Ankara Üniv Vet Fak Derg, 51,13-17,2004
İneklerde değişik yollardan ve farklı dozlarda uygulanan PGF2a'nın
(Dalmazin@) fertiliteye etkisi*
Abuzer K.
ZONTURLU
1,Hakkı
İZGÜR
2IHarran Üniversitesi, Veteriner Fakültesi, Doğum ve Jinekoloji Anabilim Dalı, Şanlıurfa; 2Ankara Üniversitesi, Veteriner Fakültesi, Doğum ve Jinekoloji Anabilim Dalı, Ankara
Özet:
Sunulan çalışmanın amacı ineklerde değişik yollardan ve farklı dozlarda uygulanan PGF2a'nın fertilite parametrelerine etkisini ve uygulanan PGF2a programlarının pratikte kullanılabilirliliğini araştırmaktır. Çalışma materyalini, Ankara Bala Tarım lşletmesi'ne ait postpartum 45-60. günler arasında bulunan toplam 50 Holstein inek oluşturdu. Çalışmaya alınan, grup l'deki (n: 10) ineklere intramusküler (im) yolla 0,150 mg, III. gruptaki (n: 10) ineklere ise 0,075 mg dozda intravulvosubmukozal (lVSM) yolla D-Cloprostenol (PGF2a) enjekte edildi. Her iki grupta da enjeksiyon sonrası gözlenen östruslarda sun'i tohumlama (ST) yapıldı. Östrus göstermeyen ineklere ise ilk enjeksiyondan 14 gün sonra ikinci defa aynı dozda ve aynı yolla PGF2a enjekte edilerek 48-72. saatlerde ST yapıldı. Grup II'deki ineklere (n: 10) 0,150 mg dozda im yolla, Grup IV'deki (n: 10) ineklere ise 0,075 mg dozda lVSM yolla 14 gün ara ile çift PGF2a enjeksiyonu izleyen 48-72. saatlerde östruslar izlenmeden ST yapıldı. Grup V ise kontrol (n: 10) grubu olarak ayrıldı. Çalışma gruplarındaki ineklerden PGF2a uygulamalarından hemen önce ve ST zamanında progesteron tayini için kan alındı ve EIA ile nicel ölçümler yaptırıldı. lkinci PGF2a enjeksiyonundan sonra oluşan luteolizis oranı grup i ve II'de %100, grup III ve IV'de ise %80 olarak bulundu. Uygulamadan sonra grup l'de %40, grup III'de %50 oranında hayvanın östrusa geldiği tespit edildi. Uygulama bitimi-östrusların görülme zamanı i ve III gruplar için sırasıyla 3,25:t1,25, 5,20:t3,42 gün olarak saptandı. Bu östruslarda yapılan ST'de %75 ve %40 oranında gebelik saptandı. Toplam gebelik oranı ise grup i ve I1I'de %60, grup II ve IV'de %70 ve kontrol grubunda ise %50 olarak belirlendi. Doğum gebe kalma aralığı en kısa i. grupta (68,66:t14,33 gün) saptanırken, en uzun kontrol grubunda (89,00:t17,05 gün) saptandı. Gebelik indeksleri grup i ve III'de 1,3., grup IV ve kontrol grubunda 1,8 ve grup II' de ise i,4 olarak saptandı. Yapılan çalışma sonucunda hem im hemde lVSM enjeksiyonların seksüel senkronizasyon amacıyla kullanılabileceği ve pratikte uygulama bakımından II ve IV. grupların daha başarılı olduğu kanısına varılmıştır.Anahtar sözcükler: Fertilite, lnek, PGF2a uygulama programları, östrus senkronizasyonu
Effects of PGF2a (Dalmazin@) adminİstered
in different
routes and various doses on fertility in cows
Summary: The aim of study was to evaluate the effect of administration of PGF2a different routes and various doses on fertility parameters in cows and usebi1ity of these PGF2a programs in practice. Material of the study was fifty Holstein cows between days 45-60 pospartum belongs to Ankara Bala Tarım işletmesi. Cows in grup i (n:lO) were administered 0.150 mg PGF2a intramuscular1y, cows in grup III were (n:lO) administrated reduced 0.075 mg doses of PGF2a intravulvosubmukozal (lVSM) artificially inseminated at detected oestrus. Cows in which oestrus was not detected were administered a second PGF2a same route and doses, 14 days af ter the first injection and artificially inseminated at 48 and 72th hours following the second administration. Cows in grup II (n: 10) were injected 0.150 mg, Cows in grup IV (n: 10) reduced 0.075 mg doses of PGF2a IVSM 14 days apart and artificially inseminated at 48 and 72'h hours following the without detetion of oestrus behaviors. The remaining cows (n: 10) were
used as control grup. Blood samples of each animal were taken prior to PGF2a administrations and at the time of artificial insemination for P4 assays. The rates of luteolizis following the second PGF2a injection were 100% for i and II. grups, 80% for grups III and IV. Destrus detection rates following the treatments were 40% and 50% for grups i and II, respectively. Intervals between the end of treatment and detection of oestrus were found to be 3.25:t1.25 days in grup i and 5.20:t3.42 days for grup III. These results did not reveal a statistically important difference (p>0,05). Pregnancy rates achived by inseminations at detected oestrus were 75% and 40% for i and III grııps, respectively. Total pregnancy rate were 60% in grups i and III, 70% in grups II and IV and 50% in control grup. The calving-pregnancy intervals were 68.66:t14.33, 74.57:t16.49, 69.5O:t20.21, 83.42:t18.98 and 89.00:t17.05 days for the grups I, II, III, IV and the control grup, respectively. Pregnancy index were caIculated as 1.3 in grups i and III, 1.8 in control grup and grup IV and 1.4 in grup II. It was found that, both im and lVSM injections of PGF2a in the aim of sexuel synchronization could be used and the fertiIity parameters obtained are close to each other. In addition, treatment.~ in grup II and IV are found to be more profitable in practice.
Key words: Cows, Estrus synchronization, Fertility, PGF2a administration programmes.
*
Bu çalışma Harran Üniversitesi Bilimsel Araştırma Komisyonu t.arafından desteklenmiş (Proje no: 267) olup, aynı adlı doktora te-zinden özetlenmiştir.14
Abuzer K. Zonturlu - Hakkı lzgür
Giriş
Luteolitik etkiye sahip olan PGF2a ve analogları inek ve düvelerde reprodüktif alanda,çok çeşitli amaçlarla kullanılmaktadır (24). lneklerde, seksüel siklusların senk-ronizasyonunda; PGF2a ve analoglan intramusküler yolla uygulanabildiği gibi daha düşük dozlarda aynı etkiyi oluşturabilecek intrauterin, intraovarian, subkutan ve lnt-ravulvosubmukozal (tVSM) yollarla da uygulanabilmek-tedir (1,3). lntramusküler luteolitik dozun 1I4'nün vul-vanın mukoz memranın içine verilen PGF2a ile lu-teolizisin uyarıldığı ve östrusların oluşturulduğu bil-dirilmektedir (10). PGF2a enjeksiyonları ile östrusun görülme zamanının folliküler dalgahın gelişim aşamasına bağlı olarak değişkenlik göstermektedir. Siklusun 11-15. günleri arasında yapılan PGF2a uygulamaları ile en erken ve yoğun östrusler oluşturulmaktadır (26).
Heuwieser (9), senkronizasyon oranını yükseltmek, östrus sikluslarını düzenli hale getirmek amacıyla 11-14 gün arayla çift PGF2a enjeksiyonunu önermektedir. Sal-manoğlu ve ark. (l9), ise çift PGF2a ile senkronize edilen ineklerde, tek PGF2a uygulamalara göre daha iyi oran-larda fertilite elde ettiklerini bildirmektedirler. Ondört gün arayla yapılan çift PGF2a uygulamal;rından, öst-rusun saptanması ve östrustan yararlanma oranı %70-80 oranında yükselmekte ve 3-4 gün içersinde östrusa gelen hayvanlarda bu oran %70-80'e ulaşmakta, bu da fer-tiliteyi olumlu etkilemektedir (7). Ondört gün ara ile çift PGF2a uygulamalarını içeren programlarda luteal reg-resyon öncesi folliküler gelişiminin doğal senk-ronizasyonu sağlanmaktadır. Prostaglandin F2a ile uya-rılan luteal regresyon sonrası gelişen LH dalgasına kadar GnRH uyarımı almış ikinci dalga 'dominan follikülün bu-lunduğu bildirilmektedir (21).
Sunulan çalışmanın amacı,. ineklerde değişik yol-lardan ve farklı dozlarda uygulanan PGF2a'nın fertilite parametrelerine. etkisini ve uygulanan PGF2a prog-ramlarının pratikte kullanılabilirliliğini araştırmaktır.
Materyal ve Metot
Çalışmanın hayvan materyalini Ankara Bala Tarım lşletmesine ait, postpartum 45-60. günler arasında bu-lunan, jinekolojik nmayenesi yapılmış sağlıklı olduğu saptanan ve en az bir doğum yaprhış, toplam 50 baş Hols-tein ırkı inek oluşturdu. Çalışmaya alınan grup i'deki ~n:10) ine.klere im yolla 0,150 mg, III. gruptaki (n: 10) ıneklere ıse 0,075 mg dozda intravulvosubmukozal (lVSM) yolla D-Cloprostenol (PGF2a) enjeksiyonu ya-pıldı. Her iki grupta da enjeksiyon sonrası gözlenen öst-ruslarda sun'i tohumlama (ST) yapıldı. Östrus gös-termeyen inek1ere ise ilk enjeksiyondan 14 gün sonra ikinci kez aynı dozda ve aynı yolla PGF2a enjekte
edi-lerek 48-72. saatlerde ST yapıldı. Grup II' dek'ti ineklere (n:lO) 0.150 mg dozda im yolla, Grup IV'd~ki (n:lO) ineklere ise 0,075 mg dozda İVSM yolla 14 Jün ara ile çift PGF2a enjeksiyonu izleyen 48-72. saatlerdb östruslar izlenmeden ST yapıldı. Grup V ise kontrol (nllO) grubu olarak ayrıldı. PGF2a enjeksiyonlarından öncel ve ST za-manında kan alındı. Alınan kan örneklerinden fIde edilen serumlar hormon analizlerinin yapılacağı T ARK Hayvan Sağlığı Araştırma Enstitüsünde Prakash ve Jk. (18)'nın tanımladığı EIA yöntemi ile ölçüldü. Elde edilen so-nuçlara göre; buzağılama gebe kalma aralığı, uygulama-östrus görülme zamanı, her gebelik için gereken to-humlama sayısı ve gebe kalma oranları gibi jfertilite pa-rametreleri değerlendirildi. İstatistiki değerlendirmelerde Kruskall-Wallis ve Mann-Whitney
U
testi kul~anıldı.Bulgular
Çalışmada; PGF2a uygulamaların etKilediği pa-rapetrelere ilişkin bulgular 5 tabloda özetlemJiştir. Grup i ve III'ün ilk PGF2a enjeksiyondan sonra östr~slarıngün-lere göre dağılımına bakıldığında grup i'de 2 ile 5 gün olup, grup III' de ise bu sürenin 1 ile 8 günler arasında da-ğılım gösterdiği saptanmıştır. Bu östruslarda yapılan to-humlamalardan elde edilen gebelik oranı gdıp I'de %75 ve grup III'de ise %40 olarak saptandı (Tabıd 1).
Tablo 1. Grupi ve III' de ilk PGF2ııenjekSiYOnıJdansonra öst-rus oranlan, östöst-rus görülme zamanı ve ilk tohu~lamadaki
ge-belik sonuçlan.
i
Table ,I. ~strus ,rat~s, timing of estrusus and puegnancy rates after fısrt ınsemınatlOn following the fisrt PGF2&injections in
gnıpsiand III.
i
PGF2ıı'nın Hayvan Östrus Östrusun tık tohumla-uygulama sayısı gösteren görülme mada gebe
yolu (n:10) İnek zamanı kalan inek
(%) (gün) (%) Grupi 3,25:t1,2S" İM LO 40 (2-5) 75 Gnıp III 5,2O:t3,42b IVSM LO 50 (1-8) 40 ••b;p>0,05 önemsiz.
Tablo 2. İkinci PGF2ıı enjeksiyondan sonra oluşan luteoIizis
oranı.
i
Table 2. Luteolysis rates following second PGF2ııinjections.
i
GRUPLAR Hayvan P4 ~ Ing/ml Lute6Iizis derecesi sayısı Hayvan sayısı
i
(%)(n) (x/n)
Grup i 6 0/6 100
Grup II LO 0/6 100
Grup III 5 1/5 80
Grup IV LO 2/1O 80
n: İkinci PGF2ııenjeksiyon zamanındaki hayvanısayısı x: İkinci PGF2ıı~nj.ek.~iy.~ndansonra 72. saatte kadar serum P4'degerinin 1 ng/ml nın ustunde kalan hayvan sayısı
Ankara Üniv Vet Fak Derg, 5 i, 2004 15
lkinci PGF2a enjeksiyonundan sonra elde edilen lu-teolizis oranları tablo 2'de sunulmuştur. Grup i ve II'de tüm hayvanlarda (% 100) luteolizis saptanırken, bu oran grup III ve IV'te %80 oranında bulunmuştur. Gruplardaki ilk tohumlama indeksi ve gebelik indeksi değerleri en yüksek kontrol grubunda iken, en düşük grup II' de sap-tanmıştır. Gebelik indeksi ise, grup i ve III'de 1.3, kont-rol ve LV. grupta ise 1.8 olarak bulunmuştur (Tablo 3).
Tablo 3. Gruplardaki ilk tohumlama ve gebelik indeksine ilişkin parametreler.
Table 3. Parameters relating first insemination and pregnancy index for all grups.
PARAMETRELER
Tablo 5. Fertilite parametreleri. Table 5. Fertility parameters
Parametreler
Gruplar n D-GK(gün) U-GK(gün) n D-ITGK (gün)
Grup i 6 68,66:t14,33 iO,i6:t i0,36" 4 59,75:t4,78c
(54-88) (3-24) (54-65)
Grup II 7 74,57:t i6,49 i2,42:t i7,3" 5 65,00:t3,9J<
(62-106) (3-47) (62-68)
Grup III 6 69,5O:t20,21 15,oo:t 16,43" 4 59,75:t5,8SC
(55-109) (3-45) (55-67)
Gnıp LV 7 83,42:t18,98(63-110) 2I,85:t20,21"(3-54) 3 65 ,66:t2,5 i(63-68) c
Kontrol 5 89,OO:ti7,05 37 ,8O:t 15,80b 2 79,0O:t9,89d
(72-117) (25-64) (72-86)
Üç tohumlama sonrasında gruplarda en yüksek ge-belik oranı (%70) grup II ve grup IV'de elde edildi (Tablo 4).
Tablo 4. Gnıplara göre i ve III. tohumlamalar sonrası elde edi-len gebelik oranları
Table 4. Pregnancy rates obtained following ıst and III. rd in-seminations in all gnıps
Çalışma gruplarında fertilite parametreleri tablo 5'de gösterilmiştir. Buna göre doğum yeniden gebe kalma aralığı IV. grup (83.42:t:18.98 gün) ve kontrol gru-bunda (89.00:t:17.05 gün) en uzun bulunurken, i. grupta (68.66:t:14.33 gün) en kısa olduğu saptanmıştır. Uy-gulama grupları ile kontrol grubu arasında yapılan kar-şılaştırmada istatistiksel yönden önemli bir fark bu-lunmamıştır (p>0,05).
Doğum-ilk tohumlamada gebe kalma aralığı i. ve III. grupta daha kısa bir süreyi kapsarken, kontrol gru-bunda daha uzun sürede (79,00:t:9,89 gün) ger-çekleşmiştir. Doğum-ilk tohumlamada gebe kalma aralığı sadece kontrol grubu ile uygulama grubları arasında is-tatistiksel açıdan önemli bulunmuştur (p<O,Ol).
Gebelik oranları (%)
ıık tohumlama sonrası Üç tohumlama sonrası
Tartışma ve Sonuç
Sütçü yetiştirmelerde postpartum dönemde doğal ve sentetik PGF2a östrusun saptanmasında karşılaşılan so-runların ortadan kaldırılmasında ve siklusların senk-ronizasyonu amacıyla yaygın olarak kullanılmaktadır
(17).
Sunulan çalışmada ineklerde değişik yollardan ve farklı dozlarda uygulana PGF2a'nın fertilite parametrelerini ne şekilde etkilediği ve hangi uygulamanın pratikte daha kolay uygulanalabilir olduğunun araştırılması amaç-lanmıştır.
Chohan (4), 500 J.l.gCloprostenol ile östrusları uya-rılmış mandalara siklusun 11. gününde korpus luteum bu-lunan tarafa lVSM yolla azaltılmış dozda 125 J.l.gClop-rostenol uygulamıştır. Uygulamadan sonra 24. saatten 48. saate kadar progesteron değerinde azalmanın olduğunu, östrusların 96,0:t:15,9. saatlerde görüldüğünü saptamıştır. Güler ve ark. (8) ise ovaryumlarında korpus luteum bu-lunan düvelere 3,75 mg PGF2a enjeksiyon sonrası 49-72. saatlerde %40 oranında luteolizis saptamışlar. Chauhan ve ark. (3), lVSM yolla 62,5 J.l.g Cloprostenol uy-gulamaları ile kısmi luteolizise neden olduğunu be-lirlemişler ve buna bağlı olarak P4 değerinde kısmen dü-şüşler saptamışlardır. Bazı yazarlarda (5,16), sütçü ineklerde düşük dozda lVSM yolla verilen PGF2a'nın, tam dozda im yolla oluşabilecek luteolizis kadar etkili ol-duğunu saptamışlardır.
Bazı araştırıcılar (1,4,5,8,10) ise ovaryumlarında korpus luteum bulunan ineklere azaltılmış dozda PGF2a'yı korpus luteumun bulunduğu tarafa lVSM yolla enjekte ederek %14,3 ile %100 oranında luteolizis sağ-lamışlardır.
Sunulan çalışmada grup i ve III' deki ilk PGF2a en-jeksiyondan sonra östrus göstermeyen inekler ile 14 gün
",b:p<O,05, önemli c,d: p<O,OI önemli, n: hayvan sayısı, D-G K; Dogum -gebe kalma aralıgı, U-GK; Uygulama bitimİ- gebe kalma aralıgı, D-ITGK; Dogum-i1k tohumlamada gebe kalma aralıgı. 1,3 1,4 1,3 1,8 1,8 60 70 60 70 50 Gebelik indeksi 2,5 2,0 2,5 3,3 4,0 40 50 40 30 20 tık tohumlama indeksi Gruplar Grup i Grup II GnıpIII Gnıp IV Kontrol Gruplar (n:IO) Grup i Grup II GnıpIII Gnıp LV Kontrol
16 Abuzer K. Zonturlu - Hakkı tzgür
ara ile çift PGF2a enjeksiyonu yapılan grup II ve grup IV'de bulunan ineklerin ikinci enjeksiyon zamanında hepsinin luteal evrede olduğu saptanıpıştır. ST zamanında 48-72. saatlerdeki P4 sonuçlanna göre, im yolla PGF2a enjeksiyonu yapılan grup i ve II' de % 100, azaltılmış dozda lVSM yolla PGF2a enjeksiyonu yapılan grup III ve IV' de ise %80 oranında luteolizis saptanmıştır. Siklusun farklı aşamalannda yapılan PGF2a'nın korpus luteum üzerine farklı etkileri olduğunu 9"14. günlerde yapılan enjeksiyonlarda daha erken P4 değerinde düşüş olduğu bildirilmektedir (4,23). Bu hem korpus luteum'un bu-lunduğu dönem, hemde dominant follikülün bubu-lunduğu evreyle ilgilidir (22).
Chauhan ve ark. (3), ovaryum üzerinde korpus lu-teum saptanan tarafa lVSM yolla 250, 125 ve 62,5 mcg Cloprostenol enjeksiyon sonrası u'ygulanan dozlara göre sırası ile %80, %67,5, %18 oranlannda östrus sap-tamışlardır. Diğer yazarlarda (8,13) lVSM yolla yap-tıklan uygulamalar sonucu östrus oranını %21 ile %80 oranında değişken bulmuşlardır. lntramusküler yolla tek PGF2a enjeksiyonu ile %50 ve %68 oranında östrus göz-lemiştir (ll,12).
Sunulan çalışmada azaltılmış dozda lVSM yolla ya-pılan ilk PGF2a enjeksiyon sonrası östruslan izlenen grup III' de %50, im yolla yapılan grup i'de ise %40 oranında östrus saptanmıştır. Östrus semptonılan İVSM grubunda uygulama sonrası 5,2:t3,4. günde gözlenirken, diğer grup-ta 3,2:tl,2. günde gözlenmiştir. Östruslann görülme za-manı bakımından istatistiksel açıdan önemli bir fark sap-tanmamıştır (p>O,05).
Bir çok araştıncı (3,5,8,24) lVSM enjeksiyon son-rası gözlenılenen östruslarda yapılan tohumlama sonunda toplam gebelik oranlarının %29,4 ile %57,1 arasında ol-duğunu bildirirken, 14 gün ara ile çift PGF2a en-jeksiyonlanndansonra (im) yapılan tohumlarnalarda (2,6,20,25) ise %12 ile %90 oranlannda değiştiğini bi-dirmektedirler. Sunulan çalışmada i. ve III. grupta %60, II. ve IV. grupta %70, kontrol grubunda ise %50 oranında gebelik elde edilmiştir. İkinci ve IV. grupta gebelik oran-lannın yüksek olması, 14 gün sonra yapılan ikinci en-jeksiyonda tüm ineklerde aktif korpus luteum olması ve bu aktif korpus hiteumun PGF2a enjeksiyonlanna lu-teolizis ile yanıt vermesiyle açıklanabilir. Alnimer ve ark. (2) çift PGF2a enjeksiyon sonucunda doğum ilk to-humlamada gebe kalma aralığını 65,4:tl,3 gün, tek PGF2a enjeksiyonu ile 69,2:tl,3 gün olarak bulmuşlardır. Bazı araştıncılar (6,20,25) da doğum gebe kalma aralığını 95,O:t3L,2 ve l13,5;t35,5 gün olarak saptamışlardır. Bu çalışmada doğum ilk tohumlamada gebe kalma aralığı bi-rinci grupta en kısa bulunurken (59,75:t4,78 gün), en uzun kontrol grubunda (79,OO:t9,89 gün) saptanmıştır.
Doğum ilk tohunılamada gebe kalma aralığı uygulama gruplan arasında istatistiksel açıdan önemli biF fark sap-tanmazken (p>O,05), kontrol grubu ile tüm fuyguıama gruplan arasında istatistiksel yönden önemli bi fark sap-tanmıştır (p<O,Ol).
Doğum-gebe kalma aralığı, birinci grupta en kısa (68,6:t14,3 gün) olarak bulunurken kontroıı grubunda (89,0:t17,0 gün) ise en uzun olarak tespit edilmiştir. Doğum-gebe kalma aralığı bakımından uygu ama grup-ları ile kontol gruplan arasında istatistiksel açıldan önemli bir fark saptanmamıştır (p>0,05). Sunulan çalıışmada hem azaltılmış dozda lVSM, hem de luteolitik idı, yolla ya-pılan PGF2a enjeksiyonlar sonucu doğum ~ebe kalma aralığının kontrol grubuna göre yaklaşık 20 gfl.nk. adar kı-saldığı ortaya konmuştur. Uygulama bitimi gebe kalma aralığı PGF2a uygulanan gruplar arasında istatistiksel yönden önemli bir fark saptanmazken, istatistiksel fark-lılığın kontrol grubu ile PGF2a uygulanan Igruplar ara-sında olduğu saptanmıştır. Sunulan çalışmad' gebe kalan inekler için gebelik başına düşen tohunılaml sayısı i. ve
i
III. grupta 1,3., II. grupta 1,4., IV. ve kontroıii gruplannda ise 1,8 olarak bulunmuştur. Tek doz PGF2a uygulaması sonucu gebelik başına düşen tohumlama sa~ısını 1,6 ve 1,9 arasında değişirken (2,15), 14 gün arayia çift PGF2a uygulamalan sonucu bu değer 1,5 ile 2,1 ~rasında bul-muştur (20,21). Yapılan çalışmada gebelik başına düşen tohumlama sayısı i ve III. gruplarda 1,3., bu değer IV. grup ile kontrol grubunda ise 1,8 olarak bulunmuştur.
Sonuç olarak hem im hemde lVSM ebjeksiyonlann
k .. 1 k .
i
se sue sen ronızasyon amacıyla kullanılfbileceği, gulama bakımından II ve IV. gruplara yapılan PGF2a uy-gulamalannın daha başanlı olduğu ve süt~ü işletmelere avantaj getireceği kanısına vanımıştır.
Kaynaklar
i. Aksoy M, Tekeli T, çoyan K, Alan M, Semacan A, Ata-man MB, Işık K (I992): Estrus synchrohization with re-duced doprostenol doses in heifers. AssuiJ Vet. Med J, 27,
284~288.
i
2. Alnımer M, Rosa GD, Grasso F, NapolUano F Bordi A
. i '
(2002): Effect of dınıate on the response fo three oestrous synchronization techniques in lactating. ~nim Reprod Sci, 71,157-168.
3. Chauhan FS, Mgongo FOK, Kessy BM Gombe S (1986): Effect of intra-vulvo-submucosal doprostenol in-jections on hormonal profiles and fertility in subestrous
cattle. Theriogenology, 26, 69-75.
i
4. Chohan KR (1998): Estrus synchronizhtion with lower dose of PGF2a and subsequent fertility ih subestrous buf-falo. Therigenology, 50,1101-1108.
i
5. ç~yan K, A.~s.~yM, Alan M, Işık K, Tekeıı T (1990): Duvelerde duşuk dozda doprostenol dozlarının luteolitik e~k~sin~n v~ıginal direnç değişimleri ve
i
klinik östrus be-lırtılerıyle ızlenmesi. Lalahan Hay Araş Derg, 30, 31-36.Ankara Üniv Yet Fak Derg, 51, 2004 17
6. Drillieh M, Tenhagen BA, Heuwieser W(2000): Effect of one spontaneous estrus cycle (after synchronization with PGF2a) on reproductive performance in dairy cows. The-riogenology, S, 1389-1394.
7. Grunert E. und Zerbe H (1999): Grundlagen der Hor-montherapie (In) Fertilitiitsstörungen beim weiblichen Rind. Ed. A, Kru(f, und de E, Grunert.), Parey Buchverlag, Berlin.
8. Güler M,Dinç DA, Semacan A, Aksoy M, Işık K, Erdem H (1993): Düvelerde değişik yollardan ve farklı dozda verilen luprostiol' ün luteolitik etkisi ve gebelik ora-mnın araştITılması. Selçuk Üniv Yet Fak Derg, 9, 69-73. 9. Heuwieser W (1997): Strategische anwendug von
pros-taglandin F2a- grundlagen und ziele von prostaglandin programmen. Der Praktische Tierarzt, 78,141-149.
10. Horta AEM, Costa CMSG, Silvia JR, Yasques MIR
(1986): Possibility of reducing the luteolitic dose of clop-rostenol in cyclic dairy cow. Therigenology, 25,291-301.
11. Mialot Jp, Laumonnıer G, Ponsart C, Fauxpoint H, Barssın E, Ponter AA, Deletang F(1999): Postpartum su-bestrus in dairy cows: comparison of treatment with pros-taglandin F2a or GnRH+prostaglandin F2a+GnRH. The-riogenology, 52, 901-911.
12. Momeilovie D, Arehbald LF, Walters A, Tran T, Kel-bert D, Riseo C, Thateher WW(1998): Reproductive per-formance of lactating dairy cows treated with
gonadoroin-releasing hormone (GnRH) and/or prostaglandin F2a (PGF2a ) for synchronization of estrus and ovulation. The-riogenology, SO. 1131-1139.
13. Narashima Rao AV, Venkatramiah P(1989): Luteolytic effect of low dose of cloprostenol monitored by changes in vaginal resistance in suböstrus buffaloes. J Anim Sci, 21, 149-152.
14. O'Connor ML(1997): Estrus synchronization programs for the dairy herd. Dairy & Animal, 1-8.
15. O'farrel K(1994): Measurement offertility in seasonally calving dairy herds. R&H Hall Technical Bulletin 2, 8. 16. Ono H, Fukui Y, Ohboshi K, Yamazaki D(1982):
Int-ravulvosubmucosal injection ofprostaglandin F2a in anest-rus cows . Anim Reprad Sci, S, 1-5.
17. Pankowski JM, Galton DM, Erb HN, Guard CL, Grohn YT(1995): Use of prostaglandin F2a. as a post-partum reproductive management tool for lactating dairy cows. J Dairy Sci, 78, 1477-1488
18. Prakash BS, Meyer HHD, Sehaııenberger E, Van de wıel DVM (1987): Development of a sensitiye enz-ymeimmunoassey for progesterone determination in unext-racted boyine plasma using the second antibody tech-niques. J Steraid Biochem, 28, 623-627.
19. Salmanoğlu R, Alaçam E, Çelebi M, Baş A(1999): Sütçü ineklerde hızlı progesteron testi yardımıyla prostaglandin F2 alfa kontrollü tohumlamaların fertiliteye etkisi. Tr J cı[
Yet anim Sci, 23,115-121.
20. Stevenson JS, Kobayashi Y, Shipka MP, Rauehholz KC
(1996): Altering conception of dairy cattle by gonadotroi,,-releasing hormone preceding luteolysis induced by pros-taglandin F2a1•J Dairy Sci, 79, 402-410.
21. Stevenson JS, Kobayashi Y, Thompson KE(1999): Rep. roductive performance of dairy cows in various prog. rammed breeding systems including ovsynch and com. binations of gonadotropin-releasing hormone and prostaglandin F2(J.J.J Dairy Sci, 82, 506-515.
22. Stoek AE, Stolla R (1995): Der dominante Ovarfollike! beim Rind-Physiologische Zusammenhiinge und praktische Bedeutung. Tierarztl Umschau, S0, 543-550.
23. Taponen J, Kulesar M, Katila T, Katai L, Huszenıeza G, Rodriguez-Martlnez RH (2002): Short estrous cycles and estrous sings af ter premature ovulations induced with cloprostenol and gonadotropin-releasing hormone in cyclic dairy cows. Theriogenology, 58, 1291-1302.
24. Tekeli T, Aksoy M, Özsar S, Güven, B, Çoyan K, Se-maean A, Alan M(1994): lneklerde azaltılmış dozda clop-rostenol uygulamalarının luteolitik etkisinin klinik östrus belirtileri ve plazma progesteron düzeyleri yardımıyla iz-lenmesi. Yet Bil Derg, 10,4-8.
25. Tenhagen BA, Drillich M, Heuwieser W (2000): Synchronization of lactating dairy cows with prostaglandin F2a: In.~emination on observed oestrus versus timed ar-tiflcial in.~emination. J Yet Med A, 47, 577-584.
26. Young IM (1989): Dinoprost I4-day oestrus synchro-nization schedule for dairy cows. Yet Rec, 124, 587 -588. Geliş tarihi: 04.03.2003/ Kabul tarihi: 10.03.2003 Yazışma Adresi:
Araş. Gör. Dr. Abuzer K. ZONTURLU, Harran Üniversitesi, Veteriner Fakültesi, Doğum ve linekoloji Anabilim Dalı, Yenişehir Kampüsü! Şanlıurfa
