COMPARATÄ°VE VÄ°SUAL QUALÄ°TY ANALYSÄ°S OF ILGAZ DEVREZ SUB-BASÄ°N

(1)

ILGAZ DEVREZ ALT HAVZAZSININ KARŞILAŞTIRMALI GÖRSEL KALİTE

ANALİZİ

Comparative Visual Quality Analysis Of Ilgaz Devrez Sub-Basin

Dr. Öğr. Üyesi Özgür Burhan TİMUR

Çankırı Karatekin Üniversitesi, Orman Fakültesi Peyzaj Mimarlığı Bölümü, Çankırı/Türkiye ORCID: 0000-0003-0626-3031

Cite As: Timur, Ö.B. (2021). “Ilgaz Devrez Alt Havzazsının Karşılaştırmalı Görsel Kalite Analizi”, International Social Mentality and Researcher Thinkers Journal, (Issn:2630-631X) 7(41): 273-283.

ÖZET

Bu çalışmada, ABD Arazi Yönetim Bürosunun (BLM 2010) geliştirmiş olduğu Görsel Kaynak Yönetim Sistemi (GKY) modelini temel alan yöntem (Uzun ve Müderrisoğlu 2011) ile Ilgaz Devrez Alt Havzası görsel kalite analizi gerçekleştirilmiştir. Çalışma alanı olarak seçilen Ilgaz Devrez Alt Havzası, içerisinde korunan alanlar, rekreasyon alanları, kış turizmi alanları bulunduran, bu özellikleri nedeni ile insan kaynaklı bozulmalara açık nitelikte bir alandır.

Çalışmada gerçekleştirilen görsel kalite çalışması iki aşamadan oluşmaktadır. Birinci aşamada, alana ait eğim haritası, corine arazi örtüsü haritasından elde edilen renk ve bitki örtüsü haritaları üzerinde alanlara puanlama yapılmıştır. Bu haritaların GIS programında çakıştırılması ile görsel kalite haritası oluşturulmuştur.

İkinci aşamada, oluşturulan görsel kalite haritası üzerinde değişik niteliklerdeki 8 adet gözlem noktası belirlenmiştir. Belirlenen 8 gözlem noktasına gidilerek, yerinde gözlemler yapılmıştır. Bu noktalarda peyzaj mimarı uzmanlar tarafından algısal estetik form ve kaynak gözlem formları doldurularak alana ait fotoğraflar çekilmiş, yeni bir puanlama çalışması yapılmıştır. Yapılan ikinci aşama çalışması, birinci aşama çalışması ile karşılaştırılarak hata oranı en aza indirilmiştir.

Yapılan çalışma sonucunda, görsel kalite açısından değerlendirilen çalışma alanı, 5 üzerinden 3.7 puan alarak yüksek görsel kaliteli alan olarak belirlenmiştir.

Keywords: Görsel kalite, Ilgaz dağı, Korunan alanlar

ABSTRACT

In this study, visual quality analysis of Ilgaz Devrez Sub-Basin was performed using the method based on the Visual Resource Management System model developed by the US Land Management Bureau.

Ilgaz Devrez Sub-Basin, which has been selected as a study area, includes protection areas, recreation areas, winter tourism areas and is open to human-induced deterioration due to these features.

The visual quality study consists of two stages. In the first stage, the areas were scored on slope map, the color map and vegetation map obtained from the corine land cover map and a visual quality map was created by overlaying these maps in the GIS program. In the second step, 8 observation points were determined of different qualities, which received different scores on the visual quality map. At these points, on-site observations were made, the perceptual aesthetic form and source observation forms were filled, a new scoring study was made by landscape architects. The second stage study was compared with the first stage study and the error rate was minimized.

As a result of the study, the study area evaluated in terms of visual quality was determined as a high visual quality area with an average score of 3.7 out of 5.

Keywords: Visual quality, Ilgaz Mountain, Protected area

1. GİRİŞ

Peyzaj, bir görüş alanı içerisine giren doğal ve kültürel varlıklara ait ekolojik, sosyo-ekonomik ve estetik değerlerin oluşturduğu bir bütündür (Özhancı ve ark., 2013). Avrupa Peyzaj Sözleşmesi (2000)'ne göre peyzaj, insanlar tarafından algılandığı şekliyle, karakteri doğal ve/veya insani unsurların eyleminin ve etkileşiminin sonucu olan bir alandır. Burada bahsedilen algı görsellik, güzellik, hoşnutluk, estetik gibi kavramlarla ifade edilmektedir (Daniel, 2001).

Daniel (2001)’e göre görsel peyzaj kalitesi, gözlemcinin ilgili psikolojik süreçleri ile etkileşim içinde olan görünür peyzaj özelliklerinin ortak bir ürünüdür. Ancak beğeni her insana göre değişebilen bir algı olduğundan görsel kalite değerlendirilmesinde dikkat edilmesi gereken nokta, peyzaja değer veren kişilerin duygularından çok bilimsel verilerle objektif değerlendirme yapması gerektiğidir.

Bu çerçevede düşünüldüğünde, görsel kalite, bir peyzajın bitki örtüsü, tarihi ve kültürel değerleri, yaban hayatı ve su varlığı, renk yapısı, jeolojik özellikleri gibi özeliklerinin bütününün aldığı değerler toplamı olarak ifade edilebilir. Bu değerler toplamı sonucunda alan düşük, orta ve yüksek görsel kaliteli peyzaj olarak değerlendirilebilir.

(2)

smartofjournal.com / editorsmartjournal@gmail.com / Open Access Refereed / E-Journal / Refereed / Indexed Yüksek kaliteli peyzaj genellikle su, oksijen, jeomorfolojik formasyon, hayvan ve bitki türleri bakımından zengin alanlara denk gelmektedir (Real ve ark., 2000). Aynı zamanda bu alanlar genellikle duygularla hissedildiğinde beğenilen alanlarla paralellik göstermektedir.

Son 30 yıllık süreçte görsel peyzaj kalite değerlendirmesi ile ilgili bazı çalışmalar (Müderrisoğlu ve Eroğlu, 2006; Çakcı, 2007; Dinçer, 2011) çeşitli görsel peyzaj özelliklerinin beğeniyle olan ilişkisini incelerken, diğer bazı çalışmaların (Kaplan ve Hepcan, 2004; Kaptanoğlu, 2006; Özçelik, 2010) ise, algısal özelliklerin fiziksel, kavramsal özelliklerle ilişkisini araştırmıştır. Yapılan çalışmaların (Schroeder and Daniel, 1980; Brown and Daniel, 1986; Clay and Daniel, 2000; Tyrväinen et al., 2003; Arriaza et al., 2004; Kıroğlu, 2007; Beza, 2010; Bulut ve ark., 2010; Elinç, 2011) genelinde ise manzara güzelliği ile fiziksel, psikolojik, yönetsel, demografik, kavramsal özellikler arasındaki ilişki araştırılmıştır.

Çalışma alanı olarak seçilen Ilgaz Devrez Alt Havzası, içerisinde korunan alanlar, rekreasyon alanları, kış turizmi alanları bulunduran, bu özellikleri nedeni ile insan kaynaklı bozulmalara açık nitelikte bir alandır. Clay ve Daniel (2000)’e göre görsel nitelik, turizm potansiyeli taşıyan alanlarda turistik/rekreasyonel deneyimin kalitesini ve alanın kullanılma sıklığını etkileyebilmektedir. Yapılan görsel kalite analizi ile belirlenen üstün görsel kaliteli alanların daha sık tercih edileceği düşünüldüğünden, yapılacak planlama çalışmaları ile bu alanların korunması sağlanabilecektir.

2. MATERYAL METOD

Çalışma alanı sınırları belirlenirken, doğal sınır olarak havza sınırı hedeflenmiştir. Çalışmanın ana materyalini Ilgaz Devrez Alt Havzası ve havza sınırları içinde bulunan tarihi, kültürel alanlar, sınıra komşu doğa koruma alanları, rekreasyon ve turizm alanları oluşturmaktadır. Ilgaz İlçesi Çankırı ili’nde bulunmaktadır.

Araştırmada veri elde etmek, elde edilen verileri yorumlamak ve değerlendirmek için kullanılan çeşitli ölçekli harita (topografya, corine arazi örtüsü, hidroloji vb.), raporlar ve görsel kalite analizi ile ilgili daha önce yapılmış çalışmalar yardımcı materyalleri oluşturmaktadır.

Çalışma alanı sınırı belirleme ve Görsel kalite analizinin yürütülmesinde ise CBS (ArcGIS 10.5) programı, koordinat alınmasında GPS aleti ve gözlem formlarının değerlendirilmesinde elektronik tablo programı (Microsoft Excel) kullanılmıştır. Bunlara ek olarak arazide gözlemlerde kullanılan formlar ve çekilen fotoğraflarda yardımcı materyalleri oluşturmaktadır.

Çalışmada ABD Arazi Yönetim Bürosunun (BLM, 2010) geliştirmiş olduğu Görsel Kaynak Yönetim Sistemi (GKY) modeli temel alınmıştır. GKY peyzajın görsel değerini korumak ve farklı alan kullanımlarının bu değere olan etkilerini azalmak için oluşturulmuş bir yöntemdir. Kullanılan yöntem, üzerinde çalışılan peyzaj kalitelerine göre sınıflandırılmaktadır (Tablo 1).

Tablo 1. Görsel kalite haritası puanlama verileri (BLM 2010, Uzun ve Müderrisoğlu, 2011’den değiştirerek)

5(Beş) Puan 3 (Üç) Puan 1 (Bir) Puan

ARAZİ ŞEKLİ

Eğim grupları >%35 %35-10 %10-0

Korunan alan

Jeolojik ya da jeomorfolojik oluşumlar nedeniyle (alansal olarak küçük olduğu için değerlendirmeye alınmamıştır) Kayalık ve çıplak alanlar Corine: 332 (çıplak kayalıklar) 3321(çıplak kaya) kodlu alanlar Kanyon ve dik vadiler Kanyon oluşumundaki u ya da v biçimli kanyonlar arasındaki alanlar ya da dik vadiler (topografik haritalardan çizilecek levent vadisi vb.)

BİTKİ ÖRTÜSÜ

Corine Orman alanları

Corine:

311-D1(Geniş Yapraklı Ormanlar >%75) Fundalık ve çalılar Corine: 311-D2(Geniş Yapraklı Ormanlar <%75) Corine: 321-D6 (Doğal Çayırlıklar <%75) 211-T1 (Sulanmayan

(3)

smartofjournal.com / editorsmartjournal@gmail.com / Open Access Refereed / E-Journal / Refereed / Indexed

5(Beş) Puan 3 (Üç) Puan 1 (Bir) Puan

312-D1 (İğne Yapraklı Ormanlar >%75) 313-D1 (Karışık Ormanlar >%75) 322-D3 (Fundalıklar >%75) 323-D3 (Sklerofil Bitki Örtüsü >%75) 321-D5 (Doğal Çayırlıklar >%75) kodlu alanlar 312-D2 (İğne Yapraklı Ormanlar <%75) 313-D2 (Karışık Ormanlar <%75) 322-D4 (Fundalıklar <%75) 323-D4 (Sklerofil Bitki Örtüsü <%75) 324-D2,D4,D6 (Bitki Değişim Alanları) 333-D2,D4,D6 (Seyrek Bitki Alanları) Tarım alanları: 221-T31 (Üzüm Bağları) 222-T32 (Meyve Bahçeleri) 2221-T3 (Sulanmayan Meyve Bahçeleri) 2222-T3 (Sürekli Sulanan Meyve Bahçeleri) 2422-T5 (Sürekli Sulanan Karışık Tarım)

141-Y3 (Yeşil Şehir Alanları) 142-Y3 (Spor ve Eğlence Alanları) 411-S1 (Bataklıklar) 412-S1 (Turbalıklar) Ekilebilir Alan) 2111-T1 (Sulanmayan Ekilebilir Alan) 212-T2 (Sürekli Sulanan Alanlar) 2121-T2 (Sulanan Alan) 231 (Meralar) Akarsu bitki

koridorları Uydu görüntüsünden belirlenecek 2. Dereceden akarsu çevresindeki bitkisel koridorları içeren alanlar (belirlenememiştir)

SU

Barajlar, göller, ana nehir havzaları 1. ve 2. derece akarsu çevresine 100 m’lik tampon zon atılacak alanlar. RENK 313-D1,D2 (Karışık ormanlar) 4-S1 (Sulak Alanlar) 411-S1 (Bataklıklar) 412-S1 (Turbalıklar) 311-D1,D2 (Geniş Yapraklı Ormanlar) 312-D1,D2 (İğne Yapraklı Ormanlar) Tarım alanları: 211-T1 (Sulanmayan Ekilebilir Alan) 2111-T1 (Sulanmayan Ekilebilir Alan) 212-T2 (Sürekli Sulanan Alanlar) 2121-T2 (Sulanan Alan) 242-T5 (Karışık Tarım Alanları) 2421-T5 (Sulanmayan Karışık Tarım) 2422-T5 (Sürekli Sulanan Karışık Tarım) 243-T6 (Doğal bitki Örtüsüyle Karışık Tarım Alanları)

NADİRLİK ve

PEYZAJ

KARAKTERİNE KATKISI

Milli parklar, koruma alanları Kanyon

Kayalık

Akarsu ve durgun su yüzeyleri

Meyve bahçeleri: 221 (Üzüm Bağları) 222 (Meyve Bahçeleri)

KÜLTÜREL

DÜZENLEMELER Madenler (-4):

Kaynak: (Uzun ve ark., 2013).

(4)

Şekil 1. Kaynak yöntem şeması

Birinci aşamada, alana ait eğim haritası, corine arazi örtüsü haritasından elde edilen renk ve bitki örtüsü haritaları üzerinde alanlara puanlama yapılmıştır.

Puanlama yapılırken; Eğim gruplaması 0-10, 10-35, >35 alanlar olarak sınıflandırılmış ve 0-10; 1 puan,10-35; 3 puan, >puan,10-35; 5 puan olarak alınmıştır.

Şimdiki alan kullanımı paftasından veriler alınarak çıplak alan (D8) sınıfına giren alanlar belirlenmiştir. Habitat sınıfı haritası verilerinden peyzaj deseni sınıfı alınarak, geniş yapraklı, iğne yapraklı ve karışık orman (D1), fundalık, sklerofil bitki örtüsü (D3), doğal çayırlıklar (D5) olarak sınıflandırılan alanlar 5 puan ile değerlendirilmiştir. Fundalık ve çayır (D4), geniş yapraklı, iğne yapraklı ve karışık orman (D2), bitki değişim alanları (D2-D4-D6), seyrek bitki alanları (D2-D4-D6), üzüm bağları (T31), meyve bahçeleri (T32-T3), yeşil şehir alanları (Y3) olarak sınıflandırılan alanlar 3 puan, otsu örtü olarak sınıflandırılan alanlar 1 puan ile değerlendirilmiştir.

Habitat sınıflaması haritasından alınan veriler, leke şeklinden karışık ormanlara 5 puan, yapraklı ormanlara 3 puan, diğer alanlara 0 puan olarak tanımlanmıştır.

Alanda Milli Park, koruma alanları bulunmamaktadır alanda bulunan kanyon ve kayalık, kayalık, akarsu yüzeylerine 5 puan, üzüm bağları ve meyve bahçelerine 3 puan verilerek tanımlanmıştır.

Hazırlanan haritaların ve yapılan puanlamalar sonucunda elde edilen verilerin GIS programında çakıştırılması ile görsel kalite haritası oluşturulmuştur. Görsel kalite analizi haritasındaki puanlar vektör verinin raster veriye dönüştürülmesi ile ArcGIS 10.5 programında raster calculator tools ile hesaplanmıştır. Haritalarda -3 ten 40’a kadar olan aralıkta toplam puanlar hesaplanmıştır. Puanlar Tablo 2’y göre kodlandırılmıştır.

Tablo 2. Puan aralıkları ve kodları

Puan aralığı Açıklama Kod

-3 – 5 Çok düşük 1

6 - 13 Düşük 2

14 – 21 Orta 3

22 - 29 Yüksek 4

30 - 40 Çok yüksek 5

İkinci aşamada, oluşturulan görsel kalite haritası üzerinde farklı puanlar almış değişik niteliklerdeki 8 adet gözlem noktası belirlenmiştir. Belirlenen 8 gözlem noktasına gidilerek, yerinde gözlemler yapılmıştır. Bu noktalarda peyzaj mimarı uzmanlar tarafından algısal estetik form (Ek1) ve kaynak gözlem formları (Ek2) doldurularak alana ait fotoğraflar çekilmiş, yeni bir puanlama çalışması yapılmıştır. Yapılan ikinci aşama çalışması, birinci aşama çalışması ile karşılaştırılarak hata oranı en aza indirilmiştir.

(5)

3. BULGULAR ve TARTIŞMA

Çalışmanın ilk aşamasında GIS programı ile eğim, renk ve bitki örtüsü haritaları kullanılarak görsel kalite haritası elde edilmiştir.

Eğim haritası (Şekil 2) üzerinde az dalgalı arazi şekli ve az ya da hiç ilginç peyzaj özellikleri içermeyen alanlar ve eğim yüzdesi 0-10 arasında alanlar 1 puan olarak değerlendirilmiştir. Dik vadiler, kanyonlar, volkanik oluşumlar gibi alanlar ve eğim yüzdesi 10-35 arasında bulunan alanlar 3 puan olarak değerlendirilmiştir. Son olarak dik yamaçlar, yoğun kayalık alanlar, buzul alanları ve eğim yüzdesi 35 ve üzeri olan alanlara 5 puan verilerek değerlendirme yapılmıştır.

Eğim haritası incelendiğinde, yamaç ve zirvelerde ibreli ağaçların, akarsu çevresinde yapraklı ağaçların daha çok bulunduğu görülmektedir.

Şekil 2. Puanlanmış eğim haritası

Renk haritası hazırlanırken (Şekil 3) Corine verilerinde yararlanılmıştır. Corine haritasından alınan veriler ile karışık ormanlara 5 puan, geniş yapraklı ve iğne yapraklı ormanlara 3 puan diğer alanlara ise 1 puan verilmiştir.

Corine haritası aracılığı ile oluşturulan renk haritasında iğne yapraklı ve geniş yapraklı orman alanların hâkim olduğu görülmektedir. Alandaki dağılımına bakıldığında, 5 puan alan karışık ormanların toplam alan içerisinde en az alanı kapladığı görülmektedir.

Şekil 3. Puanlanmış renk haritası

Görsel kalite analizi haritası hazırlanırken son olarak bitki örtüsü haritası (Şekil 4) hazırlanmıştır.

Bitki örtüsü için harita hazırlanırken renk haritasında da olduğu gibi Corine verilerinden

(6)

yararlanılmıştır. İbreli ağaçlar 5 puan, fundalıklar, çalılıklar ve yapraklı ağaçlar 3 puan, diğer

çayırlık alanlar ve turbalıklara 1 puan olarak değerlendirilmiştir.

Oluşturulan bitki örtüsü haritasına bakıldığında, bitkilerin yoğun olduğu alanların havza dış sınırına

yakın olan alanlar olduğu görülmektedir. Mevcut bitki örtüsünde, yapraklı ağaçlar, fundalıklar ve

çalılıklar hâkimdir. Alanda dereceli olarak 3 (yapraklı ağaçlar, fundalık ve çalılıklar), 5 (İbreli

ağaçlar) ve 1(Diğer çayırlıklar ve turbalıklar) şeklinde sıralanmaktadır.

Şekil 4. Puanlanmış bitki örtüsü hatitası

Eğim, renk ve bitki örtüsü haritaları ArcGIS 10.5 programı kullanılarak çakıştırılmış ve tüm verileri içerisinde barındıran görsel kalite haritası (Şekil 5) oluşturulmuştur.

Şekil 5. Görsel kalite haritası

Görsel kalite haritasının yorumlanması yapılırken birçok peyzaj değeri çakıştırılır ve bir arada düşünülerek harita oluşturulur.

En düşük ve düşük görsel peyzaj değerine sahip olan alanlar da, mevcut peyzaj karakterinde büyük değişimler gerektiren plan kararları verilebilir. Orta görsel peyzaj değerlendirme alanları peyzajın görsel kalitesinin orta düzeyde olduğu alanlarda, mevcut peyzaj karakteri kısmen korunmalıdır. Peyzaj karakterindeki değişimlerde ani ve peyzaj karakterinin kapasitesine zıt kullanımlardan kaçınılmalıdır. Yüksek görsel peyzaj değerlendirme alanları peyzajın görsel kalitesini yüksek düzeyde olduğu alanlarda mevcut peyzaj karakteri korunmalıdır. Peyzaj karakterinde yapılacak değişimler dikkat çekmemelidir. Verilecek plan kararlarıyla oluşacak somut sonuçların izleri alanda gözlemlenebilir. Ancak peyzaj karakteri içinde uyum sağlamış olmalıdır. En Yüksek görsel peyzaj değerlendirme alanları peyzajın görsel kalitesini

(7)

smartofjournal.com / editorsmartjournal@gmail.com / Open Access Refereed / E-Journal / Refereed / Indexed en yüksek düzeyde olduğu alanlarda mevcut peyzaj karakterinin korunan alan sistemi içerisinde korunması önemlidir. Bu alanlarda çok hassas ekolojik yapı olduğundan verilecek plan kararların niteliği mutlaka koruma amaçlı olmalıdır.

Arazi çalışmasına başlamadan önce mevcut haritalar ile hazırlanmış olan görsel kalite haritasından farklı görsel kalite derecesi almış 8 adet gözlem noktası belirlenmiştir (Tablo 3).

Tablo 3. Gözlem noktaları ve koordinatları

Gözlem Noktası

GPG KOORDİNATI

GÖZLEM NOKTASI ADI X Y

1 Taş ocağı gözlem noktası 557022 4534154

2 Eski Mülayim köyü gözlem noktası 559328 4540598

3 Kadınçayırı tabiat parkı gözlem noktası I 563823 4542775

4 Yıldıztepe gözlem noktası 566485 4543402

5 Arpa köyü gözlem noktası I 562225 4534769

6 7 8

Arpa köyü gözlem noktası II Ilgaz Doruk gözlem noktası

Kadınçayırı Tabiat parkı gözlem noktası II

562364 562528 565294 4534721 4546358 4543814

Gözlem noktalarında algısal estetik değerlendirme formu ve kaynak gözlem formları doldurularak yerinde puanlama çalışması yapılmıştır (Tablo 4).

3.1. Taş Ocağı Gözlem Noktası

Alan çıplak arazileri ve sınırlı sayıdaki bitkileri ile dikkat çekmektedir (Şekil 6). Alanda bulunan taş ocağı florayı (Bitki varlığı), faunayı (havyan varlığı), arazi şeklini ve çevredeki insanları olumsuz etkilemektedir.

Şekil 6. Taşocağı gözlem noktası fotoğrafları 3.2. Eski Mülayim Köyü Gözlem Noktası

Yerinde gözlemle yapılmış olan incelemede, alanın erozyona müsait bir alan olduğu tespit edilmiştir (Şekil 7). Yer şekilleri izlendiğinde daha önce yaşanan erozyonların izleri anlaşılabilmektedir.

Şekil 7. Eski Mülayim Köyü gözlem noktası fotoğrafları 3.3. Kadınçayırı Tabiat Parkı Gözlem Noktası I

(8)

smartofjournal.com / editorsmartjournal@gmail.com / Open Access Refereed / E-Journal / Refereed / Indexed Yaz ve kış turizmine olanak sağlayan alanda, alanda uyumlu olarak ahşap evler bulunmaktadır. Tabiat parkı olmasından kaynaklı üstün doğal özelliklere sahip olan alan rekreasyonel kullanımlara açık üstün panaromik görüntüye sahip bir alandır.

Şekil 8. Kadınçayırı Tabiat Parkı I gözlem noktası fotoğrafları 3.4. Yıldıztepe Gözlem Noktası

Turizm alanı olarak hizmet veren alan aynı zamanda uluslar arası bir kayak merkezidir. Alandaki bitki örtüsü insanlar için güzel manzara görüntüleri oluşturmaktadır.

Şekil 9. Yıldıztepe gözlem noktası fotoğrafları 3.5. Arpa Köyü Gözlem Noktası I

Köyün nüfusu oldukça az olup 119 kişiden oluşmaktadır. Kente göç verilen bir yerleşim merkezidir. Genelde yazın kullanılmaktadır. Çoğunlukla hayvancılık ile geçim sağlanmaktadır. Hayvancılığın yanı sıra tarım arazileri de mevcuttur. Köydeki eski yapılar alana nostaljik bir hava katmaktadır.

Şekil 10. Arpa Köyü Gözlem Noktası gözlem noktası fotoğrafları

(9)

smartofjournal.com / editorsmartjournal@gmail.com / Open Access Refereed / E-Journal / Refereed / Indexed Köyün tarım arazilerinin bulunduğu gözlem noktasında, alandaki doğal alanlar arasında açılmış olan tarım arazileri dikkat çekmektedir.

Şekil 11. Arpa Köyü Gözlem Noktası II gözlem noktası fotoğrafları 3.7. Ilgaz Doruk Gözlem Noktası

Havzaya kuşbakışı bakmamızı sağlayan alan, manzara güzelliği ile dikkat çekmektedir. Bazı bölgeleri kış turizmi için kullanılan alan genelde bozulmamış doğal görünüme sahiptir.

Şekil 12. Ilgaz Doruk gözlem noktası fotoğrafları 3.8. Kadınçayırı Tabiat Parkı Gözlem Noktası II

Kadın çayırı tabiat parkı birçok rekreasyonel aktiviteye imkân sunmaktadır. Alanda piknik masaları, çöp kutuları, mangal alanları, çocuk oyun parkı ve spor sahaları mevcuttur. Tabiat parkının içerisinden bir adet dere geçmektedir ve alanlar arasında ki bağlantı bir köprü aracılığı ile sağlanmaktadır.

Şekil 13. Kadınçayırı Tabiat Parkı gözlem noktası II fotoğrafları

Tablo 4. Görsel Puanlama

(10)

smartofjournal.com / editorsmartjournal@gmail.com / Open Access Refereed / E-Journal / Refereed / Indexed GÖRSEL KRİTERLER GN1 GN2 GN3 GN4 GN5 GN6 GN7 GN8 Arazi Şekli 5 5 5 5 5 5 5 5 Bitki Örtüsü 5 5 4 5 4 5 5 5 Renk I 1 3 3 4 4 3 4 5 Su Varlığı 0 4 5 0 5 5 4 5 Komşu Manzara 0 5 5 5 4 4 5 5 Nadirlik 3 2 5 4 3 2 4 5 Kültürel Değişimler -4 5 4 3 -4 3 5 4 ESTETİK Doğallık 3 3 5 5 3 3 5 3 Kuşatma 5 5 1 2 1 4 5 3 Çeşitlilik 2 3 3 4 5 5 4 4 Renk II 1 4 5 5 4 4 5 5 Çizgi 3 4 5 5 4 5 5 5 Sakin 2 4 3 4 5 5 3 3 ALGISAL Uyarıcı 1 3 5 5 3 2 3 5 Memnuniyet 1 3 5 3 5 4 5 5 Güvenlik 5 1 4 3 5 3 1 3 Dominantlık 3 5 5 5 4 1 5 5 ORTALAMA PUAN 2.1 3.8 4.2 3.9 3.4 3.7 4.3 4.4 4. TARTIŞMA ve SONUÇ

Planlama çalışmalarında peyzajın görsel kalitesinin değerlendirilmesi, kullanım alanlarının, korunması ve iyileştirilmesi gerekli alanların belirlenmesi için önemli bir aşamadır. Bir alanın görsel kalitesini belirlemek için, kullanıcı değerlendirmesi, uzman değerlendirmesi, yerinde gözlem, CBS analizi gibi farklı yöntemler bulunmaktadır. Yapılan çalışmada birkaç farklı yöntem kullanılarak birbiriyle karşılaştırılmış ve bu sayede sonuçların sağlaması da yapılmıştır.

Çalışma sonucunda, hazırlanan görsel kalite haritasında alanların aldığı puanlarla, rastgele seçilen gözlem noktalarının aldığı puanlar birbiri ile karşılaştırılmış ve gözlem noktaları, görsel kalite haritasındaki puanlarla benzer puanlar almıştır. Karşılaştırma sonucunda GIS üzerinde haritalarla yapılan çalışmanın doğruluğu da yerinde gözlem çalışması ile desteklenmiştir.

KAYNAKÇA

Arriaza, M., Canas-Ortega, J.F., Canas-Madueno, J,A., Ruiz-Aviles, P., 2004. Assessing the visual quality of rural landscapes. Lanscape and Urban Planning 69 (1): 115-125.

Beza, B.B., 2010. The aesthetic value of a mountain landscape: A study of the Mt. Everest Trek. Landscape

and Urban Planning 97 (4): 306–317.

Bulut, Z., Karahan, F., Sezen, I., 2010. Determining visual beauties of natural waterscapes: A case study for Tortum Valley (Erzurum/Turkey). Scientific Research and Essay 5 (2): 170-182, ISSN 1992-2248.

Brown, T.C., Daniel, T.C., 1986. Predicting scenic beauty of timber stands. Forest Science 32 (2): 471-487. Clay, G.R., Daniel, T.C., 2000. Scenic landscape assessment: The effects of land management jurisdiction on public perception of scenic beauty. Landscape and Urban Planning 49 (1-2): 1-13.

Çakcı, I., 2007. Peyzaj Planlama Çalışmalarında Görsel Peyzaj Değerlendirmesine Yönelik Bir Yöntem Araştırması. Doktora Tezi. Ankara Üniversitesi, Fen Bilimleri Enstitüsü, Peyzaj Mimarlığı Anabilim Dalı. Ankara.

Daniel TC 2001. Whiter Scenic Beauty? Visual Landscape Quality Assessment in the 21st Century. Landscape Urban and Planning, 54: 267–281

Dinçer, A.A., 2011. Görsel Peyzaj Kalitesinin “Biçimsel Estetik Değerlendirme Yaklaşımı” İle İrdelenmesi Üzerine Bir Araştırma. Yüksek Lisans Tezi. Ankara Üniversitesi, Fen Bilimleri Enstitüsü, Peyzaj Mimarlığı Anabilim Dalı. Ankara.

(11)

smartofjournal.com / editorsmartjournal@gmail.com / Open Access Refereed / E-Journal / Refereed / Indexed Elinç, H., 2011. Görsel Kalite Değerlendirmesi Yöntemi İle Antalya İli Alanya İlçesindeki Abdurrahman Alaettinoğlu ve Alanya Belediye Başkanları Kent Parklarının İrdelenmesi. Yüksek Lisans Tezi. Selçuk Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü. Konya.

Kaplan A., Hepcan Ç.C., 2004. Ege Üniversitesi Kampüsü “Sevgi Yolu” nun görsel (etki) değerlendirme çalışması. Ege Üniversitesi Zir. Fak. Dergisi 41 (1): 159-167.

Kaptanoğlu, A.Y.Ç., 2006. Peyzaj Değerlendirmesinde Görsel Canlandırma Tekniklerinin Kullanıcı Tercihine Etkileri. Doktora Tezi. İstanbul Üniversitesi, Fen Bilimleri Enstitüsü, Peyzaj Mimarlığı Anabilim Dalı. İstanbul.

Kıroğlu, E., 2007. Erzurum Kenti ve Yakın Çevresindeki Bazı Rekreasyon Alanlarının Görsel Peyzaj Kalitesi Yönünden Değerlendirilmesi. Yüksek Lisans Tezi. Atatürk Üniversitesi, Fen Bilimleri Enstitüsü. Erzurum.

Müderrisoğlu, H., Eroğlu, E., 2006. Bazı ibreli ağaçların kar yükü altında görsel algılanmasındaki farklılıklar. Süleyman Demirel Üniversitesi Orman Fakültesi Dergisi Seri: A, Sayı: 1, 136-146, Isparta. Özçelik, M., 2010. Peyzaj Mimarlığında Üç Boyutlu Modelleme Tekniğinin Görsel Değerlendirmede Kullanımı. Yüksek Lisans Tezi. İstanbul Üniversitesi, Fen Bilimleri Enstitüsü, Peyzaj Mimarlığı Anabilim Dalı. İstanbul.

Özhancı E, Yılmaz H, Tekin H 2013. Ödüllü Peyzaj Fotoğraflarına Analitik Bir Yaklaşım. Humanitas Uluslararası Sosyal Bilimler Dergisi, 2:151-168

Real, E., Arce C., Sabucedo J.M., 2000. Classıfıcatıon of landscapes usıng quantıtatıve and categorıcal data, and predıctıon of theır scenıc beauty ın north-western spaın. Journal of Environmenta Psychology 20, 355-373.

Schroeder, H.W., Daniel, T.C., 1980. Predicting the scenic quality of forest road corridors. Environment and

Behavior 12 (3): 349-366.

Tyrväinen, L., Silvennoinen, H., Kolehmainen, O., 2003. Ecological and aesthetic values in urban forest management. Urban Forestry & Urban Greening 1 (3): 135-149.

Uzun O, Müderrisoğlu H 2011. Visual Landscape Quality in Landscape Planning: Examples of Kars and Ardahan Cities in Turkey. African Journal of Agricultural Research, 6(6): 1627-1638.

Uzun, O., Bilgili, B.C., Çiçek, İ., Yiğitbaşıoğlu, Y., Tezcan, L., Müftüoğlu, V., Çorbacı, Ö.L., Sütünç, S., Doğan, D., Ateş, E., Tarım, B., Koç, Ö., Kurtoğlu, G., Namal, E., Gökmenoğlu, H.V., Arıcı, Y.K. 2013. Peyzaj-44 Peyzaj Karakter Analizi ve Değerlendirmesi Raporu Cilt II. T.C. Orman ve Su İşleri Bakanlığı. 1-427. Ankara.