Yazar: Abraham Flexner
Yay›nevi: Princeton University Press, Princeton, NJ Bas›m y›l›: 2017
Sayfa say›s›: 75 Dili: Türkçe
ISBN: 978-605-2349-32-8 Türkçelefltiren: Mehmet Albayrak Birinci Bask›: Tudem, Haziran 2018
Faydas›z Bilginin Faydas›
S
S
trazburg Üniversitesi’nin ünlü anatomi profesörü Wilhelm von Waldeyer, 1870 Fransa-Prusya Sava-fl›’n›n ard›ndan, kendisiyle birlikte Strazburg’a giden ufak tefek, göze çarpmayan, ketum genç ö¤renciye -ki bu kifli gelece¤in ünlü bakteriyolo¤u Paul Ehrlich’tir-, lekelenmifl masa üzerinde gökkufla¤›n› and›ran renklerle ne yapt›¤›n› sor-mufl:“Deniyorum” yan›t›n› alan Waldeyer “Pekiyi. Denemeye devam et! diyerek karfl›l›k vermifl.
Yukar›daki paragraf, Abraham Flexner’in kaleme ald›¤› Faydas›z Bilginin Faydas› adl› kitab›n 59. ve 60. sayfalar›ndan al›nt›lanm›flt›r.
Abraham Flexner, özellikle 1910 y›l›nda Kanada ve Ame-rika Birleflik Devletlerindeki t›p fakültelerini inceleyerek ha-z›rlad›¤› rapor ile ak›llara kaz›nm›fl ve t›p okullar›n›n e¤itimi-ne katk› sa¤lam›fl isimdir.
Kitap iki bölümden oluflmaktad›r: ‹lk bölümde ‹leri Arafl-t›rmalar Enstitüsü (‹AE) yöneticisi Robbert Dijkgraaf’›n “Ya-r›n›n Dünyas›” bafll›¤› ile okurlara ‹AE’nin kuruluflu ve Abra-ham Flexner’in bu enstitüyü neden kurdu¤u anlat›lmaktad›r. Ayr›ca ‹kinci Dünya Savafl› nedeniyle bilimsel çal›flmalar›n Avrupa’dan Amerika’ya nas›l tafl›nd›¤› ve bu süreçte ‹AE ve Abraham Flexner’in katk›lar› anlat›lmaktad›r. ‹kinci bölümde ise Abraham Flexner’in “Faydas›z Bilginin Faydas›” adl› ma-kalesi yer almaktad›r.
Robbert Dijkgraaf, temas› “Yar›n›n Dünyas›” olan 1939 y›l›ndaki New York Dünya Fuar›ndaki geliflmeleri (otomatik bulafl›k makinesi, klima, faks makinesi, alüminyum robot) an-latarak bafllad›¤› bölümünde, ‹AE’nin Abraham Flexner’in
fikri ile 1933 y›l›nda kuruldu¤u ve Albert Einstein’›n akade-mik yuvas› oldu¤u vurgulanmaktad›r. ‹AE; ö¤rencisiz, idari görev gerektirmeyen, “araflt›rmac›lar için bir cennet” olarak tasarlanan bir kurum olarak tan›mlanm›fl ve akademinin y›l-d›zlar›n›n gündelik meseleler ve pratik uygulamalardan uzak, tamamen derin düflüncelere dalmalar›na olanak tan›yan bir ortam olarak kurgulanm›flt›r. Abraham Flexner, “faydas›z bil-ginin engelsizce pefline düflülmesi” ilkesini, somut olarak bu kurumda hayata geçirmeye çal›flm›flt›r.
Robbert Dijkgraaf, Abraham Flexner’in 1908’de Ameri-kan Üniversiteleri ve 1910’daki Amerika ve Kanada’daki T›p Fakülteleri ile ilgili yazd›¤› elefltirilerin sonucundaki fikirleri-ni hayata geçirmek üzere 1929’da Bamberger’in temsilcileri ile bir araya geldi¤ini belirtmektedir.
‹kinci bölüm olan “Faydas›z Bilginin Faydas›”nda”, bilim ve ak›l d›fl› uygulama ve görüfllerin hakim oldu¤u bir Dünya-da, sanatç›lar ve bilim insanlar›n›n u¤rafllar›n›n daha çok tat-min sa¤lad›¤› ve bunlar›n faydas›z etkinlikler oldu¤u belirtil-mektedir. Bu yarars›z tatminlerin zaman› geldi¤inde veya umulmad›k bir anda ne kadar fayda sa¤lad›¤› da gösterilmek-tedir. Buna örnek olarak faydal› bir sonuç olarak ortaya ç›kan radyoyu bulan Marconi’nin, faydas›z bilgi üreten Clerk Max-well ve Heinrich Hertz’in manyetizma ve elektrik alan›ndaki uzun çal›flmalar›n›n sonucunu kulland›¤› görülmektedir.
‹lk paragrafta da belirtti¤im üzere meraklar›n tatmin edil-mesi amac›yla yap›lan çal›flmalar›n -faydas›z bilginin- insanl›-¤a devaml› katk› sunaca¤› aç›kt›r.
Kitapta de¤iflik örneklerle betimlenen faydas›z bilginin, an-cak özgür bir ortamdaki merak giderici ve sadece “denemek” için yap›lan çal›flmalarla ortaya ç›kaca¤› vurgulanmaktad›r. Her
Kitap De¤erlendirmesi
/ Book Review
Yüksekö¤retim Dergisi / Journal of Higher Education (Turkey), 10(2), 247–248. © 2020 Deomed Gelifl tarihi / Received: Mart / March 23, 2020; Kabul tarihi / Accepted: Mart / March 27, 2020 doi:10.2399/yod.20.001
ne kadar bugünün dünyas›ndaki “sanayi-üniversite iflbirli¤i” kavram›yla ters düflüyor gibi görünse de asl›nda merak tatmini sa¤layacak, hayal kurmay› güçlendirecek ortamlar daha fazla “faydas›z bilgi” oluflmas›na yol açacak ve umulmad›k bir zaman diliminde faydal› ve güçlü bir ürüne dönüflebilecektir. H›zl›ca okunabilen bu kitap bize, belli bir ürüne odaklanarak yap›lan
çal›flmalar›n, belli s›n›rlar›n -yani o ürüne ait hayallerin- d›fl›na ç›k›lamayaca¤›n›n ak›lda tutulmas›n› ö¤ütlüyor.
Prof. Dr. Kemal Bak›r
SANKO Üniversitesi T›p Fakültesi, Gaziantep
kbakir@sanko.edu.tr
ORCID ID: K. Bak›r 0000-0002-4719-184X
İD
Bu makalenin kullan›m izni Creative Commons Attribution-NoCommercial-NoDerivs 3.0 Unported (CC BY-NC-ND3.0) lisans› arac›l›¤›yla bedelsiz sunulmak-tad›r. / This work is licensed under the Creative Commons Attribution-NonCommercial-NoDerivs 3.0 Unported (CC BY-NC-ND3.0) License. To view a copy of this license, visit http://creativecommons.org/licenses/by-nc-nd/3.0/ or send a letter to Creative Commons, PO Box 1866, Mountain View, CA 94042, USA.
Kemal Bak›r
