SAHtFE BEŞ
««HM I* »
L
eon
" K
asarc
I0ĞLU
l
m
PAPAZ • A K T Ö R • T Ü C C A R • PO LİTİKA CI
Yazan: Doğan TANYER
Ermeniler birlik içinde değildi
$
ek lî o la ra k 1958 y ılın d a n b u y an a E re v a n d a k i b irin c i k ili senin ro lü az a lm ış tır. D ünya ü zerin d e ta k r ib i o la ra k E rm e n i kilisesi, K o m ü n ist P a p a y ı y av aş y av aş re d d e re re k 1958 y ılın d a ondan resm en a y rıld ıla r v e k e n d ile rin e y en i b ir P a p a seçtiler. B u n la ra T aşn ak k ilis e le ri d e n di. A na k iliseden k o p m a la r za m anla o ld u ğ u n d an k iliselerin tu tu m la rı ara sın d a fa rk lıla şm a doğdu. Bu fa rk lıla şm a devam e t in e k te d ir. B u n lara m ensup E r- m en ilerin de isim leri a y rıld ı. M eselâ E rm e n ile r K o m ünist, R am g av ar (D em ogog) H inçag- yan, T aşnakzagan gibi siyasî p a r tile re b en zer k ısım la ra b ö lü n d ü le r. D ü n y ad a m e v c u t o ld u ğ u ta h m in ed ilen 3 m ilyon k a d a r E r m em de hiç b ir zam an ta m b ir birleşm e olm am ıştır. A m e rik a d a m ev cu t 250 bin k a d a r E rm e n i da hi it ti h a t içinde d eğ ild ir. R a h a t h a y a tla rın ı y ü rü te n , b u lu n d u ğ u m em leketin v a ta n d a şı o la ra k o- ra y a b ağ lı olan v e hiç b ir siyasî akım a girm iyen E rm e n ile r ço ğ u n lu k ta d ır. S iy a sile r ise, ken di g ay ele rin e hizm et e ttik le ri k an ısıy la başka d e v le tle rin istis m a r ko n u su o lm ak ta ve ilg ile ri T ü rk iy e y e olduğu için bu yolda k u lla n ılm a k ta d ırla r. R u sy an ın istim a ld e ile ri g itm esinin sebebi p o litik a la rın ın ve y a rd ım la rın ın fazla ve m ü e ssir o lu şu n d a n d ır. M eselâ A m erik ad ak i 10 k a d a r E rm en j kilisesi a n tik o m ü n ist o- la n L ü b n an d a A n ta liy a sta k i P a paya. 20 k a d a r k ilise ise E re v a - na b a ğ lıd ır. P ap a I nci V asken, M oskovaya h izm ette b a şa rılı ça lışm ak tad ır.N E FR E T VERİCİ
CİHET
B ü tü n bu işle ri ve E rm en i ta rih in i y a k ın d a n bilen Leon için, d in le rin k en d i ifad esiy le dolap ta ra fı, n e fre t v e ric id ir. D in, s a f lığını ço k tan k ay b etm iş ve ç ık a r cıların elinde in s a n lık dışı t a t b ik a tla r a g irişm iştir.
Leon K asarcıo ğ lu ’n u n bu t a t b ik a tla ra a it d e lille ri fa z la d ır. î- şin izahını ona b ır a k a lım :
«— B ü tü n k ilis e le r A m erik ad a b ir çatı a ltın d a to p la n m ışla rd ır. K endi k en d ilerin i b ir İlâhî hiz m et y a p ıy o r k ab u l eden bu k ili seler, oıılarsız a d a le tin ta h a k k u k etm iyeceği in a n c ın a v a rm ış la r ve bu in an ca b ü tü n d ü n y ay ı iş tira k e ç a lışm ışla rd ır. T a rih bo y u n c a bu iş h a ra re tin i k a y b e t m eden devam e tm iş tir. A slında b ü tü n d in le rin o to rite le ri ay n ı in an ç iç in d e d irle r. K e n d ile rin i son m erci k ab u l e d e rle r. A sıl bü küm o n la rın d ır. D ev letler ve da yandığı m ü esseseler sadece r a p o rtö rle rd ir, v a s ıta la rd ır. G er çek te din, b ir iyi d ü n y a y a r a t m ak için v a sıta la rd a n biri k ab u l o lu n m alıd ır. Bu v asıtay ı k ab u l e tm iy e n le r k ın a n m a m a lıd ır. Z ira d ü n y am ızd a bu v a sıta y a ih tiy a ç bile d u y m ad an , onun ç ık a rm a k istediği sev iy ey e kolayca v a rm ış in s a n la r ço k tu r. D üşünen ad am , ta n rı in an cın a v a rd ık ta n so n ra v a sıta y a ih tiy aç g ö ste rir mi?»
A m a ta tb ik a t arzettiğ im g ib i d ir. Ç o ğ u n lu k la b ir m en faat o r tam ın d a, azın lık la b ir duygu â- lem inde k ilise le rin g e liştird ik le ri bu ta tb ik a t. A m erik an ın de m o k ra tik ve in sa n h a k la rın a , vicdan h ü rr iy e tle rin e saygı d u y u lan o rta m ın d a u ta n d ırıc ı so n u ç la r y a ra tm a k ta d ır. K iliseler A m erik ad a D evletin saygı d u y duğu ve m ü d a h a le etm ediği ça tıla rı a ltın d a öyle iş le r ç e v ril m e k te d ir ki, b ü tü n d ü n y ad a ço ğ u n lu k la b ir reform sağ la n m a dığı sü rece, in san lık h u zu ra hiç b ir zam an k a v u şa n ı!v a ra k tır.
B İR ÇATI ALTINDA
K
ilis e le r b ir te ş k ilâ t içindem evki a lm ış la rd ır. Bu te ş k i lâ tın adı «FEDERA L CON- C IL O F CHURCHES» d ir Vani «K iliseler m ü şte re k m eclisi» d ir. Bu m eclisin y ılla r boyunca m ü d ü rle ri, b a şk a n la rı ve y ü k se k m e m u rla rı b ü tü n d ü n y ad ak i ko m ünizm i gaye ed in m iş m üessese- iere, k u lü p le re , fed e ra sy o n la ra him aye g ö ste rir. K ilise olduğu i- çin bu n u T a n rı ad ın a y ap ar. A- m erik an ın a n tik o m ü n istle rı, bu m ü şte re k m eclise k arşı cephe al m ışlar ve o n la r da bu çatı a l tın d a to p la n m ışla rd ır. Bu te ş k i lâtın adı «CHRISTIA N N A TIO
N A LIST CRUSADE» d ir. Y ani
«M illî H ıristiy an H açlılar» d ır. A dresi de M issouri, Post O ffice Box No. D —4. S t. L ouis 1 d ir. M illî H ıristiy an H a ç lıla rı k a v g a cı ve m ücadeleci b ir te ş k ilâ ttır. Y ay ın ların d a k ilise le r m ü ş te re k m eclisinin iç yüzü n ü a ç ık la m a ğa çalışır. Size verdiğim y a y ın
da, bu m eclisin him aye ettiğ i
k om ünist y u v a la r, m a ru f b ir çok şa h ısla r a ç ık la n m ıştır. B u n lar i- çinde y arg ıçlar, tic a re t ş irk e tle ri b a şk a n la rı, ö ğ re tm e n le r, vâ- izler, p a p a z la r, p isk o p o slar, p ro fesö rler, d e rg ile r, g a z e te le r, k u lü p le r ve USA. nın y ü k sek m ev k ile rin d e b u lu n a n m em u r, m ü d ü r. re is le r ve b u n la rın y ay ın la d ık la rı e s e r le r ve n ih a y e t b irb i rinden fa rk lı k iliselerin m ü şte rek m eclise âza olan o to rite le ri v ard ır.
A m erikada gizli e m n iy e t iş le rinde o to rite olan J. E d g ar Hoo- v er'in şu sözleri işe v uzuh v e re b ilir : «M adem ki K o m ü n istle r hem İn cili, hem de p ap az ve v a izlerim izi k azan ıp o n la rı â le t gi bi kendi p ro p o g aıılarm ı
yaptır-JOMN h. ho<a<m« '*k
ten**** •««****
nn—
- »*>**
t ,,, .03. I " 6 — 6*“ İ“ ' a r. t. . «S— » - — *“ • ' . C ıllio r » ! - « ' l t ' S» ctotot in U * * P * * {L Î* ı to tü * tender omisSİon. o f İ t . t n e f e e t o f ® d .ei>*°Tv>- e l i ® » 0* ®a axmenlans eolciaS oar
m «I«ı»g * «J&jS dsr
—
- -
~ - - — ı
îordUCU» _ û-EosasiaU«0 Joilû û«t vaHftk» a«»»1*®P ro fe sö r D a d ria n ’ııı (T h e F resn o B ee) ve (N ew Y ork H erald T rib u n e ) g azetesin d e n eşred ilm iş, T ü rk le r a le y h in d ek i y a z ıla n d o lay ısiy le
k en d isin i ta k d ir m a h iy etin d e gelen b ir m e k tu b u n fotokopisi nıak için k u lla n ıy o rla r, o halde
itir a f etm eliy iz ki, m em leketim iz de b ü y ü k b ir te h lik e v ardır.»
Bu ifad e daha çok k iliselerin d u ru m u n u gösterm esi b ak ım ın dan ilgi çek icid ir
E rm e n ile rin ta rih i ve k ilis e le rin d u ru m u n u böylece ö zetled ik te n sonra h ir acı g erçek le de k arşıla şıy o ru z . B ilindiği gibi 5ü inci y ıld ö n ü m ü A n tik o m ü n ist o- la n P a p a n ın te rtip le d iğ i b ir k u t la m a d ır. B e y ru tta y a p ılm ıştır. D em o k ratik cephenin kiliseleri bu k u tlam ad a ism en tem sil ed il m işle rd ir. K om ünist P ap an ın ki liseleri k u tla m a d a resm î d a v e tli d e ğ ille rd ir. R usyaya sadık olan I. V asken’in bu k u tla m a d a k i t u
tu m u nasıl kiym etlendirilir.se
k ıy m e tle n d irilsin , E rm e n ile ri b e lirli s u r e tte T ü rk le re k a rşı te ş v ik e ttiğ i id d ia olunam az. A m a ö b ü rle ri ra h a t, k o rk u su z, a şik â r s u r e tte T ü rk le re le k e le r sü rm e g a y re ti g ö ste rm işle r ve dem ok r a t m em lek etlerin ta s v ip le rin e m a z h a r o lm u şlard ır. B atı, bu iş te sakınca g ö rm em iştir. Doğu, b elk i p o litik d a v ra n m ıştır.
KÜÇÜK HUZURSUZ
LUKLAR
B
irinci savaş boyunca ve savaş sonrası O sm anlı d e v le ti nin k u d re tin i tam am en k a y b e ttiğ i d ev red e ve A ta tü r k ’ün y en i b ir T ü rk iy e y a ra tm a çab a sının zay ıf ve b elirsiz o rta m ın d a T ü rk le re k arşı g iriştik le ri am an sız m ü cad e ley i m eşru b ir yol sa n an bu zav allı, eh liy etsiz ve hak sız k itle, b ak alım daha ne k a d a r onun b unun m en faatin e hizm et edecek ve kalkınm a çab asın ı i- çinde çeşitli k ö k lerd en gelen, fa k a t bugün T ü rk olan in sa n la ra is tin a t e ttire n T ü rk iy e için vefa ve sevgi yolu n a d ö n ecek tir. Ç eşitli dm ve aynı d inin çeşitli m e z h e p le rin e bağlı in s a n la ra ( T ü rk ) adı m u tlu lu k v erd ik çe, T ü rk iy e n in k üçük h u z u rs u z lu k la rı da o rta d a n k a lk a c a k tır. K al dı ki, A ta tü rk ’ün T ü rk iy ey i em a n e t ettiğ i gençlik, 7 den 70 e ka d a r, bin lerce k ilise k a rş ısın a geç se, en k u v v e tli D e v le tle r ta r a fın d a n d ah a da a k tif h a le sokul- sa, yine azim li, k e n d ile rin d e n e- m in ve m ü teb essim d ir. Bu se b e p le ne L ü b n a n d a k i h a re k e t, n e A m erik a ve A rja n tin d e k i te şeb b ü s ve ne de E rev an d an ya p ıla n gizli v eya a ş ik â r te ş v ik le r T ü rk le r için değil, d a h a çok E r m e n ile r için z a ra rlı o la c a k tır.
G ünün a k tü a lite s in e bu s u r e t le tem as ed ild ik te n sonra, Leon ile b aşlay an ve o n u n la devam eden h ik ây em ize dönebiliriz.
B ab ası O sm an lIlar ta ra fın d a n ö ld ü rü le n , E rm e n i k ilisesinde p a p a z lık y ap an v e kilisen in m atı k em esin d e şah itsiz, ifadesiz y a r g ıla n a n Leon K a sa rc in ’in h ik â y esi a k ıl y o lu n u n ne k a d a r m ü s p e t yol o ld u ğ u n u hem E rm enile- r e hem din a d a m la rın a , hem de d ü ş ü n e n le re gösterm esi bak ım ın dan ö n em lid ir.
«Ben, en b ü y ü k b ir T ü rk ga zete siy le boşalm ak im k ân ın ı b u l d u m . A slında b ir gerçek y o lu n k a h ra m a n ı şek lin d e ta n ın m a k is te m iy o ru m . Bu h ik â y e benim h i k ây em d eğ ild ir. F a k a t hem z a v a llıla rın , hem de a k ıl y o lu n d a o la n la rın hik ây esid ir.» diyen Le- o n ’un k im lik ve kişiliği sanıyo ru m ki a rtık belli o lm u ştu r. O- k u y u c u la r için Leon, tecessüs ve m e ra k u y a n d ıra n b ir şahıs h a li n e de g e lm iş tir A rtık , y ü rü d ü ğ ü yo lu izlem ek ve h a y a t sey rin i se y re ttirm e k için y azm aya b a ş la y ab ilirim .
S O N
Kişisel Arşivlerde İstanbul Belleği Taha Toros Arşivi