Beş kuşak küçüklerin Barış Ağabeyi, büyüklerin Baaş Çelebisi
A nadolu
’nun asfalt ozanı
CUM HUR CANBAZOĞLU Beş kuşağa şarkılarıyla masal lar, efsaneler, fıkralar anlatan, te kerlemeler ezberleten, televizyon programlarıyla Türk insanma dün yayı bir baştan bir başa gezdiren, küçüklerin Barış Ağabeyi, büyük lerin Barış Çelebisi artık yok. Bu toprakların insanını iyi tanıyıp onun özlemlerini iyi yakalayan Manço, tam 40 yıldır yorulmadan, yaşa mın renkli yüzünü aktarıyordu mil yonlarca sevenine.
Uzun saçları, yüzükleri, el-kol ha reketleri ve kendine özgü şovla rıyla Türk halkının televizyonla ta nışmadığı dönemde imajın ne ol duğunu keşfetmişti Barış Manço (doğum 1 Ocak 1943). İmajın içi ni basit müziğiyle, akılda kalıcı şarkı sözleriyle, mizahla, gelenek le başarıyla doldurmuş ve yerli- yabancı büyük kitlelerin ilgisini yakalayıvermişti.
60’ların sonunda Anadolu pop la sanat serüvenini bugüne dek tö kezlenmeden getiren, grubu Kur talan Ekspres’le kentte oluşturdu ğu Doğu-Batı sentezini A nado lu’ya da taşımıştı Manço. Yerel tı nılarla süslediği şarkılarıyla, ya bancı kulaklara “Türkiye’den ge len hediyelik eşya” esprisiyle yer leşen renkli sounduyla dünyanın dört bir yanında kabul görmüştü. Müziğini fazla piyasa işi bulan meslektaşları onu popülerlikle suç larken Manço’nun şarkıları stad yumlarda en fazla sloganlaştırılan yapıtlar olmuştu.
Akademik kariyeri yoktu
Müzikte akademik bir kariyeri yoktu. Galatasaray Lisesi’nde eği tim görürken ilk grubu Kafadar- lar’ı kurmuştu. Yükseköğrenim için Avrupa’ya çıkmış, akımları yakından izleme olanağı bulmuş tu. Belçika Kraliyet Akademisi’ni bitirip mimar diplomasıyla ülkeye dönünce büyüdüğü semt Moda’nın gençlerinden FuatGünerve Maz- har Alanson'un Kaygısızlar gru buyla birleşmişti. 70’li yılların ba şında Anadolu kokan Kol Düğme leri, Kağızman, Seher Vakti, Deru- legibi şarkılarla zirveyi hedefledi ğini göstermişti. Anadolu’nun mü zikal hâzinesini Avrupa’ya taşı mak üzere harekete geçmiş, kısa bir süre Moğollar’la birleşmiş, turne den sonra "Taş yerinde ağırdır” deyip geri dönmüştü.
1970’te yaptığı Dağlar Dağlar onun ilk hit şarkisiydi, ardından gelen İşte Hendek İşte Deve, Hey Koca Topçu’yla geniş kitlelerin be ğenisini kazanmıştı. Bu arada va tani görevini yapmak için birliği
► Müzikal tarafım hayli tartışılabilir, müzikal
kariyerim yok. Ben o 12 notaya 250 beste sığdırdım,
hiçbiri birbirine benzemiyor. Barış Manço müziği
hemen anlaşılıyor. Bu yaşıma kadar daha yarım
milyon satış görmedim. Derdim 2000’li yıllara
girerken 20. yüzyılın son çeyreğinde bir adam
varmış, böyle şeyler yaparmış, dedirtmek...
ne katılırken ilk ve son kez uzun saç larım, bıyıklarını kesmişti.
A skerden dönünce “efsanevi grup” Kurtalan Ekspres’i yeniden toplamış, kaldığı yerden yoluna devam etmişti. Kurtalan Ekspres’le ürettiği 2023 albümünde Kol Bas tı, Veysel’den Uzun İnce Bir Yolda yım gibi bilinen parçaların yanın da Yine Yol Göründü Gurbete, Acıh da Bağa Vir, Yol Verin Ağalar Bey ler gibi besteleriyle ses getirmiş, bu albümde yer alan on dakika uzun luğundaki 2023adlı kompozisyon la Türkiye Cumhuriyeti’nin 50. yı lını kutlarken 100. yılını görmeyi de arzuladığını söylemişti.
70’lerin ortasında İngilizce bes telerinden oluşan Nick
TheChop-pcr albümüyle yeniden Batı’ya açıl mayı denemişti, ancak başarılı ola mamıştı. Albüm yerli piyasada da fazla kabul görmemişti.
Türkiye’nin sağ-sol ayrımını de rinden yaşadığı, teröre boğulduğu bir dönemde ise Manço’nun Vur Ha Vur!.., Hey Koca Topçu gibi yapıt ları sağ kesimce slogan parçalar olarak benimsenmiş, renksiz ka lan sanatçı “ılımlı muhafazakâr” bir imajı tercih etmişti.
Yeni bir sayfa: Televizyon
Nick The Chopper albümünün yarattığı hayal kırıklığını Yeni Bir Gün albümüyle unutturan Manço ve Kurtalan Ekspres, 1970’leri Sa rı Çizmeli Mehmet Ağa, Aynalı Ke
7 ’den 77’de şarkılarındaki gibi basit ama etkileyici dil kullanıyordu.
mer, Gesi Bağları, Gülpembe, Ne Ola Yer Ola, Ben Bilirim gibi kla sikleşen yapıtlarla kapatmıştı.
80’lerin ilk yarısını fazla hare ketli geçirmişti Manço. Edirııeöte- si düşlerini bir ara Eurovision şar kı yarışması aracılığıyla gerçek leştirmek istemiş, ancak o yıllar da “vatan, millet, Sakarya” gibi değerlendirilen bu yarışmadan ge lecek olumsuz sonucun zararları nı fark edip ceza ödeme paha sına Türkiye finallerin den çekilmişti.
Nane Limon Kabu ğu, Süper Babaanne, Düriye, Zehra’nın hitleştiği Sahibine İh- ‘ tivaçtan albüm üyle birlikte M anço’nun yaşamında yeni bir say fa açılmıştı: Televizyon. Pazar günleri 7’den 77'ye adlı programda Manço, şar kılarındaki gibi son derece basit, ama etkileyici bir dil kullanıyordu. A nadolu’yu geziyor, köylere gidiyor, öy küler, efsaneler anlatıyor, ye rel değerleri tanıtıyordu. Stüd yoya topladığı çocukları “ciddiye alıyor”, onlara bilgiler veriyor, şar kı, şiir okutuyor, ninesinden bebe ğine tüm aileyi ekran karşısına bağ lıyordu. Program tutunca aynı şab lonla dünyayı tanıtmaya karar ve riyor, Türk halkına ilk kez bizim gözümüzle bir dış belgesel hazır lıyordu. Dünyayı gezen, ünlülerle tanışıp Türkiye’den selam götüren sanatçı, çocukların Barış Ağabeyi, büyüklerin de Barış Çelebisi olu yordu.
Program sayesinde eski şarkıla rı yeniden gündeme gelmeye baş lamıştı . Arkadaşım Eşek, Sarı Çiz meli Mehmet Ağa, İşte Hendek İş te Deve, Gülpembe, Halhal gibi bir dolu parça genç kuşağın diline yer leşmişti. Albümleri yeniden bası lıyor, çeşitli toplamalarla Manço imaj tazeliyordu. Besteleri Yuna nistan, İran, Arap ülkelerindeki sa natçılar tarafından yorumlanırken, 80’leri Kara Sevda, Domates Biber Patlıcan, Can Bedenden Çıkma yınca Kezban’m bulunduğu Dan sı Başınıza albümüyle kapıyordu.
90'larda eşi Lale Manço’nun da katkısıyla tam anlamıyla “firma” haline gelen sanatçı, bunun nimet lerinden olabildiğince yararlanma amacıyla çiziyordu yeni rotasını. Te levizyonda programını sürdürüyor, ekranda kesilmiş bir ağacın için deki çizgilerin “ Bismillahirrah- manirrahim” yazısı olduğunu id dia ederek medyatik yanını güçlen dirirken diğer yanda politikayı de nemeye karar veriyordu. DYP’yle
Banş Manço,yarın I x‘\en t Camii’ndeki öğle namazından sonra uğurlanacak.
flört ediyor, yine son anda vazge çip politikanın kendisi için uygun olmadığını söylüyor, bundan böy- . le cumhurbaşkanlığını hedefledi
ğini belirtiyordu.
— — — ---*
---40 vıl aynı çizgide kaldı__
Bu kadar çok yöne dağılan Man ço’nun yaşantısında müzik ikinci plana düşmüştü; beste üretmek için fazla vakti yoktu. Dünyanın çeşit li yerlerinde verdiği konserlere de vam ediyordu, ama yenilik yoktu müziğinde. 1994 sonunda çıkan Müsaadenizle Çocuklar’ın kalite si eski yapıtlarının çok gerisine düşmüş ve biı-iki parça dışında ses getirememişti albüm. Ancak eski yapıtları hâlâ düzenli şekilde satı yor ve Banş Manço her türlü eleş tiriye karşın 40 yılı aşan bir süre ay nı çizgide kalıyordu. Bir söyleşi de bu konudaki sorumuzu uzun uzun şöyle yanıtlamıştı: “Üretim de bana göre sadelik şart. Müzikal tarafım hayli tartışılabilir, baştan be ri söylüyorum, müzikal kariyerim yok, oturup hocadan ders almışlı ğım yok. Almadığını için de birta kım müzik adamlarıy la tartışma ya girmem. Ancak tevazu göstermi yorum. Ilı n o 12 notay a 250 beste sığdırdım, hiçbiri birbirine benze miyor. Banş Manço müziği hemen anlaşılıyor. Ben malımı pazara çı karıyorum, insanlara sunuyorum, onlar karar veriyor. Aslında plak sa- tışlannı öyle ahım şahını değil. Ve rilen rakamlara göre, hu yaşıma kadar daha yannı milyon satış gör medim. Derdim 2000’li yıllara gi
rerken 20. yüzyılın son çeyreğinde bir adam varmış, böyle şeyler ya parmış, dedirtmek... Halk kültü rümüzün benim gözümde iki zayıf tarafı var: Müzik ve melodi. Halk ozanlan, bilgelik abidesi divanlar üretmişler, ama bütün divan tek müzikle okunuyor. Bense birtakım müzik normlannın farkına vardık ça deniyorum. Gün gelivorcountry oluyor, giiıı geliyor reggac oluyor. Müzik bilgisayarlarının sunduğu müzikal zenginlikle kafamdaki söz hâzinesini birleştirip şarkı haline getiriyorum. Kalkıp bilileri hana pop müziği şarkıcısı dey ince üzeri ne atlamak geliyor içimden. Bir ara bizlere hafif Batı müziği solisti di yorlardı. Hakaretin de bir sıııın var, kavgada söylenmez. Ben, Anado lu'nun değerlerini y akalayıp kendi potamda eriterek ortay a çıkmışını. Buna pop diyemeyiz. 20. yüzyılın ikinci yansında halk olgusuna kü çük k ile yazılan halk kültürünün üyesiyim sonuçta. Can dostlanm Âşık Reyhani, Karslı Şeref Taşlı- ova, Murat Çobanoğlu gibi âşık lar; ne zaman oralara gitsem, 'Ooo, hoş geldin asfalt ozanı’ diye takı lırlar. ‘Seıı asfalt ozanısın, biz top rak ozanı’ derler.”
Bir süredir Barış M anço’nun best o f hazırlığında olduğu söyle niyordu. ama yetiştiremedi. Ancak şu anda aşağı yukarı Manço’nun tüm yapıdan plakçılarda bulunabi liyor. Kariyerinin son albümü Ja ponya Konseri de zaten hit parça larını toplayan mini bir özet nite liğinde.
