Çeşitli Klinik Örneklerden İzole Edilen Maya Türlerinde Slime Faktörü ve Proteinaz Aktivitelerinin Araştırılması

(1)

235 Çeﬂitli Klinik Örneklerden ‹zole Edilen Maya Türlerinde

Slime Faktörü ve Proteinaz Aktivitelerinin Araﬂt›r›lmas›(*)

Serpil GÜLENÇ(), Aynur KARADEN‹ZL‹(), Fetiye KOLAYLI(), Recep B‹NGÖL()

G‹R‹ﬁ

Son y›llarda Candida türleri hastane infeksiyon

et-kenleri aras›nda giderek daha s›k oranda izole

edil-mektedir (1,2). Bunun nedeni steroid kullan›m›,

mo-dern t›bbi tedaviler, uzun süreli antibiyotik kullan›m›

ile immun sistemi bask›lanm›ﬂ konaklard›r (3,4).

Maya mantarlar› kolonize olabildikleri gibi

infeksi-yon etkeni de olabilirler (5). Candida'lar›n

patogene-zinde slime faktörünün ve proteinaz aktivitesinin

ro-lü oldu¤u bilinmektedir (1,6). Bu nedenle virülans

faktörlerinin belirlenmesi infeksiyon etyolojisindeki

rolleri aç›s›ndan önemlidir.

Candida albicans'›n virülans faktörlerinin

baﬂl›cala-r› adezinler, hif yap›m›, fenotipik varyasyonlar ve

antijenik modifikasyonlar, dimorfizm, toksinler,

fos-folipaz ve proteinazlard›r (6,7). C.albicans

prote-(*)9. Türk Klinik Mikrobiyoloji ve ‹nfeksiyon Hastal›klar›

Kon-gresinde (1999) poster bildirisi olarak sunulmuﬂtur.

(**) Kocaeli Üniversitesi Tip Fakültesi, Mikrobiyoloji ve Klinik Mikrobiyoloji Anabilim Dal›, Kocaeli.

Türk Mikrobiyol Cem Derg 32: 235-238

ÖZET

Son y›llarda Candida türlerine hastane infeksiyon etkenle-ri aras›nda giderek daha s›k oranda rastlan›lmaktad›r. Maya mantarlar› infeksiyon etkeni olabildi¤i gibi kolonize de olabilirler. Candidozlar›n patogenezinde slime faktörü-nün ve proteinaz aktivitesinin rolü oldu¤u bilinmektedir. Bu nedenle virulans faktörlerinin belirlenmesi infeksiyon etyolojisindeki rolleri aç›s›ndan önemlidir.

Çal›flmam›zda, çeflitli klinik örneklerden izole edilen, tür-leri API 20C AUX ile belirlenmifl olan 140 maya suflu kul-lan›lm›flt›r. Bunlar›n 113'ü (% 80.7) Candida albicans, 27'si (% 19.3) C albicans d›fl› maya mantar› idi. Slime oluflumu makrotüp yöntem ile araflt›r›lm›flt›r. Slime oluflumu C albicans'lar›n 54'ünde (% 47.7) zay›f pozitif, 59'unda (% 52.2) kuvvetli pozitif bulunmufltur. C albicans d›fl› maya mantarlar›nda ise 13'ü (% 48.1) zay›f pozitif ve 14'ü (% 51.8) kuvvetli pozitif olarak saptanm›flt›r. Maya türleri aras›ndaki fark istatistiksel olarak anlams›z bulun-mufltur (p>0.05).

Tüm mayalar›n proteinaz aktiviteleri jelatin hidrolizi testi ile araflt›r›lm›fl ve % 51.4 oran›nda pozitif (72 sufl) bulun-mufltur. C albicans sufllar›n›n 57'sinde (% 50.4), C albi-cans d›fl› mayalar›n ise 15'inde (% 55.5) pozitiflik saptm›flt›r. Bu iki grup aras›ndaki fark istatistiksel olarak an-lams›z bulunmufltur (p>0.05).

Sonuç olarak çeﬂitli klinik örneklerden izole etti¤imiz ma-ya mantarlar›nda, özellikle C albicans d›ﬂ› Candida türle-ri aç›s›ndan, slime ve proteinaz aktivitesinin önemli bir vi-rülans faktörü oldu¤unu söylemek mümkündür.

Anahtar Kelimeler: Maya Mantarlar›, Slime Faktörü, Proteinaz Aktivitesi.

SUMMARY

Investigation of Slime Factor and Proteinase Activity in Yeast Species Isolated from Various Clinical Specimens. Hospital aquired Candida infections has been increased currently. Candida can cause an infection or colonisation. It is known that slime factor and proteinase activity play a role in the pathogenesis of candidiasis. Therefore, it is im-portant to determine virulance factors in the aspect of in-fection etiology.

In this study, 140 candida species obtained from various clinical specimens were identified using API 20C AUX. One hundred thirteen of them (80,7 %) were C.albicans and 27 (19.3 %) of them were non C.albicans.

Slime production were investigated by macrotube method. Fifty four (47.7 %) of C.albicans were detected as weak positive, and 59 (52.2 %) were detected as strong positive. Among non- C.albicans species, 13 (48.1 %) were weak positive and 14 (51.8 %) were strong positive. There was no significant statistical difference between Candida spe-cies (p>0.05). Proteinase activity of all Candida spespe-cies was investigated by gelatin hydrolysis test and determined as positive in 72 species (51.1 %). In 57 (50.4 %) C.albi-cans, and in 15 (55.5 %) non-C albicans proteinase acti-vity were positive. There was no statistical difference bet-ween two groups (p>0.05).

In conclusion, slime and proteinase activity are important virulance factors among Candida species especially in non-C albicans species isolated from various clinical spe-cimens.

(2)

236

Türk Mikrobiyol Cem Derg 32: 235-238

inazlar›, in vivo olarak albümin, keratin ve deri

pro-teinlerini parçalayabilme özelli¤ini taﬂ›rlar

(8,9,10,11,12,13).

Slime faktörü visköz, ekstraselüler, plastik yüzeylere

yap›ﬂmada etken olan ve prostetik materyallerde

ko-lonizasyona neden olan yap›d›r (14,15). Slime

üreti-mi ile ilgili çal›ﬂmalar az say›dad›r (1).

Çal›ﬂmam›zda bu amaçla çeﬂitli klinik örneklerden

izole edilen çeﬂitli Candida türlerinde proteinaz

akti-vitesinin varl›¤› ve slime üretimi araﬂt›r›lm›ﬂt›r.

GEREÇ VE YÖNTEM

Çal›ﬂmam›zda, Kocaeli Üniversitesi Araﬂt›rma ve

Uygulama Hastanesi Mikrobiyoloji Laboratuvar›na

gelen çeﬂitli klinik örneklerden izole edilen 140

Can-dida

suflu incelenmifltir. Bu sufllar›n 37'si idrar, 34'ü

vajen, 20'si balgam, 19'u d›ﬂk›, 11'i deri kaz›nt›s›, 8'i

bo¤az sürüntüsü, 7'si diren materyali ve 4'ü kandan

izole edilmiﬂtir. ‹dantifikasyon için API 20C AUX

kiti kullan›lm›ﬂt›r. Ayr›ca izole edilen suﬂlar,

klami-dospor oluﬂumu yönünden incelenmek amac› ile

RAT (Rice - Agar – Tween) agara çizgi ﬂeklinde

ekil-miﬂ, germ tüp, fermentasyon ve asimilasyon

deney-leri uygulanm›ﬂt›r (Fungichrom, Candifast). 140

ma-ya suﬂunun 113'ü (% 80.8) C. aIbicans, 27'si (%

19.2) C. albicans d›ﬂ› maya mantar› olarak

tan›mlan-m›ﬂt›r. C. albicans d›ﬂ› maya mantarlar›n›n 11'i C.

glabrata, beﬂi C. kefyr, dördü C. parapsilosis, ikisi C.

famata, ikisi Trichosporon cutaneum, biri C.

tropica-lis, biri C. krusei, biri C. lipolytica'd›r.

Çal›ﬂmam›zda C.albicans d›ﬂ› maya mantarlar›

say›-ca az olmalar› nedeniyle, C.albisay›-cans d›ﬂ› türler

ola-rak grupland›r›lm›ﬂt›r.

Slime faktörü, makro tüp yöntemiyle araﬂt›r›lm›ﬂ ve

tüplerin duvar›nda boyal› film tabaka oluﬂumuna

ba-k›larak de¤erlendirilmiﬂtir (16). Hava ile s›v›n›n

bi-leﬂim yerinde görülen boya tutulumu

de¤erlendirme-ye al›nmam›ﬂt›r.

C.albicans

ve di¤er türlerin, proteinaz aktivitelerini

belirlemek için jelatin besiyeri kullan›lm›ﬂt›r. Jelatin

hidrolizi deneyi için Saboraud-dekstroz agarda

üre-mifl olan maya sufllar› jelatin besiyerine ekilüre-mifltir.

30°C'de 48 saat inkübe edilip de¤erlendirildikten

sonra bir gece buzdolab›nda bekletilip yalanc›

pozi-tifler elimine edilmiﬂtir (17,18).

Çal›ﬂmada C.albicans KUEN 945 suﬂu pozitif

kon-trol olarak kullan›lm›ﬂt›r.

‹statistiksel de¤erlendirme ki-kare testiyle

yap›lm›ﬂ-t›r.

BULGULAR

Proteinaz aktivitesi tüm mayalar›n 72'sinde (% 51.4)

pozitif olarak bulunmuﬂtur. C. albicans suﬂlar›n›n

57'sinde (% 50.4), C. albicans d›ﬂ› mayalar›n ise

15'inde (% 55.5) pozitiflik saptanm›ﬂt›r (Tablo 1-3).

Bu iki grup aras›ndaki fark istatistiksel olarak

anlam-s›z bulunmuﬂtur (p>0.05).

Slime oluﬂumu aç›s›ndan tüp yöntemiyle test edilen

140 izolat›n C. albicans için 54'ü (% 47.7) zay›f

po-zitif, 59'u (% 52.2) kuvvetli pozitif bulunmuﬂtur.

(Tablo 3-4). C. albicans d›ﬂ› maya mantarlar›nda ise

13'ü (% 48.1) zay›f pozitif, 14'ü (% 51.8) kuvvetli

pozitif olarak saptanm›ﬂt›r. Slime aktiviteleri

yönün-den C.albicans ile C.albicans d›ﬂ› maya mantarlar›

Tablo 3. Türlere göre slime aktivitesi

Etken Zay›f Pozitif (%)* Kuvvetli Pozitif (%)** C. albicans (n=113) C. albicans d›ﬂ› maya mantar› (n=27) 54(47.7) 13(48.1) 59 (52.2) 14 (51.8)

* Slime üretimi 1+ ve 2+ olarak de¤erlendirilen örnekler ** Slime üretimi 3+ ve 4+ olarak de¤erlendirilen örnekler Tablo1. Türlere göre proteinaz aktivitesi

Etken Proteinaz Aktivitesi Pozitiflik(%) Negatif Pozitif C. albicans (n=113) C. albicans d›ﬂ› maya mantar› (n=27) 56 12 57 15 50.4 55.5

Tablo 2. Candida albicans d›ﬂ› mayalar›n proteinaz aktiviteleri Etken Proteinaz aktivitesi C. glabrata C. kefyr C. parapsilosis C. famata Trichosporon cutaneum C. tropicalis C. krusei C. lipolytica 7 2 3 Negatif Pozitif 4 3 1 2 2 1 1 1

(3)

237 aras›nda istatistiksel olarak anlaml› fark

bulunma-m›ﬂt›r (p>0.05).

TARTIﬁMA VE SONUÇ

Maya mantarlar›nda hif oluﬂumu, epitel yüzeye

ya-p›ﬂma ve hidrolitik enzimlerin sal›nmas› önemli

vi-rülans faktörlerindendir (2). Özellikle proteinaz

en-zimlerinin sal›nmas› çok önemlidir (12). Proteinaz

enzimi vücut s›v›lar› ve dokulardan

sal›nabilmekte-dir (19,20).

Günümüzde C.albicans suﬂlar› d›ﬂ›nda C.tropicalis,

C.parapsilosis

ve C.glabrata'n›n da asit proteinaz

salg›lad›klar› bilinmektedir (2). Sono ve ark. (21)

yapt›klar› çal›ﬂmada C.tropicalis ve C.parapsilosis

taraf›ndan salg›lanan asit proteinazlar›n C.albicans

proteinaz enziminin yar› aktivitesine sahip

olduklar›-n› belirtmiﬂlerdir. Ross ve ark. (6) Candida türleri

aras›nda proteinaz aktivitesi ile relatif virülans›n

iliﬂ-kili oldu¤unu bildirmiﬂlerdir.

Klinik örneklerden izole edilen koagülaz negatif

sta-filokok suﬂlar›nda "slime" üretimi yüksek oranlarda

saptanm›ﬂt›r (15, 22). Branchini ve ark. da, plastik

kateterlere yap›ﬂan C.parapsilosis'in glukoz içeren

solüsyonlarda slime oluﬂturma özelli¤ini

incelemifl-ler ve bunun fenotipik özellik oldu¤unu belirtmiflincelemifl-ler-

belirtmiﬂler-dir. Yücesoy ve ark. (23), 148 Candida suﬂunun

11'inin (% 7.43) kuvvetli, 14'ünün (% 9.46) ise zay›f

slime oluﬂturdu¤unu saptam›ﬂlard›r. Ayn›

araﬂt›r›c›-lar, modifiye tüp testinde suﬂlar›n 12'sinin kuvvetli,

birinin zay›f; mikroplak yönteminde ise 10'unun

kuvvetli, dokuzunun zay›f slime üretimi gösterdi¤ini

bildirmiﬂlerdir.(24) Orhon ve ark (25) ise , 82 C.

al-bicans

suﬂunun 10'unda (% 12.1) slime üretimi

göz-lemiﬂlerdir. Bizim bulgular›m›zda ise bu oran daha

yüksek olarak belirlenmiﬂtir.

Karagöz ve ark (26) 83 maya izolat›n›n slime faktör

pozitifli¤ini % 85.5, proteinaz aktivitesi pozitifli¤ini

% 89 bulmuﬂlard›r. Slime ve proteinaz aktivite

pozi-tifli¤inin suﬂlara göre da¤›l›m›n› ise s›ras›yla ﬂöyle

bildirmiﬂlerdir. C. albicans için % 83.6,

Trichospo-ron için % 100; C tropicalis için % 90, % 100; C.

kefyr

için % 83.3, % 100; C. glabrata için % 100,

Çal›ﬂmam›zda proteinaz pozitifli¤i C.albicans d›ﬂ›

% 55.5, C. albicans suﬂlar›nda % 50.4 olarak

bulun-muﬂtur. Slime pozitifli¤inde ise C. albicans için 54'ü

(% 74.3) zay›f pozitif, 59'u (% 52.2) kuvvetli pozitif

bulunmufltur. Slime oluflumu C. albicans d›fl› maya

mantarlar›n›n 13'ünde (% 48.1) zay›f pozitif,

14'ün-de (% 51.8) kuvvetli pozitif olarak belirlenmiﬂtir.

Sonuç olarak, çeﬂitli klinik örneklerden izole

etti¤i-miz maya mantarlar›nda, özellikle virülans faktörü

olarak belirtilen slime ve proteinaz aktivitesi C.

albi-cans

d›ﬂ› Candida türlerinde de saptanm›ﬂt›r.

Hasta-ne infeksiyon etkeni olarak s›kl›kla C.albicans

düﬂü-nülmesine ra¤men, slime ve proteinaz aktivitelerine

sahip C.albicans d›ﬂ› maya türlerinin de patojen

ola-bilece¤i düﬂünülmelidir.

KAYNAKLAR

1.Branchini ML, Pfaller MA; Rhine-Chalberg J, Frem-pong T, Isenberg HD: Genotypic variation and slime pro-duction among blood and catheter isolates of Candida pa-rapsilosis, J Clin Microbiol 32: 452 (1994).

2.Chakrabarti A, Nayak N, Alwar P:In vitro proteinase production by Candida species, Mycopathologia 114: 163 (1991).

3.Young RC, Bennet JE, Geehold GW, Levine AS: Fun-gemia with compromised host resistance: A study of 70 ca-ses, Ann Intern Med 80: 805 (1974).

4.Rippon JW: Medical Mycology: The Pathogenic Fungi and the pathogenic Actinomyces, 3th Ed, p. 533-581, WB Sounders, Philadephia (1988).

5.Cassone A, De Bernardis F, Mondello F, Ceddia T, Agatensi L: Evidence for a correlation between proteina-se proteina-secretion and vulvovaginal Candidosis, J Infect Dis 156 : 777 (1987).

6.Ross IK, De Berdardis F, Emerson GW, Cassone A, Sullivan PA:The secreted aspartete proteinase of Candida albicans: Physiology of secretion and virulance of a prote-inase-deficient mutant, J Gen Microbiol 136: 687 (1990). 7.Wu T, Samaranayake LP, Cao BY, Wang J:In vitro proteinase production by oral Candida albicans isolates from individuals with and without HIV infecton and its at-tenuation by anti-myotic agents, J Med Microbiol 44: 311 (1996).

8.Kwang-Chung KJ, Lehman D, Good C, Magee PT: S. Gülenç ve ark., Çeﬂitli Klinik Örneklerden ‹zole Edilen Maya Türlerinde Slime Faktörü ve Proteinaz Aktivitelerinin Araﬂt›r›lmas›

Tablo 4. Candida albicans d›ﬂ› mayalar›n slime faktörü Etken Proteinaz aktivitesi

C. glabrata C. kefyr C. parapsilosis C. famata Trichosporon cutaneum C. tropicalis C. krusei C. lipolytica 4 1 3 1 2 1 -1

Zay›f Pozitif Kuvvetli Pozitif 7 4 1 1 -1

(4)

-238

Genetic evidence for role of extracellular proteinase in vi-rulence of Candida albicans, Infect Immun 49: 571 (1985). 9.Negi M, Tsubo-i R, Matsu-i T, Ogawa H:Isolation and characterization of proteina-se from Candida albicans: substrate specify, J Invest Der-matol 83: 32 (1984).

10.Hattori M, Yoshiura K, Negi M, Ogawa H: Kerati-nolytic proteinase produced by Candida albicans, Saboura-udia 22: 175 (1984).

11.Rüchel R: Properties of a purified proteinase from the yeast Candida albicans:Biochim Biophys Acta 659: 99 (1981).

12. Staib F:Serum-proteins as nitrogen source for yeastli-ke fungi, Sabouradia 4: 187 (1965).

13. Rüchel R:Tegeler R, Trost M: A comparison of secre-tory proteinases from different strains of Candida albicans, Sabouraudia 20: 233 (1982).

14. Davenport DS, Massanari RM, Phaller MA, Bale MJ, Streed SA, Hierholzer WJ:Usefulness of a test for slime production as a marker for clinically significant in-fections with coapulase-negative staphylococci, J Infect Dis 153 (2): 332 (1986).

15. Ishak MA, Gröschel OM, Mandell GL, Wenzer RP: Association of slime with pathogenicity of coagulase ne-gative staphylococci causuing nosocomial septicemia, J Clin Microbiol 22: 1025 (1995).

16. Isenberg HD, Clin Microbiol Procedures Handbook, p. 11.14.2-11.14-3, American Society of Microbiol, Was-hington DC (1992).

17. Larone DH:Media, Medically Important Fungi, A guide to identification, p. 204, Ame Soc Microbiol, Was-hington DC 2 nd ed. (1993).

18. Tümbay E, Pratik T›p Mikolojisi, p. 383, Bilge-han Bas›mevi, ‹zmir, (1983).

19. Macdonald F, Odds FC:Inducible proteinase of Can-dida albicans in diagnostic serology and in thre pathogene-sis of systemic candidopathogene-sis, J Med Microbiol 13: 423 (1980).

20. Rüchel R:A variety of Candida proteinases and their possible targets of proteolytic attack in the host, Zentralbl Bacretiol Microbiol Hyg (A) 257: 226 (1984).

21. Sono E, Masuda T, Takesako K, Kato I, Uchida K, Murayama SY, Yamaguchi H.:Comparison of secretory acid proteinase from Candida tropicalis, C. parapsilosis and C. albicans, Microbiol Immunol 36: 1099 (1992). 22. Günayd›n M, Leblebcio¤lu H, Saniç A, Pirinççiler M: Koagülaz-negatif stafilokoklarda slime yap›m› ve anti-biyotik direnci ile iliﬂkisi, Mikrobiyol Bült 29: 26 (1995). 23. Yücesoy M, Karaman M, Yulu¤ N:Candida türlerin-de slime üretiminin incelenmesi, (Tümba¤ E, ‹nci R, Hil-mio¤lu S, Aydemir ﬁ Ed.), 1. Ulusal Mantar Hastal›klar› ve Klinik Mikoloji Kongresi özet kitab›, p. 279, Türk Mikro-biyoloji Cemiyeti Yay›n›, No: 36, Ege Üniversitesi Bas›-mevi, ‹zmir, (1999).

24. Yücesoy M, Avc› E, Yulu¤ N:Candida türlerinde sli-me üretiminin saptanmas›nda alternatif bir yöntem, (Tüm-bay E, ‹nci R, Hilmio¤lu S, Aydemir ﬁ Ed.), 1. Ulusal Mantar Hastal›klar› ve Klinik Mikoloji Kongresi özet kita-b›, p. 280, Türk Mikrobiyoloji Cemiyeti Yay›n›, No: 36, Ege Üniversitesi Bas›mevi, ‹zmir, (1999).

25. Orhan H, Özbakkalo¤lu B, Sürücüo¤lu S, Tünger Ö, Sivrel Ar›soy A: ‹nfeksiyon etkeni olan C albicans suﬂ-lar›nda slime üretimi ve antifungal ajanlara duyarl›l›klar›, Türk Mikrobiyol Cem Derg. 28: 103 (1998).

26. Karagöz S, Koç AN, Çetinkaya F:Hastane infeksi-yon etkeni olarak düﬂünülen maya izolatlar›n›n slime ve proteinaz aktiviteleri, (Tümbay E, ‹nci R, Hilmio¤lu S, Ay-demir ﬁ Ed.) 1. Ulusal Mantar Hastal›klar› ve Klinik Mi-koloji Kongresi özet kitab›, p. 277, Türk Mikrobiyoloji Ce-miyeti Yay›n›, No: 36, Ege Üniversitesi Bas›mevi, ‹zmir, (1999).