Cumhuriyet Üniversitesi Tıp Fakültesi
95
Dermatoloji Polikliniğinde Muayenede Tıp Öğrencisi Bulunması Hakkındaki Hasta
Görüşleri
Patients’ Opinions on Medical Student Participation to Examination in A Dermatology Clinic
Filiz ALTIOĞLU ÇİĞ
*, Hasan ÇAYIR *, Melih AKYOL **, Sedat ÖZÇELİK ***
* Uzm.Dr., C. Ü. Tıp Fakültesi Dermatoloji Anabilim Dalı, Sivas
** Doç.Dr., C. Ü. Tıp Fakültesi Dermatoloji Anabilim Dalı, Sivas
*** Prof. Dr., C. Ü. Tıp Fakültesi Dermatoloji Anabilim Dalı, Sivas
ÖZET
Dermatoloji kliniğimizde tıp öğrencilerinin muayaneye katılımları hakkındaki hasta görüşlerini araştırmak için 268 hasta çalışmaya alındı. Çalışma ocak-nisan 2005 tarihleri ara-sında yürütüldü. Hastalar muayenelerinden sonra, demografik bilgiler ve tıp öğrencilerinin katılımı hakkındaki 15 sorudan oluşan bir anket formunu doldurdular.
Hastaların büyük çoğunluğunun (%77), muayenelerine tıp öğrencilerinin katılımını destekledikleri tespit edildi. Erkek hastalar kadın hastalara göre tıp öğrencilerinin muayenelerine katılımını daha fazla onaylıyordu. Hastaların %73’ü kişisel bilgilerini tıp öğrencilerine verme konusunda kendilerini rahat hissediyorlardı. %83,6’sı öğrencinin sağlık proplemlerini anladı-ğını düşünüyordu. %39,9’u hekimle yalnız kalmayı tercih edi-yordu. %81,3’ü tıp öğrencisi ile hekim ayırımını yapabiliedi-yordu. Yaşı 30’un altında olan hastalar, 30 yaş ve üstü olanlara göre öğrenci katılımını daha az onaylıyorlardı.
Hasta başı eğitimi; öğrencilerin empati ve iletişim yete-neklerini geliştirmekte ve eğitimlerine katkıda bulunmaktadır. Hastalar muayenelerinde, tıp eğitiminin gereği olarak öğrenci bulunması konusunda bilgilendirilmelidirler.
Anahtar kelimeler: Tıp öğrencisi, eğitim, hasta,
der-matoloji
SUMMARY
Aim of this study was to evaluate the opinions of patients on medical student participation to examination in our dermatology clinic. Two hundreds and sixty eight patients were taken into the study. The study was conducted between the January and the April 2005. Patients completed questionnaire form consisted of 15 questions asking about patient’s demographic information and medical student participation after their examination
Majority of patient (77%) attitude were found to be favourable toward medical student participation in their examination. Furthermore male patients were more comfortable with medical student participation in their examination than women patients. Seventy-three percent of patients felt comfortable disclosing personal information to the medical student, 83,6% of patients agreed that the student understood their healty problems, 39,9% of patients wished to spend time alone with the physician, 81,3% of patients could differ medical student and physician. Younger patients (<30 years old) were more comfortable with medical student participation in their examination than patients aged 30≥years.
Contact with real patients is essential to help students to develop empathy, communication skills, and to contribute to their education. However, the patients should be informed about the educational necessity of the medical student participation to the examination.
Key words: medical student, education, patient,
dermatology
C. Ü. Tıp Fakültesi Dergisi 27 (3):95 - 99, 2005 GİRİŞ
Tıp öğrenci eğitiminin odak noktası olan poliklinik hekimliği, dermatoloji staj eğitiminin de vazgeçilmez bir parçasıdır (1).
Dermatoloji Polikliniğinde Muayenede Tıp Öğrencisi Bulunması Hakkındaki Hasta Görüşleri
96
Dermatolojide, cerrahi ve diğer dahili branşlara göre poliklinik hizmeti daha ön plandadır. Böyle bir durumda öğrenci eğitiminde de poliklinik hastalarının önemi daha da artmaktadır.
Dermatolojik muayenenin özelliği olarak genelde hastanın tüm vücudunu muayene etme gereği vardır. Bu durum kimi zaman öğrencilerin de bulunmasıyla hastaların muayeneye direncine neden olmaktadır.
Cerrahi, diğer dahili birimler ve dermatoloji klini-ğinde, yurt dışında yapılan çalışmalara göre hastaların çoğunluğu tıp öğrencilerinin kendi muayenelerine katıl-malarından rahatsız olmadıklarını belirtmişlerdir (1-4).
Dermatoloji eğitimi tıp öğreniminin önemli bir parçasıdır. Öğrencilerin hastalarla doğrudan ilgilenmeleri onların eğitimlerine, empati ve iletişim yeteneklerinin gelişmesine katkıda bulunmaktadır (5-7).
Bu çalışmada dermatoloji polikliniğine başvuran hastaların tıp öğrencilerine bakışlarının değerlendirilmesi amaçlanmıştır.
GEREÇ VE YÖNTEM
Çalışmaya; Cumhuriyet Üniversitesi Tıp Fakültesi Dermatoloji polikliniğine 2005 yılı ocak ve nisan ayları arasında tıp öğrencilerinin teorik dersler haricinde poliklinikde bulundukları saatlerde başvuran 268 hasta-nın tamamı alındı. Hastalara, demografik bilgiler ve öğrencilerin kendi muayenelerine katılmalarına ilişkin 15 sorudan oluşan bir anket uygulandı.
Kliniğimizde 5. sınıf tıp öğrencilerine teorik ders-lerine ek olarak, 21 günlük dermatoloji stajı süresince dönüşümlü olarak poliklinik ve servis hastaları hakkında eğitim verilmektedir. Çalışma sırasında polikliniğe başvu-ran hastaya, öğrenciler eşliğinde poliklinik doktoru tara-fından anamnezi alınıp muayenesi yapıldıktan sonra kendilerinden isterlerse anketi doldurmaları talep edildi. Hastalar isim ve soyadı içermeyen anket formunu farklı bir mekanda doldurup polikliniğe bıraktılar.
Elde edilen sonuçlar; SPSS (Statistical Package for Social Sciences) programına (Ver:10.0) yüklenerek, verilerin değerlendirilmesinde ki-kare testi kullanılmıştır. Veriler tablolarda kişi sayısı ve yüzde olarak belirtilmiştir.
BULGULAR
Çalışmaya alınan 268 hastanın demografik bilgile-ri Tablo I’de vebilgile-rilmiştir. Hastaların %81,7’si daha önce bir üniversite hastanesinde muayene olduğunu ve %89,9’nun da polikliniğimize başvurmadan önce tıp
öğrencilerinin de muayeneye katıldığını bildiklerini bil-dirmişlerdir. Hastaların %54,9’unun daha önceki mua-yenelerinde öğrenci bulunurken, %45,1’inde ise öğrenci bulunmadığı ifade edilmiştir.
Tablo I. Hastaların tanımlayıcı bilgileri
Bilgiler n % Yaş < 30 ≥ 30 157 111 58,6 41,4 Cinsiyet kadın Erkek 154 114 57,5 42,5 Eğitim İlkokul Ortaokul Lise Üniversite 36 15 71 146 13,4 5,6 26,5 54,5 İkamet Yeri Köy/ilçe Kent 242 46 90,3 9,7 Medeni Durumu Evli Bekar 130 138 48,5 51,5
Öğrenci katılımına ilişkin tüm hastaların tercihleri Tablo II’de verilmiştir. Hastaların %77(n=206)’sinin, (evet ve farketmez cevaplarının toplamı) muayenelerine tıp öğrencilerinin katılımını destekledikleri tespit edilmiş-tir.
Cinsiyete göre öğrenci katılımına ilişkin hastaların cevapları Tablo III, IV, V, VI da görülmektedir. Muaye-neye öğrenci katılımına kadın hastaların %30,5’i , erkek hastaların da %52,6’sı evet cevabı vermişlerdir, fark önemli bulunmuştur (p<0,05). Muayenede aynı cinsiyet-te öğrenci bulunmasına kadın hastaların %44,8, erkek hastaların %19,3’ü evet cevabı vermişlerdir, fark önemli bulunmuştur (p<0,05). “Muayenede sadece doktor mu bulunmalı?” sorusuna kadın ve erkek hastaların verdik-leri cevaplar arasındaki fark önemsiz bulunmuştur (p>0,05). “Muayenenizde tıp öğrencileri olduğu zaman daha çekingen mi davranırsınız?” sorusuna kadın hasta-ların %46,1’i, erkek hastahasta-ların da %61,4’ü hayır cevabı vermişlerdir, fark önemli bulunmuştur (p<0,05). “Şika-yetlerinizi, özel bilgilerinizi tıp öğrencileriyle paylaşırken kendinizi rahat hisseder misiniz?” sorusuna kadın hasta-ların %65,5’i, erkek hastahasta-ların ise %84,2 ‘si evet ve farketmez cevaplarından oluşan olumlu cevapları ver-mişlerdir, fark önemli bulunmuştur (p<0,05).
Altıoğlu Çiğ
97
Tablo II. Hastaların öğrenci katılımına ilişkin cevapları
Hayır Evet Farketmez
Sorular n % n % n % S1 62 23,0 107 40,0 99 37,0 S2 27 10,0 91 34,0 150 56,0 S3 44 16,4 117 43,7 107 39,9 S4 141 52,0 69 26.0 58 22,0 S5 71 26,5 162 60,4 35* 13,1 S6 44 16,4 120 44,8 104* 38,8 S7 50 18,7 218 81,3
*S5 ve S6 sorularında “farketmez” seçeneği yerine “fikrim yok” seçeneği kullanılmıştır.
S 1 :Muayene olduğunuzda tıp öğrencilerinin bulunmasını ister misiniz?
S 2 :Sizinle aynı cinsiyette tıp öğrencisinin mi muayenenizde bulunmasını tercih edersiniz?
S 3 :Sizce muayene olduğunuzda sadece doktor mu bulunmalı? S 4 :Muayenenizde tıp öğrencileri olduğu zaman daha çekingen
mi davranırsınız?
S5 :Şikayetlerinizi, özel bilgilerinizi tıp öğrencileriyle paylaşırken kendinizi rahat hisseder misiniz?
S 6 :Tıp öğrencilerinin şikayetlerinizi, hastalığınızı anladıklarına inanıyor musunuz?
S 7 :Muayene odasında doktor tıp öğrencisi ayrımını yapabiliyor musunuz?
Tablo III. Cinsiyete göre “Muayene olduğunuzda tıp
öğrenci-lerinin bulunmasını ister misiniz ?” sorusuna hastaların verdikleri cevaplar.
Hayır Evet Farketmez Toplam
Cinsiyet n % n % n % n Kadın 47 30,5 47 30,5 60 39 154 Erkek 15 13,2 60 52,6 39 34,2 114 Toplam 62 107 99 268 X2=16,96 sd=2, p<0,05
Tablo IV. Cinsiyete göre “Sizinle aynı cinsiyette tıp
öğrencisi-nin mi muayenenizde bulunmasını tercih eder-siniz?” sorusuna hastaların verdikleri cevaplar.
Cinsiyet Hayır Evet Farketmez Toplam
N % n % n % n Kadın 15 9,7 69 44,8 70 45,5 154 Erkek 12 10,5 22 19,3 80 70,2 114
Toplam 27 91 150 268
X2=19,74 sd=2, p<0,05
Tablo V. Cinsiyete göre “Muayenenizde tıp öğrencileri
oldu-ğunda daha mı çekingen davranırsınız ?” sorusuna hastaların verdikleri cevaplar.
Cinsiyet Hayır Evet Farketmez Toplam
n % n % n % n Kadın 71 46,1 48 31,28 35 22,7 154 Erkek 70 61,4 21 18,4 23 20,2 114
Toplam 141 69 58 268
X2=7,25 sd=2, p<0,05
Tablo VI. Cinsiyete göre “Şikayetlerinizi, özel bilgilerinizi tıp
öğrencileri ile paylaşırken kendinizi rahat hisseder misiniz ?” sorusuna hastaların verdikleri cevaplar.
Cinsiyet Hayır Evet Farketmez Toplam
n % n % n % n
Kadın 53 34,4 84 54,5 17 11 154
Erkek 18 15,8 78 68,4 18 15,8 114
Toplam 71 162 35 268
X2=11,80 sd=2, p<0,05
Tablo VII. Yaşa göre “Muayene olduğunuzda tıp öğrencilerinin
bulunmasını ister misiniz ?” sorusuna hastaların verdikleri cevaplar.
Yaş Hayır Evet Farketmez Toplam
n % n % N % n Yaş<30 40 25,3 51 32,3 67 42,4 158 Yaş≥30 22 20,0 56 50,9 32 29,1 110 Toplam 62 107 99 268
X2=9,54, sd=2, p<0,05
Daha önce üniversite hastanesinde muayene olan 219 hastanın 51’i (%25,3) muayene sırasında tıp öğren-cisinin bulunmasına evet derken, 89’u (%40,6) hayır, 79’u (%36,1) farketmez cevabı vermiştir.
Medeni durum ve eğitim durumlarına göre, tüm soruların cevapları arasındaki fark önemsiz bulunmuştur (p>0,05).
Yaşa göre, “Muayenenizde tıp öğrencilerinin bu-lunmasını ister misiniz?” sorusuna verilen cevaplar Tablo VII de verilmiştir. Bu soruya yaşı 30 altı olan hastaların %32,3’ü, yaşı 30 ve üstü olan grubun da %50,9’u evet yanıtı vermişlerdir, fark önemli bulunmuştur (p<0,05).
“Muayenenizde tıp öğrencilerinin bulunmasını is-ter misiniz?” sorusuna evet yanıtı verenlerin,
“Muayene-Dermatoloji Polikliniğinde Muayenede Tıp Öğrencisi Bulunması Hakkındaki Hasta Görüşleri
98
nizde aynı cinsiyette tıp öğrencisi bulunmasını ister misiniz?” sorusuna verdikleri cevaplar; %7,5’i hayır, %24,3’ü evet, %68,2’si farketmez şeklinde olmuştur.
TARTIŞMA
Dermatoloji gibi, hastaların çoğunun poliklinik ko-şullarında çözüme kavuştuğu bölümlerde, öğrencinin muayeneye katılımı eğitimlerinin vazgeçilmez bir parça-sıdır. Bundan hareketle kliniğimizde muayeneye öğrenci katılımını azami ölçüde sağlamaya çalışıyoruz. Kliniği-mizde öğrencilerin muayeneye katılımı hastaların iznine bağlı değildir. Ancak bu konuda izin alınması gerektiğini savunan görüşler de mevcuttur (1). Bu duruma ilişkin hastalarımızın bakışını değerlendirmek amacıyla yaptı-ğımız çalışmada; hastaların genel olarak (%77) muaye-nelerinde öğrenci katılımına olumlu baktıklarını tespit ettik.
Beth ve arkadaşlarının (1) dermatoloji kliniğinde yaptıkları çalışmada; hastaların %98,5’i muayene esna-sında tıp öğrencisinin bulunup bulunmaması konusunda tercih bildirmemişlerdir. Aynı çalışmada hastaların %23’ü aynı cinsiyette öğrenciye muayene olmayı, %23’ü doktor ile yalnız kalmayı, %91,8’i öğrencilerin kendi şikayetlerini anladıkları kanısına vardıklarını, % 84,5’i özel bilgilerini paylaşırken kendilerini rahat hisset-tiklerini ifade etmişlerdir. Bu çalışma ile karşılaştırıldığın-da, öğrenci katılımına ilişkin olumlu yanıtların bizim çalışmamızdaki oranlardan yüksek olduğu dikkati çek-mektedir. Bununla birlikte çalışmamızdaki olumlu yanıt oranları da beklentimizin üzerinde gerçekleşmiştir.
Brian ve arkadaşlarının (4) bir kadın hastalıkları ve doğum kliniğinde yaptıkları çalışmada; bizim sonuçla-rımızla benzer şekilde, hastaların çoğu muayenelerinde tıp öğrencilerinin bulunmasına olumlu bakıp, hastaların hemen hemen yarısı muayenelerinde doktor ve öğrenci-leri birlikte görmeyi tercih etmişlerdir. Farklı olarak has-taların dörtte birinden azı sadece doktor ile görüşmeyi tercih etmiştir.
Simons ve arkadaşlarının (2) bir genel dahiliye kliniğinde yaptıkları çalışmada hastaların %55,8’i öğren-cilerin muayenelerine katılmasının önemli olmadığını belirtirken, 1/3 hasta doktorla yalnız kalmayı, %10 hasta doktor ve öğrenciyi birlikte görmeyi, %76’sı ise özel bilgilerini öğrencilerle paylaşabileceğini belirtirken, %24’ü paylaşmayacağını belirtmiştir. Bu çalışmadaki bulgular çok az farkla da olsa bulgularımızla paraleldir.
Cinsiyete göre sorulara verilen yanıtları karşılaş-tırdığımızda; erkeklerin kadınlara göre genel olarak muayeneye öğrenci katılımına daha olumlu baktıkları, yaşa göre bakıldığında ise 30 ve 30 yaş üstü grubun öğrenci katılımına 30 yaş altı gruba göre daha sıcak baktıkları anlaşılmaktadır. Medeni durum ve eğitim durumu, soruların cevaplarında bir farklılığa neden ol-mamıştır.
Muayenelerinde tıp öğrencilerinin bulunmasını is-teyen hastalar, beklentiye uygun bir şekilde muayenele-rinde aynı cinste öğrenci şartını da aramamışlardır.
Daha önce bir üniversite hastanesinde muayene olan hastaların, tüm hastaların oranlarına göre öğrenci katılımına daha düşük oranda istemelerinin nedeni; daha önceki öğrenci katılımının uygun şekilde olmama-sına bağlı olabilir.
Bizim için hekim ile yalnız görüşmeyi isteyen has-ta da, öğrencinin kendi muayenesine katılmasını kabul eden hasta da aynı öneme sahip olmalıdır. Burada ama-cımız hastalarımızın muayene hizmetini sürdürürken öğrencilerimizin de eğitimlerinin gereği olarak bundan en üst düzeyde faydalanmalarını sağlamaktır.
Cirhinlioğlu’nun (8) yaptığı çalışmada; hastalar, hekimlerin kendileriyle iyi iletişim kurduklarında, kendile-rine daha faydalı olduklarını belirtmişlerdir. Yapılan bir başka çalışma da ise hastalar öğrencilerin bulunduğu ortamda muayene olduklarında hastalıkları hakkında daha fazla bilgi edindiklerini ifade etmişlerdir (9).
Sonuç olarak tıp öğrencilerinin mesleklerine dair öğrenme isteklerini motive etmek, onların hastalarla olan iletişim yeteneklerini arttırmak ve hastayla ilk karşı-laştıklarında kendilerinde ‘işte ben bu iş için buradayım’ hissini uyandırmak hasta başı eğitimi ile mümkündür (10). Bu açıdan öğrencilere hasta muayenesi sırasında nelere dikkat etmeleri gerektiği belirtilip, hastaya ise muayenede öğrenci bulunmasının eğitim açısından gerekliliği izah edilmelidir. Bununla birlikte hastaların hekimle yalnız kalmayı isteme olasılığı da gözardı edil-memelidir.
KAYNAKLAR
1- Beth T, James MG, David TM, Jeffrey JM. Patients’
attitudes toward medical student participation in a dermatology clinic. Am Acad Dermatol 2003; 49: 709-711.
2- Simons JM, İmboden E, Mantel S.K. Patients’ attitudes
