MAYIS 1949 7
Tamir olunan Mahmud Pasa türbesi Mausolée de Mahmoud Pacha, Grand Vézir
du Sultan Mehmed I I (X V e S.)
çacılar ve Perdahçılar sokakları ile bunları amuden kateden küçük sokaklardan mürekkep bir camia daha hasıl olmuş, ve Aynacılar cad desinden sağa dönen ve akar çeşmeden itibaren Mercan tarafına giden ve Çakmakçılar yokuşu başına varan caddenin çarşı dahilindeki Acı çeşme sokağı ile yine bu caddeye birleşen ve üzerinde sebil ve vakıfhane ve mescit bulunan Mercan kapı sokağı meydana gelip çarşının bu cihete açılan kapılarından Örücüler kapısından başka Acıçeşme ve Mercan kapıları ismile iki kapı daha hasıl olmuştur. Örücülere giden Y a ğ lıkçılar sokağı üzerinde Astarcı hanı ve Kebeci
(cebeci) hanı ve Perdahçı hanı bulunduğu gibi, Acıçeşme sokağı üzerinde de Zincirli han ve da ha ileride îmamelihan, Kızlarağası hanı ve Pas tırmacı ham bulunmaktadır. Bunlardan Zincirli- han Fatih devri imareti meyanında Mahmud- paşa çarşısının bir kenarında bulunmaktadır.
Bedestenin garp cephesini tesis eden Takyeciler direkli ve üç kemerli caddeden sonra, Dua mey danına kadar olan sahada bedesten kapısı karşı sından Dua meydamna çıkan Zeneciler caddesi ile bu caddeyi amuden kateden Kazazlar ve Bas macılar sokakları vardır. Ve yine bedestenin ce nup cephesini teşkil eden Keseciler ve Direkli ve Üç Kemerli sokağından Kalpakcılarbaşı caddesi ne olan kısmında da Terziler sokağı, Deburbeğli sokağı, Koltuk kazarlar sokağı ve bunlara amud olan Kolancılar — Bedesten kapısı karşısı — ve Güllaç sokağı ve Terzi başı sokağı vardır. Bun lardan sonra Nuruosmaniye kapısından Bitpaza rı kapısına kadar imtidad eden Kalpakçılar cad desi geliyor ki çarşının en uzun yolu olup üze rinde Kürkçüler çarşısının iç kapılan — iki adet — ve Serguccu hanı ve Çarşıkapı sokağı ve Y ol geçen hanı kapısı mevcuddur. Şu tahdid olunan kısımlar haricinde Kalpakçılar sokağının cenu bunda kalan Kürkçüler çarşısı biri Tavukpaza- rına ve eski Esir pazanna açılan kapı ile İsken der boğazına açılan Merdivenli kapıyı havidir.
Çarşıkapıdan başlayıp sırasiyle köşedeki çeşmeden itibaren Sipahi ağası sokağı ve Kara calar sokağı ve Dua meydanı ve Yağlıkçılar ve Örücüler ismini alarak Mercan’a çıkan uzun ve müstakim yolun şimal tarafında kalan Yorgan cılar kısmı vardır. Burada Yorgancı çarşısın dan başka Fesçiler ve Hasırcılar çarşısı da var dır. Emir Şah ve Alemşah ve Tığcılar ve Püskül- cüler ve Kavukçular ve Hacı Haşan sokakları Fesçiler çarşısının sokaklarıdır. Fesçiler cadde sinin müntehası Dua kapısı olup bu sokak üze rinde Bodrum hanı vardır. Buradan Çadırcılar caddesine ve Batpazanna 3 adet kapı açılır. Bu kapılardan büyüğüne Bat pazarı kapısı ve küçü ğüne Dua kapısı ve diğerine de Koltuk kapı ismi verilmiştir. Bu kapılar çarşımn iç kapılarından iken, bunların naklolunduğu ve vaktiyle çarşı dahilinde bulunduğu halde elyevm sokak haline gelen Çadırcılar caddesinin esas kapıları kaldı rılarak bu kapılar Çarşı kapısı addedilmiştir. Yine bu sahada Yorgancı çarşısı kısmen Fesçiler caddesinden ve kısmen Yağlıkçılar sokağından medhal aldığı yedi sokak; yarım taşhan, Gelin cik, Mütevelli, Kuyulu, Yeşildirek, San Haeı- hasan, Gani Çelebi sokaklan ve bunların arka sında Çadırcılar caddesine açılan Alipaşa hanı ve Lûtfullah sokaklarile Alipaşa hanı ve yarım Taşhan ve Camüli han ve Hatip hanı ve Sarraf ham olarak dört handan mürekkeptir. Alipaşa hanı önündeki sokak ve Lûtfullah ve Hacı Muh
8 TÜRKİYE TURİNG ve OTOMOBİL KURUMU
sin ve Mektep sokakları müntehasmdan itibaren diğer bir sokak Çadırcılar çarşısına çıkar. Bu çarşı dahilinde ayrıca Cebeci hanı kapısı önünde nöbet yeri denilen bir mahal vardır.
Hakkâklar çarşısı da Beyazıt İmaret önün de bir kapı ile Çadırcılar çarşısına açılan diğer bir kapı arasında uzunlamasına ayrıca bir kısım dır. Bu çarşı içinde ikinci bir dar sokak vardır ki Hakkâklar arka sokağı ismi verilmiştir.
Çarşının umum muhteviyatı şu tarif edilen kısmalardır:
1304 tarihli bir vesikaya göre çarşı dahilin de 2 Bedesten, 4399 dükkân, 2195 oda ve höcre, 1 hamam, 497 dolap, 12 hazine odası, 1 cami, 10 mescit, 2 Şadırvan, 1 sebil, 16 çeşme, 8 tulum- balı kuyu, 1 türbe, 73 Zevak, 24 han, 1 mektep mevcut imiş.
Ancak bu istatistik çarşı hududunun o za manki vaziyetine göredir. Yani çarşı kapıları Beyazıtta Bakırcılarda Çadırcılar kapısı, Par mak kapıda Kökçüler kapısı, ve Parmakkapı Çarşıkapı İskender boğazına Kürkçüler merdi venli kapısı, ve Parmakkapı Çarşıkapı İskender boğazına Kürkçüler merdivenli kapı, ve Tavuk- pazanna (Esirpazarı) açılan ikinci Kürkçü ka pı, Nuruosmaniye kapısı, Mercan kapısı, Örücü ler hamamına kadar Örücüler kapısı ile Sahaf lar çarşısının Beyazıt kapısı (İmaret kapısı) na zara alındığı takdirde tahdid olunan hududun vaziyeti bahis mevzuudur.
Bugün ise çarşı küçülmüştür. 1310 tarihin de vaki olan zelzeleden sonra yukarıda ismi ge çen kapılardan evvela Çadırcılar kapısı ile Kök çüler kapısı kalmamış, ve arası açık sokak ha line gelmiş olduğundan bu yol üzerinde Bat pa zarına açılan dahilî kapılardan Dua kapısı, Bat pazarı kapısı, Koltuk kapı ve Yorgancılar ka pısı kaim olmuş ve Lûtfullah sokağı tekmil yı kılarak Lûtfullah kapısı mesdud bırakılmıştır. Bu sahada Sarnıçlı han, Paçavracı hanı, Alipaşa ham, Camlı han çarşı harici kalmıştır. Y ol geçen hanının bir kapısı da yine çarşı harici kalmıştır. Çarşı tamam bir katlı tonoz dükkânlar dan teşek kül etmiş olduğu halde, Kürkçüler çarşısı dük kânları ikişer kath olduğu nazara çarpmakta dır. Bunlardan başka Takkecilerde ve Aynacı larda bir iki dükkân üzerine ve çarşı damının üstüne birer kat yapılmış olduğu da görülmek tedir. Çarşı dahilinde içi mermer direkli ve mer mer kitabe ocakları havi bir kaç dükkân mev- cuddur. Bunlardan bir direkli dükkân
Köseleci-lerde ve bir diğeri de Kavaflar sokağı ile Takye- ciler sokağı arasındadır. Çarşı dükkânları her kemer içinde ahşap bölmeler ile ayrılmış küçük küçük parçalar ile terkip olunmuştur. Rağbetin çokluğu ve dükkânların azlığı sebebiyle esnafın cümlesine yer bulma maksadiyle bu taksimat ya pılmıştır. Dükkânların çoğu tek kemer ve tonoz olmakla beraber, bir çokları da dar kapıdan gi rilen ve kubbeden ziya alan hücrelerdir ki, bun ların sokak yüzlerine ahşap peyke yapılarak içe risi emtea deposu ve evvelce tezgâh halinde kullanılmış ve elyevm böyle kullanılmakta bu lunmuştur.
Efdaleddin Teldner.
Fatih Camiinin Şadırvanı
Fontaine circulaire des ablutions dans la cour de la Mosquée de Fatih Mehmed II.
