1 Uzm. Dr., Tapu ve Kadastro Genel Müdürlü¤ü Tapu Arfliv Dairesi Baflkanl›¤› Arfliv Uzman›. sadullah-gulten@hotmail.com
Sadullah GÜLTEN
1ÖZET
Yörüklerin dar alanda konar-göçerlik yapmalar› ve yar›-yerleflik bir hayat yaflamalar› boy yap›la-r›n›n k›smen bozulmas›na neden olmufltur. Buna ra¤men, bölgede Karaca Koyunlular, Çulluyan Yö-rükleri ve Karacalar gibi büyük gruplar› görmek mümkündür. Bu gruplardan baz›lar› nüfus art›fl›n›n etkisiyle Bat› Anadolu’nun farkl› sancaklar›na da¤›lm›flt›r. Bat› Anadolu’nun farkl› sancaklar›nda rast-lanan gruplardan biri de Sö¤üt Yörükleri’dir. Sö¤üt Yörükleri, Hüdavendigâr sanca¤›n›n hemen he-men bütün kazalar› ile Biga, Karasi ve Kocaeli sancaklar›n›n baz› kazalar›nda görülmektedir. Hüda-vendigâr ve Biga sanca¤›nda bulunan gruplar›n hukukî nizamlar› ve vergilerine dair aç›klamalar›n yer ald›¤› kanunnâmede Sö¤üt Yörükleri’nin tarihî yak›nl›klar› aç›kça görülmektedir. Bunlar›n arala-r›ndaki tarihî iliflki, hukukî nizamlar›, yaylak-k›fllak mahalleri ile nüfus ve ekonomik yap›lar› bu arafl-t›rman›n konusunu teflkil etmektedir.
Anahtar Kelimeler: Yörükler, Hüdavendigâr, Biga, Karasi. ABSTRACT
That Yoruks had a nomadic life on a narrow space and hed a half-settled life, led to partial degradation of the family size structure. Nevertheless, in this region it is possible to see large groups like Karaca Koyunlular, Çulluyan Yörüks and Karacas. With the effect of population growth, some of these groups spreaded to different sanjaks in western Anatolia. One of the groups found in different sanjaks of Western Anatolia is Sö¤üt Yoruks. Sö¤üt Yoruks can be seen in almost all of the towns
in Hüdavendigar sanjak as well as in some towns of Biga, Karasi and Kocaeli sanjaks. Historical closeness of Sö¤üt Yoruks can clearly be seen in law book in which explanations about legal statute and taxes of groups located in Hüdavendigar and Biga sanjaks are stated. Their historical relationship, legal statutes, the places they locate, their population and economic structure are the main concern of this study.
Key Words: Yörüks, Hüdavendigar, Biga, Karasi.
Girifl
Osmanl› Devleti döneminde konar-göçerler yaflad›klar› bölgelere göre bir tas-nife tâbi tutularak “Türkmen” ve “Yörük” olarak isimlendirilmifllerdi (fiahin, 2006: 61). Yörük ad›n›n “yörü-yürü” fiilinin sonuna gelen “k” yap›m eki ile türetildi¤i (‹nalc›k, 1996: 42) ve yürüyen, sefere koflan, çad›r halk›, bir yerde durmay›p de-vaml› yer de¤ifltiren göçebe manas›na geldi¤i kabul edilmekle birlikte (Sümer, 1994: 14; Gündüz, 1997: 38), bu tarifler kanunnâmelere göre yap›lm›fl olmas›n-dan dolay› Yörükleri tam olarak karfl›lamamaktad›r. Tahrir defterlerinden edini-len bilgilere göre, örne¤in Karaca Koyunlu, Saruhan, Karasi ve ‹çel Yörükleri’nin oldukça önemli bir k›sm› yerleflikti. Dolay›s›yla, onlar› bir yerde durmayan, de-vaml› yer de¤ifltiren gruplar olarak tavsif etmek mümkün de¤ildir (Gülten, 2008: 23). Yine, K›z›l›rmak yay›ndan güneye do¤ru çekilecek bir çizginin bat›s›nda ka-lan bölgede yaflayan konar-göçerlere Yörük, belirtilen çizginin do¤usunda kaka-lan- kalan-lar ise Türkmen okalan-larak adland›r›lm›flsa da (Sümer, 1950: 520) Yörük ve Türk-menleri co¤rafî saha itibariyle birbirinden kesin çizgilerle ay›rmak güçtür. Zira bu tabirler, ayn› bölgede, ayn› göçebe grubunu ifade etmek için de zaman zaman birbirinin yerine kullan›lm›flt› (Gündüz, 1997: 40).
Yörükler daha çok belli bir sanca¤›n s›n›rlar› dâhilinde kendilerine tahsis edil-mifl yaylak ve k›fllaklar aras›nda konar-göçerlik etedil-mifllerdi. Dar alanda yap›lan hayvanc›l›k, tar›m alanlar›na yak›n bir ekonomik faaliyeti gerektirdi¤inden,
Yö-‹skender Bey, Kay›, K›z›lca Keçili, Horzum, Yahfli Bey, K›z›lca Bal›kç›, Gö-çer/Oturak Küre Barza, Güne Barza ve Karaca Koyunlu; Saruhan sanca¤›nda Mukataa, Ellici, Karacalar, Bu¤urcular, Demirci ve Kurt Tutan; Teke sanca¤›nda Varsak ve Ulu Yörük; Biga sanca¤›nda Karacalar, Bu¤urcular ve Sö¤üt Yörükle-ri; Hüdavendigâr sanca¤›nda Karacalar ve Sö¤üt YörükleYörükle-ri; Hamit sanca¤›nda E¤irdir, Ali Fahreddinli ve Dirkemifl; Karasi sanca¤›nda ise Karacalar, Bu¤urcu-lar, S›nd›rg› ve Sö¤üt Yörükleri’dir (Gülten, 2008: 31-32). Yukar›daki bilgilerden de anlafl›laca¤› üzere Karacalar, Bu¤urcular, Karaca Koyunlular, Kay›lar ve Sö-¤üt Yörükleri farkl› sancaklarda görülmektedir. Bu ba¤lamda, SöSö-¤üt Yörüklerini Biga, Hüdavendigâr ve Karasi sancaklar›nda tespit etmek mümkündür. Üç san-cakta görülen Sö¤üt Yörükleri’nin zamanla Sö¤üt bölgesinden ayr›larak belirtilen sahalara da¤›ld›klar› ifade edilebilir.
Konar-göçer teflekküllerinin isim almalar›nda göz önünde bulundurulan esas-lardan birisi, co¤rafî saha olarak bulunduklar› eyalet, sancak, kaza ve nahiye isimleriydi (Sümer, 1949–1950: 515; fiahin, 2006: 116). Halep ve Yeniil Türk-menleri, Kütahya ve Ankara Yörükleri bu cümledendir. Bu çerçevede Karasi, Bi-ga ve Hüdavendigâr sancaklar›nda görülen Sö¤üt Yörükleri’nin de isimlerini Sö-¤üt bölgesinden alm›fl olduklar› kuvvetle muhtemeldir. Fakat, XVI. yüzy›ldan ön-ceki dönemlere ait tarihî vesikalara sahip olmad›¤›m›z için bu gruplar›n belirtilen bölgede ne kadar kald›klar›n› tespit etmek mümkün de¤ildir. Bununla birlikte, isimlerinin bölgeye nispetle Sö¤üt Yörükleri flekline dönüflmesinden, onlar›n Sö-¤üt bölgesinde uzun bir süre kald›klar› söylenebilir. XVI. yüzy›la gelindi¤inde ise art›k Sö¤üt Yörükleri’nin Sö¤üt bölgesinde kalmad›klar› görülmektedir. Onlar, Hüdavendigâr sanca¤›n›n Adranos, ‹negöl, Gönen, Kite, Bergama, K›z›lca Tuz-la, Mihaliç, Tophisar; Biga sanca¤›n›n Çan ve Ezine; Kocaeli sanca¤›n›n Akhi-sar, Akyaz› ve ‹znik; Karasi sanca¤›n›n ise S›nd›rg› ve Edremit kazalar›na da¤›l-m›fllard›. Sö¤üt Yörükleri’nin Sö¤üt kazas›ndan nispeten uzak sahalarda tahrire tâbi tutulmufl olmas›n›n sebebi nüfus art›fl› olmal›d›r. Nüfus art›fl› sonucunda Sö-¤üt bölgesini terk eden cemaatlerin belirtilen bölgelere da¤›ld›klar› ifade edilebi-lir. Hüdavendigâr sanca¤›ndaki Sö¤üt Yörükleri’nin tamam›, Karasi sanca¤›nda-kilerin ise bir k›sm› Müteferrika-y› Sö¤üt bafll›¤› alt›nda kaydedilmifllerdi. Bu bil-giden hareketle, Sö¤üt Yörükleri’ne tâbi ana kitlenin Biga sanca¤›na gitmifl ola-bilecekleri, müteferrik gruplar›n ise bu ana kitleden ayr›larak di¤er sancak ve ka-zalara da¤›ld›klar› düflünülebilir. Biga sanca¤›ndaki Sö¤üt Yörükleri’nin hukukî nizamlar› ve vergilerine dair bilgilerin yer ald›¤› kanunnâmede bunlar›n Bursa’da bulunan Emir Buhari evkaf› reayas› olduklar›; fakat art›k vak›f topra¤›nda
otur-may›p baflka sancaklara göçtüklerinden dolay› vak›f reayal›¤›ndan ç›kart›larak padiflah haslar›na dâhil edildikleri belirtilmektedir. Bu itibarla, burada bulunan Sö¤üt Yörükleri’nin 1516’dan önceki bir tarihte Hüdavendigâr sanca¤›ndan, do-lay›s›yla da Sö¤üt bölgesinden geldikleri aç›kça görülmektedir (BOA. TD. nr. 59, s. 268).
I. Hüdavendigâr Bölgesindeki Gruplar
Hüdavendigâr sanca¤›n›n 1521 tarihli evkaf defterinde Sö¤üt Yörükleri bir ka-lemde Müteferrika-y› Sö¤üt bafll›¤› alt›nda kaydedilmiflti. ‹ki grup hâlinde kayde-dilen cemaatler Tophisar kazas›nda olup, cemaatlerin ilki 556 hâne, 182 mücer-red ve 1 imam olmak üzere 739; di¤er cemaat ise 12 hâne ve 2 mücermücer-red olmak üzere 14 vergi neferiydi. ‹lk bahsedilen grubun bennâk, koyun, cürm ü cinayet, bad-› heva ve arusane vergileri 13.862 akçeydi. Di¤er cemaat ise 144 akçe ben-nâk resmi ödemiflti. Koyun vergisinin 2 koyuna 1 akçe al›nd›¤› dikkate al›nacak olursa, cemaatlerin elinde 2.380 adet koyun oldu¤u söylenebilir (BOA. TD. nr. 113, s. 59–66; BOA. TD. nr. 166, s. 57; Barkan-Meriçli, 1998: 279).
1521 tarihinde Müteferrika-y› Sö¤üt bafll›¤› alt›nda bir kalemde yaz›lan cema-atler 1573 tarihli evkaf defterinde hem isimleri ayr› ayr› verilerek hem de bulun-duklar› kazalar belirtilerek kaydedilmiflti. Bu ba¤lamda Bahfl›lar, Keçili, Mahlut-› Keçili, Bafl› Karalar, Yollular, Bayraml›, Gür-erlü (?), Köçekler, Feranlar, Ka¤an, Bal›k Hoca, Saruhanlar, Bafl› Karalar, Kalayc›lar, Kara Ahmedler, Bunamak, Gök Bahfl›, Hal›c›lar, Münirli, Uzuncalar, Ediceli, M›hluyan, Malkoç ile isimleri belirtilmeyen on bir cemaat Hüdavendigâr sanca¤›n›n Adranos, ‹negöl, Gönen, Bergama, K›z›lca Tuzla, Kite, Mihaliç ve Tophisar kazalar›yla Kocaeli sanca¤›-n›n Akhisar, Akyaz› ve ‹znik kazalar›nda tespit olunmaktad›r. Bahsedilen cema-atler 758’i hâne ve 486’s› mücerred olmak üzere toplam 1.244 vergi neferine sa-hipti. Cemaatlerin bu tarihteki bennâk, koyun, cürm ü cinayet ve bad-› heva ile arusane vergileri 22.146 akçeydi. Cemaatlerin ödedikleri koyun vergisinden
an-178a), ‹znik kazas›n›n K›l›ç (KKA. TD. nr. 570, v. 185a) ve Kemedezi karyelerin-de sakindi (KKA. TD. nr. 570, v. 181b). Bafl› Karalar cemaati ise Kanl› Çukur’da oturmaktayd› (KKA. TD. nr. 570, v. 180a). Öte yandan, Müteferrika-y› Sö¤üt ce-maatlerinden biri Sö¤üt kazas›na tabi köylerden Hala’da k›fllamakta, Adranos kazas›nda yaylamaktayd›. Yollular cemaati Biga kazas›nda k›fllamakta, ‹negöl kazas›nda yaylaya ç›kmaktayd› (KKA. TD. nr. 570, v. 180b). Son olarak, Gök Bahfl› cemaati ise Kemedezi’de k›fllamaktayd› (KKA. TD. nr. 570, v. 182a).
Her iki tahrirde de cemaatlerin gelirleri II. Murad evkaf›na ait olarak kaydedil-mifl olup (Düzbakar, 2003: 63), zamanla cemaatlerin vergi nizamlar›nda baz› de-¤iflikliklerin yafland›¤› anlafl›lmaktad›r. Bu ba¤lamda, koyun sahipleri bir sürü ko-yuna karfl›l›k 44, koyunu olmayanlar ise 12 akçe vergi öderken, sonradan yap›-lan düzenleme ile vergileri di¤er Osmanl› topraklar›nda oldu¤u gibi 2 koyuna 1 akçe al›nmas› flekline dönüflmüfl ve hiç koyunu olmayan veya koyun say›s› 24’den az olanlardan ise standart 12 akçe bennâk vergisi al›nmas› tembih edil-miflti. Keza, bad-› heva vergilerinin de tashihi öngörülmüfltü2.
II. Biga Bölgesindeki Gruplar
Biga sanca¤›nda bulunan Sö¤üt Yörükleri 1516 tarihinde Sö¤ütlü, di¤er Sö-¤ütlü, Pafla Yi¤it ve Sarraçlar isimleriyle Çan kazas›na kaydedilmiflti. Cemaatler toplam 83 hâne ve 20 mücerred olmak üzere toplam 104 vergi nüfusuna sahip-ti. Cemaatlerin toplam vergi miktar› 1.960 akçeydi. Koyun miktar› ise 626 adetti (BOA. TD. nr. 59, s. 268–270; BOA. TD. nr. 166, s. 227). 1574–1575 tarihinde ise Sö¤üt Yörükleri sekiz cemaatten müteflekkil olup, bu kez Pafla Yi¤it ve Sar-raçlar Sö¤üt Yörükleri’ne tâbi de¤ildi. Cemaatlerden üçü Yörükan-› Sö¤üt fleklin-de kayfleklin-dedilmiflken, di¤er cemaatler H›z›r Fakihli, Kara Yahfli, Sakall› O¤ullar›, Gök Yusuf, Kara Umurlar ad›n› tafl›maktayd›. Bahsi geçen cemaatler 117’si hâ-ne, 136’s› mücerred olmak üzere toplam 253 vergi neferine sahipti. Cemaatlerin
2 (BOA. TD. nr. 113, s. 59.) Bkz. “Mezkûr Sö¤üd reayas› evvelden ganemleri olan reaya 2 koyuna 1 akçe vermeyip bir sürü koyunu olan reaya 44’er akçe verip ve koyunu olmayan reaya 12’fler akçe verirler idi. Öyle olsa evkaf-› selâtin yaz›l›p bu kaz›yye der devlete arz olundukta emr-i âli bunun üzerine mukarrer oldu ki, flol raiyyet ki koyunu olan kadim-i kadim üzere 2 koyuna 1 akçe verip ve 12’fler akçe dahi resm-i bennâk ve cürm ü cinayet ve resm-i arusiyelerin vereler ve flol raiyyet ki koyunlar› yoktur resmi bennâk 12’fler akçe verip cürm ü cinayet ve arusiyelerin vereler mukarrer deyi kaydolmufltur. Defter-i köhne.”; (KKA. TD. nr. 570, v. 185a.) “Mezkûrun Sö¤üt reayas›, evvelden ganemleri olan reaya 2 koyuna 1 akçe vermeyip, bir sürü koyunu olan reaya 44’er akçe verip ve koyunu olmayan reaya 12’fler akçe verirlerdi. Öyle olsa, evkaf-› selâtin yaz›l›p bu kaz›yye der devlete azr olundukta emr-i âli bunun üzerine mukarrer oldu ki, flol raiyyet ki koyunu olan kanun-› kadim üzere 2 koyuna 1 akçe verip ve 12’fler akçe dahi resm-i bennâk ve cürm ü cinayet ve arusiyyelerin vereler ve flol raiyyet ki koyunlar› yoktur, resm-i ben-nâk 12’fler akçe verip cürm ü cinayet ve arusanelerin vereler, mukarrer deyi kaydolunmufl. Der defter-i köhne”.
elinde 1.857 adet koyun bulunmakta olup kara, mücerred ve koyun vergilerinin toplam› 5.256 akçeydi (KKA. TD. nr. 79, v. 157b-159b).
Cemaatlerin k›fllaklar›na gelince, Yörükan-› Sö¤üt isimli cemaatlerin ilki Ezi-ne kazas›na tabi Kayser (?) (KKA. TD. nr. 79, 157b), ikinci cemaat Torud köyün-de k›fllam›flt› (KKA. TD. nr. 79, 158a). Üçüncü cemaatin k›fllak mahalli ise belli de¤ildir (KKA. TD. nr. 79, 158a). Öte yandan, H›z›r Fakihli cemaati Ezine kaza-s›na tabi Uhud karyesi hududunda (KKA. TD. nr. 79, 158a), Kara Yahfli cemaa-ti Mersin karyesinde (KKA. TD. nr. 79, 158b), Sakall› O¤ullar› cemaacemaa-ti Biga ka-zas›n›n Eli¤an (?) karyesinde (KKA. TD. nr. 79, 158b), Gök Yusuf cemaati Çan kazas›n›n Kurt Alm›fl karyesinde (KKA. TD. nr. 79, 159a), Kara Umurlar cemaa-ti ise Balya kazas›n›n Konufl karyesinde k›fllamaktayd› (KKA. TD. nr. 79, 159a).
Hüdavendigâr sanca¤›nda bulunan Sö¤üt Yörükleri’nde görüldü¤ü gibi, bu bölgede bulunan cemaatlerin hukukî nizamlar› ile vergilerinde de zaman içinde baz› de¤ifliklikler yaflanm›flt›. ‹lk dönemlerde Emir Buhari vakf› reayas› olan ce-maatler vak›f topra¤›nda oturmay›p, baflka sancaklara da¤›lm›fl olmalar›ndan dolay›, 1516 tarihinde vak›f reayal›¤›ndan ç›kart›larak padiflah haslar›na dâhil edilmifllerdi. Ödemeleri gereken vergiler ise t›pk› Hüdavendigâr sanca¤›nda lunan Yörüklerin ödeme oranlar›na eflitlenmiflti. Bu cümleden olarak, burada bu-lunan Sö¤üt Yörükleri de bir dönem sürü bafl›na 40 akçe ödemifllerken, sonra-dan 2 koyuna 1 akçe ödemeye bafllam›fllard›3. Vergilerin tashih edilmesinden önce Hüdavendigâr sanca¤›nda bulunan Sö¤üt Yörükleri sürü bafl›na 44 akçe, Biga sanca¤›ndaki Yörükler ise 40 akçe ödemifllerdi. Bize göre, iki rakam ara-s›nda görülen bu fark ya kâtip hataara-s›ndan ya da Hüdavendigâr sanca¤›ndaki Sö-¤üt Yörükleri’ne getirilen ek mükellefiyetlerden kaynaklanmaktayd›.
III. Karasi Bölgesindeki Gruplar
defterin-de tesadüf edilmektedir. Defterin flekli özelliklerindefterin-den ve yaz› karakterindefterin-den XVI. yüzy›la ait oldu¤u anlafl›lmakla birlikte, tarihi tam olarak tespit edilememifltir. Bu-na göre, sanca¤›n S›nd›rg› kazas›nda Ba¤›r¤an (BOA. TD. nr. 1024, s. 36), Ed-remit kazas›nda Veledan-› Kara Cafer, müteferrika-y› Sö¤üt, Balc›lar ve Kara Fakihler isimli cemaatler görülmektedir (BOA. TD. nr. 1024, s. 51, 53, 57). Ce-maatler toplam 148 nefer nüfusa sahipken defterde hâne, mücerred ve muaf tas-nifine gidilmemifltir. Cemaatlerin gelirleri II. Murad evkaf›na ait olup, defterde ce-maatlerin vergileri, sakin olduklar› köyler ve yaylak-k›fllak mahalleri hakk›nda bil-gi mevcut de¤ildir.
Sonuç
Sonuç olarak, Sö¤üt Yörükleri Sö¤üt kazas›n›n d›fl›nda tahrire tâbi tutulmufl-lard›. Sö¤üt Yörükleri’nin en kalabal›k grubu Sö¤üt kazas›n›n da ba¤l› oldu¤u Hüdavendigâr sanca¤›nda bulunmaktayd›. Sö¤üt Yörükleri’nin kalabal›k oldu¤u ikinci sancak Biga, üçüncüsü ise Karasi idi. Hüdavendigâr, Biga ve Karasi san-caklar›nda tespit olunan Yörüklerden Hüdavendigâr sanca¤›ndakilerin bulunduk-lar› yerleri yaylak sahas› olarak kullanm›fl olabilecekleri ihtimaller dâhilindeyken, Biga ve Karasi sancaklar›nda tespit olunanlar›n ise Sö¤üt bölgesini çoktan terk ettikleri söylenebilir. Hüdavendigâr ve Biga sancaklar›nda yaflayan gruplar›n hu-kukî nizamlar›n›n ve vergilerinin anlat›ld›¤› kanunnâmelerinin çok benzemesi ve Biga sanca¤›ndaki gruplar›n daha önce Bursa’da bulunan Seyyid Buhari vakf›-n›n bulundu¤u Hüdavendigâr bölgesinden ayr›ld›klar› yönündeki bilgiler Sö¤üt Yörükleri’nin tarihsel yak›nl›klar›n› aç›kça göstermektedir. Cemaatlerin nüfus ar-t›fl› nedeniyle Hüdavendigâr sanca¤›ndan ayr›larak Biga sanca¤›na gitmifl olma-lar› kuvvetle muhtemeldir. Bu itibarla, Sö¤üt Yörükleri örne¤inden hareketle, ay-n› ismi tafl›yan cemaatlerin pek ço¤unun tarihsel yak›nl›klar›ay-n›n bulundu¤u ifade edilebilir.
KAYNAKLAR I. Arfliv Belgeleri
Baflbakanl›k Osmanl› Arflivleri Tahrir Defterleri (BOA. TD.): 59, 113, 166,
1020, 1024.
Tapu ve Kadastro Genel Müdürlü¤ü Kuyûd-› Kadîme Arflivi Tahrir Def-terleri (KKA. TD.): 79, 570, 585.
II. Araflt›rma ve ‹ncelemeler
BARKAN, Ömer Lütfi-Enver Meriçli (1998): Hüdavendigar Livas› Tahrir Def-terleri I, Ankara.
DÜZBAKAR, Ömer (2003/1): “Hüdavendi¤ar Sahas›nda Konar-Göçerler”, Uluda¤ Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, Y›l. 4, Say›. 4.
GÜLTEN, Sadullah (2008): XVI. Yüzy›lda Bat› Anadolu’da Yörükler, Gazi Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Bas›lmam›fl Doktora Tezi, Ankara.
GÜNDÜZ, Tufan (2003): “Osmanl› Ekonomisi ‹çinde Konar-Göçerler”, Kâz›m Yaflar Kopraman’a Arma¤an, Ankara.
GÜNDÜZ, Tufan (1997): Anadolu’da Türkmen Afliretleri Bozulus Türkmenle-ri (1540–1640), Ankara.
‹NALCIK, Halil (1996): “The Yürüks: Their Origins, Expansion and Economic Role”, Oriental Carpet and Textile Studies, London.
SÜMER, Faruk (1949–1950): “XVI. As›rda Anadolu, Suriye ve Irak’ta Yafla-yan Türk Afliretlerine Umumî Bir Bak›fl,” ‹stanbul Üniversitesi ‹ktisat Fakültesi Mecmuas›, C. XI, S. 1-4.
SÜMER, Faruk (1994): “Yörükler”, Türk Dünyas› Tarih Dergisi, S. 85. fiAH‹N, ‹lhan (2006): Osmanl› Döneminde Konar-Göçerler, ‹stanbul.
