Bal Arısı (Apis mellifera L.,) Kolonilerinde, Larvaların Farklı Düzeyde
Arı Sütü İle Beslenmesinin Çeşitli Yetiştirme ve Üretim Faktörleri
Üzerine Etkisinin Araştırılması
Ulviye KUMOVA1, Ali KORKMAZ2, Aykut BURĞUT1, Münire ÇETİN
1Çukurova Üniversitesi Ziraat Fakültesi Zootekni Bölümü Balcalı-ADANA
2Samsun Tarım İl Müdürlüğü Çiftçi Eğitim ve Yayım Şubesi. SAMSUN
Özet: Bu araştırma, larva transfer yönteminde, %100, %75, %50 ve %25 düzeyinde arı sütü uygulanmasının, arı sütü üretim miktarı ile ana arıların koloni geliştirme ve bal verimine olan etkilerini belirlemek üzere iki aşamada Çukurova koşullarında yapılmıştır. Deneme, 4 farklı grup ve her grupta 5 koloni oluşacak şekilde 20 kolonide yürütülmüştür. Kolonilere 3 gün ara ile 3 kez ve her seferinde 45 adet larva transferi uygulanmıştır.
Araştırmanın 1. aşamasında %100, %75, %50 ve %25 konsantrasyonlu arı sütü uygulanan kolonilerde larva tutma oranı sırasıyla ortalama %97,78±0,84, %86,37±1,37, %78,07±1,83 ve %70,52±2,12 (P<0.01); yüksük uzunluğu sırasıyla ortalama 23,74±0,12 mm, 22,50±0,14 mm, 20,99±0,18 mm ve 20,16±0,14 mm (P<0.01); yüksük başına arı sütü miktarı sırasıyla ortalama 299,70±3,25 mg, 242,66±4,17 mg, 209,23±4,63 mg ve 214,82±4,97 mg (P<0.01) ve koloni başına toplam arı sütü verimi ortalama 13,186±0,604 g, 9,431±0,858 g, 7,350±0,776 g,ve 6,816±0,894 g olarak belirlenmiştir (P<0.01).
Araştırmanın 2. aşamasında; %100, %75, %50 ve %25 düzeyinde arı sütü ile aşılanan larvalardan yetiştirilen ana arıların üretim kolonilerinde performansları, yavrulu alan
miktarı açısından sırasıyla 2023,54±185,21 cm2, 1647,65±169,78 cm2, 1512,50±157,85
cm2 1307,40±156,14 cm2, ergin arı miktarı açısından sırasıyla, 6,43±0,37, 5,78±0,38,
5,63±0,35, 5,20±0,32 adet ve bal verimi açısından sırasıyla 31,03±1,32 kg, 25,75±1,32 kg, 20,66±1,43 kg ve 15,63±1,65 kg olarak belirlenmiştir.
Araştırma sonunda; etkili bir arı sütü üretiminde ve ana arı yetiştirme tekniklerinde larvaların %100 arı sütü ile beslenmesinin, arı sütü üretim miktarı ile ana arıların performansı üzerine olumlu etkide bulunduğu ve üretim artışı sağladığı ortaya konmuştur.
Mannered Larvae Nourishment and Their Effects on Honey Bee’s (Apis mellifera ), Queen Rearing, Royal Jelly Production and Colony Performance
Abstract: This research planed in two face, first step; prepared 20 colony divided in four group, artificially made 45 queen cells were given to each colony three times in three days interval, larvae transferred to man made queen cells, groups fed with basic foot, containing 100%, 75%, 50%, and 25% of royal jelly. Larvae acceptance, length of queen cell and deposited royal jelly by the worker bees were determined. Larvae acceptance were 97.78±0.84%, 86.37±1.37%, 78.07±1.83% and 70.52±2.12%; the length of queen cell were measured 23.74±0.12 mm, 22.50±0.14 mm, 20.99±0.18 mm and 20.16±0.14 mm; deposited royal jelly in queen cell for each group were 13.186±0.604 g/colony, 9.431±0.858 g/colony, 7.350±0.776 g/colony and 6.816±0.894 g /colony differences significant at the level of (P<0.01) respectively.
Second face of the experiment carried on with young queens reared from these four groups, given to equalized queen less colony and determined their reproduction and production performance. Young queen reproduction performance evaluated with metering the brood nest areas and its advancement in early spring, average brood
rearing areas of first group colonies was 2023.54±185.21 cm2, second, third and fourth
group were 1647.65±169.78 cm2, 1512.50±157.85 cm2 and 1307.40±156.14 cm2
Colony production performances evaluated with population growth ability and realized nectar deposition in the hive. Obtain results related with larvae feeding level and bee populations were 6.43±0.37 frame of first group, others 5.78±0.38 frame, 5.63±0.35 frame and 5.20±0.32 frame respectively. These study groups’ honey production performance were 31.03±1.32, 25.75±1.32, 20.66±1.43 and 15.63±1.65 kg in orderly. This research work clearly resulted that feeding larvae with fresh, undiluted royal jelly, pop up fertile queen bees and colony performance concerning nectar gathering ability and royal jelly productivity could be increased significantly.
Keywords: A. mellifera, royal jelly, queen bee, larva acceptance, harvesting, honey production.
Giriş
Dünyada arı sütünün üretim ve ticareti Çin, Japonya, Tayvan, Kore ve Yeni Zelanda tarafından yapılmaktadır. Çin yılda 1000 ton arı sütü üretimi ile birçok ülkenin arı sütü talebini karşılamaktadır (Yaochun, 1993). Arı sütünün biyolojik ve klinik özellikleri,
üretim tekniği ile kalite kontrolü konusunda önemli aşamaların kaydedilmiş olması üretimini cazip duruma getirmektedir (Kumova, Korkmaz 2000).
Arı sütü üretim miktarı üzerine; arıların ırkı, yaşı, mevsim, aşılanan larva sayısı ile larva yaşı, kolonilerin beslenmesi, koloni gücü, nektar ve polen kaynakları, arı sütü üreten işçi arıların sayısı ve salgı bezlerinin morfolojik yapısı, hasat aralığı, ve yapay yüksük yapı materyali etki etmektedir (Shengming ve Shibi, 1993., Ji-Kai, 1993).
Bu araştırma, teknik arı sütü üretimi ve ana arı yetiştirmede kullanılan larva transfer yönteminde, farklı düzeylerde arı sütü uygulanmasının, arı sütü üretim miktarı ile ana arıların koloni performansına etkilerini belirlemek amacıyla yapılmıştır.
Materyal ve Yöntem
Araştırma Ç.Ü.Z.F. Zootekni Bölümü Arıcılık Araştırma ve Uygulama Ünitesinde bulunan İtalyan x Muğla (A. m. ligustica x A. m. anatoliaca) melezi kolonilerde yürütülmüştür. Araştırmanın 1. aşamasında; denemeye alınan 20 adet besleyici koloni tesadüfi olarak 4 gruba ayrılmış ve 5 adet koloniden oluşan her bir gruba farklı konsantrasyonda hazırlanan arı sütü ile transferi yapılmıştır. Araştımanın deneme planı A Grubu (%100 arı sütlü), B Grubu (%75 arı sütlü), C Grubu (%50 arı sütlü), D Grubu (%25 arı sütlü) olarak oluşturulmuştur. Deneme kolonilerinin ana arısı bir yıllık ana arılı (2001) ana arılardan seçilmiştir. Araştırmada, her koloniye her aşılama döneminde 45 adet larva transferi (1., 2., 3. çıta), üç gün ara ile üç kez, 18. 4 2002, 21. 4. 2000 ve 24. 4. 2002 tarihlerinde uygulanmıştır. Deneme kolonilerinde, nisan ayında yapılan bu aşılama dönemlerine bağlı olarak, 21 Nisan 2002 (I. hasat), 24 Nisan 2002 (II. hasat) ve 27 Nisan 2007 (III. hasat) arı sütü hasadı yapılmıştır. Araştırma süresince 20 adet koloniye toplam 2700 larva transferi uygulanmıştır. Kolonilereden aşılama çerçeveleri larva transferinden 72 saat sonra alınarak larva kabul oranı, yüksük uzunluğu ve arı sütü miktarı belirlenmiştir. Larva kabul oranı, tutan larva sayısının aşılanan larva sayısına oranı ile hesaplanmıştır (Jianke ve Weitua, 1995). Araştırmada; yüksük uzunluğu, yüksük başına arısütü miktarı (hasadxgrupxçıta sırası), koloni başına arı sütü miktarı ve larva tutma oranı (hasadxgrup) bakımından elde edilen veriler, TPD desenine göre varyans analizi yapılarak değerlendirilmiştir. Ortalamaların karşılaştırılmasında Duncan ÇKT kullanılmıştır.
Araştırmanın 2. aşamasında: A Grubu, B Grubu, C Grubu ve D Grubu kolonilere, gruplarını temsil eden konsantrasyonda arı sütü ile bir 15 adet bir transfer daha
yapılmıştır. Bu 4 farklı konsantrasyonlu arı sütü ile beslenen ve yetiştirilen ana arılar, koloni gruplarına kazandırılarak, her grupta 6 adet koloni olacak şekilde 24 adet üretim kolonisinde denemeye alınmıştır. Ana arıların koloni gruplarına kazandırılmasından sonra deneme kolonilerinde yavru alan ve ergin arı miktarı ile yıl sonunda elde edilen bal miktarı belirlenmiştir. Denemeye alınan 24 bal arısı kolonisinde yavru ve ergin arı gelişimi 21 gün aralıklarla deneme süresince belirlenmiştir (Fresnaye ve Lensky, 1961). Arı kolonilerinin petek işleme açısından farklı özellikler göstermesi ve sonuçlarının bal verimine etki etmemesi açısından, deneme kolonilere bir önceki yılda işletilen stok petekler verilmiştir.
Deneme kolonilerinde; birinci bal hasadı 28 Temmuz 2002 tarihinde Kayseri-Sarız’da, ikinci bal hasadı 18 Eylül 2002 tarihinde Şanlıurfa-Akçakale’de gerçekleşmiştir. Her iki hasad sonucu elde edilen süzme bal miktarından kolonilerin ortalama bal verimleri (kg/koloni) hesap edilmiştir. Araştırmada kullanılan koloni gruplarının yavrulu alan ve bal verimi açısından farklılıkları faktöryel tesadüf parselleri deneme desenine göre değerlendirilerek, ortalamaların karşılaştırılmasında Duncan ÇKT uygulanmıştır. Ergin arı miktarlarının karşılaştırılması nonparametrik Friedman testi ile değerlendirilmiştir. Bulgular ve Tartışma
Larva Tutma Oranı (%)
Araştırma grubu kolonilere nisan ayında üç kez larva transferinde larva tutma oranı ortalama % 83,19±1,53 olarak bulunmuştur. Larva tutma oranı üzerine hasad sırası ve grupların etkisi (P<0,01) önemli, hasad sırasıxgruplar interaksiyonun önemsiz (P>0,05) olduğu belirlenmiştir. (Çizelge 1). Bu denemeden elde edilen larva tutma oranının; %76.2 (Tasanee, 1988) ile %77, 59, %68.68, %70.45 (Öztürk ve Kumova, 1998) ile %77.2, %48.5, %75.1 (Shibi ve ark. 1993a)’dan yüksek; %66.7, %86.7 (Zytoon ve ark., 1988), %96.7, %85, %71.7, %70 (Thimann, 1995) ile %84.91, %75.26 (Kumova ve ark,. 2005) ile uyumlu; Kaftanoğlu ve Kumova (1992)’nın nisan ayı değeri (%91.4) ile Fuhai ve ark. (1993)’nın değerinden (%87.8, %91.6, %85.2) düşük bulunmuştur. Bu çalışmaların ışığı altında; larva tutma oranları üzerine genotip ve çevre faktörlerinin etkili olduğu, larva beslenmesinde kullanılan arı sütüne karıştırılan su oranı arttıkça, larva tutma oranında düşmenin olduğu; saf arı sütü (%100) ile yapılan aşılamada larva tutma oranın daha yüksek çıktığı ve arı sütü verimini olumlu yönde etkilediğini ortaya koymaktadır.
Çizelge 1. Araştırma Grubu Kolonilerde Larva Tutma Oranı (%)
Hasad Sırası Gruplar Larva Tutma Oranı (%)
A Grubu 96.00±2.15 B Grubu 82.67±2.15 C Grubu 73.33±2.98 18 Nisan 2002 D Grubu 64.89±1.78 79.22±2.85c A Grubu 97.78±0.99 B Grubu 86.67±2.33 C Grubu 77.78±2.90 21 Nisan 2002 D Grubu 68.89±3.72 82.78±2.75b A Grubu 99.56±0.44 B Grubu 89.78±1.81 C Grubu 83.11±2.39 24 Nisan 2002 D Grubu 77.78±2.90 87.56±2.10a A Grubu 97.78±0.84 a B Grubu 86.37±1.37 b C Grubu 78.07±1.83 c Genel D Grubu 70.52±2.12 d 83.19±1.53
Yüksük Uzunluğu (mm/yüksük)
Araştırma grubu kolonilerde yüksük uzunluğu I. Hasat döneminde ortalama 20,64±0,13 mm, II. Hasat döneminde ortalama 23,58±0,14 mm ve III. Hasat ortalama 21,77±0,11 mm olarak saptanmıştır (Çizelge 2). Araştırmadan elde edilen yüksük uzunluğu üzerine hasat sırası, gruplar, çıta sırası, hasadxgruplar, hasadxçıta sırasının etkisi P<0,01 düzeyinde; grupxçıta sırasının etkisi P<0,05 düzeyinde önemli bulunmuştur.
Çizelge 2. Araştırma Grubu Kolonilerde Yüksük Uzunluğu (mm/yüksük). Hasat Tarihleri Gruplar Çıta Sırası Yüksük Uzunluğu (mm) Çıta Ortalaması Hasat
Ortalaması Genel Ortalama 1 23.55±0.33 2 24.18±0.39 A grubu 3 22.15±0.49 23.30±0.24 1 20.67±0.32 2 21.48±0.37 B grubu 3 20.20±0.34 20.79±0.20 1 18.32±0.23 2 18.93±0.38 C grubu 3 16.79±0.37 18.09±0.20 1 19.55±0.34 2 20.18±0.45 D grubu 3 18.29±0.37 19.40±0.23 1 20.68±0.20 2 21.43±0.24 21 N is an 2 00 2 Ortalama 3 19.73±0.25 20.64±0.13 20.64±0.13c 22.01±0.08
Hasat Tarihleri Gruplar Çıta Sırası Yüksük Uzunluğu (mm) Çıta Ortalaması Hasat
Ortalaması Genel Ortalama 1 24.52±0.39 2 24.44±0.37 A grubu 3 24.51±0.40 24.49±0.22 1 24.37±0.30 2 26.32±0.35 B grubu 3 22.07±0.60 24.31±0.27 1 23.96±0.63 2 24.77±0.52 C grubu 3 21.98±0.53 23.65±0.34 1 21.43±0.46 2 22.65±0.33 D grubu 3 19.68±0.41 21.31±0.25 1 23.69±0.24 2 24.64±0.21 24 N is an 2 00 2 Ortalama 3 22.33±0.27 23.58±0.14 23.58±0.14a 1 23.68±0.25 2 23.59±0.26 A grubu 3 23.00±0.29 23.42±0.16 1 22.34±0.28 2 22.66±0.26 B grubu 3 21.89±0.38 22.31±0.18 1 21.50±0.47 2 20.8±0.44 C grubu 3 20.85±0.39 21.07±0.25 1 20.52±0.35 2 20.30±0.27 D grubu 3 18.31±0.44 19.77±0.22 1 22.07±0.18 27 N is an 2 00 2 Ortalama 2 21.97±0.18 21.77±0.11 21.77±0.11b 3 21.20±0.21 1 23.92±0.19 2 24.06±0.20 A grubu 3 23.23±0.24 23.74±0.12a 1 22.47±0.20 2 23.52±0.24 B grubu 3 21.41±0.27 22.50±0.14b 1 21.34±0.32 2 21.49±0.31 C grubu 3 19.98±0.31 20.99±0.18c 1 20.51±0.23 2 21.04±0.22 D grubu 3 18.76±0.24 20.16±0.14d 22.01±0.08 1 22.16±0.13 b 2 22.68±0.13 a Genel Ortalama 3 21.11±0.15 c 22.01±0.08
Çıta sırası bakımından yüksük uzunluğu değerleri dikkate alındığında; I. ve II. sırada yüksük uzunluklarının daha yüksek olduğu görülmektedir. Bu durum; işçi arıların larvaları soğuktan koruma içgüdüsü ile en uzun yüksükleri daha iyi korunan bir ve ikinci sıraya yaptıkları şeklinde yorumlanabilir. Bu sonuçlar aynı yörede Kumova ve ark. (2005)’nın bulduğu değerden (1,68±0,01 cm ve 1,64±0,01 cm) oldukça yüksek çıkmıştır. Bu duruma mevsimin ve farklı bal arısı genotipi kullanımının etkili olduğu görülmektedir.
Yüksük Başına Arı Sütü Miktarı (mg/yüksük)
Araştırma grubu kolonilerde yüksük başına elde edilen ortlama arı sütü miktarı Çizelge 3 ve Çizelge 4’de verilmiştir.
Çizelge 3. Koloni Gruplarında Ortalama Yüksük Başına Arı Sütü Miktarı (mg/yüksük)
Hasat Tarihleri Gruplar Çıta Sırası
Arısütü Miktarı (Mg/Yüksük)) Çıta Ortalaması Hasat Ortalaması Genel Ortalama 1 259.79±8.94 2 270.04±10.10 A Grubu 3 224.00±11.41 251.44±6.00 1 255.38±13.96 2 259.93±14.95 B Grubu 3 207.18±14.30 242.36±8.46 1 148.44±9.10 2 150.43±9.19 C Grubu 3 76.68±9.29 128.67±5.89 1 178.40±7.81 2 167.08±7.14 D Grubu 3 136.07±9.33 162.42±4.83 1 214.68±6.04 2 218.11±6.53 21 N is an 2 00 2 Ortalama 3 170.49±7.12 202.43±3.85 202.43±3.85C 1 310.27±6.68 2 294.97±5.89 A Grubu 3 322.81±6.43 309.30±3.73 1 254.84±11.65 2 220.42±11.94 B Grubu 3 207.05±14.00 228.66±7.31 1 240.00±12.30 2 246.51±15.47 C Grubu 3 217.39±12.81 235.53±7.85 1 269.79±18.69 2 251.15±14.46 D Grubu 3 224.64±20.08 249.85±10.35 24 N is an 2 00 2 Ortalama 1 269.76±6.31 258.49±3.79B 245.68±2.23 2 254.94±6.14 258.49±3.79
Hasat Tarihleri Gruplar Çıta Sırası Arısütü Miktarı (Mg/Yüksük)) Çıta Ortalaması Hasat Ortalaması Genel Ortalama 3 249.17±7.26 1 337.64±9.26 2 344.60±9.86 A Grubu 3 328.09±8.64 336.82±5.35 1 254.08±8.77 2 267.57±10.70 B Grubu 3 246.85±10.62 256.44±5.77 1 274.16±9.84 2 244.41±9.26 C Grubu 3 246.00±15.36 255.70±6.62 1 235.62±11.47 2 259.96±13.60 D Grubu 3 184.07±14.92 227.50±7.94 1 276.97±5.40 2 282.28±5.91 3 257.41±6.91 2 303.73±5.50 27 N is an 2 00 2 Ortalama 3 292.28±6.12 272.69±3.50 272.69±3.50A
Çizelge 4. Koloni Guplarında Genel Yüksük Başına Arı Sütü Miktarı (mg/yüksük)
Yüksük başına arı sütü miktarı I. II. ve II. hasad döneminde sırasıyla ortalama 202,43±3,85 mg/yüksük, 258,49±3,79 mg/yüksük ve 272,69±3,50mg/yüksük olarak belirlenmiştir. Ortalamaların karşılaştırılması sonucunda III. hasat dönemi birinci grupta, II. hasad dönemi ikinci grupta ve I. hasad dönemi ise üçüncü grupta yer almıştır. Yüksük başına arı sütü miktarı açısından, I. ve II. çıtaların birinci grupta, III. çıtanın ikinci grupta yer aldığı görülmektedir. Araştırmada yüksük başına arı sütü miktarı üzerine hasat sırası, gruplar, çıta sırası, hasadxgruplar, hasadxçıta sırasının etkisi P<0,01 düzeyinde; grupxçıta sırasının etkisi P<0,05 düzeyinde önemli bulunmuştur.
Gruplar Çıta Sırası Arısütü Miktarı (mg/yüksük)) Çıta Ortalaması Hasat Ortalaması 1 302.95±5.27 2 303.73±5.50 A Grubu 3 292.28±6.12 299.70±3.25a 1 254.75±6.64 2 249.37±7.34 B Grubu 3 220.81±7.60 242.66±4.17b 1 222.97±7.13 2 215.35±7.42 C Grubu 3 184.45±9.54 209.23±4.63c 1 228.61±8.14 2 228.06±7.85 D Grubu 3 183.31±9.50 214.82±4.97c 1 254.61±3.54 a 2 252.84±3.69 a Genel Ortalama 3 227.45±4.35 b 245.68±2.23 245.68±2.23
Araştırmadan elde edilen değerlerin Öztürk ve Kumova (1998)’nın (0,298, 0,278, 0,224 g/yüksük), Kumova ve ark. (2005)’nın (0,255, 0281 g/yüksük) sonuçları ile uyumlu; Shibi ve ark. (1993a, 1993c)’nın (0,375, 0232, 0,347; 0,327, 0,469, 0,346 g/yüksük) değerinden (0,420 g/yüksük) düşük olduğu görülmüştür. Çukurova koşullarında; nisan ayında başlanan arı sütü üretiminde bal arılarının aşılama dönemi ilerledikçe kendi doğalarına uygun olarak daha fazla arı sütü üretme faaliyeti içerisine girdikleri
görülmektedir. Bu üretim dönemlerinde transferde kullanılan arı sütü
konsantrasyonunun artmasına bağlı olarak yüksük başına düşen arı sütü miktarında da artış olduğu ve daha uzun yüksüklerin yapıldığı I. ve II. çıta sıralarından daha fazla arı sütü elde edildiği görülmektedir.
Koloni Başına Toplam Arı Sütü Miktarı (g/koloni)
Araştırmada A Grubunda 13.186±0,604 g, B Grubunda 9.431±0,858 g, C Grubunda 7.350±0,776 g ve D Grubunda 6.816±0,894 g koloni başına toplam arı sütü miktarı belirlenmiştir. Koloni başına toplam arı sütü miktarı üzerine hasat sırası, gruplar, çıta sırası, hasadxgruplar, hasadxçıta sırası, grupxçıta sırasının etkisi P<0,01 düzeyinde; önemli bulunmuştur (Çizelge5). Koloni başına toplam arı sütü miktarı ortalamalarına uygulanan ÇKT sonucunda II. ve III. hasat dönemi birinci grupta, I. hasat dönemi ikinci grupta yer almıştır. Koloni grupları açısından bu değerler test edildiğinde A Grubu birinci, B Grubu ikinci ve C ile D Gruplarının üçüncü sırada yer aldığı görülmektedir. Araştırmada elde edilen veriler; Jianke ve Weitua (1995)’nın (12,47, 18,27, 27,01 g/koloni), Fuhai ve ark. (1993)’nın (14,67, 13,24, 23,5 g/koloni) ve Shibi ve ark. (1993a)’nın (31,4, 11,35, 28,9 g/koloni) bildirdiği değerlerden düşük, Öztürk ve Kumova (1998)’nın bildirdiği (9,73,8,33, 6,68 g/koloni) sonuçlar ile uyumlu bulunmuştur. Bu sonuçların ışığı altında; Çukurova yöresinde bal arılarının oğul mevsimi olan nisan ayında süreç ilerledikçe başlangıca göre daha kaliteli ana arı yetiştirme yönünde çaba gösterdikleri ve bunun da yüksük başına arı sütü ile koloni başına toplam arı sütü verimine yansıdığı görülmektedir. Ayrıca larva transferinde kullanılan arı sütünün saflık düzeyi yükseldikçe buna pararlel olarak arı sütü veriminde bir artışın olduğu belirlenmiştir.
Çizelge 5. Araştırma Grubu Kolonilerde Toplam Arı Sütü Miktarı (g/koloni) Hasat Sırası Gruplar Arısütü Verimi g/koloni
A Grubu 10.862±0.624 B Grubu 9.015±1.626 C Grubu 4.246±0.645 21 Nisan 2002 D Grubu 4.742±0.473 7.216±0.779b A Grubu 13.609±0.216 B Grubu 8.917±1.810 C Grubu 8.243±1.159 24 Nisan 2002 D Grubu 7.745±2.020 9.628±0.864a A Grubu 15.089±1.048 B Grubu 10.360±1.218 C Grubu 9.563±0.854 27 Nisan 2002 D Grubu 7.962±1.571 10.743±0.821a A Grubu 13.186±0.604 a B Grubu 9.431±0.858 b C Grubu 7.350±0.776 c Genel Ortalama D Grubu 6.816±0.894 c 9.196±0.504
Yavrulu Alan Miktarı (cm2) Üzerine Etkileri
Araştırmada dört farklı arı sütü konsantrasyonu ile yetiştirilen ana arıların, koloni gruplarına kazandırılmasından sonra 17/6/002-15/11/2002 tarihleri arasında ölçülen yavru alan gelişimleri Çizelge 6’da verilmiştir. Bu sonuçların ışığı altında %100, %75, %50 ve %25 düzeyde arı sütü ile yetiştirilen ana arıların oluşturduğu kolonilerde yavru
gelişiminin sırasıyla 2023,54±185,21, 1647,65±169,78, 1512,50±157,85 ve
1512,50±157,85 cm2 olduğu belirlenmiştir. %100 (A Grubu) arı sütü ile yetiştirilen ana
arıların oluşturduğu kolonilerde yavru gelişiminin I. sırada yer aldığı görülmektedir. Araştırma grubu kolonilerin yavrulu alan verilerine uygulanan Faktöriyel Tesadüf Parsellerine göre yapılan varyans analizi sonunda, dönemler ve gruplar arasında farkın P<0,01 düzeyinde önemli, dönemxgrup interaksiyonun önemsiz olduğu belirlenmiştir.
Çizelge 6. Araştırma Grubu Kolonilerde Ortalama Yavrulu Alan Miktarı (cm2)
GRUPLAR Dönemler A (n=6) B (n=6) C (n=6) D (n=6) Ortalama 17/06/2002 1996.83±191.92 1742.00±352.66 1399.67±322.57 1063.83±247.07 1550.58±152.05 c 08/07/2002 3647.33±254.47 3369.67±528.49 3034.83±452.84 2900.67±386.67 3238.13±204.12 a 20/07/2002 3547.50±214.67 2557.50±318.89 2546.33±222.01 2426.00±161.36 2769.33±144.97 b 12/08/2002 3037.17±236.87 2438.00±200.57 2317.83±148.52 2262.33±187.38 2513.83±111.75 b 09/09/2002 1897.83±208.52 1346.00±51.62 1196.83±266.43 603.67±59.93 1261.08±125.65 c 30/09/2002 942.00±195.02 548.33±53.74 602.00±54.88 429.17±47.23 630.38±63.92 d 21/10/2002 624.33±19.61 701.50±107.63 559.33±106.12 448.50±76.52 583.42±44.21 d 15/11/2002 495.33±27.79 478.17±84.33 443.17±49.25 325.00±62.52 435.42±31.06 d Ortalama 2023.54±185.21a 1647.65±169.78b 1512.50±157.85bc 1307.40±156.14d 1622.77±85.28
Ergin Arılı Çerçeve Sayısı (adet) Üzerine Etkileri
%100, %75, %50, ve %25 düzeyde arı sütü ile yetiştirilen ana arıların oluşturduğu kolonilerde ergin arı gelişiminin sırasıyla 6,43±0,37, 5,78±0,38, 5,63±0,35, 5,20±0,32 adet olduğu belirlenmiştir (Çizelge, 7). %100 (A Grubu) arı sütü ile yetiştirilen ana arıların oluşturduğu kolonilerde yavru gelişiminin I. sırada yer aldığı görülmektedir. Ergin arı miktarlarına uygulanan nonparametrik testlerden Friedman testi sonucunda, gruplar ve tarihler bakımından farkın P<0,01 düzeyinde önemli olduğu bulunmuştur.
Bal verimi (kg) Üzerine Etkileri
Deneme sonunda %100, %75, %50, ve %25 düzeyinde arı sütü ile yetiştirilen ana arıların oluşturduğu kolonilerde bal veriminin ortalama olarak sırasıyla 31,03±1,32 kg, 25,75±1,32 kg, 20,66±1,43 kg ve 15,63±1,65 kg olduğu belirlenmiştir (Çizelge 8). Çizelge 7. Araştırma Grubu Kolonilerde Ortalama Ergin Arılı Çerçeve Sayısı (adet)
GRUPLAR Dönemler A (n=6) B (n=6) C (n=6) D (n=6) Ortalama 17/6/002 2.00±0.00 2.00±0.00 2.00±0.00 2.00±0.00 2.00±0.00 g 8/7/2002 5.33±0.21 4.67±0.33 4.83±0.48 4.50±0.34 4.83±0.18 d 20/7/2002 8.83±0.54 7.33±0.95 7.67±0.92 6.67±0.56 7.63±0.39 b 12/8/2002 10.00±0.00 10.00±0.00 9.33±0.33 8.50±0.43 9.46±0.18 a 9/9/2002 9.83±0.17 9.00±0.45 8.67±0.33 8.33±0.42 8.96±0.20 a 30/9/2002 7.67±0.49 7.17±0.54 6.50±0.34 6.00±0.37 6.83±0.25 c 21/10/2002 5.33±0.49 4.50±0.22 4.33±0.21 4.00±0.26 4.54±0.18 de 15/11/2002 4.83±0.31 4.00±0.26 3.83±0.31 3.67±0.21 4.08±0.16 e 9 4.00±0.00 3.33±0.21 3.50±0.22 3.17±0.17 3.50±0.10 f Ortalama 6.43±0.37a 5.78±0.38b 5.63±0.35b 5.20±0.32c 5.76±0.18
Çizelge 8. Araştırma Grubu Kolonilerde Ortalama Bal Verimi (kg)
GRUPLAR Ortalama Bal Verimi (kg)
A Grubu (n=6) 31,03±1,32 a
B Grubu (n=6) 25,75±1,32 b
C Grubu (n=6) 20,66±1,43 c
D Grubu (n=6) 15,63±1,65 d
Genel Ortalama 23,27±1,37
Bal verim değerlerine uygulanan varyans analizi sonucunda gruplar arasında farkın P<0,01 düzeyinde önemli olduğu bulunmuştur. Bal verim ortalamalarına uygulanan Duncan ÇKT sonucunda %100 (A Grubu) arı sütü ile yetiştirilen ana arıların oluşturduğu kolonilerin I. grubu oluşturduğu; %75 (B Grubu), %50 (C Grubu) ve %25 (D Grubu) düzeyde arı sütü ile yetiştirilen ana arıların oluşturduğu kolonilerin ise sırasıyla II., III, ve IV. grubu oluşturdukları görülmektedir.
%25 arı sütü ile yetiştirilen ticari ana arılardan oluşturulan kolonilerin bal verim ortalamasını sırasıyla 78,5, 33,6, 30,0 ve 27,3 kg/koloni olarak bulan, Thimann, (1995)’nın sonuçlarından daha düşük olduğu, kolonilerin bal verimine ana arının genetik yapısının etkili olduğu kadar beslenme faktörlerin de önemli düzeyde etkide bulunduğu (Sanford, 1988) görülmektedir. Bu sonuçlardan, %100 (A Grubu) arı sütü ile yetiştirilen ana arıların oluşturduğu kolonilerin, bal döneminden önce geliştirdiği yavru miktarını ve buna bağlı olarak gelişen ergin arı miktarının, kolonilerin topladığı bal miktarı üzerine etkili olduğu görülmektedir.
Sonuç
Çukurova koşullarında bal arısı kolonilerinde ana ana yetiştirme ve arı sütü üretim tekniklerinde kullanılan larva transferinde, larvaların farklı düzeyde arı sütü konsantrasyonları ile beslenmeleri sonucu., kullanılan arı sütünün saflık düzeyinin artmasına bağlı olarak larva kabul oranının yükseldiği, yüksük başına arı sütü miktarı ile koloni başına toplam arı sütü miktarının arttığı saptanmıştır. Ayrıca % 100 saf ve taze arı sütü ile beslenen ve yetiştirilen ana arıların oluşturduğu kolonilerde, yavru ve ergin arı gelişiminin daha iyi ve bal veriminin daha yüksek olduğu ortaya konmuştur. Tüm bu sonuçların ışığında ticari arı sütü ve ana arı yetiştirme tekniğinde etkili ve kaliteli üretimin gerçekleşmesi açısından larvaların %100 arı sütü ile beslenmesinin arı sütü üretim miktarı ile ana arıların performansı üzerine olumlu etkide bulunduğu ve üretim artışı sağladığı ortaya konulmuştur.
Kaynaklar
Fuhai, L., Fuxiu, L., Shengming, H., Shibi, C. 1993. Study on the relationship between royal jelly yield and supplementary feeding. HoneyBee Royal Jelly Env. China Popular Sci. Pres. Beijing-China. 131-144.
Kaftanoğlu, O., Kumova, U. 1992. Çukurova Bölgesi koşullarında ana arı (a. mellifera
l.) yetiştirme mevsiminin ana arının kalitesine olan etkileri. Doğa, Tr. J. of Vet.
and Anim. Sci. 16: (3), 569-577.
Kumova, U., Korkmaz, A. 2000. Doğanın harika ürünü arı sütü. Tübitak, Bilim ve Teknik Derg. 395: 96-101.
Kumova, U, Korkmaz, A., Berkin Ö., İnceer M. 2005. An ınvestigation about the effects of various factors on royal jelly production in different honeybee (Apis mellifera L) genotypes. Journal of Mellifera. 5(9):56-64. Ankara.
Öztürk, C. Kumova, U. 1998. Çukurova Bölgesi koşullarında bal arısı (a. mellifera l.) kolonilerine uygulanacak farklı besleme ve yetiştirme yöntemleri üzerine bir araştırma. TKV, Teknik Arıcılık Derg. 59: 2-8.
Sanford, M. T. 1988. Beekeeping: Florida bee botany. University of Florida. Florida Coop. Extension Serv. Inst. of Food and Agricultural Sciences. Circular No:686. Shengming, H., Shibi, C.1993. Study on the relationship between the morpholgy and
ultrastructure of the royal jelly-secreting gland of the worker bee and the royal jelly yield. Honey Bee Royal Jelly Env. China Popular Sci. Pres. 7-21. Beijing-China.
Shibi, C., Shengming, H., Fuhai, L., Fuxiu, L. 1993a. Studies on the relationship between the bees races and the yield of royal jelly. Honeybee Royal Jelly Env. China Popular Sci. Pres. 40-53. Beijing-China.
Shibi, C., Shengming, H., Fuhai, L., Fuxiu, L. 1993b. Study on the correlation of the age of nurse bee with royal jelly yield and quality. Honeybee Royal Jelly Env. China Popular Sci. Pres. 82-91. Beijing-China.
Shibi, C., Shengming, H., Fuhai, L., Fuxiu, L. 1993c. Study on the relationship between the yield and quality of royal jelly and the age of grafted larvae. Honeybee Royal Jelly Env. China Popular Sci. Pres. 67-81. Beijing-China.
Thimann, R.R. 1995. The ınfluence of the utilization of four levels of royal jelly in larval nourishment for the commercial rearing of honeybee queenson their reproductive and productive behaviour. Apimondia XXXIV th International Apicultural Congress. 15th-19th August 1995. Lausanne, Switzerland. s. 366. Yaochun, C. 1993. Apiculture in China. Agricultural Publishing Housing. No: 2, Nong
Guan Nort Road, Chaoyang Distirct. Popular Sci. Press. 1-57.
Zytoon, A. A., Mustuka, M., Sasaki, M. 1988. Feeding efficiency of pollen substitutes in a honey bee colony. Appl. Ent. Zool. 23(4): 481-487.
