olarak gösterilerek eğitim verilebilmesine imkan sağlamak maksadıyla geliştirilen, bir bilgisayar programı tanıtılmaktadır. YERALTI MADEN EĞİTİM SİMÜLASYONU adı verilen bu program, kullanıcının kolayca kullanabilmesi için görsel dillerden olan Visual Basic 6 kullanılarak geliştirilip derlenmiştir. Görselliği üçüncü boyuta taşımak için OpenGL(Open Graphics Library) kullanılmıştır. Yazılım üzerinde bulunan bir pencerede yeraltı maden ocağının üç boyutlu (3D) görüntüsü oluşturulmaktadır. Kullanıcı bu görüntü üzerinde her türlü eğitimi gerçekleştirmektedir. Kullanıcının, olabildiğince fazla sayıda senaryo uygulayabilmesi ve hatta kendi senaryolarını üretebilmesi sağlanmıştır. Bu sayede daha gerçekçi ve çok sayıda eğitim verilebilmektedir. Anahtar Kelimeler :Eğitim, Madencilik, Simülasyon, Sanal Gerçeklik, Yeraltı

(6)

vi

SIMULATIONS PROVIDE TRAINING IN UNDERGROUND

MINING: UNDERGROUND MINING TRAINING SIMULATION

Mustafa Onur KAYA

Mining Engineering, M.S. Thesis, 2018 Thesis Supervisor:Assoc.Prof Önder UYSAL

SUMMARY

This study introduces a computer software which can support mining engineering education as well as practically demonstrating emergency action plans in the mine site to engineers, technicians and workers enabling effective training. The software named “Underground Mining Simulation Software” is developed with Visual Basic 6 in order to enable ease of use. It employs OpenGL (Open Graphics Library) for 3D visuality. The software reproduce a 3D simulation of underground pit on the screen, enabling the user carry out trainings over it. The user can use as many scenarios as possible and also can create their own scenarios. By this means, the software enables real-like trainings.

(7)

vii

TEŞEKKÜR

Beni yetiştirip bu günlere getiren sevgili aileme, sabırla çalışmalarımı destekleyen eşime, vaktinden çalmama rağmen bana olan sevgisi hiç eksilmeyen canım oğluma, bana inanan ve çalışmalarımı hep destekleyen Sayın Ali SAĞIR’ a, yüksek lisans döneminde ve tez döneminde elinden gelen her yardımı esirgemeyen Sayın Prof.Dr. Önder UYSAL’ a ve Sayın Yrd.Doç.Dr. Şahin YUVKA’ ya, üniversite hayatımda beni programlama ile tanıştırıp sevdiren Sayın Prof.Dr. Kaan ERASLAN’ a, beni yeni insanlarla tanıştırıp çevremi genişleten ve projelerimi tanıtmama yardımcı olan Sayın Metin AKTAN’ a, teşekkürü bir borç bilirim.

(8)

viii İÇİNDEKİLER Sayfa ÖZET.………...iii SUMMARY………..iv ŞEKİLLER DİZİNİ..………vii 1. GİRİŞ 1.1. Giriş..………...1 2. LİTERATÜR ARAŞTIRMASI

2.1. Bilgisayarın Eğitimde Kullanılması………...2 2.2. Animasyon ve Simülasyon………...2 3. YERALTI MADENCİLİĞİ EĞİTİMLERİNDE SİMÜLASYONUN KULLANILMASI

3.1.Simülasyon ile Eğitim Verilmesi………...3 3.1.1. Kazaların Önlenerek Azaltılması……….………...4 3.1.2. Oluşabilecek Kazalarda Daha Bilinçli Personelin Olaylara Reaksiyon

Göstermesi………..5 3.1.3. Sahada Oluşturulması Mümkün Olmayan Senaryoların Kolayca

OluşturulupUygulanabilmesi………...5 3.1.4. Oluşturulan Durumun Gerekirse Personelin Kendisine Uygulatılıp Geri

DönüşSağlanabilmesi………..……...5 3.1.5. KurtarmaEkiplerine Ocağa Girmeden Önce Bilgi Verilmesi………...…..6 4. GELİŞTİRİLEN YAZILIMIN TANITILMASI

4.1. Kullanılan Araçlar………...7 4.2. Yazılımın Genel Yapısı………...7

(9)

ix

İÇİNDEKİLER (Devam)

4.3. Yazılımın Çalışma Şekli………....10

5.ÖRNEK EKRAN GÖRÜNTÜLERİ……….…14

6. SONUÇ……….18

(10)

x

ŞEKİLLER DİZİNİ

Şekil Sayfa

2.1. UNCW Madencilik Fakültesinde geliştirilen simülasyon....………...3

4.1. Yazılımın ana penceresi………...8

4.2. Yazılımın ana menü penceresi………...8

4.3. Yazılımın yükleme penceresi………...9

4.4. Yazılımın genel çalışma şekli………...10

4.5. Yazılımın sol üst köşesinde harita………...11

4.6. Sensörün renk değiştirmesi………...12

4.7. Simülasyonla patlatma eğitimi………...13

4.8. Senaryo Algoritması...………...13

5.1. Örnek Görüntü 1 (TH Tahkimat ve Tel Hasır)……….…...14

5.2. Örnek Görüntü 2 (Elektrik Panosu)………...15

5.3. Örnek Görüntü 3 (Yangın Panosu)………...15

5.4. Örnek Görüntü 4 (Tam Mekanize Ayak)………...16

5.5. Örnek Görüntü 5 (Elektrik Çarpması Senaryosu)………...16

(11)

1

1.

GİRİŞ

Dünyada bilgisayar ile eğitim 1967 yılından beri uygulanmaktadır (Akpınar,2005). Bilgisayar ile eğitim yıllar içerisinde yaygınlaşmıştır ve her türlü konunun eğitiminde kullanılmaya başlanmıştır.

Günümüzde gelişen bilgisayar teknolojileri, bilgisayar ile yapılan eğitimlerin daha gerçekçi olmasını sağlamaktadır. Üç boyutlu gerçekçi ortamlar oluşturularak simülasyonlar hazırlanmakta ve böylece eğitim kalitesi artarken maliyet düşmektedir.

Yeraltı madenciliğinde bilgisayarlı eğitimin uygulanması, böylesi tehlikeli bir iş kolunun daha bilinçli personeller tarafından yapılmasını sağlayacaktır. Ayrıca yeraltı madenciliği için tüm planların üç boyutlu hale getirilmesi, yeraltında çalışan personelin iş sağlığı ve işçi güvenliği açısından hayati bir öneme sahiptir. Meydana gelebilecek kazaların basit bir şekilde atlatılabilmesi için, personelin maden ocağında ki tüm detayları iyi bilmesi gereklidir. Örneğin bir yangın anında olay mahalline en yakın yangın söndürme cihazını nerede bulacağı gibi değerli bilgileri personelimize vermeliyiz. Fakat gerek iş yoğunluğu gerek iş körlüğü nedeniyle personel bu tip hayati konuları göremeyebilir. Gerekli eğitimler ne kadar ciddiyetle yapılırsa yapılsın bu tip ince ayrıntıların personelin aklında kalması zordur. Bir diğer hususta, personelin hangi durumda ne yapması gerektiğini çok iyi bilmesi gerekmektedir. Bir kaza anında, personelin basit müdahaleleri ile olay zarara uğramadan atlatılabilecekken, yanlış müdahale ile facialar yaşanabilir. Bu yüzden eğitimlerin çok daha gerçekçi ve akılda kalıcı olması gereklidir. Bu amaçla Yeraltı Maden Eğitim Simülasyonu programı geliştirilmiştir.

(12)

2

2.

LİTERATÜR ARAŞTIRMASI

2.1.

Bilgisayarın Eğitimde Kullanılması

Oldukça hızlı gelişme gösteren bilgisayar teknolojisinin bir sonucu olarak, bilgisayar programları ve internet, eğitim-öğretim çalışmalarında her geçen gün biraz daha fazla kullanılmaktadır (Pinto,

Rivero, Casas,

2000).

Birçok üniversite klasik öğretim faaliyetlerine ek olarak internet üzerinden sürdürdüğü dersler ile hem kendisi için, hem de öğrencileri için düşük maliyetli fakat etkili çalışmalar yapmaktadır (Anon, 2003).

Eğitimde bilgisayarların kullanım biçimleri; İdari amaçlı, Bilgisayarları Öğretme-Öğrenme amaçlı ve Bilgisayar aracılığı ile Öğretme-Öğrenme-Öğretme amaçlı olmak üzere üç grupta toplanabilir. Hangi amaçla olursa olsun bilgisayar teknolojisinin yeri ve öneminin anlaşıldığı günümüzde artık asıl mesele onun etkin ve verimli kullanımı meselesidir (Arıcı,Dalkılıç,2006)

Günümüzde bilgisayar hızları oldukça artmış durumdadır. Bununla paralel olarak yaptıkları görsel işlemler çok daha gerçekçi olmaktadır. Bu durum da bilgisayarı görsel eğitim için kullanmamıza fırsat vermektedir.

2.2. Animasyon ve Simülasyon

Animasyon “bir nesneyi hareket halinde gösteren birçok durağan görüntü oluşturmak ve bu görüntüleri hızla arka arkaya oynatarak nesnenin gerçekten hareket ettiğini düşünmemizi sağlamak” şeklinde tanımlanmıştır (Elliot, Miller, 1999).

Simülasyon ise benzetim demektir. Simülasyon kullanım amacına göre deneyim amaçlı benzetim ve deney amaçlı benzetim olmak üzere iki sınıfa ayrılır (Ören, 2006). Bu çalışmada, Yeraltı Maden Eğitim Simülasyon yazılımı ile deneyim amaçlı benzetim kullanılmıştır.

Madencilikte alışılagelmiş eğitim yöntemleri, harita üzerinde anlatmak, fotoğraf üzerinde anlatmak ve video kaydı üzerinde anlatmaktır. Simülasyon ise sayılan bu üç materyali bünyesinde barındırmakla kalmayıp animasyon ile ortamı daha gerçekçi kılar. Böylece deneyim amaçlı simülasyon çok daha etkili bir eğitim şekli olacaktır.

Madencilik eğitiminde simülasyon kullanan kurumların başında Faculty Of Engineering UNCW Australia gelmektedir. 360 derecelik ekrana sahip ve uygulamalı eğitim verebilen bir

(13)

3

yazılım geliştirerek madencilik sektöründe sağlık ve güvenlik eğitimlerin de başarıyla kullanmaktadırlar (Şekil 2.1). Bu simülatör sayesinde daha donanımlı teknik personel yetiştirip, sektörde ki bir çok sıkıntıyı çözdüklerini ifade etmektedirler. Ayrıca Çin gibi başka ülkelere bu teknolojiyi satarak ülkeye katma değer kazandırmaktadırlar.

(14)

4

3. YERALTI

MADENCİLİĞİ EĞİTİMLERİNDE SİMÜLASYONUN

KULLANILMASI

3.1. Simülasyon i

le Eğitim Verilmesi

Madencilik insan gücünün oldukça yaygın kullanıldığı iş kollarından biridir. Bu nedenle hem iş organizasyonu açısından hem de iş güvenliği açısından yeterli eğitimlerin verilmesi hayati önem arz etmektedir.

Personel sayısının oldukça fazla olması nedeniyle eğitimlerin çok daha pratik ve kalıcı olması önemlidir. Bu nedenle eğitimlerin bilgisayar ortamında verilmesi çok daha faydalı olacaktır.

Bilgisayarın eğitimde kullanılması, madencilik gibi riskli bir iş dalında birçok fayda sağlayacaktır. Bunlardan birkaçı şöyle sıralanabilir;

• Kazaların önlenerek azaltılması.

• Oluşabilecek kazalarda, daha bilinçli personelin olaylara reaksiyon göstermesi.

• Saha da oluşturulması mümkün olmayan senaryoların kolayca oluşturulup uygulanabilmesi.

• Oluşturulan durumun gerekirse personelin kendisine uygulatılıp geri dönüş sağlanabilmesi.

• Kurtarmaekiplerine ocağa girmeden önce bilgi verilmesi.

3.1.1.

Kazaların önlenerek azaltılması

Kazalar kaybedilen iş gücü ve üretim kaybı gibi etkilerle insanlara, şirketlere ve devletlere maddi ve manevi külfet oluşturmaktadır. Eğitimlerin senaryolar dâhilinde verilerek kaza anında ve sonrasında yapılacakların öğretilmesi bir yana, kazanın oluşma nedenleri de çalışanlara anlatılmalıdır. Kazaların önlenebilmesi ancak bu şekilde yetiştirilen personel ile mümkün olacaktır.

YERALTI MADEN EĞİTİM SİMÜLASYONU ile maden ocağında meydana gelebilecek kaza riskleri değerlendirilip görsel olarak çalışanlara anlatılmak suretiyle kazalar önlenmesi mümkündür. Örneğin program içerisinde bir patlatma uygulayarak patlatma öncesi ve sonrasında dikkat edilmesi gereken hususlar personele etkili bir biçimde aktarılabilir.

(15)

5

3.1.2.

Oluşabilecek kazalarda daha bilinçli personelin olaylara reaksiyon

göstermesi

İş kazası istatistiklerine göre meydana gelen iş kazalarının yaklaşık %2’sinin önlenemeyen kazalar olduğu belirtilmektedir. Dolayısıyla alınan tüm tedbirlere rağmen herhangi bir kazanın meydana gelmesi mümkündür. Önemli olan bu kazalarda personelin soğukkanlı olup gerekli reaksiyonu gösterebilmesidir. Aksi halde çok hafif atlatılacak bir kaza, faciaya dönüşebilir. Simülasyon ile eğitim verilmesi, oluşabilecek kazalarda personelin ne tepki vermesi gerektiğinin, eğitici tarafından gösterilmesiyle, kaza esnasında panik ve bilgisizlik nedeniyle oluşabilecek sıkıntıların önüne geçilmesine yardımcı olacaktır. Böylece personel olay anında daha soğukkanlı ve ne yapılması gerektiğini bilerek hareket edecektir.

3.1.3. Saha

da oluşturulması mümkün olmayan senaryoların kolayca oluşturulup

uygulanabilmesi

Yeraltı gibi çalışma koşullarının özel ve ağır olduğu ortamlarda, çalışanlara verilebilecek eğitim sadece teorik eğitimlerdir. Ayrıca çalışanlara yeraltında pratik eğitim vermek oldukça zordur. Örneğin bir yeraltı yangınını ve göçüğü gerçekleştirerek tatbikat yapmak mümkün değildir.

YERALTI MADEN EĞİTİM SİMÜLASYONU programı sayesinde ocağın birebir benzeri oluşturularak, akla gelebilecek her türlü senaryo kolayca uygulamalı olarak eğitici tarafından gösterilebilmektedir. Böylece saha da uygulanması mümkün olmayan senaryolarda çalışanlara nasıl davranmaları ve ne yapmaları gerektiği uygulamalı olarak gösterilebilmektedir.

3.1.4.

Oluşturulan durumun gerekirse çalışanın kendisine uygulatılıp geri dönüş

sağlanabilmesi

Yapılan araştırmalar insanların hayatları boyunca öğrendiklerinin %80’ini görerek, %10’ unu işiterek öğrendiklerini göstermektedir. Bu durumda görsel eğitim, sözlü eğitime göre çalışan üzerinde çok daha etkili olacağı aşikârdır. Geliştirilen yazılım sayesinde eğitim esnasında personelin, senaryoyu tam olarak anlayıp anlamadığını tespit edebilmek için gerekirse personele

(16)

6

yapması gerekenler uygulamalı olarak tekrarlatılarak teyit edilmesi mümkündür. Böylece eğitim alanların, konuyu ne ölçüde kavradıklarını ve öğrendiklerinin davranışa dönüşüp dönüşmediğini tespit etmek söz konusu olabilmektedir.

3.1.5. Kurtarma

ekiplerine ocağa girmeden önce bilgi verilmesi

Maden Ocağında meydana gelebilecek kazalarda yardıma gelen kurtarma ekiplerine YERALTI MADEN EĞİTİM SİMÜLASYON Programı yardımıyla hızlı ve etkili şekilde bilgi verilmesi ile kazazedelere vakit kaybetmeksizin, daha etkili yardım edilmesi mümkün olabilmektedir.

(17)

7

4.

GELİŞTİRİLEN YAZILIMIN TANITILMASI

Bu çalışmada, yer altı madenciliği eğitimlerinde kullanılabilecek bir bilgisayar yazılımı geliştirilmiştir.

Yazılım, gerçek bir yer altı maden ocağının ana unsurlarının benzetimini yaparak, çalışanlara daha gerçekçi eğitim sunulmasını, eğitimin daha kalıcı olmasını ve daha etkili eğitim verilmesini mümkün kılmaktadır.

4.1.

Kullanılan Araçlar

Yeraltı Maden Eğitim Simülasyonu, görsel bir dil olan Visual Basic ile geliştirilip derlenmiştir. Windows işletim sistemi ile mükemmel bir uyum içerisinde çalışan programlama dillerinin başında gelen Visual Basic 6 kullanıcı tarafından da kolaylıkla kontrol edilebilen yazılımlar geliştirmeye imkân sağlaması nedeniyle tercih edilmiştir.

Üç boyutlu ortamın oluşturulması OpenGL (Open Graphics Library) ile sağlanmıştır. 1992 yılında ilk taslağı yaratılan bu kütüphane günümüzde 4.5 sürüme ulamıştır ve 700’ün üzerinde fonksiyona sahiptir (Khronos Group, 2014).

Üç boyutlu çizimlerin oluşturularak programa aktarılması 3D StudioMax programı ile yapılmaktadır.

Kaplamalar genellikle gerçek nesnelerin resimleri çekilerek oluşturulmuş ve üç boyutlu nesnelere giydirilmiştir.

4.2.

Yazılımın Genel Yapısı

Yazılım bir ana form ve iki yardımcı formdan oluşmaktadır. Ana pencere üzerinde çizim olayı gerçekleşmektedir (Şekil 4.1).

(18)

8

Şekil 4.1. Yazılımın ana penceresi

Eğiticinin programı kullanabilmesi için bir “Ana Menü” formu (Şekil 4.2) ve simülasyonun yüklenme durumunu gösteren bir form bulunmaktadır (Şekil 4.3).

(19)

9

Şekil 4.3. Yazılımın yüklenme penceresi

Ana menü formu, kullanıcınınfare yardımıyla seçerek “Simülasyona dönmesine”, “yeni simülasyon açmasına”, “simülasyon yüklemesine”, “ayarları yapmasına”, “program hakkında bilgi almasına” ve “programı sonlandırmasına” yarayan ve formdur.

Simülasyona Dön seçeneği; Açılmış simülasyonun duraklatılarak ana menü formu çağırılmış ise simülasyona geri dönmek için kullanılır.

Yeni Simülasyon Aç seçeneği; Program çalıştırıldığında simülasyonu başlatmak için kullanılır.

Simülasyon Yükle seçeneği; Başka simülasyon dosyası yükletmek için kullanılır. Ayarlar seçeneği; Programın ses, görüntü ve dil ayarlarını yapabilmek için kullanılır. Programın desteklediği diller Türkçe, İngilizce ve İspanyolcadır.

(20)

10

Hakkında seçeneği; Program hakkında bilgi almak için kullanılır. Çıkış seçeneği; Programın sonlandırılması için kullanılır.

Yazılım, yaklaşık 11374 satır kod ile tanımlanan maden ocağını işler halde ekrana getirir ve kullanıcının her türlü senaryoyu uygulayabilmesine imkân sağlayarak çalışır. Kullanıcı “W”, “A”, “S”, “D” tuşları ile kamerayı ilerletip döndürebilir. Ayrıca “Q” ve “Z” tuşları ile bakış açısını değiştirebilir. “E” ve “C” tuşları ile kameranın yüksekliğini ayarlayabilir. Böylece eğitici maden ocağının neresinde eğitim verecekse, kamerayı o bölgede ve uygun pozisyonda konumlandırabilir. Eğitim esnasında yapılacakları ilgili yere gitmek suretiyle göstererek anlatır. Yazılımın çalışabilmesi için minimum sistem gereksinimi 2GB Ram ve 512Mb ekran kartı olan Windows işletim sistemine sahip bir bilgisayardır. Günümüz bilgisayarlarına baktığımızda oldukça makul bir sistem gereksinimi olduğu düşünülmektedir.

4.2.

Yazılımın Çalışma Şekli

Maden Eğitim Simülasyonu yazılımının genel çalışma şekli (Şekil 4.4)’te gösterildiği gibidir.

Şekil 4.4. Yazılım Genel Çalışma Şekli

Kullanıcı simülasyonu yükledikten sonra, yazılım ilgili maden ocağının gerçeğe yakın benzetimini üç boyutlu olarak ana pencerede oluşturur. Çizimler detaylı ve gerçeğine yakındır. Üretim, nakliye ve havalandırma gibi ana unsurlar gerçeğine yakın şekilde gösterilir. Örneğin bandın veya zincirli konveyörün üzerinden malzeme akar. Ayak içerisinde ki üretim yöntemine

(21)

11

göre çalışan işçi ve makineler hareketlendirilir. Örneğin tam mekanize çalışılan bir ayakta tamburlu kesici ve şiltler hareket ettirilir. Böylece ortamın gerçekçiliği arttırılır. Bu aşamalardan sonra kullanıcı yön tuşlarını kullanarak

istediği yere, programın sol üst köşesinde yer alan harita yardımıyla gidip ilgili yeri görüntüleyebilir (Şekil 4.5).

Şekil 4.5. Yazılımın Sol Üst Köşesinde Harita

Sol üst köşeye konumlandırılan harita üzerinde, kameranın nerede bulunduğunu gösteren kırmızı bir yuvarlak mevcuttur. Bu kırmızı yuvarlak kamera hareket ettirildikçe harita üzerinde hareket ederek kullanıcı ve eğitilen personele nerede olduklarına dair bilgi verir. Böylece eğitilen personelin zihninde olayın meydana geldiği yer daha net canlanabilir.

Ayrıca harita üzerinde yeşil kutucuklar bulunmaktadır. Bu kutucuklar sensörlerin bulunduğu yerleri göstermektedirler. Kutucuk renkleri sensör değerlerine göre renk değiştirmektedirler. Eğer sensör değerleri yasal sınırın üzerine çıkmış ise kutucuk rengi yeşilden sarıya dönüşmektedir (Şekil 4.6).

(22)

12

Şekil 4.6. Sensörün Renk Değiştirmesi

Kutucukların yani Sensörlerin üzerine fare yardımıyla tıklandığında sensör değerleri ekranda gösterilmektedir. Bu sayede senaryo gereği yangın çıkmış ise ne kadar zamanda sensör değerlerinin ne şekilde değiştiği gözlenebilir ve böyle bir olayın vuku bulması durumunda yaklaşık ne kadar zamanları olduğu çalışanlara daha iyi anlatılabilmektedir.

YERALTI MADEN SİMÜLASYONU senaryolarla oluşabilecek kazaların eğitimini vermekle beraber madencilikle ilgili olayları da canlandırabilir. Örneğin bir patlatma canlandırılarak patlatma öncesi ve sonrasında dikkat edilmesi gereken hususlar gösterilerek personele öğretilebilir (Şekil 4.7). Programın senaryo algoritması ise (Şekil 4.8)’de verilmiştir.

(23)

13

Şekil 4.7. Simülasyonla Patlatma Eğitimi

(24)

14

5. ÖRNEK EKRAN GÖRÜNTÜLERİ

Yazılımından alınan örnek ekran görüntüleri Şekil 5.1, 5.2, 5.3, 5.4, 5.5 ve 5.6’da verilmiştir.

(25)

15

Şekil 5.2. Örnek Görüntü 2 (Elektrik Panosu)

(26)

16

Şekil 5.4. Örnek Görüntü 4 (Tamburlu Kesici)

(27)

17

(28)

18

6. SONUÇ

Bu tez çalışmasında, yer altı madenciliğinde acil durum eylem planları başta olmak üzere her türlü planı üç boyutlu olarak oluşturabilecek ve eğitim vermeye imkân sağlayacak bir yazılım geliştirilmiştir. “Yeraltı Maden Eğitim Simülasyonu” adı verilen bu yazılım sahada uygulanmış ve faydalı olabileceği görülmüştür. Personel eğitimlerinde, acil durumlarda yapılacakların öğretilmesinin yanı sıra, öğrenilen bilgilerin davranışa dönüşmesini kolaylaştıran ve bu davranışları ölçebilen bir yazılımdır. Yazılım, sahada uygulanamayacak senaryoların sanal olarak uygulanmasına ve eğitim verilebilmesine olanak sağlayabilmektedir. Bilgisayar ortamında uygulanan senaryolar gerçek hayatta tatbik edilebilir ve personelin eksik ve yanlışları program yardımıyla düzeltilebilmektedir. Bu yönüyle yer altı işletmelerinde çalışanların bilinçlendirilmesi ve eğitilmesinde kullanılabileceği düşünülmektedir.

Uygulanan senaryolar video formatında kaydedilip personele her ortamda, örneğin yemekhane, soyunma odaları vb. yerlerde izletilebilir ve doğal olarak iş güvenliği alışkanlık haline getirilebilir.

Ayrıca kurtarma ekiplerine, “Yeraltı Maden Eğitim Simülasyonu” ile olayın meydana geldiği maden ocağı hakkında hızlı ve etkili bir şekilde bilgi verilebilmesi mümkündür. Bir diğer husus ise yazılımın maden mühendisi ve maden teknikeri yetiştiren üniversitelerde yer altı derslerinde eğitime yardımcı malzemesi olarak kullanılabilmesi de mümkündür. Böylece sahaya daha aşina mühendis ve teknikerler yetiştirilebilmesine imkân sağlanabilir.

Sonuç olarak, daha bilinçli personelin yetiştirilmesiyle madencilik gibi ağır ve tehlikeli bir iş kolunda, kazaların önlenmesi ile can kayıpları başta olmak üzere maddi ve manevi kayıpların azaltılabileceği düşünülmektedir.

(29)

19

KAYNAKLAR DİZİNİ

Akpınar, Y. (2005). Bilgisayar Destekli Öğretim ve Uygulamalar. (2.Baskı). Ankara : Anı Yayıncılık, 15.

Arıcı, N. Dalkılıç, E. (2006), “Animasyonların Bilgisayar Destekli Öğretime Katkısı:Bir Uygulama Örneği”. Kastamonu Eğitim Dergisi, 14, (2), 421-430.

Anon. (2003). Web 3D Consortium. www.web3d.org.

Elliot, S. Miller, P. (1999). 3D Studio Max 2. İstanbul : Sistem Yayıncılık, 44.

Fox, B. Al, K. (2004). 3ds max 6 ile CG Film Yapımı.İstanbul : ALFA Yayınları, 100 – 413.

Karagülle, İ. Pala, Z. (2004). Visual Basic 6.0 Pro. İstanbul : Türkmen Kitapevi, 1 – 948. Ören, T.I. (2006). Benzetim: Temel Kavramlar ve İlerlemeler. Türkiye Bilişim Ansiklopedisi, İstanbul : Papatya Yayıncılık.

Pinto, V. Rivero, L. Casas, A. (2000). TeachingOriented Geophysical Software. Computers & Geosciences, 26,(7), 809-814.

Şekil

Şekil 2.1. UNCW Madencilik Fakültesinde Geliştirilen Simülasyon
Şekil 4.1. Yazılımın ana penceresi
Şekil 4.3. Yazılımın yüklenme penceresi
Şekil 4.4. Yazılım Genel Çalışma Şekli
+7

Referanslar

Benzer Belgeler

Geliştirilmiş olan yazılım sayısının fazlalığına rağmen maden endüstrisinde ki maden ve işçi güvenliği için gereken yazılım eksikliği hala tam

Allokton Oluşum Teorisi: Bu teoriye göre maden kömürü, bitkisel kalıntıların bugün bulunmuş oldukları havzalara uzun yıllar önce akarsular

Maden kömürü ya da linyit madenlerinde, her bir çalıĢma bölümündeki giriĢ veya oda setlerinin her birisinin en son açık enine kesitine ulaĢan hava miktarı ve

Gerekli hava dağılımını sağlamak için kullanılan kapı, ayarlı kapı, baraj gibi ayarlayıcıların konulacağı yerlerin tespiti, yeni çalıĢma yerlerinin mevcut sisteme

Munduşlar Köyü Muhtarı Hakkı Yiğit de maden ocağının çevreye zarar vermesi durumunda köyde marul üretiminin olumsuz etkileneceğini belirterek şunları dedi:

Yalova eski Valisi Yunus Erbay, 22 maden şirketinin maden araması için 4 milyon 200 bin ağaç kesmek istediğini, hepsiyle mahkemelik oldu ğunu anlatmıştı bir süre önce

Öte yandan, olay yerine gelen Zonguldak Valisi Erol Ayyıldız ve Türkiye Taş Kömürü Kurumu Genel Müdürü Burhan İnan da konu hakkında bilgi aldı. Pusula Gazetesi'nin

TTK Kozlu Müessese Müdürlü ğü maden ocağında 7 Ocak'ta metan gazı püskürmesi sonucu taşeron firmada çalışan 8 maden i şçisinin yaşamını yitirdiğini hatırlatan