Başlık: VAN BÖLGESİNDE slGIR VE KOYLNLARDA GÖRÜLEN KDiE TÜRLERİ iLE Bl'NL,\RIN TAŞıDıGl KAN PARAZİTLERİ (PROTOZOON) ARASINDAKİ İLİşKıLERYazar(lar):TASÇI, SamiCilt: 36 Sayı: 1 DOI: 10.1501/Vetfak_0000001216 Yayın Tarihi: 1989 PDF

(1)

A. O. Vet. Fak. Dug. ~6 (1) : 53-63, 1989

VAN BÖLGESİNDE slGIR VE KOYLNLARDA GÖRÜLEN KDiE TÜRLERİ iLE Bl'NL,\RIN TAŞıDıGl KAN PARAZİTLERİ (PROTOZOON) ARASINDAKİ

İLİşKıLER

Sami Taşçıl

The relationship het"een tieks and tiek-born~ diseases oeeurred eattle and sheep in Van re~ion

Summaey: This researelı lI'as carried out during the mollflıs oj' 1987 and

ı

988 mainly in Vali and iııtlıe surrounding tOll'lISand ril/ages sudı as Gevaş, Göl/ü and Bardakçı. A total of 3850 ca£tle and 3878 sheep were examined and 2576 ticks wcre collected from tlıem.

Tich were ident(fied as Rhipicephalus bursa, R. sanguineııs, R. tıı-ranicus, Hyalomma dctritum, H.a. anatolicum, H.a. excavatlill1, Hae-maplıysalis otophila, Dermaceııtor marginatu.\' and. Ornithodom.\' la-horensis. Infestmion rates were ranged from 43.47 to 72.78

%

iııca£tle and 29.81-73.67

%

in sheep according to the regiofls. To exam;ııe tlıe blood parasites, blood smears ırere preparedfrom eaelı aııimal and the-se smears were stained with Giemsa stain and examiııed ulU/er the i//l-mersion obejctive.

In tick-infested ca£tle and sheep, the iı!fection rate

(~L

theileriosis \Vas 3.61

%

in cattel and of hahesiosis -as 0.85

%

in sheep. Wlıile the rate of Rhipicephalus species was higher in slıeep, Hyalonmwaııd Rlıi-picephalus :ıpecies were fOUlıd iıı Mayaııd lUlıe, Hyalomma .\pecies in lulay and Augl/st compared to other monhts. AltllOııglı O. lahorensis were seen indoor all arouııd the year, on the sheep it IHIS observed only

ilı ıvinter. On tlıe contrary, Haemaphysalis species ıvas found in /al/ //lontlıs and Dermacentor .\pecies iıı spring and sunmıer montiıs.

Özet:

ı

987 ve

ı

988 yrl/amıda Van ili ve çevresindeki sığır ve koyun-larda bulunan kene türlerinin dağılımı ve bu hayvankoyun-larda mevcut kan parazitleriyle ilişkisi araştmM.

(2)

51 SAMI TAşçr

Bıı araştmıwda; Vali il ıııerkezi, Gôllii Köyii, Geı'aş ilçesi ı'e Bar-dakçı Köyü olmak iizere dört iiııite seçilıııiştir. Toplam 3850 sıltıI' re

3878 koyuıı I/1l1ayeııeediIiliiş, buıılardaıı 2576 keııe toplaııııııştır. Keııe-ler; R/tipicephalus bıırsa. R. sangııiııeus, R. tııraııicl/s, IIyalomma det-ritum, H. anatolicıım aııatolicıım, H.a. excavatwl1, Haemaphysalis otop-/tila, Omit!ıodom.\' la!ıoreıısis re Dermacentor ıııargiııatlls olarak teşhis edilmişlerdir. Enfestasyon oran:nJl1 sığırlarda bölgelere göre

%

43.47--72.78, koyıınlarda ise

%

29.81--73.67 araslı/da değiştiğigörülmüştiir. 13u /tayvanlarda, kaıı parazit; protozooıılal'l araştmnal {ll1/(/cıyla!ıer Itayvandaıı periler koli Fotisi yapilarak Giemsa methodu ile hayaıımış

re ıııevcut koli paraziti protozoonlar immersiyon obejktiji yardll/ııyla in-celenmiş/erdir. Üzeriilde kene bulıınan sıltır/artll

%

3.61' de t!ıeileriosi:/e, koyunlann ~;;;0.85'de ise bahesiosis'e rastlaıınllşftr. R!ıipicephalus tür-lerineMayıs-Haziran, flyalomma türleriilc ise Teml11l1z-Ağustos ayla-nnda diğer aylara göre dalta fazla sayu/a rastlaııııııştır. Omirlwdoros la!ıorensis kayıııı ağıılanııda lter ıııevsim görüldii,ili !ıalde koyuıılar üze rinde sadece loş aylannda bl/luıımuştur. flacmopltysalis türü soııba!ıar aylal'lnda, Demıacentor türü ise ilkbahar ve yaz aylartııda gôriilmiiştür.

Giriş

Türkiye'deki sığır ve koyunlarda keneler yaygın olarak bulun-ımıktadır (I. 2, 3, 10). Bu keneler, sığır ve koyunlarda babesiosis ve theileriosis gibi önemli protozoon hastalıklarının taşınmasında rol alır-lar (2, 5, 8, 10,

ı

2,

ı

3,

ı

4). Keneler üzerinde yapılan araştırmalar, özel-likle kenc türleri ile bunların bölgesel dağılımı ve mevsimsel aktivite-lerini saptamaya yöneliktir (4, 6, 7, 9,

ı

5).

Van yöresi, Doğu Anadolu Bölgesinin iklim özelliğini aynen gös-termez. Yazın yağmur çok yağınasına rağmen, Yan Gölü'nün etkisi nedeniyle hava nemlidir. Kışın Doğu Anadolu'da görülen dondurucu soğuklar Yan "da görülmez. Türkiye'nin yılda fazla güneş alan ili ola-rak bilinen Van, Urartu'lar zamanında "fazla güneş alan" anlamına gelen "Tuşha" olarak adlandırılmıştır.

Bu araştırmada kenelerle, bu kenelerin sığır ve koyunlara taşıdığı protozoon kan parazİtleri arasındaki ilişkilerin belirlenmesi amaçlan-mıştır.

Kenelerin gelişmesinde ısı ve nem gibi iklim faktörlerinİn etkisi büyüktür. Yan Gölü çevresinde yer alan seçtiğimiz ünitelerde

(3)

genel-SIGIR VE KOYUNLARDA GÖRÜLEN KENE TÜRLERİ... :;5

likle ılıman bir iklim görülür. Yıllık nisbi nem ortalaması yıllara göre

%

55-60 arasında değişmektedir (I ı). Bu nedenle dişi kenelerin top-rağa bıraktığı yumurtaların içinden larvalar rahatlıkla çıkmaktadır. Gevaş İlçesi diğer bölgelere göre daha fazla bitki örtüsü (vejetasyon) ile kaplıdır ve daha fazla yağış almaktadır.

Mateı')'al ye ]vIetot

19~7 ve 1988 yıııarında Van Gölü çevresinde, yer alan Van il mer-kezi, Göllü Köyü, Gevaş ilçesi ve Bardakçı Köylerinde her ay düzen-li olarak sığır (Doğu Anadolu kırınızısı ve melezIeri) ve koyunlar (ak-karaman ve morakraman) üzerinde keneler aranarak, kene bulunan hayvanlardan kan frotisi yapılmıştır. Bu süre boyunca toplam 3850 sığır ve 3878 koyun ayrıca 78 hayvan barınağı kene yönünden incelen-miştir. Bulunan keneler, ayrı ayrı

%

70'lik alkol ihtiva eden şişelere alınarak laboratuvara getirilmişlerdir. Laboratuvara getirilen keneler stereo-mikroskop altında incelenerek tür tayinleri yapılmıştır. Üzerin-de kene bulunan sığır ve koyunların perifer kanlarından yapılan froti-ler laboratuvarda Gieınsa boyama metodu ile boyanarak kan parazit-leri yönünden immersiyon objektifi ile muayene edilmişlerdir.

Bulgular

Gevaş ilçesi vejetasyon bakımından diğer ünitelerden daha zen-gindir. Bütün odakların denizden yüksekliği hemen hemen aynı olup ve yaklaşık 1730 metredir. Kene populasyonu bakımından Bardakçı Köyündeki hayvanların diğer merkezlere göre daha az oranda kene İle enfeste oldukları tespit edilmiştir. Kan parazitlerini en az

(%

1.45) Gevaş ilçesinde, en çok ise Van il merkezinde

(%

2.54) rastlanmıştır.

Muayene edilen ve kene bulunan hayvan sayıları, belirlenen kcne türleri ve kan frotilerinde parazit tespit edilen kencli hayvanların böl-gelere göre dağılımları ayrı ayrı tablolar halinde verilmiştir.

Bölgelere görc bulunan kene türleri ve oranları dcğişmektedir. Bardakçı köyündeki sığır ve koyunlarda toplanan 602 keneden

ı

48'in-in

(%

26.24) R. bursa 179'unun

(%

26.73) R. sanguincus, 12'nİn

(%

1.99) R. turOlıic~', 3Tnin

(%

6.15) H. detritum, 85'inin

(%

ı

4.

ı

2

H.a. anatolicu111;56 nın

(%

9.30) H. a. ex('avatu111,70'inin

(% ı

1.62)

H. otophila, 5'nin

(%

0.83) O. laharensis: Gevaş ilçesinde toplanan 733 keneden 156'nl11

(%

21.28) R. bursa, 225'nin

(%

30.70) R. saııguineus,

(4)

56 SAMİ TAŞ(f

16'nın

(%

2.18) R ..~!'.!!!::.'I/S, 25 nin

(%

3.41) D. ııwrgina/I/s; GöJlü köyünde toplanan 637 kcneden 133'nİn

(%

20.88) R. bursa, 173'nün

(%

27.16) R.sangl/ineus. 15'İnİn

(%

2.35) R. /ıır(//ıicl/s, 1II'nin

(%

17.42) H. de/riııım; 86'nın

(%

13.50) H.a. (1110lo liel/ııı , 4Tnin

(%

7.38) H.a.

excar(lfıım, 30'nun

(%

46.62) H. oıoplıila, 42'nİn

(%

6.59) O.la!ıorelısis; Van merkezinde toplanan 604 kcneden i69'nun

(%

37.98) R. hıırsa,

i60'nın

(%

26.49) R. sanguii! el/.ı, 13'nün

(%

2.i5) R. ıl/raııicl/s, SO'nin

C%;

13.24) H. de/riıııııı, 60'nın

(%

9.93) lI.a. (J/ı%licıım, 6Tnin

(% ı

1.10) H.a. excaı'a/lIm, 3i'in (~~ 5.13) if. oıoplıila, 9'nun

(%

1.49) O. la!ıoreıısis ve i5'nin

(%

2.48) D. ıııargiııaıııs olduğu anlaşılmıştır.

Ayrıca 78 hayvan barınağı kenc yönündcn İncelenmi~. GöJlü'de

i i, Van merkezde ise 8 t"ne O. la!ıorcnsis'c rastlanmıştır.

Genelolarak Van yöresinde toplanan 2576 keneden J454'ünün

(%

56.44) Rhipicephalus türleri, 868'nin

(%

33.69) Hyalaıııma türleri, 212'nİn

(%

8.22) f-/acmaplıysalis oıoplıila, 65 nin

(%

2.52) Omiı!ıo-doros la/ıoreıısis ve; 2Tnin

(%

0.85) Dermaceıııor ıııarginatus clduğu anlaşılmıştır.

Tartl~l11a

Bulgular bölümündeki tablolarda gösterilen rakamlardan da anlaşılacağı gibi, Bardakçı köyünde muayene edilen 253 sığırdan iLO

(%

43.47),275 koyundan 82

(%

29.81); Gcvaş ilçesinde muayene edi-len 632 sığırdan 460

(%

72.78), 870 koyundan 64

ı (%

73.67); Göllü köyünde muayene edilen

ı

465 sığırdan 976

(%

66.62), 1845 koyundan

ı

120

(%

60.70); Van merkezinde muayene edilen 1500 sığırdan 830

(%

55.33), 888 koyundan 621

(%

69.93) nin çeşitli kene türleri İle en-feste oldukları gözlenmiştir. Hayvan başına düşen kene sayısının Bar-dakçı köyünde 1.14, Gevaş'ta 0.49 Göllü köyünde 0.19 ve Van il Iller-kezinde de 0.25 olduğu bulunlllll~tur.

Ayrıca üzerinde kene bulunan hayvanların frotisindc kan para-zitlerinİn bıılıınuş oranı Bardakçı köyünde

%

2.60 Gevaş'ta

%

ı.45 Göllü köyündc

%

2.33 ve Van il mcrkezinde

%

2.54 olarak tespit edilmiştir.

Van gölü çevresinde yer alan bu adaklar birbirlerinden uzak me-safelerden olmasına rağmen, rakımları (I 7

ı

0-1750 metre) arasında fazla bir fark yoktur. İkJim şartlarının da aynı olması nedeniyle

(5)

araş-STGIR VE KOYCNLARDA GÖRÜLEN KENE TÜRLERi... 57

tırma üniteleri arasında bu yönden bir karşıhıştırma yapılmasına gerek d uyuima mışt ır.

Bulunan kan parazitlerinin morfolojik özelliklerinc göre te~his-leri yapılmış olup, sığırlarda Theileria aııııl/lata, koyunlarda ise pahe-sia /i1otasi ve ~~ıj~.in bulunduğu anlaşılmıştır. Gerek sığır ve gerekse koyunların çoğunda thei!criosis ve babesiosis'in semptomlarına rast-lannıamıştır. Perifer kanda görülen parazitlerin parazitemi dönemi dışındaki mevcudiyetieri bu parazitlerin preilll111unisyon halinde oL-duklarını göstermektedir. r~olayısıyla bu hayvanlar portör c1urumda-dırIar. Bu bölgedeki hayvanların diğer bölgelere sevk edilmesi enfeksi-yonun diğer bölgelerc yayılnı~!sında öncmli bir faktördür.

Kalkan (6) 1600 llL. üzerinde kış kenesi olan O. lahoreııs;s'c

rast-lanmadığmı bildirmesine rağmen. bu ~\raştırmada i

no

m. rakıma sa-hip Yan'da bu kenenin varlığı tespit edilmiştir.

Keneler üzerinde yapılan araştırmalar, bu araştırmanın giri:i bö-lümünde de belirtildiği gibi özellikle kene türleri ile bunların bölgesel dağılımları ve mevsimsel aktiviteleri üzerinde yapılmış olduğu halde (4, 6, 7, 9, 15), kene türleri ile bunların bulaştırdıkları kan parazitleri hakkında yurdumuzda geniş çapta yapılınış bir çalışmaya rastlanama-mıştır. Bu araştırma, bu hoşILl~!l! kapatması açı':ından önem taşımak-tadır.

Sonuç olarak; araştırma odaklarında Gevaş ilçesinde kene enfes-tasyonun daha yoğun olduğu belirlenmiştir. Buna neden olarak, bu ilçe bitki örtüsünün ve yağış miktarının diğer odaklarınkine göre daha fazla olması göstcrilebilir. Gevaş ilçesinde kenclerin ortaya çıkması Mayıs ayı ortalarına diğer odaklarda isc Mart ayı sonlarına rastla-maktadır. Ayrıca araştırma odaklarında portör hayvanların bulun-ması, enfeksiyonun hayvan hareketleri ile diğer bölgelere taşınmasında etkili olabileceğini göstermektedir.

Bu araştımıada kenelerin sığırlarda

%

3.61, koyunlarda ise

%

0.85 arasında paraziter proto7.0onları taşıdıkları bulul1muşsada, sero-lojik metodlar kullanıldığında bu oranların daha da yüksek buluna-cağı şüphesizdir. Çünkü hayvanların kanında bulunan diğer mikroor-ganizmlerin (bakteriyel ve viral), bu protozoonlarlJ antijenik yapıla-rının bçnzerli.~indcn dolayı çapraz reaksiyon verebilir.

(6)

SAMi TAŞ(I

Tahlo I. Hardakçı k(,yü koyunlarındaki kene enfestasyonu ve kan paraziti proıozoonlarla

olan ilişkisi

(Talıle I. The tick infestation of caııle and sheep belong to Bardak;;ı town and relationship

""ith blood parasitic protozoon)

sı(;m KOYUN TOPLAM

--_..-

---Muayene edilen hayvan

sayısı 253 275 528

Enfeste hayvan sayısı i LO 82 192

Enfestr hayvan yüzdesi 43.47 29.81 36.36

Kan parazili lıulunan

haY'ian sayısı 3 2 5

Enfeksiyon yüzdesi 2.72 2.43 2.60

Bulunan kene türleri

R. Bıırsa E 3R 65 103 f) 32 23 55 Toplam 70 (% 26. 12) 88 (% 26.35) 148 (% 26.24) , R. smıgııiııcıı s E 44 80 124 D 20 35 55 Toplam 64 (% 23 88) 115(';:' 34.43) 179 (% 26.73) R. 1III"III1icııs E 7 O 7 D 5 O 5 Toplam 12 (~{, 4.4R) O 12 (% 1.99) II. dNrilllı1ı F IS 5 23

----

D 12 .19)

!

2 14

Toplam 30 (i;; ii 7 (% 2.10) 37 (i;; G. 15)

H.a. ({ııa/o/icııııı E 22 28 50 [) 13 22 35 Toplam 35 ('%: 1306) 50 (i;; 14.97) 85 (~~ 14.12) H.II. <,xcara/IIIII E 19 19 38 --- _J) ₇ _il 18 Toplam 26 (~:> 9.70) 30 (~,;; 8.98) 56 (/";, 930) H. "ıopiri/" L 27 21 48 D 10 12 22 Toplam 3ı(% 11.57) .19(i;; 11.68) 70 (% 1\.(2) O. /air()rel/.~is ,F. O 3 3 D o 2 2 T0plam o 5 (i;; ı.50) 5 (% 0.83) D. lıı({rgil1l1ll1s f O O O --- _D O O o Toplam O O O

Hayvan başına düşen

kene sayısı 1.06 1.21 ı.14

Genel Toplam 268 334 602

F - Erkek D - Disi

(7)

sr(;rR VE KOYUNLARDA GÖRÜLEN KD:L TÜRLFRi.

Tablo 2. Gcvaş ilçesi sı~ır ve koyunlardaki kene enfcstasyonu ve kan paraziıi

protozoonlarla olan ilişkisi

(T3ble 2. The tick infestation of calllc and sheep belong to Gevaş lo\\'n and

relaıionship with blood protowan)

srdlR KOYUN TOPLAM

- ..._---'_..

Muayene edilen hayvan

sayısı 632 870 1502

Enfeste hayvan sayısı 460 641 1101

Enfeste hayan yüzdesi 72.78 73.(,7 7.1.30

Kan paraziti bulunan

hayvan sayısı 12 4 16 Fnfeksiyon yi'mlesi 2.61 0.62 .45 Bulunan kc ne türleri R. bıırso E 40 48 SS D 25 i 4] 68 Toplam 65 (~;, 19.00) i 91 (% 2327) 156 (% 21 .28) R . .I'(/lıglıiııi'IIS E 63 85 148 () ₄₁ ₃₆ ₇₇ Toplam 104 (% 30.40) 121 C~~30.95) 125 (11/_/., _30.70) R. /ııraııicııı' E 8 3 II () ₃ ₂ ₅ Toplam i i <. ~ ..;: 322) 5 (~i.,2 8) 16 (~':. 2.18) H. de/riıııııı E 12 5 17 D 5 3 8 Toplam 17 (% 4.97) 8 {% 2.05) 25 ( f1/ _{3.41 )} /0 H.a. (//1(//olicllııl E 33 42 75 i D 21 18 39 Toplam 54 (~~ 15.79) 60 (% 15.35) 114 (% 15.55) H.a. eXCOl'lll/lI1I E 35 33 68 D 20 12 32 Toplam 55 (% 16.08) 45 (% ii .5 ) 100 (~~ 13.(4) li. %"hila F 22 27 49 D 13 19 32 Toplam 35 (':~ 10.23) 46 (:%" 11.76) RI ( 0/_{, o} _11.05) O. lahoreıısi.l' E O 6 6 D O 3 3 Toplam 9 (~ı/:ı 2.30) 9 (~.;, 1.22) D. margiııa/ııs E i 4 5 --_.

__

._-D O 2 2 Toplam i (L (% 1.53) i (~{, 09511

1.I:ıyvan başına (kışen

kene sayısı 0.54 0.45 0.49

Genel Toplam 342 391 733

(8)

60 SAMi TAşçı

Tablo 3. Göllü köyü sıı;ır ve koyunlarındaki kene enfestasyonu ve kan paraziti

protozon-larla ilişkisi

(Tabk 3. the tiek infestation of calllc and shcep belong to GöIHi town and relationship

with blood parasitic protozoan)

SIGIR

i

_~OYU~ TOPLAM

_

..

.--Muaycne edilcn hayvan

sayısı 1465 1845 3310

Enfeste hayvan sayısı 976 ı120 2096

Enfesıe hayvan yüzdesi 66.62 60.70 63.32

hayvan sayısı 40 9 49

Bulunan kene t('ırleri

N. Imrsu E 25 60 85

---

D 14 34 48 Toplam 39 (% 13 83) 94 (/~ 26.48) 133 (% 20.88) R. SOlıglıilıl'lIS E 33 60 93 D 17 63 80 Toplam 50 (% 17.73) 123 (~;;; 34.65) 173 (~,:, 27.16) R Iııraııi(lls F 3 7 10 D 2 3 5 Topl:ım 5 (% 77) LO(% 282) 15 (~~ 2.35) H. delI'iliili E 65 3 68 D 41 2 43 Toplam 106 C%; 37 59) 5 ('/~ 1.41) III (% 17.42) H.u. ullalolicııııı E 31 22 53 f) 20 13 33 Toplam 51 (% 18.0S) 35 ('/'~ 986) 86 ('/~ 13 50) H.u. ('\'('arallllll F 12 17 29 D 7 i i iS Toplam 19(% 6.74) 2S (~:ı 289) 47 (% 7.38) H. Mophilıı E 7 II 18 D 5 7 12 Toplam 12 ('/;, 4.26) iS (% 5.07) 30 ('~~ 46.(2) O. II/horcıısis r. () 29 29 D O 13 13 Toplam O 42 (:'~ 11.83) 42 (% 6.59) D. ıııol'giıııııııs E O O O _.

__

._---D O () O Toplam () O O '.Iayvan başın:ı dü~cn kene sayısı 0.19 0.19 0.19 Genel Toplam 282 ! 355 637 E~ Erkek D~ Dişi

(9)

SIGIR VE KOYUNLARDA GÖRÜLEN KENE TÜRLERi.. . 61

Tablo 4. Van ii Merkezinden, sığır ve koyunlarda kene enfestasyonu ve kandaki paraziler protozoonıada olan ilişkisi

(Table 4. The ıick infestation of cattie and sheep belong to city of Van and relationship with blood parasitic protozoan)

SI(;IR KOYUN TOPLAM

---

----Muayene edilen hayvan 1500 888 2388

sayısı

Enfeste hayvan sayısı 830 621 1451

Enfeste hayvan yüzdesi 55.33 69.93 60.76

hayvan sayısı 31 6 37

R. bursa E 38 62 100 D 12 57 69 Toplam 50 (% 16.18) 119 (% 40.34) 169 (% 37.98) R. saııguiııeus E 42 43 85 D 35 40 75 Toplam ! 77 (~~ 24.92) 83 (% 28.14) 160 (% 26.49) R. tIIraniclıs E 7 i 8 D 5 O 5 Toplam 12 (% 3.88) i (% 0.39) 13(% 2.15) H. detriflllll E 40 4 44 D 35 1 36 Toplam 75 (% 24.27) 5 (% 1.69) 80 (% 13.24) H.a. aııatolicuııı E 23 17 40 D 12 8 20 Toplam 35 (% i1.33) 25 (% 8.47) 60 (% 9.93) /f.a. exearalUlII E 20 19 39 D 17 II 28 Toplam 37 (% 11.97) 30 (% 10.17) 67 (% 11.10) H. otophila E II 9 20 D 7 4 II Toplam 18 (% 5.82) 13 (% 4.41) 31 (% 5.13) O. lahareıısis E O 5 5 D O 4 4 Toplam O 9 (% 3.05) 9(% 1.49) D. ıııargiııarııs E 3 7 10 D 2 3 5 Toplam 5(% ı.62) LO(% 3.39) 15 (% 2.48)

Hayvan başına düşen

kene sayısı 0.21 0.33 0.25

Genel toplam 309 295 604

(10)

SAMi TAŞ(l

Tablo 5. Van Viiresi sığır wkoyunlarındaki kenc cnfestasyonları vc kan paraziti

protozoon-larla olan ilişkisi

(T:ıble 5. Tlıe tick infestation of catllc and slıcep belong to province of Van and

reiaıionship witil blood parasitic protowan)

Muayene edilen Iıayvan

sayısı

Enfeste hayvan sayısı

Enfestc hayvan yüzdesi

hayvan sayısı

Enfeksiyon yüzdesi

R. bıırsıı E [) Toplam N. .wll/!!ııiııeııs E D Toplaın R. /lıranicu.\" [ --- _D Toplam fI. de/rif/IIli ı: D Toplaın H.u. ıınutalicııııı £: D Toplam If.ii. ecxaWII/IIII E D Toplaın H. atoplıila ı: i) Toplam O.lallOreıısis r.. D Toplam D. ıııargiııaf/n F D Toplam Hayvan başına düscn kene savısı Genel ıophim E ~ Erkek D ~ Dişi

sldi"R

i

KOYUN TOPLAM

-_.__ ._--.-3850 3878 Ti28

ı

2464 2376 4840 61.7\ i 63.53 62.62 8() 21 107 3 61 0.85 2.21 Iili 235 376 83 157 240 224 (~";' 18.65) ! 392 (i.,28.50) 616 (% 23.91) 183 268 450 113 174 287 295 (IX, 24.561 442 (% 2\.15) 737 (% 28.(1) 25 11 36 \5 5 20 40 ('~:' 3.33)

i

16 (% . ](i) 56 (~~ 2.17) 135 17 152 93 8 101 228 (~;, 18.98) 25 (I., 82) 253 (% 9.82) 109 109 218 66 61 127 175

C~:.

\4.57) 170 (% 12.36) 345 (% 13 39) 86 88 174 51 45 i 96 137 C~;;1/41) 133 (% 9 (7) i 270 (~':. 1048) 61 74 135 35 42 77 96 ('%" 1.99) 116 (~{, 844) 212 (/:, 6.23) O 43 43 O 22 22 o 65 (% 4.73) 65 (% 2 52) 4 ii 15 2 5 7 6 ('~~: 0.50) 16 ('::' i .16) 22 (/;; o 85) 0.31 0.35 0.33 1201 1375 2576

(11)

i

SIÜIR YE KOVUNLARDA GÖRÜLEN KENE TÜRLERI... 63

Kaynaklar

i. Göksu, K. (1959): Ankdra re cimn sığırlam,da theileriosis üzerinde sistematik araş-tml1alar. Tez. A. Ü. Vet. Fak. Vay., ıiSs.

2. Göksu, K. (1967): Bazı Karadeniz Bölgesi ılleri sılfırlarmda nu/şahade edilen Babesidal' (Sporozoa, Piroplasmidea) enfeksiyonları I'ekene enfastasyonları. A. D. Yet.Fak. Derg.

15. (i): 46--57.

:ı. Göksu, K. (1967): Yerli koyıınlarımızda I'e Theileridae'lerin epizootiyolojik duruml,ırı

ile hiyolojilerine dair araşıırmalar. A.Ü. Vet. Fak. Fak. Vay., No: 205-Ankara, 106 s. 4. Güler, S. (1969): amithodorus lahorensis Neumaıııı, 1908'in Biyolojisi I'e en uygun

s(/\'aş metodları üzerinde araştırmalar. A.Ü. Vet. Fak. Vay. No: 275-117., Ankara 1065.

5. Güler, S. (1978): Tiirkiye sığırlarında Theileria mlltans e/![eksiyonıı, yayılı}"ı ve vek-törleri ii:erinde araştırmalar. A.D. Vet. Fak. Derg., 25, (2): 323-338.

6. Kalkan, A. (1982): Koyıili Kış Kenesi (amit/ıodorus Lahorensis Neumann, 1908)'n;,ı

(kolojisi re rektörlüğü üzerinde incelemeler. A. D. Vet. Fak. Derg., 29, (3---4): 331-343. 7. Karaer, Z. (1981): Ankara Ili re Civarında Hyalomma detritıım (Schuize, 1919)'un

hiyoloji re ekolojisi ü:erimle oJ"{/ştlflıwlar. Doktora Tezi, Vet. Fak. Ankara, 64s. 8. Khan, I.S. (1971): Bıırsa ı'e civan sığırlaruıda nıeileria annıılata'nm ı'ektörleri üzerinde

araştırmalar. A.D. Vet. Fak. Derg., 25, (2): 323-338.

9. Kurtpınar, H. (1954): Türkiye Keneleri, Güven Matbaası, Ankara, 96 s.

iO. Merdivenci, A. (1969): Türkiye Keneleri Ozl'rine Araştırmalar. Kutulmuş Matbaası, IstanbuL. 420 s.

i J. Meteoroloji 11 Kayıtları, Yan, i987---i988.

12. Mimioğlu, M., Göksu, K. ve Sayın, F, (1959): Veteriner ı'e Tıbbi Protozooloji, Cilt II. A.D. Vet. Fak. Yay., 248.

13. Mimioğlu, M., Ulutaş, M. v'e Güler, S. (1971): Yurdumuz Sığırlarll/da Theileriosis Etkenleri re Diğer Kan Parazitleri. Ajans Türk Matbaası, Ankara 89 s.

14. Mimioğlu, M" Güler, S. ve Ulutaş, M. (1973): Yurdumuz sığır/arında bulıl1lan kan pa-razitleri ı/zerinde araştırmalar. Türk Yet. Hek. Dern. Derg., 43, (1-2): 8-16.

ıs. Sa~'ın, F. ve Dumanı., N. (1982): Elazığ Bölgesinde evcil hayvanlarda görülen kene (lxodoidea) türleri ile ilgili epizootiyolojik araştırmalar. A.D. Yet. Fak. Derg., 29, (3-4): 344-362.