A. O. Vet. Fak. Der".
36 (2): 795-8C6, 1989
ANKARA'DA BAZI AKVARYlJM BALlKLARll\iDA GÖRÜLEN PARAZİTLER
Ahmet Doğanay i Hatice Bozan ~ Semih Öge2
Parasitological examiııation of some aquarium fishes in Ankara
Summary: This study was carried out to investigate the distribution of ecto-and endoparasites oj'aquariumfishes in Ankara. For this purpose, totally 210 aquariıım
.i
ishes collected being alire or immediately af ter k iiliıig fi'om aquarium stOl'es in Ankara were examined for eeto-and en-doparasites. This control comprised hody sUl/aee, gill, hody cavity and internal orgal1.l'.Parasites \Ilere found in 91 (43.3 %) of 210 fishes. The following parasites were found.
Protozoa: TricllOdina sp. (26.6 %), M yxosporidia sp. (3.3 %), Chilodonella cyprini (3.3 %), Idıthyophthiriııs multifiliis (2.8 %) and Trichodinella sp. (0.9 %).
Helm iıııhs : Gyrodactylus sp. (17.1 %), Dactylogyrus sp. (16.6 %), Metacercariae (1.9 %), Capillaria .ıp. (0.9 %), Camallanus lacustris (0.4
%),
Camallanus sp. (0.4%)
and A canthocephala sp. (0.4%).
Özet: Bu çalışma akvaryum baliklarındaki paraziter enfeksiyonları saptamak için yapı/nllştır. Bu amaçla, ölmek üzereyken veya öldükten hemen sonra akvaryumlurdan toplanan 210 balrğl1l vücut yüzeyi, solun-gaç, vücut boşluğu ve iç organları ekto- ve endoparazitler yönünden in-celenmiştir.Kontroller sonunda 210 balıktali 91 inin
(%
43.3) bir veya daha fazla parazit türü ile enfekte olduğu saptanf1l1ştTr.Balıklarda protozoonlardanTriehodina !>]J.
(%
26.6), Myxosporidia .ljJ.(%
3.3), C. cyprini(%
3.3), I. mult(filiis
(%
2.8) ve Trichodinella sp.(%
0.9) ; helmintlerden Gyrodactylus sp.(%
17.ı),Dactylogyrus .ıp.(%
16.6), Metaserkerter1 Doç. Dr., A.Ü. Veteriner Fakültesi Parazitoloji Anabilim Dalı, Ankara. 2 Araş. Gör., A.Ü. Veteriner Fakültesi Parazitoloji Anabilim Dalı, Ankara.
796 ı\, DO (;1\:'\1\ Y -- ır. 130ZI\i'\ S,Ö(;ı.:
(%
1.9), Capillada sp.(%
0.9), C. laeustris(%
0.4), Co.mallanııs sp.(%
0.4) ve Acanthocepha/a sp.(%
0.4) huluıımuştur.Bunlardaıı Capillaria ,ıp., C. lacustris, Camallaııus sp. ve A c(//ıt/ıo-cephala sp. sindirim sistemiııde, Myxosporidia ,Ip. sali'a kt'sesi ve soluıı-gaçlarda, di/fer türler ise vücut yüzeyi ve soluııgaçlarda gr'irüll11üştür.
Giriş
Dünyadaki hızlı nüfus artışı, balık üretimini, dolayısıyla balık hastalıklarınm önemini artırmıştır. Özellikle kültür balıkçılığındaki son gelişmeler, ülkeler arasında yapılan balık ticareti ve balıklarda bu-lunan bazı parazitlerin zoonoz özelliği göstermesi (7, 24, 27) bu önemi daha da artırarak, araştırıcıları bu alanda çalışmaya sevketmiştir. Ni-tekim paraziter hastalıklarla ilgili çalışmalarda (I O, ii, i7- 19, 2
ı
-23), balıkların değişik doku ve organlarında çok sayıda protozoon, helmint ve artropod türünün yaşadığı, başta siliatalar ve monogenik trematod-lar olmak üzere bazıtrematod-larının çeşitli patolojik bozukluklara hatta ölüm-lere neden olduğu belirlenmiştir (15,20,24,27,28). Ancak, bu araştır-maların çoğu (4, 5, 19, 21-23) besin olarak tüketilen tatlısu balıkları üzerinde yapılmıştır. Günümüzde çok sayıda insanın hobisi veya gelir kaynağı olan ve son yıllarda büyük gelişmeler gösteren akvaryum ba-IıkçıIığı üzerinde ise çok az durulmuştur. Oysa, süs balıklarının daha çok tropik ve subtropik bölgelerden yabani olarak yakalanmaları, ba-zan kurt ve su piresi gibi canlı yemlerle beslenmeleri, ayrıca akvaryum-da sınırlı bir alanakvaryum-da bulunmaları, parazitlerin, özellikle de protozoon. ların oluşumuna imkan vereceğinden (i J, 16, 25), akvaryumların para-ziter kontrolleri büyük önem taşımaktadır. Bu konudaki sınırlı çalıs-malar, tatlısu balıklarında görülen çok sayıda türün, akvaryum ba-lıklarında da bulunduğunu ortaya koymuştur (11,14,17). Almanya'da yapılan iki ayrı araştırmada (I I, 17), süs balıklarındaki parazit enfek-siyonu%
47.3 ve%
54 olarak saptanmıştır. Tatlısu balıklarında oldu-ğu gibi (2, 4, 18, 19, 23) akvaryum balıklarında da protozoonlardan daha çok siliatalara (Trichodina, Ichthyophthirius, Apiosoma vb), helmintlerden ise monogenik trematodlara (Dactylogyrus, Gyrodacty-lus) rastlanmıştır (il, 17). Bu parazitlerden Trichodina, Dactylogyrus ve Gyrodactylus cinslerine bağlı türleri n deride mukus artışı ve zedele-melere, solungaçlarda ise solungaç yapraklarının yangı1anmalarına ve şişmelerine neden olduğu kaydedilmiştir (24, 25, 27). Nematodlardan Capillaria türlerinin ciklet, çöpçü, melek ve diskus balıklarında,Ca-
.---AKVARVU1v! BALJKLARI:'I1DAKİ PARAZ1TLER 797
maııanus türlerinin de dişİ lebistes balıklarında çok görüldüğü bildi-rilmiştir (I). Balıkların vücut yüzeyinde ve solungaçlarında hiperplazi ve 0.5-1 mm. çapında beyaz veya gri lekelerle karakteristik beyaz leke (beyaz benek) hastalığına neden olan L.multifiliis akvaryum balıklarında yaygın olarak saptanmıştır (1, 14,24,25,27). Yaban balıklarında çok sayıda parazit türü bulunmasına rağmen doğal koşullarda parazit-konakçı ilişkisinin daha güzel dengelenmesinden parazitlerin çok azı-nın patojen etki gösterdiği (15); buna karşın derilerinin nispeten ince olması, doğalolmayan koşuııarda fazla sayıda bulunmaları gibi neden-lerle akvaryum balıklarının paraziter hastalıklardan daha çok etki-lenebilecekleri kaydedilmiştir (i, 25).
Ülkemizde akvaryum balıklarının parazitleri ile ilgili hemen he-men hiçbir çalışma yapılmamıştır. Tatlısu balıkları üzerinde yapılanlar ise az sayıda ve daha çok değişik tür parazitleri bildirmeye yönelik olmuştur (3, 6, 8, 9, 12, 13). Son yıllarda, İç Anadolu Bölgesi'nin de-ğişik yörelerine ait tatlısu balıkları üzerinde kapsamlı bir çalışma ya-pan Burgu ve ark. (4) balıkların
%
59.7 sinde parazit enfeksiyonu sap-tadıklarını, en yaygın türleri n sırasıyla Dactylogyrus .sp., Trichodina sp. ve I. multi/iliis olduğunu bildirmişlerdir.Bu çalışmanın amacı, Ankara'da akvaryum balıklarındaki genel parazit enfeksiyonu durumunu saptamak ve bu konuda yapılacak ça-lışmalara başlangıç olarak, sınırlı literatüre katkıda bulunmaktır.
Materyal ve Metot
Bu çalışma, Ankara'da çeşitli akvaryumlardan toplanan 210 ak-varyum balığı üzerinde yapılmıştır. Akvaryumlarda ölmek üzere olan veya yeni ölmüş balıklar bir miktar akvaryum suyu ile birlikte naylon torbalara konarak laboratuvara getirilmiş, ekto- ve endoparazitler yö-nünden kontrol edilmiştir. Bu amaçla balıkların deri, yüzgeç, solungaç ve iç organlarından kazıntı veya ezme preparatlar hazırlanarak mikros-kopta incelenmiştir. Ayrıca, balıkların cins veya tür düzeyinde ayırım-ları yapılmıştır. Balıkların orijinleri kesin olarak saptanamamış, ancak akvaryumcuların verdikleri bilgilerden bir kısmının Türkiye'de yetiş-tirildiği bir kısmıııın da Singapur ve Tayland'dan ithal edildiği belir-lenmiştir.
Nematodlar hariç, bulunan parazitler herhangi bir işlem yapılma-dan doğruyapılma-dan doğruya, nematodlar ise
%
70 lik alkoldc tespitedildik-798 A. DO(;A~AY H. BOZAN - - S. ÖGE
ten sonra laktofenolde şeffaflandırılarak incelenmiş ve identifiye edil-mişlerdir (5, iO, 12).
Bulgular
Kontrol edilen 210 balıktan 91'inin
(%
43.3) bir veya daha fazla parazit türü ile enfekte olduğu saptanmıştır (Tablo I). Corydoras sp. dışındaki balık türlerinin hepsinde parazite rastlanmıştır. Enfekte ba-lıkların herbirinde en az i, en çok 5 tür parazit görülmüştür. Tek ~ür-den ileri gelen enfeksiyonlar(%
21.4) parazitli balıkların yaklaşık yarı-sını oluşturmuştur. Dört ve beş türden oluşan enfeksiyonlara yalnızca birer balık ta (Carassilis sp.) rastlanmıştır (Tablo I). Kontrol edilen örnek sayısı 5 den aşağı olan balık türleri dikkate alınmazsa, parazi-ter enfeksiyonlar en fazla betalarda(%
66.6) görülmüş, bunu japon(%
51.2) ve köpek balıkları(%
44.4) izlemiştir (Tablo I).Balıklarda, protowonlardan Trichodino sp., Myxosporidio sp., C. cryprini, I. mult£filiis ve TricllOdiııel/a !!ip.; helmintlerden
Gyrodacty-lus Sp., Dactylogyrus sp., C. locustris, Camal/mıııs .Ip., Capillaria sp. ve
Acanthocephala Sp., olmak üzere en az 12 parazit türünün varlığı sap-tanmıştır. Bu parazitlerden en çok rastlanan türler sırasıyla Trichodina sp.
(%
26.6), Gyrodactylus sp.(%
17.1) ve Dactylogyru.\' sp.(%
16.6) olmuştur. Diğer cins ve türlerin yayılışı nispeten düşük bulunmuştur (Tablo 2). Akvaryum balıklarından fazla bildirilmeyen Capillaria .ljJ.ye moli ve melek, C. lacustris'e lebistes, Camallaııus .ıp. ye ise beta balık-Iannda rastlanmıştır (Tablo 2). Bulunan bazı parazitler veya önemli kısımlan ŞekiiI, 2, 3'de gösterilmiştir.
Bulunan parazitlerden C. lacustri.\', Camallaııus sp., Capillaricı .ıp. ve Acanthocephala sp. sindirim sisteminde, Myxosporidia .ljJ. safra
kesesi ve solungaçlarda, diğerleri ise vücut düzeyi ve solungaçlarda gö-rülmüştür. Tablo 2'nin incelenmesinden de anlaşılacağı gibi ektopara-zitlerin yayılışı endoparazitlerden daha fazla olmuştur.
Balıklarda herhangi bir artropod türüne rastlanmamıştır.
Çok belirgin morfolojik özelliklere sahip türler dışında, bulunan parazitlerin tür düzeyindeki identifikasyonlan iyi tespit olarrıamaları, yetersiz sayıda bulunmaları (nernatodIal') gibi çeşitli nedenlere bağlı olarak yapılamamıştır.
Bir veya fazla parazit türüyle enfeksiyon sayısı ve (%) si
i türle 2 türle 3 türle 4 türle 5 türlc
balık sayısı
ve % si
Tablo 1. Balık türlerine göre genel parazitleilme durumu
Fnfekte incelenen balık sayısı Balık türü ----._---_._---_.- "- --- .- ._--- .._--_ ..- ---Carassius sp. (Japon) 82 42 (51.2) 1ı(13.4) 19 (23. I) 8 (9.7) 2 (2.4) 2. (2.4) --- ..
__
._- --_.-_.._-_.-- ---- --- ..--- --- .- ..- -- --- __ o - • O - - _ •• _ --- ----_. - --- --- _... --- ...--"----"-_. ----z C > C. i (33.3) i (4.5) i ( 4.5) 1 (20.0) 2 (66.6) 6 (30.0) 2 (10.5) i (20.0) 4 (44.4) 4 (66.6) 1(11.1) 2 (10.0) 6 (31.5) 1 (33.3) 6 ( 27.2) 8 (34.7) - ---- --- --- .--- .._-- ----_."-2 (40.0) i (33.3) J (ILI) 4 (66.6) 8 (40.0) 8(34.7) 2. (66.6) i (33.3) 4 (44.4) 8 (42.1) 8 ( 36.3) 3 6 4 9 5 3 3 9 19 20 23 22 -- --- -_ ••_-- -- ._- - --- ---- --.- o • _Poecilia sphenops (Moli)
Pterophyllum sp. (Melek)
Lebistes reticulatus (Lebistes)
Mollienisia velifera (Velifera)
Bella splendens (Beta)
Pangasius sp. (Köpek)
Hemiancitrus viııatus (Vatoz)
Xıphophorus helieri (Kılıç)
Trichogaster sp. (Gurami)
Xıphophorus maculatus (ı>lati)
Labeo bicolor (Labio)
Corydoras sp. (Çöpçü)
--- ---.-.-- - -- -- --- - ._-_ .._--_.
-._---_._--- --_.- .--_...---_ ..._-- ---,--- .-...
_---Symphysodoz discus (Discus) 1 (100) i (100)
9J (43.3) 45 (21.4)
Barbus tetrazona (Tetrazon)
TOPLAM
1
210
i (100) i (100)
800 A. DO(;Ai\AY - H. BOZAN - S. ÖGE
Şekil ı.A-B) Camaııanus !aeustris ön nihayeti (Anterior end of C. laeustris) C-ı Erkek Camaııanus laeustris arka nihayeti (Posterior emI of ma!e C. laeustris) D-E) Camallanus sp. ön nihayeti (Anterior end of CamaIlanus sp.) F) Erkek CamaIlanus sp. arka nihayeti
AKVARYUl'vl BALIKLARI:'\DAKİ PARAZİTLER 801
Şekil 2. A) Erkek Capillaria sp. (Malc Capillaria sp.) B) Capillaria sp. yumurtası (Capil. laria sp. egg) c)Dişi Capillaria sp. arka nihayeti (Posterior end of female Capillaria sp.)
802 A. DOGANA Y -- H. BOZA~ - S. ÖGE
Sekil 3. A) Solungaçda metaserkerler (Mctacercariae on the gill) B) Kistdcn çıkarılan me-taserkcr (Excysted metaeercarial c)Erkek Acarıthocephala sp. Hortum içeriye çekilmiş. (Male Acanthoccplıala sp. witlı contracted proboscis) D) Myxosporidia sporları
AK\'.\R\L'~ı BALlKLARI:\'O,\Kİ I'\R.\ZtTI.ER
Tartışma "c SO!\U,,~
803
Akvaryum balıklarının genellikle tropik ve subtropik ülkel"rden yabani olarak yakalanmaları, su piresi gibi canlı yemlerle beslenmeleri, doğalolmayan akvaryul11 koşullarında sınırlı bir alanda bulunmaları, parazitlerin özellikle de' bazı protozoon ve monogenik trematodların kolaylıkla çoğalmalarına yardmıcı olmaktadır (I,
ı
L 16, 25). Bunların yanısıra, akvaryuııı balıklarının derilerinin nispeten ince olması ekto-parazitlerden daha çok etkilenmelerine yolaçmaktadır (25). Bu neden-lerle, akvaryumların p<J.mziter kontrolleri büyük önp.m taşımaktadır. Ancak, bu konuyla ilgili çalışmalar çok sınırlıdır.Almanya'da yerli ve yabancı orijinli süs balıkları üzerinde yapı-lan iki ayrı çalışmada (II,
ı
7), balıklardaki parazit enfeksiyonu%
47.3 ve%
54 olarak saptanmış olup, balıkların ithal edildiği ülkelere göre enfeksiyon oranlarında değişiklik görülmüştür. Bu çalışmada da kont-rol edilen balıkların ~:, 43.3 ünde parazite rastlanmış olup, enfeksiyon oranlarının birbirine çok yakın bulunması dikkat çekici olmuştur. Bu paralellik büyük olasılıkla incelenen balıkların enaz hir kısmının aynı orijinli olmasından (i i) ve akvaryunı koşullarının benzerliğinden kay-naklanmaktadır.çalışmamızda ektoparazitlerden en çok Tric/ıodiııa sp. ye daha son-ra Gyrodacfylus S!). ve Dactylogyrus sp. ye rastlanmıştır. Michel'de (17)
en fazla bu parazitlere rastlamış, ancak bu cinslerin yaydış sırasını Dactylogyrus, Gyrodactylus ve Trichodina olarak tespit etmiştir. Bu-na karşın Fuchs (I i) süs balıklarında en çok J. lI1ultıfiliis'e, daha sonra da Dactylogyrus sp. ye rastladığını bildirmiş, Trichodina ve Gyro-dactylüs türlerinin yayılışiarını nispeten düşük bulmuştur. Akvaryuın balıklarında çok görüldüğü bildirilen (I, i
ı, ı
6, 25) J. 1/111itillliis'e bu çalışmada a/. rastlanmış olup, bulgul<ı.rımız MicheI'in (i 7) sonuçlarıy-la paralellik göstermiştir. Enfeksiyon oranlarındaki farklılık, bu para-zitin balıkların vücut yüzeyinde oluşturduğu beyaz lekelerin çıplak gözle görülmesine bağlı olarak yapılacak erken teşhis ve sağaltllTIla ilgili olabilir.Ankara'nın değişik yörelerine ait tatlı su balıklarının /~ 16.3'ün-de Dactylogyrııs .ıp.,
%
16'smda Tric/ıodina sp. ve%
15.5 inde I. l11uI-tifiliis'e rastladıklarını bildiren Bmgu ve ark. nın (4) bulguları ilc bizim sonuçlarımız arasında Triclıodina sp. ve özellikle Dacfylogyrus sp. nin yaydışı açısından benzerlik görülmüştür. Zaten bu parazitlere çeşitli ülkelerdeki tatlısu balıklarında yaygın olarak rastlandığı bildirilmek-tedir (l8, 21-23).801 A. ])0 (;A:\A Y -- ıl. llOZ:\N - S. OCE
Balıklarda ekto - ve emloparazit olarak bulunabileıl, sazan ve som balıklarında önemli ekonomik kayıplara neden olduğu bildirilen (20) Myxosporidia sporlarının akvaryum balıklarındaki yayılışı, bu çalışmada da olduğu gibi oldukça düşük bulunmuştur (J
ı.
17). Bu pa-razite Ankara'da tatlı su balıklarında da nispeten az rastlanmıştır (4),Diğer ektoparazitlerden C. Cı)priııi, Triclıodinclla sp. ve digenik metaserkerlerin yayılışı sınırlı olmuş ve literatüre (IL, 17) uygunluk göstermi~tir.
Gerek metaserkerler, gerekse Myxosporidia sporları balıkların çok çeşitli dokularında bulunabilmektedir (4, 5, 20). Bu çalışmada metaserkerlere solungaç ve vücut yüzeyinden, Myxosporidia sporları-na ise safra kesesi ve solungaçlardan hazırlanan ezme preparatlarda rastlanmıştır.
Myxosporidia sporlarının dısında balıklarda görülen endopara-zitler Capiflaria .ljJ., C. lacusfris, CaııwllwJUs .ıp.. ve Aca/lflıoccplw/a ,Ip.
olmuştur. Bunlardan Capillaria .ıp. ve Acantlıoceplwla .ıp. daha önce de akvaryum balıklarından bildirilmi,:,tir (17).
Alpbaz (I). Canıallanus türlerinin genellikle dişi Icbisteslcrde, Ca-pillaria lürlerinin de cildet, çöpcü, melek ve diskus balıklarında yaygın olduğunu belirtmiştir. çalışmamızda Capilaria türleri melek ve moli-lerde, Camallanus türleri de lebistes ve betalarda görülmüştür. Balık-larda enteritise ncden olan (26) bu parazitIere tatlısu balıklarında da rastlanm ıştır (I 0, 12, 22).
çalışmamızda saptanan tür sayısı, bu konuda yapılan araştırma-lardan (I I, 17) daha az olmuştur. Bu durum, akvaryum sahiplerinin ölü de olsa balık vermekte isteksiz olmaları sonucu, az sayıda balık incelenmesinden kaynaklannııştır.
Sonuç olarak, ülkemizdeki tatlısu balıklarındaki gibi (4) akvaryum balıklarında da parazit enfeksiyonunun oldukça yüksek olduğu; pa-raziter enfeksiyonların daha çok monogenik trematodlardan ve ciliata' lardan ileri geldiği saptanmıştır.
Akvaryum balıklarının paraziter enfeksiyonlardan korunması İçin şu önlemlerin alınması yerinde olacaktır.
1- Paraziter hastalı kların yayılışında ülkeler arasındaki balık ti-careti önemli roloynadığından (II), ithal edilen balıklar için karantİna havuzları yapılmalı ve balıklar paraziter vc diğer hastalıklar yönünden kontrol edilmelidir.
AKVARYUM B!\LTKLARIl'\DAKt PARAZİTLER 8U5
2- Akvaryum sıcaklığı mümkün olduğu kadar sabit tutulmalıdır. 3- Akvaryumdaki balık yoğunluğu iyi ayarlanmalı, balık sayısı fazla olmamalıdır. Nitekim yabani balıklarda <;ok sayıda parazit türü yaşamasına rağmen çok azının patojen etki göstermesi parazit-konakçı ilişkisinin güzel dengelenmesinden kaynaklanmaktadır (15).
4- Akvaryum suyu daima temiz tutulmalı, havalandırmaya özen gösteri lmcl idi r.
5- Ölen balıklar akvaryumda bırakılmamalıdır.
6- Yemierin özellikle canlı yemIerin kaliteli olmasına dikkat edil-melidir.
7- Balıkların devamlı parazitolojik kontrolleri ve amaca yönelik sağaItımları yapılmalıdır.
Kaynaklar
1. Alpbaz, A. (1985). Akraryillll Biıki/eri ve Ba/ık Hasıaltklem. Alp Yayııncılık P.K. 163 Bornova, ıZmir.
2. Braun, F. (1975). Kreis/aııj{//ı/agcıı zıır Prodııkıioıı 1"011SIıBII'assel}i.lclielı /lııd das
Pa-rasiıeııprob/eııı. Fish und U mw<::lt., J:135--138.
3. Burııu, A. ve Oğuz, T. (1984). Carassiııs baltk/llrt/IIII parasil%jik yokleııııa soııııç/an.
A. Ü. Vet. Fak. Derg., 31: 197-206.
4. Bıırgu, A., Oğuz, T., Körting, W. ,'e Güralp, l'i.(1988). iç Aııat/o/u'lıl111 bllZl yü
re/e-riııde /III/ısli baltk/anııııı paraziı/eri. Etlik Vet. Mikrobiol. Derg., 6: 143-166.
5. Bykhovskaya-Pavlo\"skaya, LE. and Oıhers (ı 9(2). Key ıo Parasiles ol Fres/ııvaler
fis/ı olılie USSR. ILdatel'stvo Akademii Nauk SSSR. Moskva-Leningrad 1962
(Translated fıom Russian. Jsrael Program for Scientific Translations. Jerusalcm,
19(4).
6. Cantoray, R. ,'e Özcan, A. (1975). Elemlf i'c çevrcsiııde" i ıal/ısıı baltklart/ıt/a ligıı/ose.
Fırat Üniv. Vet. '.ak. Derg., 2:298-301.
7. Çolak, A. (1972). Balıklaniı parazil yôıııiııdeıı 11l/(a)'eııeleri ı'e ıet/avi/eri. Türk Vel. Hekim. Derıı. Derg., 42:18-21.
8. Ekingen, G.(ı975). Some parasiles li){ıııd 011 Broım 1/"0111(SalןIIo ımı/o L.) iıı
Mııo-zıır slream. Fırat Üniv. Vet. I:ak. Derg., 2:283-290.
9. Ekingen, G. (1976). Soıııe porasiıes jouod 011 Eııropeao Calfish (Silııris g/aois, L.) ood
Broıvo Iroııl (Sa/ıııo Irıılla, L.j io 7iırkey. I'ırat Üniv. Vet. Fak. Derg., 3: ı12-1 15.
10. Fagerlıolm, H.P. (1982). Parasiıes offish iıı I-iıı/aııd. VI. Neıııalodes. Abo Akademi l'orthansgatan 3, SF-20500 Abo 50. I:inland.
llOIi A. DOGAi\A Y - II. BOZ.\',' -- S. ÖGE
i i. Fuehs, G. (1983). Parasiıu/ogische IJlıler.HlCo/lımgelı iili Sı! 8'l'asscrl/schelı ciııes
/ıııporı-Iıl1d CroB/wııde/sbeıriebes iiLiRaııııı !!aııııorer. Ticrarztl. Hochschule, Diss., Hannover.
12. Gcldiay, R. i'c Balık, S. (1974). Ji"irkiye lelflis" Ba/ık/arll/da Rasl/aııaıı Başliea iç
Fe Dış Paraziı/er. Ege Üniv. Fen. Fak. Monografikr Serisi, No. 1'1. Ege Üniv.
Mat-baası. Bornova.
13. Güralp, N. (1968). Yurdııııııız baraj gô/!criııde /igıı/o.ıe. Türk Yel. Hekim. Dern. Dcrg.,
38 :29-30.
14. Herkner. H. (1975). Akıııe//c Parasiıoscıı lxi Aqııarieııjise/ıeıı. Fish und Umwell., i:
139-146.
i S. Körtin:,:, W. (1984). Fcoııoıııim//ı: ill/porıaııı parasilic disease.l' iııaqııaca/ıııre afl/slres.
Bull. Eur. Ass. hsh PathoL, 4:70-71.
16. Lc\\is, W.I\1. (1963) .. \fail/laiııiııg fishes Fur LI"{Jaiıııeıııa! al/{! IlI.ılmc/ioııu/ Pıırposes.
Southcrn IIlinois University Press. Carbondale.
17. Mic!ıcl, 'V. (!981). Parasil%gisc/ıc Uıılersııe/lıl11gen aıı !ıııpurliaıeıı ıropischeıı
Lier-(ise/ıeu. Tierarztl. Hochschule, Oiss., Hannover.
18. Mokha)'er, B. (1976). Fis/ı disease.l' iıı Imıı. Riv. iL. Piscil'. lttıop. A., 9:123-128.
19. ~ilz, J.(1934). Parasiı%gischc Uıııersııcfıııııgeıı WL Salıııuııidell iııeiııer
/-iJre//enleie/l-ıı'irlschafı iıı Sü,/iıiedersachseıı. Tierarztl. Hochschuk, Di,s., Hannover.
20. Odening, K. (1989). Ne", ırel/{Is iıı parasilie iıı/eclioııs or cıılııırcd Ji'esh ",,,ler fish. Vet.
ParasiıoL., 32 :73-1 00.
21. Paperna,
ı.
(1966). Tire Iılel(/Z(iUII paras;ıe o( ıSrail/ Iıı/aııd il'aler j/shes. Banıidgch.,16: 3-66.
22. Pojmanska, T., Grabda-Kazubska, 8.. Kazııbski, S.L., Machalska, .1. and
l\'ıcwia<!oms-ka, K. (1980). Parasile /iıııı/(/ ol/he /is!ı species Imııı ıhe Koııiıı lakes colllplex
arlil/-cially heaıed wiıh ıherıııal et(/ııeıııs aııd ./ruili Cop/u /ake. Acta Panısit. Pol. 27:
319-357.
23. I~eda, E.S.A. (1987). Aıı aııa/ysis of p"rasiıe /iııııııı of br('aııı, Abmıııis bmıııa (L),
iıı Vislıı/a ııear W"rszaırıı iıı re/alioıı lo ılre c/w/'{/c!er of.fish !Tahiıal. l. Review of
pa-rasite species. Acta !'arasit. 1'01., 32: 309.-326.
24. Ribelin, W.F. and Mi~aki, G. (1975.1. The Pa/holo;:;y (1/Fishcs. University of
WiSCOfl-sİn Press. Ltd., London.
25. Richards,I{. (1977). /)iseases o/a,!l/(/rilllJl.//.I/i-2: Skiıı diseases. Vet. Rec., 101: ı32-1 35.
26. Ridıards, R. (1977). Dismses 0/",!ııariuııı./ i.ıh -3: Dism.ıes o/Ihe iıılel'll(/I orgaııs. Yet.
Rec., JOI: J49-1')0.
27. Roberts, R.J. (1978). Flsh Paıholog,v. Baillicı e Tindalı, Casseli Ltd., London.
2S. Robcrts, R.J. and ShephenJ, c.J. (1979). Howiboo/( ol 1i'(IUI aııd Sa/lJloJl Diseases.
Whitefriars Press. Ltd., london and Tonl,ridgc.
29. \"'ahlı, T. and Meirr, W. (i98S). 7fte oecurreııce aııd sigııijimııce of Ichıyophıhirius 1ı111/Ii/iliis iıı S".ilzerloıııl. Vet. BuL., 58: .1991.
