Kan Kültürlerinden İzole Edilen Bakteriler ve Antibiyotik Duyarlılıkları

(1)

Kan Kültürlerinden İzole Edilen Bakteriler ve Antibiyotik Duyarlılıkları

Bacteriae Isolated From Blood Cultures and Antibiotic Susceptibilites M.

Zahir BAKICI * , Özlem KIVANÇ, E. Muhtereme KILAVUZ*

:n

k

ÖZET

Çalışmamızda Ocak 1998 - Aralık 2000 tarihleri arasında Bactec Hemokültür sistemiyle izole edilen bakterilerin dağılımı ve bunların antibiyotiklere karşı durumlarının değerlendirilmesi yapıldı. Laboratuvarımıza gönderilen 4530 kan kültürünün 964 (%21.2)'ünde üreme görülmüş olup, bu üreyen mikroor-ganizmaların %53.3'ünü Gr (+) bakterilerin oluşturduğu ve %34.1 ile koagülaz negatif Staphylococcus'ların ilk sırada yer almasına karşın %31.5'ini ise Gr (-) bakterilerin oluşturduğu ve %9.6 ile E coli'nin ilk sırada yer aldığı saptandı.

En etkili antimikrobiyal maddenin; Gr (+) bakterilerde Teikoplanin, Penisilin, Trimetoprim / Sülfametaksazol (TMP/ SMZ); Gr (-) bakterilerde ise Siprofloksasin, Amikasin, Gentamisin, TMP / SMZ 'nin olduğu görüldü.

Anahtar Kelimeler.'Kan kültürleri, in vitro antibiyotik duyarlılıkları

id \S

SUMMARY

in our study, the distribution of bacteria vvhich wi n isolated by Bactec Hemoculture system betvveen January 19' ^ December 2000 and also their response to antibiotics KL. evaluated.Bacterial growth was seen in 964 (21.1 %) of4îan

blood cultures sent to our laboratory.Gr (+) bacteinl

comprised 53 % in vvhich coag (-) staphylococci were m(|u6

common vvith in incidence of 34.1 %.Gr (-) bacteriae fere

31 % of the recovered organism and E. coli was the ı

common among them. |ny|

The most effective antimicrobial agents on Gr (F bacteria vvere seemed to be Teicoplanin, PenitilliB Trimethoprim / Sulphometaxazole ( TMP / SMX ), vvhere asm most effective ones on Gr (-) bacteria vvere Ciproftoacij^ Amikacin, Gentamycine and TMP/ SMX. erjn

Key Words: Blood cultures, in vitro antibidoor

susceptibility

~Stap

GİRİŞ

Hastanede yaşamı tehdit eden infeksiyonların big.s

şında nosokomiyal bakteriyemi ve sepsisler gelmekte* İlk kez

bakteriyel endokardit etkeninin kandan izot

m

jkı edilmesi ile

önemi anlaşılan kan kültürleri günümüzdfdeğı yaygın olarak

kullanılmaktadır (1,2).

Servislerde yatan hastalardan alınan kan kültürle rinde

üreme olanların,olmayanlara göre 12 kat dabi

Tabl

fazla ölüm

riski taşıdığı bildirilmiştir (3).

Modern tıbbın her türlü olanağının kullanıldış

A.B.D'inde bile yoğun bakım ve antimikrobiyal tedaviye „

k

karşın yine de her yıl dört yüz bin sepsisli hastada»

-yüzbininin öldüğü bildirilmektedir (4).Bu dramatik d u-

;

rumun Türkiye'de de farklı olmadığı hatta daha fazla (n=

olabileceği düşünülmektedir.

Özellikle hastanede yatan hastaların %0.13'ünde

bakteriyemi geliştiği dikkate alındığında,kandan etken

mikroorganizmaların en kısa sürede izole edilmesinin

önemi ortaya çıkmaktadır (5).Bu nedenle Bactec 9051

otomatize kan kültür sistemlerinde üretilen mikroorga-

Doç. Dr. Cumhuriyet Üniversitesi Araştırma ve Uygulama Hastanesi Mikrobiyoloji Laboratuvarı,Sivas ** Araş. Gör. Dr. Cumhuriyet Üniversitesi Araştırma ve Uygulama Hastanesi Mikrobiyoloji Laboratuvan, Sivas *** Sağ. Tekn. Cumhuriyet Üniversitesi Araştırma ve Uygulama Hastanesi Mikrobiyoloji Laboratuvan, Sivas

0 l " y

C. Ü. Tıp Fakültesi Dergisi 23 (2): 84 - 88, 2001

St ef Enh (n= Str e

(2)

Bakıcı ve Ark.

nizmaların dağılımı ve bunların bazı antimikrobiyal mad-delere karşı durumları araştırıldı.

Tablo I'de ,bakterilerin antimikrobiyal maddelere karşı duyarlılıkları ise Tablo II ve Tablo IU'de sunulmuştur. GEREÇ VE YÖNTEM Tablo I : Kültürlerden İzole Edilen

Mikroorganizmaların Dağı-

Çalışmamızda Ocak 1998-Aralık 2000 tarihleri ara- lımı

sında Cumhuriyet Üniversitesi Araştırma "ve Uygulama Hastanesi Rutin Mikrobiyoloji Laboratuvarına gönde-

rilpn /l Ç T fi lifin l^ı ilfı'in'ı HonorlonHirilrnı^'T'ir l^jin rSrnr*Hr*r i

Sayı

Yüzde (%)

1 IICI 1 "JJU rvul I r\U!l.Uİ U UtrLjcI lt,l IUII 1 1 1 MŞUI . f\al 1 Ul 1 ICMcN 1

nin inoküle edildiği kültür şişeleri (Bactec Peds Plus / F, sta

Pn- koa9 (-) 329 34.1

Bactec Plus Aerobıc / F) laboratuvarımızda Bactec 9050 staph. aureus 137 14.2

cihazlarında uygun koşullarda ve sürede enkübe edilir- E ^ 93 9.6

ken, üreme sinyali alınanlardan önce gram boyaması

sonra da Kanlı Beyin-Kalp İnfüzyon ve Eosin Metilen 88

9.1

Blue Agarlı plaklara subkültürleri yapıldı. Bu plaklarda Pseudomonas 27

2.8

üreyen bakterilerin, Becton Dickinson'ın Sceptor modeli Brucella 25

2.6

otomatik sistemlerinde idantifikasyonları ve Enterococcus 2i

2.2

antibiyogramları yapıldı (6,7,8 ) Enterobacter 18

1.9

BULGULAR Acınetobacter

K,

1.7

Laboratuvarımıza gönderilen 4530 kan kültürünün Streptococcus 15

1.6

964 (%21.2)'ünde Bactec otomatize kan kültür sistem- serratia 14

1.5

lerinde üreme olduğu saptandı. En sık izole edilen mik-

1

-3

roorganizmaların %53.3 ile Gr (+) bakteriler olduğu ._.

.J

görüldü. Bunlar arasında %34.1 ile koagülaz negatif Micrococcus (l.

1.2

Staphylococcus ilk sırada yer almaktadır.Gr (-) bakteri- Citrobacter 5

0.5

lerin izolasyon oranı ise %31.5 o!up,bunlar arasında % salmonella 4

0.4

9.6 ile E coli'nin ilk sırada yer aldığı görüldü. 0 -t

Candida türü %1.2 oranında izole edilirken,üreyen .1

mikroorganizmaların % 14'ü kontaminasyon olarak Candida

12

1.2

değerlendirildi. İzole edilen mikroorganizmaların dağılımı Kontaminasyon 134

14

Toplam 964

100

Tablo Ilıİzole Edilen Gram (+) Bakterilerin Bazı Antimikrobiyal Maddelere Karşı Duyarlılıklarının Dağılımı

Antimikrobiyal Madde (Sayı/Yüzde)

Bakteri Türü Oksasilin Penisilin Sefalotin Teikoplanin Gentamisin Ofloksasin

Klindamisin TMP/SMZ

Staph. koag(- 159 38 201 287 212 247

₁₇₉ 197

(n=329) (%48.3) (%11.5) (%61) (%87.2) (%64.4) (%75)

(%54.4)

(%59.8)

Staph. aureus 77 5 89 119 91 97

73 134

(n=137) (%56.2) (%3.6) (%64.9) (%86.6) (%66.4) (%70.8)

(%53.2)

(%97.8)

Enterococcus 8 5 12 2

-

(n=21) (%38) (%23.8) (%57.1) (%9.5)

Streptococcus 4 13 6 2

9

2

(n=15) (%26.2) (%85.3) (%40) (%13.3)

(%60)

(o/ol3.3)

Micrococcus 7 6 10 12 11 9

3

9

(n=12) (%58.3) (%41.6) (%83.3) (%100) (%91.6) (%75)

(%33.3)

(%75)

85

(3)

Tablo III: İzole Edilen Gr (-) Bakterilerin Bazı Antimikrobiyal Maddelere Karşı Duyarlılıklarının Dağılımı

13!

Antimikrobiyal Madde

ar

Bakteri Türü

Amikasin

Siprofloksasin

Gentamisin

TMP/SMZ

la

E coli

71

78

62

49

ini

(n=93)

(%76.3)

(%83.3)

(%66.6)

(%52.6)

eı

la

Klebsiella

78

75

26

43

ılc

(n=88)

(%88.6)

(%85.2)

(%29.5)

(%48.8)

Pseudomonas

17

19

! !

13

;tl

1

(n=27)

(%62.9)

(%70.3)

(%40.7)

(%48.1)

Tl'

Enterobacter

17

9

11

iz<

(n=18)

(%94.4)

(%50)

(%61.1)

%

nı

Proteus

12

13

12

11

in

(n=13)

(%92.3)

(%100)

(%92.3)

(%84.6)

ki

Acınetobacter

13

15

16

10

0

(n=16)

(o/o81.2)

(%93.7)

(%100)

(%62.5)

1;

Cıtrobacter

3

4

2

C

(n=5)

(%60)

(%80)

(%40)

s

Serratıa

10

12

8

(

*

1

(n=14)

(%71.4)

(%85.7)

(%57.1)

Salmonella

2

4

2

4

ı

(n=4)

(%50)

(%100)

(%50)

(%100)

TARTIŞMA

Bakteriyemilerden en sık sorumlu

patojenle-rin, 1980'li yıllardan bu yana Gr (+) bakterilerin olduğu

günümüzdeki pek çok çalışmada da gözlenmektedir

(1,9,10) . Sorumlu etkenlerin kandan hızlı ve doğru

olarak saptanmasında, tanının konulmasında kan

kül-türleri değerini korumaktadır.Bu amaçla yirmi yıldan bu

yana birçok otomatize ve manuel kan kültür

sistemle-rinden yararlanılması yoluna gidilirken,özellikle son beş

yıldır dünyanın pek çok ülkesinde geliştirilmiş otomatize

ve bilgisayar destekli sistemlerin kullanımına da ağırlık

verildiği görülmüştür (1,9,11).

Çalışmamızda %53.3 oranıyla Gr (+) bakteriler

i-zole edilmiştir.Bunun da ilk sırasını %34.1 ile koagülaz

negatif Staphylococcus (KNS) almıştır. Durmaz B. ve

arkadaşları Bactec 9050 kan kültür sistemiyle yaptıkları

çalışmada %24 oranıyla KNS izole ettiklerini

bildirmiş-lerdir (7).Durmaz G ve arkadaşları ise Castenada

yön-temiyle yaptıkları çalışmada KNS oranını %19.52 olarak

bulmuşlardır (11). Çalışmamızdaki izolasyon oranının

diğer çalışmalara göre daha fazla bulunma

nın,hastaların klinik durumları ve tedavi sonrası değişi

floranın yanı sıra laboratu vardaki izolasyonda kulla!

lan sistem farklılığından kaynaklanabileceği düşiinB

inektedir.

Gram

negatif

bakterilerin

etken

oldu;

bakteriyemilerde mortalite oranının %20-50 arasıni

olduğu ancak etkene duyarlı antibiyotiklerin kullanılır»

sıyla oranın azalacağı bildirilmektedir (12,13,14).

Çalışmamızda

üreyen

mikroorganizmalan

%31.5'ini Gr(-) bakteriler oluşturmaktadır.Bunlar ari

sında %9.6 oranında E coli ilk sırada yer alırken,ikinl

sırada %9.1 oranında Klebsiella türü görülmüş

tür.Tuncer ve arkadaşları Bact/Alert kan kültür siste

miyle %19.8 oranıyla E coli ve %10.7 oranıyla Klebsiel

türü izole ettiklerini bildirmişlerdir (15).Durmaz G. w

arkadaşları ise Castenada yöntemiyle yaptıkları çalışma

da E coli izolasyon oranını %15.4,Klebsiella türü oranını

%39.68 olarak bulmuşlardır ( 11). Çalışmamızdaki izol

(4)

lasyon oranlarının diğer çalışmalara göre daha az çı la-masının çevresel ve konak faktörlerinin yanısıra, farklı kan kültür sistemi kullanılmasından kaynaklandığı sanı I-maktadır.

Hastane k aynaklı infeksiyonlar ar asında Enterobakteriler de Gr (-) bakteriyemiden sorumlu et-kenler arasında yer almaktadır (16).Nitekim çalışmamız-da çalışmamız-da %1.9 oranıyla altıncı sıraçalışmamız-da Enterobacter türü olduğu görülmüştür.

Son 10 yılda nosokomiyal sepsis etyolojisinde diğer etkenlerden sonra mantarlar da önem kazanmıştır (ll).Çalışmamızda %1.2'lik oranla Candida türü görül-mektedir. Özyurt ve arkadaşları çalışmalarındaki maya izolasyon oranını %3.6, Durmaz G. ve arkadaşları ise %1.34 olarak bildirmişlerdir (11,17). Antibiyotik kulla-nım süresinin uzaması, kortikosteroid kullanılması, intravenöz katater uygulanması gibi faktörlerin kan kültürlerinden mantar izolasyonunun artmasına neden olduğu bildirilmektedir (18).

Tuncer ve arkadaşları Bact/Alert sistemiyle yaptık-ları çalışmada %2.3 oranla, Durmaz G. ve arkadaşyaptık-ları Castenada yöntemiyle yaptıkları çalışmada ise %0.6 oranıyla Salmonella türü izole ettiklerini bildirmişlerdir (11,15). Çalışmamızda Salmonella türü izolasyon oranı ise %0.4 tür.

Kan kültürlerinde optimal koşullar sağlansa bile %2-3 oranında kontaminasyon oluşabileceği bildiri I-mektedir(19).Çalışmamızdaki kontaminasyon oranının ise %14 olduğu belirlenmiştir. Durmaz G ve arkadaşları-nın çalışmalarında kontaminasyon oraarkadaşları-nını %29.60 ola-rak bildirirken, Akalın ve arkadaşları ise %2.4 - 5.1 oranlarında belirlemişlerdir,(ll,20). Kan kültürlerindeki kontaminasyon oranının düşürülmesi için, bakteriyemi açısından az risk taşıyan hastaların ayrımının yapılması ve örneklerin alınımında sterilite kurallarına mutlaka uyulmasının gerekliliğine inanmaktayız.

Otomatize kan kültür sistemleri daha hızlı,daha duyarlı,daha az kontaminasyon riski taşıması gibi pek çok avantajları ile Rutin Mikrobiyoloji Laboratuvarlarının kullanım alanına girmiştir. Nosokomiyal infeksiyon et-kenlerine karşı hastaneden hasta neye, hatta aynı hasta-nenin değişik servislerinde bile antimikrobiyal maddelere karşı değişen oranlarda direnç gelişebildiği için;periyodik olarak duyarlılık ve direnç çalışmalarının yapılması son u-cu tedavide uygun antimikrobiyal maddelerin kullanıl-masıyla ancak mortalite oranının azalacağı düşünül-mektedir.

KAYNAKLAR

1. Çolak D,Günseren F, Şekercioğlu AO ve ark.Toplum ve hastane kaynaklı bakteriyemilerden sıklıkla izole edilen bakteriler.Hastane infeksiyonları Dergisi 2:50-3, 1998. 2. Koneman EW, Ailen SD,Janda WM, Schreckerberger DC,

Winn WC. Color Atlas and texbook Diagnostic Microbiology. 5 th .ed. Phieladphia: Lippincot - Raven : 121-70,1997

3. Bryan CS. Clinical implications of positive blood cultures. Clin Microbiol. Rev 2:329-53,1989

4. Bouza E, Penez-Molına J and Muroz P. Report of ESGNI- 001 and ESGNI-002 studıes.Bloodstream infectıons in Europa. .Clin. Microbiol. Infect 5:1-12; 1998

5. Öncül O, Çavuşoğlu S, Özsoy MF, Altunay H, Koçak N, Yener OŞ. 1993-1996 yılları arasında incelenen kan kül türlerinin retrospektif olarak değerlendirilmesi. Tekeli E, VVİlke A, ed. 8. Türk Klinik Mik. ve İnf. Hastalıkları Kongre si. Program ve Özet Kitabı, s:505, 5-10 Ekim,1997 Antal ya.

6. Balovvs A, Haussler W.J, Hermann K, Isenberg H D, Shadomy H J. Manuel of Clmıcal Microbiology, 5 nd Ed, P: 15-16, 1992

7. Durmaz B, Tekerekoğlu MS, Taştekin N, Otlu B, Durmaz R. İnönü Üniversitesi Turgut Özal Tıp Merkezi'nde Bactec Kan Kültür Sistemi ile alınan sonuçların değerlendirilme si.İnfeksiyon Derg. 14 (31):397-400 , 2000

8. Murrey PR,Banan EJ,Pıfaller MA,Tenover FC, Yolken Rh. Manuel of Clinical Microbiology. 6 th ed.Washington DCASM Press,1995

9. Aktaş O, Telek R,Çelebi S. Kan kültürlerinden sık olarak izole edilen bakterilerin antimikrobiklere duyarlılıkları. Ankem Dergisi 8:45-50,1994

10. Saniç A,Günaydın M,Özdemir Ş,Altmtop L,İşlek İ. Kan kültürlerinde hızlı tanı sisteminin etkinliğinin araştırılması. KlimikDerg. 8:135-6; 1995

11. Durmaz G, Bolatlı T, Yıldız Ü, Akgün Y. 5148 kan kültürü nün retrospektif değerlendirilmesi. T. Mikrobiyol. Cem. Derg. 23:164-7;1993

12. Chovv WJ, Fine MJ, Shalees DM,et al:Enterobacter bacteremia : Clinical features and emergence of antibiotic resistance during therapy.Ann Intern Med 115:585,1991 13. Leibovici L, Konisberger H, Pitlik DS,et al:Predictive index

for optimizinq empiric treatment of Gram negative bacteremia. J. İnfect Diş 163: 193,1991

14. Mandell LG, Douglas RG Bennet JE (Ed) : Principles and of İnfectious Diseases. New York, Churchill Livingstone İne, 611-632,1990

15. Tuncer D,Gültekin M,Örgüt G,Şekercioğlu AO,Er D,Erkılıç M,Çolak D.Bact/Alert otomatize kan kültürü sistemi ile alı-

(5)

Kan Kültürlerinden İzole Edilen Bakteriler Ve Antibiyotik Duyarlılıkları

e

nan sonuçların değerlendirilmesi. Infeks. Derg . 10(4 19. Başustaoğlu A, Gün H. Kan kültürleri hakkında bili ):351-353, 1996 gerekenler. Hastane İnfeksiyonları Dergisi;2:15-9;19!.. 16. Young LS:Treatment of infections due to Gram-negative 20. Akalın H, Özakın C, Eren B, Gedikoğlu S, Töre O, S

bacilli:A perspective of past,present and future.Rev İnfect otomatize kan kültür sistemi ile 1993-1996 yıllarınL. Diş 7 (suppl 4) 572:1985 nan sonuçların değerlendirilmesi. Tekeli E, VVİlke A,e_ 17. Özyurt M, Albay A, Yıldıran ŞT, Başustaoğlu A,Gün H. Türk Klinik Mik. ve İnfeksiyon Hastalıkları Kol

Bact/Alert otomatize kan kültür sistemi ile iki yıllık do- si.Program ve Özet Kitabı, 5. 505, 5-10 Ekim 1997,» nemde alınan sonuçlar: Retrospektif bir çalış- ya.

ma. İnfeksiyon Derg. 12 (3):323-328;1998

18. 18. Uzun Ö, Akalın E Hastane İnfeksiyonları. Ankara Güneş Kitabevi, s: 145; 1993

Yazışma Adresi

Doç. Dr. M. Zahir BAKICI

Cumhuriyet Üniversitesi Araştırma ve Uygulama Hastanesi Mikrobiyoloji Laboratuvarı SİVAS

Kan Kültürlerinden İzole Edilen Bakteriler ve Antibiyotik Duyarlılıkları