Holstein ırkı sığırlarda başın yüzlek ve derin venaları üzerinde makroanatomik araştırmalar

v«,

ml.ner~.(200.5),

n

,J...4

:8J...92

HOLSTEiN

ıRKı

SIGIRLARDA

BAŞIN

YÜZLEK VE DERiN VENALARI ÜZERiNDE

MAKROANATOMiK

ARAŞTIRMALAR·

HakanYalçın1_@ KamilBeşeluk 1 SadettinTıpırdamaz 1

Macr

oanatomical

luve

stigatlons

on the

S

upcrfi cial and Dcep Vein

s

of t hc

Head

i

n

Jlolstein Bovlne

ÖZet: Buçalışma, HOIstein 1r1<1 sığ ırlarda baŞbOIgesinin yüzlek vederin verıatanile budamarlarındrenaj sahaların! be-lirlemekamacıyla yapıldı.Buamaçla Konya mezbahasındanherikicinsiyettentoplam8adelsı~ırbaŞı ıeminedildi.Klasik analom itekniklerinin uygulanması n ı n ardından,v.JugularlS extema'danren klendiriimiş ıatexenjekle edildi.Daha sonraIOm

rnetevane

r

diseke edildi. V.Jugularis externa'n ı n; angu1us mandibulae'nın caudali düzeyinde v. maxillaris ve v, tin-guolacia lis'in birleşmesiyle; v.Jinguolacia!is'in ise;w. gland ulares,v.lingualis vev.facialis1nbirleşmesiyıe oluŞluğu

00-llrlendi V.intraorbitalısvev.palatina

oesceroen

e'n

dedirekl olarakv.prolunda

t

acerve

açıldığ ıgOzlendi.V.maxillaris1n,

gl.

o

arous

'n

medtali

düzeyinde

v

.

auricu larisceıoensv,

masse

tenca

ventralis, v.lemporalis

sucerneane ve

plexus

pte

r-yoideus'un birleşmesiyle oluştuğuıespitedildi.Pexusplerygoideus'unIse;

w

.

pharyngeae.

w

.

peıannee. v.atveolaris In· teror.v. ıempeıralis prolunda, v,messeterce.w.artcıaares lemporomandibulares, v.toccans.ve w. pıerygoideae'nın birleşmesiyleoluŞtuğugöZlendi.

AnahtarKelimeler:uoısten1r1<1siğir,baş veoaıen, analarni

Summary:This studywa s cartiedoutLodetermine drainedregionsolhead super1icia1and deep vensin Holstelnbovine.

Forthispurpose,a totatoleighlneedsol Hotste n bovine olbothsexes obtainedIromsıauçntertouseinKonyawereuseo Followingtheconve ntionalareıomcaıtecnncstoteaos. bluecolouredıatexwerein;ected into the extemeı;ugularveos.

Alter thal. allthematanals wasdissected.The external jugu lar veln was ıomed by joining lhe maxillary and Iinguolacial

...

eınsatthecaudalleveıolmandibularangle.The linguol acial \fBinwas lOrmed by joinlng theglancıular,lingual andıeceı ...ems.The intraorbrtatanddeseending palatineveındirectlyjoinedthe deeptacatven. nwa s determinedthat themaıcillary ...eınlormedbyjoining the caudal ecrccıer.ventralmassetere.superfıci altemporaıveinsandplerygoidpıexesat the me-diallevelol parotid gland itwasobservedlhal thepterygold plexus composedolthepaıennaı.pharyngeat,inleriOreıveoıar. oeep terrcoratmasseteric,temporomandibulararticular, buccaland pterygo idveme.

Key Words:Hotsteıntcvine,tıead veıns.anatom y

Gırış

Dolaşım sisteminde, özellikle

ve

-öz

sistemin artertel sisteme nazaran daha fazla varyasyonlar yaptı~ı ve hayvan türleri arasında çok önemli

farklı lı klar gOslerdi~i bilinmektedir.

V

eröz

sistemin intravenöz enieksiyon yeri olması klinikte çok önemlidir. Genel olarak evcil memeli hayvanlarda başın

ven

öz

dolaşımsistemi üzerine birçokçalışma

(Schwarz, 1959;Hegedeus ve Bcnackeıtord. 1965; Lakshminarasimhan, 1974; Barone ve Payan, 1976; Muglia ve ark., 1982; Frackowiak, 1984; Chawla ve ark" 1985; Singh ve ark" 1985; Singh ve

a

re

.

.

1989; Erden, 1993: Nur ve Özmen, 1996;

Yalçın, 1996; Tıpırdamaz ve ark., 1999; Yalçın ve ark,2001;Yalçın ve Tıpırdamaı, 2001)yapılmasına karşın, sl~1I1arda başın yOzlek ve derin verıalan üzerinde Sharma ve Dhingra (1 979)'n ın burtaıo'da: Smuts ve Bezuidenhout (1992)'un sı~ı rda; Bahar

(2003) ile Bahar veTıpudarnaz (2004)'ln manda'da

yapmış oldukları çalışmalar haricinde oldukça y e-tersizdir. Buçal ışma ile Holstein ırkı sı~ırlarda başm

yüzlek ve derinvenalarınınanatomikoluşumuortaya

çıkarılacak ve mevcut olan varyasyonlar tespit edi -lerek elde edilen bulgular, diQer anatomik ve klinik

çalışmalariçinbilimselbir zeminoluşturacaktır, V.jugularis

e

xtema.

koyun,keçi

ve

sı~ı rlarda gl.

Gd iıTarihi:04.0 5.2005 @:hy al cin@ sdcuk.cdu.ır

";Buaraştırma,S.O.RAl'tarafındandesteklene n2001fO..l9 noluprojedenö1.etlenmiıti r. I.Sel,ul ÜniversitesivetermerFakıllıesi,AnatonuAnabilimDalı,KONYA

YAI.ÇI ı.BEŞOLUK.TIPI~J);\MA Z

parolis'in caudoventralinde ve angulus man-dibulae'nın hemen gerisinde v. linguofacialis ile v. maxillaris'in birleşmesi ile oluşarak orijin alır ve bu damar boyun bölgesinde sulcus jugularis içinde sey-rettikten sonra v. cava cranialis'e açılır (Schwarz, 1959;May, 1964;Getty, 1975; Sharma ve Dhingra, 1979;Schummer ve ark., 1981;Ashdown ve Done, 1984;Singh ve ark., 1989;Smuts ve Bezuidenhout, 1992,Dursun,1994;Nur ve Özmen,1996;Yalçın ve Tıpırdamaz,2001).

V. linguofacialis, koyun, keçi ve sığırlarda an-gulus mandibulae'nın ventrali düzeyinde v. lingualis ve v. facialis'in birleşmesinden oluşur (Schwarz, 1959;Sharma ve Dhingra,1979;Schummerve ark., 1981;Smutsve Bezuidenhout,1992;Nur ve Özmen,

1996;YalçınveTıpırdamaz, 2001).

V.lingualis;arcus hyoideus, v. sublingualisvev. protunda Iinguae'nın birleşmesiyle oluşur ve v. lin-guofacialis'eaçılır. (Schummer ve ark.,1981;Nur ve Özmen,1996;Tıpırdamazve ark.,1999).

V. submentalis; sığırda inc. vasorum facialium düzeyinde v. facialis'e açılır (Schummer ve ark., 1981

L

.

V.facialis;sığırlardav. submentalis (Schummer ve ark., 1981, Smuts ve Bezuidenhout. 1992), koyun, keçi ve sığırlarda w. labiales inferiores, v. profunda faciei, w. labiales superiores, v. lateralis nasi, v.palpebralisinferior medialis,

w

.

dorsales nasi ve v. angularis oculi'nin birleşmesiyle oluşmuştur

(Schwarz, 1959; May. 1964; Schummer ve ark., 1981;Smuts ve Bezuidenhout, 1992;Nur ve Özmen,

1996;YalçınveTıpırdamaz,2001).

V. profunda faciei koyun, keçi ve sığırlarda; v.

ınfrao rbi tali s ve v.palatina descendens'inbirleşimi ile oluşmuştur(Schummer ve ark., 1981;Smutsve Be-zuidenhout, 1992; Nur ve Özmen, 1996; Yalçın ve Tıpırdamaz, 2001

l.

Bu damar ventromedial olarak ilerler ve m. masseter ile m. buccinator arasında v. facialis'e açı lır (Schwarz, 1959; May, 1964; Schum-mer ve ark., 1981: Nur ve Özmen, 1996). Plexus v. profunda faciei; koyun, keçi (Yalçı n ve Tıpırdamaz,

2001)vesığırda(Schummer ve ark.,1981; Smuts ve

Bezuidenhout,1992)v.profunda faciei'yeaçılır.

V. maxillaris koyun, keçi ve sığırlarda; gl. pa-rotis'in medialinde ventral yönde ilerler ve ramus rnandibulaenm caudali düzeyinde

v.

jugularis ex-terna'ya açılır (Schwarz, 1959; May, 1964; S chum-mer ve ark., 1981; Smuts ve Bezuidenhout, 1992;

Yalçın ve Tıpırdamaz, 2001). Bu damar v. jugularis

externa'ya açılmadan hemen önce kulağın c a-udodorsal yönünden gelen v. auricularls caudalis'i

alır (Schummer ve ark., 1981). Bu damarın Ak-karaman koyunu ve Ankara keçisinde v.maxillaris'e

açıldığıbildirilmektedir(Yalçın veTrpırdamaz,2001

l

.

V.temporalis superficialis,koyun,keçi vesığır­ larda orijini düzeyinde

v

.

ophthalmica externa dor-salis ve v. frontalis ile birleşir, caudoventral yönde seyrederek art. temporomandibularis'in ca-udoventrali düzeyinde v.maxillaris'eaçılır (Schwarz,

1959; Schummer ve ark., 1981; Smuts ve Be-zuidenhout,1992:YalçınveTıpırdamaz, 2001).

V.auricularisrestrans. koyun,keçi ve sığırlarda v. temporalis superficialis'e açılır (Schummer ve ark.,1981; Smuts ve Bezuidenhout,1992:Yalçın ve

Tıpırdamaz, 2001).

V. ophthalmica externa dorsalis, plexus oph-thalmicus'tan orijin alır. Craniodorsaı yönde iler-leyerek v. temporalis superficialis'e açılır (Schwarz, 1959; Schummer ve ark., 1981; Nur ve Özmen, 1996;YalçınveTıpırdamaz,2001).

Plexus ophthalmicus, periorbita ile örtülü bir şekilde göz kasları konisinin ucunda bulunur

(Schwarz, 1959; Nur ve Özmen, 1996; Yalçın ve

Tıpırdamaz, 2001). Plexus ophthalmicus; w. vor-ticosae,w.ciliares,vv. conjunctivales,v.lacrimales, v. ethmoidalis externa, v. supraorbitalis ve v. ma-laris'in göz konisinin medialinde ve for. or-bitorotundum düzeyinde birleşmesiyle oluşur

(Schummer ve ark., 1981; Yalçın ve Tıpırdamaz, 2001).

Koyun, keçi ve sığırlarda v. masseterica vent-ralis, m. masseter'in içinden caudal yönde iler-leyerek mandibula'nın caudal köşesi düzeyinde.v maxillaris'e açılır (Schummer ve ark., 1981;Yalçın

veTıpırdamaz,2001).

Plexus pterygoideus, m. pterygoideus Iateralis

ve m. pterygoideus medialis arasında bulunur (Schummer ve ark., 1981; Nur ve Özmen, 1996;

Yalçın ve Tıpırdamaz, 2001). Plexus pterygoideus;

w

.

palatlnae,

w

.

pharyngeae, v. alveolaris inferior, v. temporalis profunda, v. masseterica. vv. ar-ticulares temporomandibulares, v. buccalis ve vv.

pterygoideae'nın ramus mandibulae'nın mediali

düzeyinde ve m.pterygoideus medialisile m. ptery-goideus lateralis arasındaki bölgede birleşmesiyle oluşur (Schummer ve ark., 1981; Yalçın ve Tıpırdamaz,2001).

Materyal ve Metot

Bu çalışmada Konya mezbahalarından temin

edilen 8 adet Holstein ırkı sığır başı kullanıldı. M a-teryallere, v. jugularis externa ve a. carotis com-munis'den%0.9'luk tuzlu su enjekte edildivedamar

1I..1~IC'in Ir l. ı SIl!:ırbırdOl "1iI ~ln 'lı'ii/lC'I..C'I~rin•••

~i kan yıkanarak boşaltıldı. Daha sonra v.

ju-gulans externa'ya renklendırinllşmavi tatex e'Ilekte

edıkh Latex ~sıyonu ıçın 350 CC.Ialeıı

ve

10

cc

.

renklendirıo töeea permanent 20120 ma.... kuııaş

boyası) karışt..*:ıı ve ıatex eılekSiyOrU'l.J takiben

araştırmamateryaJleo 12saat cce scakbOındabek

-!etild ten SOfYa % 101uk formaldetvt

SOkJSYOnU

ıçensıne konuldu. Materyallet"dısetl.e edi~ek y(.ızlek

ve derın venaları ınceıencıl. &ı araştırmeda Anatomi

Anabıllm Dalına aıt pees. IJısturi. hemostalik pens,

ekattor.kostatom. nJjın. rnaxas vebiJyUteçkuılanıldı. Calışma materyaJlerınin gôrUntülen Sony Oigıtal OSC·S75 model fotOOraf makınası ile çekildı ve araştırmada sunuldu. Yapılan bu araşnrmada elde

edılen bulgLAar (artene! sıstemın tersıne ), kanın

ve-nalardakı akış yönOdo{lrultusunda yazıldı. Anatomık

terımler ısımlendırilirken NAV. (1994)'daki terimler

esasalındı

Bulgular

V Jugularts extema'nm, araştınna

ma-teryallerının heosinde angulus mandtbulae'nın ca

-udalıve alaananna'mventraSidüzeyınde v.macnans

ve v lInguotacıalis'iı bir1eşmesıyle başlangıç aidIOJ gOzlendl

V knguotaC&8ks·ın (ŞekıL. 31a), vv, glandıJares.

v lıngualıs ve v. faoalıs'n angllus mandıbulae'nın caudoventraıı duzeywıde ve gl. perous'm altında

bırıeşmesıyle c>'uştugu gOZ!endi. Tüm materyal lerde

m masselerın eaudolateralındençıkanbirdalında v.

hnguolacıalıs'e açıldı!}ı belirtendi. Ayrıca v. Lin-qootacıans'm tüm baş ömeklenrde v. jugularıs ex

-tema'v e açıımadan hemen

ö

rce

.

damarın vent -rcmedıanroen başlangıç alan bir dalın ceenocorsat

yönde uerıeveree angulus mandlbulae'nın caudali

düzeyınde v. auriculariS calldalls ile aQızlaştl!}1

be-lirlendı

Vv glandulares'ın (Şekil: 2·3ib), araştırma ma

-ıervallerının tümünde hem gl. parotıs'ten hem de gl.

manChbulans'tenorlJın aIdıOı,gl.mandıbulansıen

ari-Jın alan dalların v. linguofacıalis'in orijini düzeyine

açlldıQJ, gl paratıs'ten orijin alan ve sayıları ~10

arasında deQışen aaıların ise hem v.aunculans ca

-udalııs's hemde v.rrıaxilans'eaçıkitOl beIır1endi,

V Laryngeaeranıalısln, larynx'c1enberplexus

ha-lnde başlangıç aidIOı ve m, dtgastıicus'un

la-terabnden ventral yonde lJer1eyelek, v,facialis i~ v_

!ınguaJıs'ın bıı1eşm yernn hemen arkasından v,

lin--guolaoalıs'e açlldtOl gOtüC!ü.

V lınguahsın (Şekıl: 1-2-3Ic), arcus hyoideus,v.

profunda Iinguae ve v. Slbttnguahs~ın spatıum

man-dıbulae düzeyınde ve gt. mandıbulans'll"l UstUnde

bırteşmesı)1e OluştuQu behrtendı V.!ıngualısrın, spa_

tıum mandıbulae dLizeyuıdecaudolateral yOnde

üer-~ek

v

IiOgUOfacialis'eaçıkhQı beMendı.

Neus hyoIdeus'un. basahyoedeum dÜZey'inde her i v.Iinguais'i transversal olarak birleştırenbil'

yapı okıı.ıQu tespıt edikiı. Arcus hyOideus'un eaLJjaI

)'Öf"ds1-2 ınce dalıda Iarynx'everdıQIgözlendi.

Ba-sıhyO'dEtoo1'un erarUliınde aro.ıs hyoedeustan çıkan

birdalı"dav.SUbhnguabs ileaolDaştıOlbeIIr1endi.

V. sublınguahs'n, mentL.m OOIgesinden Ofiiın

aıarak corpus mandibulae'nın ve m mylOh

-yoideus'til venlral kenan bOyunca ilef1eOi!}1 ve

on-jınınden sonrav.profıı1dahnguae ile beraber arcırs

hyoıdeus noktasında

v

.

lıngualis'e katlldlQl gOzlendl.

V.sublınguaııs'in, symphysismarenbutae duzeyinde

karŞı tarafın aynı ı~i venası ve bu düzeyin dcr·

salinde verdiOı ince bir daı vesuasıvıa da

v

.

suo-mentaiis ileaQızlaştıOl tespıted.adi.

V. profunda Irıguae'nın, m, hyoglossus ile

m.

styIOgkJssuskastarı arasında apex Iınguae·dano"'n

ak:h!}ı ve daha sonra dikndOIsalınden geien ve

bu-rada btr p1exusakıştllanvv.delIsalesIirıguae1arı da

aıarak v. ~1e birlikte v.lingualfs'eaçıldığı

ıesce edık>.

V laoalts'in (Şekıl : 1-2-31d),v SUDmentalls,w

tabıalesIl"llenores,v.protoncıatece.vv Iab&ales su

-periores,v Ialeraıis Msı, vv corsales nası. v pal-petsalis inlerlOl medıahs ve v. anguıaris oc:uIi'nın

btneşmeStyle oIuştuQu behrlendı. V, recıansjn,

00-jinınden itıbareneaudoventraıyönde oblıkolarak

Her-ledi9i ve m. zygomatıcusun altından geçerek, m. masseter 'in vennan düzeyinden ıtıbaren haliıçe

ca-udale dönerek ırcısera yasorum lacialium

düzeyinden sonra

v

.

lingualls ile birlikte

v

,

lm -guolacialis'eaçlld lQıbelirlendi.

V. submentalis'in (Şekil: '-21e), mentum

bölgesındeki m. geniohyoideus'un oriJinı düzeyınde

bir plexu s yaptl!}I, bu noktada karşı tarafın v. sub-menlalıst v.sublingualisvevv.labiales infenoresıle

deaQızlaştıO lgOzIencfi.

Bu

damarıneaudal yönde

m.

myIohyoideus'til ventral yüzü boyunca iler1eyerek

rıctSU"8 vasorum faoshum düzeynde ve Inn.

man-dıbLAaos".,eranial ucu yakınındav laoaJis'eaçıkiıQı

"""r1enao

.

Vv labıaIeS ınlerıores·... ($ekli: lif)ik dalı ınce

ve )'ÜZktktır. Budamarın ıae...m ınf8nOl ve mentum

tıOIgeSIndek;P'eXlJS'tanonjlO aldıktansonra m dep.

ressor ıatıii Infenons1n altından SUPertıCıaJ ofarak oorpusmandıbulaeboyu"lC8ıtenediQıve Il"lCIsura va·

SOfU'TLfaoalMtı'un hemen erantodorsalidtlzeytnden

v,facıaiis'e katıkilQl beI'r1endı. Adı

geçen

oamar. on-pnıi duzeyındeki p1exusvasılaSlyta v.SUbmentallS ve bunun yanında dorsakıedennyaptdakı di{;ıerw

18-Şekil1.V.taciaüs(Yüzlek)

Holsteinırkı SıgırlardııBaşm yü ...lck"CDer in ...

Şekil3:V.linguefacialis vev,lingualis(Ventral)

Şekil 1,2.3 için:a.V.linguefacialis b.Vv.Glandulares c.V.lingualis d.V.tacialis e.V.submentalis ı. V,labialis

inferier g.V.prefundaIaciei h,Plexusv,prelunda faciei ı.Vv.tablares superieres j.V.lateralisnasi k.Vv.dersares nasi ı. V.palpebralls inferier medialis m.V.angularis eculi n.V.palpebralls superier medlalis e.V.frentalis p.V.

maxillaris r.V.masseıericaventralis s.V.ternporallssupertlclaüs ı. V.transversa Iaclel u.Plexus pterygeldeus v.

V.ıernporaüsprefunda y.V.masseterica

biales interioresileilişkihalindeydi.Budamarın seyri sırasındam.depressor labiiinterioris'in altındadaha derin olarak bulunan

w

.

labiales interiores'in bazı ventraldallarıylaağızlaştığ ı tespitedildi.

Vv. labiales interiores'in ikinci dalı kalın ve

de-rindeydi. Bu damarın mentum bölgesindeki plexus

mentalis ve labiuminterior'dan orijin alarak,m. bue-einator'un içinden eaudal yönde profund olarak i

ler-lediği, m. buecinator'dan ramus rnuscularis'leri de

alan bu damarın m. depressor labii interioris ve m.

bueeinator'un içinden eaudal yönde ilerleyerek in-eisura vasorum tacialium'unhemen dorsalive v. pro-Junda tacie'inin v. faeialis'e katıldığı noktanın tam

karşısındakidüzeydev.taeialis'eaçıldığı tespitedildi.

Ayrıca budamarın seyrisırasında m.depressorlabii

interioris'inaltında superficialw,labialesinferiores'in baz ı ventral dallarıyla da ağızlaştığı tespit edildi. Derin olarak loealize olan

w

.

labiales inferiores'in; yüzlek yapıdaki v. labiales interior'a ve

w

.

labiales superiores'lere nazaran çok daha kalın olduğu tüm

araştı rmamateryallerinde tespitedildi.

V.angularis orls'ln, orijin düzeyi eommissurala -biorum bölgesidir ve burada m. orbieularis oris'ten orijin alarak eaudoventral yönde ilerleyen damarın

tor

o

mentale düzeyinde,derinde bulunanW.labiales inferiores'eaçıldığıgözlendi.

V.profunda faeiei'nin(Şekil:2/g).plexusv,pro -tunda taeiei, v. infraorbitalis ve v. palatina des -cendens'inm. masseter'in rostromediali ve m. bue -cinator'un caudal ucu düzeyinde birleşmesiyle

oluştuğubelirlendi.Daha sonra budamarın3.molar

dişhizasındave m. masseter'in içinden oblik olarak geçtiğ i ve nihayetinde incisura vasorum facialium'un dorsalinde m. masseter'in ventralinde V. faeialis'in medialduvarına açıldığı tespit edildi.V.profunda fa-ciel'nin, V. tacialis'e açılmadan önce m. mas

-seter'den sayıları 4-5 arasında değişen r. mas

-setericus'larıdaaldığ ıtespit edildi.

Plexus v.profunda taciei'nin(Şekil:2Jh),m.ma -laris'inmedialyüzündençoksayıdaki ince dallar ha

-lindeçıkarak caudal yönde ilerlediği ve tossa ptery

YAı.ç I:--J.BEŞOLUK.TII'IRDAMA Z

racetve

açıldığ ı belirlendi. Bu damarın m. zygo-matıcus'un rneotahnde ve tuber tacıale düzeyinde

v.

taciaüs'ten gelen bir dana ve ayrıca areus zygo· maticus'un ventrahnde de

v.

masseteriea'dan gelen kuwetli bir dalla anastomoz halinde olduğu lespit

edildi. Bu damarın m. malaris düzeyinde v, trans-versetecernınbirdanv tadaaQızlaşll~ıbelirlendi.

V. ophthalmica externa ventralis'in, orbıta

düzeyinde plexu s ophthalmicus ile plexus p

tery-goideus'u birbiriyleüişküendirenbir damarolduQu

be-lutendi.

V. lntraortnteüs'm. üst dudak ve burun bölgesinden çıkarak, canaüs infraorbitalis boyunca ilerlediğive to ssapterygopalatina düzeyinde for .ma

-xinare'den çıkarak ventraJe doğru yöneldiQi ve daha sonra da

v

,

protunda taciel'yeaçlldlQ ıtespit edildi.

V. palatina cescenoensıo. palatum durum'dan orijin alan

v.

palatina major ve burun boşluQundan gelen

v

.

sphenopalatina'nın fossa pterygopalatina

düzeyinde birleşmesiyle oluştu{Ju gözlendi. Bu damarın eaudoventralbir seyirdensonra fossa ptery-qopalauna'nm caudall düzeyinde

v.

profunda

fa-cıervekal lldlQI vebu düzeyde plexus v.profurda fa-cıoroon ince bir dal aldtQı belirlendi. V. palatina

rnaior'un. palatum durum'da bir plexus oluşturarak

başlangıç aldlQı, v, palatina minor'un ise şekillenmediğigözlendi.V.sphenopalatina'nın , burun

boşluğunda genişbirvenöz aQ oluşturduğu ve daha

sonra for. sphenopatatina'dan çıkarak

v.

palatina oesceroens'eaçıldığıbelirlendi,

Vv. Iabtates supenorestn (Şekil: 1-211), iki yüzlek, bir derin olmak üzere toplam 3 adet daldan oluştuğugözlendi.

Yüzlek olan ilkdalın planum nasolabtale'den iti-baren, labium superior'dan ve m. buecinator'dan

birkaç dal alarak orijin aldlQı ve m. zygomatieus'un

allından geçerek v. lacialis'eaçı ldığı tespit edildi.Bu damarın m. buccinator'un içinden gelen dalları, p

ro-fund yapıdaki w. labiales

oreocres

He ve orijini düzeyinde de v.ençutans ons ile ağızlaştıkları sap-tandı.

Yüzlek olanikinci dann ise m.crocuterrsaris ve

labıum supeccr'danorijin aldığı ve m.depressor labii suceteren altından caudoven tral yönde ilerleyerek dersale doğru döndüğü ve nihayetind e

v

.

tacialis'e açıldığıbelirlendi.

Derin olan üçüncü dalm ise m. ıevator labii su-perfor'un altında labium superior'dan orijin aldığ ı ve for.infraorbitale düzeyindenbirdal daha alarak

v

,

fa-crans'eaçıldığıtespitedildi.

V.tateraüsnasi'nin(Şekil:ı-2Ij) , plicaalaris'in la-teral kısmından ve carı. nasi aeeessoria medialis ile

cart. nasi latera1is ventrafis'ten başlangıç alarak

çıktığı ve m. levator labii superior'un insertio düzeyinden cauoodorsal yönde ilerIediği ve

araştırma materyallerinin tümünde orijininden kısa bir mesafe sonra w. corsaıes nasi ile birleşerek ortak bir qövde ile

v

,

tacıense açlld l{Jı, orijini

düzeyinde

w

.

oorsaıes nasi ve w. tebteıes su-periores'ln dorsalderin dallanyta ağızlaşııkları tespit edildi. Ayrıca araştırma materyallerinin %50'sinde

w

.

labiales supenores'in yüzlek ve derin dal ı nın

birleşimi düzeyinden gelen anasternetik bir dahn

v

.

laterahs nasi ve w, corsaıes nasi'mn birleşme düzeyine açıldığı belirlendi.Ayrıca os nasale'nm ca

-udadorsalinden gelen iki ince dalm da bahsi geçen

birleşmedüzeyineaçıldığıbelirlendi.

Vv. corsaıes nasi'nin (Şekil: ı-21k) , os na-sale'nm restrat ucu düzeyinde burnun dcrsal yüzünde cart.nasilateralis ooreaüeve vantrali s'den

çıkan çok sayıda damarın birleşerek tek birdal ha-linde ilerlediQive

v

.

lateralis nasi Ila birleşerek ortak birdalhalinde

v

.

tacialis'eaçlldlQ ıgözlendi.

V.palpebralisıntenormedialis'in (Şekil: ı/l), pal-pebra Inferior'un verıtrannden orijin alarak, m. ma-laris'in ventrali düzeyinde rostroventral yönde oblik olarak ilerleyip, yüzıek olan iki w, tabtates su-perior'un

v.

faciatis'e açıldığı yerlerin arası ndan,

v

.

tadalis'in caudalduvarına açıldığ ıbelirlendi.

V.anqutaneoculi'nin (Şekil: 1-2/m ),gözün me-dial açı sıdüzeyinden ve regio frontatis'ten orijin ala-rak roeırovenırat yönde ilertediği ve for. ınl­

racrtıttate'nin hemen caucooorsau düzeyinde w. dersabs nası ile v. lateralis nasi'nin ortak damarıyla beraberv,faciaüs'eaçıldığı tespitedildi. Budamarın orijini düzeyinde os nasale'nin caudalinden de ince bir dalaldı{Jıgözlendi.

V. palpetırabs superıor mecialis'in (Şekil; ı/n), gözün med.au düzeyinden orijin alarak

v

.

angularis oculi'yeaçıldığıtespit edildi.

V. frcntalis'in (Şekil: 1/0 ), for.supraorbitale'den

çıktığı ve orijini düzeyinde

stnu

s

frontalis'ten dallar alarak,os frontaleile bulbusocull'nin üstündev,

par-pebraüs superior mecıans ile beraber

v

.

angularis

oculi'yeaçıldığı belirlendi.

V, maxillaris'in (Şekil: 2/p), tüm araştırma ma

-teryallerinde ; v. aurieularis caudalis. v,masseterica ventralis,

v

.

temporalis superücialis veplexusptery

-goideus'un ramus mandibulae'nın caudomedral'ive gl. parone'in medlah düzeyinde birleşmesıyle

oluştuğu gözlendi. V. maxiüarfs'in. art. tem

-poromandibularis'indistali veeollum manoicutae'r un

mediali düzeyinde plexus pteryqoid eus'ca n orijin alarak ventrocaudat yönde gl. parotis1e örtülü bir

man-1I"I _ ı d lıırkı Sı~ırlıırdana~ınYüll t kve Dert n .•.

dıbulae'nın caudoventraf düzeyinde

v

.

linguofaciahs

ile birliktev,jugularis extema'yaaldı~ıtespitedildi.V.

rnaxiüans'in orijini düzeylerinde gl. parotis'ten de4·5

adet dal aldı~ı vebucanann v.aunculanscaudaus'e

giden

dauart

a

anastomozhalindeoldu{ıugözlendi.

V. auricularis cacoeus'o.

w

.

qlandulares.

v

.

styıomastcioea.

v

.

aunculans tereraüs.

v

.

auriculans

mte

rmeora

ve v. aurıcularis prolunda'nın kulağın

basısuun verirraf düzeyinde birleşmesiyle oluştuğu

gözlendi.Bu damarıngl. parone'in caudat kenan bo

-yuncavernraıe d~ruilerleyerek,

v

.

rnaxlllans'lnv.lu

-gularis externa'va açılmadan hemen önceki

düzeyinde bu damarın cauocdorsat duvarına açlldlQı

tespıtedildi.

Vv.qıandutares'm. sayıları 7~8 arasında de{ıişen

dallar halinde gl. parone'in içinden çıkarak

v

.

au

-nculans caudalis'eaçı ld ığ ı tespiledildi.

V.stylcmastoide anm:cavum tympani'dençıktlQt

ve for.sly1omastoidea'da ngeçerek prcc.jugularis'in dcrsaltnde caudal yönlü olarak v. auricuıaris C8

-udaüs'eaçıldığıbelirlendi.

V. aurfculans ıaterausın kulaQın apex'inden

on-jin alarak, orta hat üzerinden caudoventrale ~rv

ilerledi{ıi ve kutaqm bastst düzeyinde v. euncorans

caudalis'e açıldığı tespit edildi. V. auncutans t

a-teraha'inorijinidüzeyindev,auricularis intermeoia ile

ağızlaştığıgözlendi.

V,auncutarts interrneota'nm; kulağın apex'inden

oruin alarak kulaQın rnediat kenan boyunca

ca-uoodistaıe doQru ilerlediği ve v. aurculans pr

o-funda'mnuçkısmınaaçıldığıtespitedildi.

V. eurıcularts profurda'nm: kulağın caudat

kısmından oriiin alarak v. auricularis caudalis'in

oluşumuna katıldığıgörüldü.

V. masselerica ventrahs'in (Şekil :2/r), m.

mas-seter'in parssupernctahs'mm caudoventralindenorijin

alan ince

oanar

halinde, caudal yönde seyrettikten

sonra gl. parons'm median ve v. ternporaüs

su-perliciahs ve v. transversa tacieinin birleşme

düzeyınin altında, v. maxtüarta'ln lateral duvarına

açıldığı belirlendi. Bu damarın aynı zamanda v.

fa-ciahsileağızlaşll{ııtespitedildi.

V. temporaüs superncraus'in (Şekil: 2/s), v. au-ricularis rostralis, v. transversa laciei. v, palpebrahs

superior lateralis, v.cornualis ve v.ophlhalmıca ex·

terna dorsahs'in katılımlaoyla oluştuQu ve collum

mandibulae'nın caudali dOzeyinde v. maxillans'e

açı ld ı{ı ı tespitedildi. V. temporalis superficıalıs'in, Os

temporale 'nin proc . zygomaticus'unun cıaniomediali

düzeyinde ve m. tempora1is'in lateralınde v. o

ph-thalmica externa dorsalis ile birleştiği belirlendi,

Daha sonra bu damarın caudoventral pozisyonda

arcus zygomaticus'un üzerinde n bır kavis çizerek

coUum mardibulae'rnn caudali düzeyinc e v. trans-varsa taciel ile birlikte

v

.

rnaxiuans'e açıldığı be

-lirlendi.Ayrıca bu damarın başlangıçtakioüzevmde.

arcus zygomaticus'un üstünde ve art. t

ern-poromandibutaris'in dorsalinoe v. massetenca'öan

gelen bir dalla da ağızlaştığı tespit edildi. Bununla

birlikte w, artkulares temporomandtbuteres'oen

gelen bir dalın da coüum mandibulaedüzeyinde

v

.

temporalis

suoerncans

ile ağızlaştlQıbelirlendi.

V.aunculans rostralis'in.kula~ınbasismde rest -ral yönde ilerleyerek os temporale'nın proc. zygo, maücusunun cauda1i düzeyınde v temporens s

u-pertcialis'e açıldığıbelirlendi. V. aoncctans meoia

-lls'in. m. cervicoseutularis ile m. mterscurutans'oen

orijin alarak v.auriculans rcstralis'e açıldığı görOldCı. V. transverse facel'nm (Şeklı: 2Jt), m. rnassetenn

parssuperficiahs'inm dorsal velateral yüzünden

on-jin aldlQı

ve

caudal yönde ilerleyerek collum man

-dibulae düzeyinde v. temporahs superüciahs'e

açıldığıgözlendi.

V. palpebra lis inferior lateraüs'in. arcus z

vqo-matıcusdüzeyinde palpetıra mterior'dan oriin alarak v.transvarsa taetel'ninoluşumuna katıldığıbelirlendi.

V.palpebralis superio r lateralis'in. palpetıra 9U· perler'dan çıkarak v. ternporalis superficialis'e

açlldlQı teürıerdı.

V.ccmuatis'in. boynuzun basisinden orijin ata

-rak os tempcrale'mn proc. zygomaticus'unun

oor-sanndev temporalissuperüciatis'eaçıldığ ısaptandı.

V. ophmeırtuca extema dor sans'in. göz

ko-nisinin içerisinde pıexus ophlhalmicus'dan çıkarak

dorsal yönde ilerlediği ve periorbita'yı geçtıkten

sonra caudala yöneletek os tempcrale'nm proc.

zygomaticu s'unun dotsali düzeyinde,

v

.

temporalis

superüctaüs'inoluşumuna katıldığıbelirlendi.

Ptexus ophthalmcus'un. w, vorticosae, w.

o.

üares. w. conjunctivales, v. tacnmaıes. v. em

-moidalisextema.

v

.

supraorbüausve

v

,

maıanstnor

-bta

içerisinde

oerorona

ile

sanh

göz konisinin

eaudal UCU düzeyinde birleşmesiyle oluştuğu be

-lirlendi.

Vv. vorucosae'run: ikisi dorsal ıkisi de ventrar

olmak üzere dört dar oldukları ve cornea ile se

la-ra'dan arijin aldıkları belirlendi. Dersaldeki iki dalın m. rectus dorsalis'in iki tarafından bağımsız olarak

Çı ktı kları ve v. supraorbltalis ile birlikte plexus oph·

thalmicus'a açıldıklan tespit edildi. Ventraldeki ıki

daimise m.rectus medialis'in ikitarafından çıktığı ve

lateraldeki dal ın direkt, medialdeki dalln ise v.

ma-lans ile birlikte plexus ophthalmicus'a açı ld ığ ı tespıt

YALÇI .BEŞOLUK.TI PI R OA M AZ

Vv.ciliares'in; sclera'dan bir plexus oluşturarak

başlad ığ ı ve direkt olarak plexus ophthalmicus'a

açıldığıbelirlendi.

Vv. conjunctivales'in; conjunctiva'dan orijin ala -rak ventralyönde ilerlediği ve plexus ophthalmicus'a

açı ld ığ ıgörüldü.

V.lacrimalis'in; gözün dorsalinde iki ince dal ha

-linde gl. lacrimalis'ten başlangıç aldığı ve

ca-udoventral yönde seyrettikten sonra v. ophthalmica

externa dorsalis'eaçıldığıgözlendi.

V. ethmoidalis externa'nın ; lamina cribrosa'dan orijin alarak lateral yönde ilerled iği ve for. eth -moidale'dena.ethmoidalis externa ve n.ethmoidalis

externa ile beraber geçerek ventrale doğru

yöneldikten sonra v. malaris'e açıldığı tespit edildi.

Ayrıca adı geçen damarın beynin rhinencephalon

bölümündeki sinus sagittalis dorsalis'in orijini düzeyindeki venalarlaağızlaştığıgözlendi.

V.supraorbitalis'in;for. supraorbitale'den a.sup -raorbitalis ve n. supraorbitalis ile birlikte geçerek, gözün medial açısında m. rectus dorsalis'in lateral

yüzüboyunca ventraledoğruseyrederek plexus

oph-thalmicus'aaçı ld ığ ıtespitedildi.Adıgeçendamarınv. angularis oculi'ninv.frontalis'i ileağızlaştığıgözlendi.

V. malaris'in; fossa sacci lacrimalis'den a. ma -laris'le birlikte çıktığ ı ve sayıları 7 ila 8 arasında değişen çok ince dalları alarak, caudal yönde

i1er-lediği ve plexusophthalmicus'aaçıldığıbelirlendi.

V.palpebraetertiae'nın: palpebra tertia'danorijin alarak gözün medial açısı düzeyinde v. malaris'e açıldığıtespitedildi.

Plexus pterygoideus'un (Şekil: 21u), vv. pa

-ıatinae, vv.pharyngeae,v.alveolaris inferior, v. tem-poralisprofunda,v.masseterica,vv.articulares

tem-poromandibulares, v. buccalis ve vv.

pterygoideae'nın ramus mandibulae'nın medialinde

ve m. pterygoideus medialis ile m. pterygoideus

la-teralis arasındaki bölgede birleşmesiyle meydana geldiğitespitedildi.

Vv.palatinae 'n ın , plexuspalatinus'danorijin

ala-rak plexus pterygoideus'un oluşumuna katıld ığı gözlendi. Plexus palatinus'un ise paraturn molle ve tonsilla palatina düzeyinden orijin ald ığ ı ve bu

düzeylerde bir ağ oluşturduktan sonra caudal yönde

ilerleyerek vv. palatinae'n ın oluşumuna katıld ığı gözlendi.

Vv. pharyngeae'nın , tonsilla palatinae ve pharynxduvarından orijinalançok sayıda

ven

öz

da -marlarla başlang ıç alarak m. pterygoideus lateralis

ve m. pterygoideus medialis arasında caudodorsal

yönde ilerleyerek plexus pterygoideus'unoluşumuna

katıldığıbelirlendi.

V. alveolaris inferior'un, labium inferius'dan v. mentalisadıyla ince dallaralarakbaşlangıçald ığ ıve

daha sonra da caudal yönde for. rnentale'den ca·

nalis mandibulae'ya girdiğ i belirlendi. Adı geçen kanaliçerisinderami dentales'leride ald ıktan sonra for. mandibulae'dan çı ktığ ı ve m. pterygoideus me-dialis'in lateral yüzüdüzeyindev. maxillaris'eaçı ld ığ ı tespitedildi.

V.temporalisprofunda'n ın (Şekil: 2/v),art.t

em-poromandibularis'in üstünde m. temporalis'den çok

sayıda daldan oluşan bir plexus'danorijinald ığ ı ve ventraledoğru yönelerekçene eklemininaltında p le-xus pterygoideus'unoluşumuna katıldığ ıbelirlendi.

Vv. articulares temporomandibulares'in,

in-cisura mandibulae düzeyinde, v. temporalis p

ro-funda'nın bir dalı ve

v

,

masseterica ile birleştiği be

-lirlendi. Aynı düzeyde, m. masseter'den 4-6 adet

venözdalıdaaldığ ıtespit edildi.

V. masseterica'n ın (Şekil: 2/y), m. malaris'in medialinde plexus v. profunda faciei ile ağ ızlaştığ ı

düzeyden başlayarak orijin ald ığ ı, arcus z

ygo-maticus'unventral yüzüboyunca caudaledoğruil er-lediğive bu düzeyde m.masseter'dengelen r. m

as-setericus'ları da alarak v. temporalis profunda'n ı n

oluşumuna katıld ığı belirlendi.

V. buccalis'in, m. pterygoideus'ları n medial

yüzünde v. profunda faciei'yi plexus pteryqoideus'a

bağlayan ve sonuçta plexus pterygoideus'un

oluşumunu sağlayan damarlardan biri olduğu gözlendi.

Vv. pterygoidea 'n ı n, ilk olarak m. pterygoideus Iateralis ve m.pterygoideusmedialis'lerinarasından birplexus ilebaşlangıç aldığı vetoplambeşadet dal halinde plexus pterygoideus'un oluşumuna

katıldıkları belirlendi. Bunun yanında beş adet dal

-dan, ventraldeki en son dal ın da ramus ma

n-dibulae'nınmedialidüzeyindev.alveolaris inferiorile

ağızlaştığı gözlendi. Ayrıca m. pterygoideus me

-dialis'in lateral yüzü boyunca gelen bir venarun da

dorsaledoğru ilerleyerek ramusmandibulae'n ı n

me-diali düzeyinde plexus pterygoideus'un oluşumuna katıld ığ ıbelirlendi.

Tartışmave Sonuç

V. linguofacialis'in, koyun,keçivesığ ı rlarda VV. glandulares,v.lingualisve v.facialis'inbirleşmesiyle oluştuğu ve bu sonucun da literatür bulg ularıyla (Schwarz, 1959;Schummer ve..ark., 1981; Smuts ve Bezuidenhout. 1992; Nur ve Ozmen, 1996; Yalçın

ve Tıpırdamaz , 2001) paralellik gösterdiği

be-Iirlenmiştir. Bahar (2003), mandalarda v. sub -mentalis ve m. masseter'i drene eden baz ı dalların da v. Iinguofacialis'e katılabileceğini bildirmesine

lIolslf'inır ınSıj!;ırl ıırd..Raşmyül.lck H' On in.••

gelen cahn varhCına rasuarurken v. submentalis ile olan ilişkiyerasllanılmadı. Ayrıcaliteratür venıerinden larklı olarak tüm baş örneklerinde v.Iinguotacialis1n

v

.

ıugularis externa'ya açılmadan hemen önce,

damarın ventromedialinden baŞlangıÇ alan bir dalın cranıodorsal yönde ileOeyerek angulus

man-dıbu!ae'nın caudali düzeyinde v. eunccıanscaodalis ileB9lzlaŞUCıbelirlendi.

Bahar (2003),

v

,

laryngea

craraahs

'in.

man-dalarda v. lingualis veya v. submentalis'e açıldıCını bildırmesına karşılık, bu damarın v. linguofacialis'e

açıldlC ıbelirlendı.

Areus hyOtdeus'un literatür (Schwarz. 1959; SChurrvner ve ark., 1981; Bahar. 2(03) verilerine ilave oıarak, v. sublingualis ile ~lzlaştlC ı tespit ed

il-mıştı r,

Bu araştırmadaki LOm materyallerde v, sul>-mentalls'in; koyun ve keçi için bildirilenlerden (Schw arz, 1959; May. 1964; Nur ve Özmen, 1996; Yalçın ve Tıpırdamaz, 2001) fandı olarak mentum bölgesinde m.gentotıyoideus'unorijini düzeyinde bir plexus yaptlCı ve Schurrmer ve ark. (1981)'nın

sl{Jırlar için bıldırdi{Jı gıbi, mcsura vasorum tadalium düzeyinde v,racans'eaçlldlCı tespitedilmiştır. Bahar (20Q3)isebudamarın,mandalarda v.tinguofacialis'e katlldll}lnt ifade etmektedir. Ayrıca bu araştırmada

v

.

submentalis'in, mentum bölgesinde karşı tarafın

v

,

submentalıs1 ve yine aynıdüzeyde

v

,

sublingualis ve vv.lab alesinferiores ileaQızlaştlCıbelirlenmiştir.

V. profurda ıeceı. bu araştırmadakitüm ma

-teryallerde oldukça kuvveüi bir yapıdaydl. Bu

damarın, koyun,keçi ve sıCırıarda literatür verilerine ilaveten (Schwarz, 1959; Schumme r ve ark., 1981 ; Smuts ve Bezuidenhout,1992;Nurve Ozmen, 1996;

Yalçın ve Tıpırdamaz, 2001l, v. tacialis'e açılmadan

önce Bahar (2003)'ln mandalardaki verilerine uygun olarak m. masseter'in medlat yüzünden r. mas -setericus isimli dalları aldlQı belirtendi. Buna ilaveten

Schumme r ve ark. (1981)'nın bildirdiQi gibi bu

çalışmadakitüm materyallerdepıesus

v

.

profurda

ta-Clei'nin, m. malaris'in ventrocrania1i düzeyinde

v

.

transverse taciei 'den gelen bir dal ile; arcus

zygo-rnatcus'un cramoventref düzeyinde de

v

.

mas-seterica ilea{llzlaştıC ı tespitedilmiştir.

V. palatına minor'un fiıeraturde koyun, keçi ve

sı{lırlarda (SChurrmer ve ark., 1981; Yalçın ve ark, 2001; Bahar, 2(03) paratom moIle'de p1exus pa -latinus'un resver bOIümünden baştangIÇ aldı{ll ve lossa pterygopalalına'da v.palatina major'a katıldı!,)ı

bildırilmesine karşın yapılan çal ışmada bu damara

rastlanmadı.

V ınfraorbıtalis'in, mandada Bahar (2003)

tarafından v. pa1atina descendens'e katıldı{ıı

bil-dirilmesine raQmen,bazı literatürlere(Schummer ve BIk.• 1981; Smuts ve BezuidenhoUl, 1992; Nur ...e Ozmen, 1996; Yalçın ve Tıpırdamaz. 2001) paralel olarakv.profundafaciei'yekatıld lQıbelirlendi.

V. ophthalmlca externa

ve

nnaüs.

Yalçın ve

Trpıroamaz (2001) ile SChumrrıer ve ark. (198 1)'na gOre ruminanllarda pıexusophthalmicus ileilişkilidir. Bu araştırmada da benzer şekilde adı geçen

damarın plexus ophthalmicus ile p1exus

ptery-goideus'uilişkide butuncıurd~utespitedilmişıır.

V. palpebralis superior medialis. SChwarz

(1959) 'a gOre keçide v. temporalis sccerecaae'e veya v. ophthalmica exteme coesalis'e açılır. Su -nulan bu çalışmada ise Yalçın ve Tıpırdamaz (2OO1)'ln koyun ile keçi; SChummer ve ark. (1981)

'nın

nsranannar

:

Bahar (2OO3)'ln manda için b

il-dirdiklerine benzer şekildetüm materyallerde

v

.

an-gulaıis ocu1i'yeaçıkjı~ ıgözlenmiştır.

V.Iateralis nasi'n in, Schummer ve ark. (198 1)

ile Bahar (2003)'ln bildirdiklerinden farklı olarak, Yalçın ve Tıpırdamaz (200 1) ile Nur ve Ozmen

(1996)1n koyun ve keçi için bildirdilderine benzer

şekilde. burnun lateral duvarından çok sayıda dal halinde erijin aidıCı ve bu damarın w. dorseıes

nasryıe birleşerek v.taciaüs'e açlld lQ ı gözlenmiştir.

Ayrıca bu çalışmada adı geçen damarın, orijini düzeyinde Yalçınve Tıpırdaınaz (2OO1)'ln koyun ve keçi; Bahar (2003)'ln ise manda için bildirdiklerine benzer şekilde

w

.

ocrseıes nasi'nin başlangıç

ve-naları ve w. labiales superiores'in

uç

dallarıyla a!')lzlaştıCı belirlenmiştir. Ayrıca araştırma ma

-teryanerinin %50'slnde

w

.

labiales supenores' ln yüzlek ve derin dalının birleşimi düzeyinden gelen

anastomotikbirdaım v.lateralis nasi vew.dorsales

nesi'nin birleşme düzeyine açlldlQı belirlendi.

Bu-nunla bir1ikte os nasale'nin caudodorsalinden gelen

iki ince dalındaadıgeçenbirleşmedüzeyineaçıldı!')ı belirlendi.

Vv.glandulares'in,buçalışmada Schummer ve

ark.(1981), vaıçm ve Tıpırdamaz (200 1) ile Nur ve Ozmen (1996)'in koyun, keçi ve slCırlar için bil-dirdiklerinebenzer şekildegl. parotis'den bir çok dal halinde çıktlCı veadı geçendamarlarınv.auricularis

caudaus'e açlldlQı gOzlenmişlır. Bunun yanında

Schummerve ark.(198 1)ile Nur ve Özmen(1996)

ruminantlarda gl. mandrbularis'den çıkan dallarında

v

.

aurieularis caudalis'e açlldll}lnt bildirmektedirler. Aksine buçalışmada YalçınveTıpırdamaz(2OO1)'ln koyun ve keçi için belirttik larıne paralel şekilde,

araştırmadaki tüm HoIstein slQır başlarında bu dtr rumu gOzlemleyemedik. Buna karşınbU çalışmada

gt

.

mandibularislen çıkan dalın, angulus ma

on-YALÇiN ,ın-~)OLUK .TIPlRDAMAZ

ıını noktasına açıldı{ıı belirlenmiştir. Bu araştırmada

ayrıca, gl. paratis'dençıkan4-5 adetoalm da

v

.

ma-xütans'eoriji nıdüzeylerindekatıldı{ııtespitedilmiştir.

V. tempcrahs superticiaüs'in orflin, seyir ve

dağılımı ile ılgıli bulguların literatür (Schummar ve

ark., 1981; Nur ve Özmen, 1996: Yalçın ve Tıpırdamaz. 2001; Bahar, 2003) verilerine uygun

olduğu, bunun yanında bu damarın başlangıçtaki

düzeyinde arcus zygomaticus'un üzerinde ve art.

temporomandtbınans'm dersalinde

v

.

mas-serenca'd an gelen bir dana. buna ilaveten w.

ar-tıculares temporomandibula res'den gelen bir

cana

da conum mandibulae düzeyinde

v

,

tempo ralis

su-perücrallsileağızlaştı{ıı belirlendi.

V. masseterica ventrans'in. Schummer ve ark.

(1981)'nrn ruminantlar, Yalçın ve Tıpırdamaz

(200 1j'm koyun ve keçi, Bahar (2oo3)'ln ise manda

ıçın bildırdi{ıi gibi mandibula'nın caudal köşesinde

v

.

macnans'eaçıldı{ıı belirlenmiştir.

Vv. pteryçcidearun. koyun, keçi ve sı{ıırlarda

li-teratür (Schwarz, 1959; Schummer ve ark., 1981;

Smutsve Bezuidenhout,1992;Nur ve Özmen,1996;

YalçınveTıpırdamaı, 2001)bulgularından farklı

ota-rak incelenen tüm Besten ırkı sı{ıır başlarında m.

pterygoideus lateraıls ve m. pterygoideus

me-diaüs'lerin arasından beş adet dal ve buna ilaveten

ayrı bir cerm daha dersale do{ıru yöneletek ptexus

pterygoideus'unoluşumunakallldı{ıı belirlenmiştir.

Sonuç olarak:yapılan araştırma ileHolsteinslQır

ırkının orantat bölgedeki venöz damarları,

var-yasyonlar ve anastomoztarlabirlikte ortaya konularak

diger bazı hayvan türlerinin bulqulanvta

karşılaştırılmıştır.

Kaynaklar

Astıdown, R R,and Done, S, (1984) "Colors Masol

V&-terınary Anatomy". VOL L. Rumınants. Beliasa tintal., ova!

Roocı.London.

Bahar.S.(2003).MandalardaBaşınVenOz DrenaJIÜzenncıe

Makroanatomik ve Subgross Araştırmalar. Sağlık Bilimleri

Enseıösa.SAP; 2001ı008.KONYA.

Bahar. S. ve Tıpırdamaz, S. (2004). Mandalarda Larynx'in veroe Drenaıı Üzerınde Makroanalomik Araştırmalar. Vet Bil Derq. 20(1):95· 98.

Barone, R. and Payan, M. (1976), Oraınage verecx de

reocecoaıeet sınus vemeux de La oore-mereenez Bos

la-urus.Revue Med Vet" 127 (3):447-458.

Chawla,S,K,Singh.,A.P" Sharma,Q.N.andChandna,i.

S.(1985).Venography ol the orbrtalverıoussys1em and ca-vernous sınuses in the goal. Veterinary RadiolOgy, 26:

165-168

Dursun,N (1994)."Vetenner Anatomiii.~MedisanYayınevi, No 12,Ankara

Erden.H (1993).Akkaraman koyunundasınusdurae matris veeKtraaanıal ilışkileriOZerindemakroanatomikaraştırmalar

SÜ Vet Fak.Derg.,9(1):75-80 .

Frackowiak,H.(1984).Theseusesol theccre rnaterın

bo-vınefoetuses.FoI,Morph.,(Warı),XLIII(4):303-3 10.

Getty,R (1975)."Sisson and Grosman's The AnalOmyol

the DomesticAnimals~. VoL, 1., FiIth ed, WB. Saunders Conl>any,Philadelphia

Hegedeus, S. A and SChackeltord, R. T. (1965). A com-paraöve-anatomical study Of the craoocevcaı venous

systemin mammalS, 'Mth spedalrelerence to thedog

re--ıatonstıo ol

enatomv

to

measurereots

of cereoreı biood

now.Am.J.Anal,116:375-386,

InternatıonaıCommmee onVetennaıyGrossAnatomıcal

No-rreocıanıre(1994)."Nemina Anatomica Vetennaria".Fourth

ed"ithaca.Newyork.

Lakstvnınarasimhan, A. (1974). MorphoIogıcal varetonsol

the Sinus durae matris ol the ındıarı bullalo (8ubalus bu-batıs).Anat Hlstol.Errt:ıryoI. ,3:57-62

May, N. D. S. (1964)."The Anatomy 01the Sheep~ 2.00., Universıtyof Oueenland Press.

Benseare

.

Ausıralia. Muglia.U..Longo,M,and Paternrtı, S.(1982).A topoglaphic

studyonendocranialvascetanzatoninovis aresandCapra

hircus by meansolangıograptıy. Anal.Anz.,151:240-246. Nur,I,H.ve Ozmen,E.(1996). Akkaraman koyununda ext-raaanial veoöa SircUlasyon OZerinOe ITI8Xroanatomik bir

çalışma Tr.J,ol Vet.andAnımal

sc.,

20:79-87.

Sharma,D N and Ohingra.L O.(1979),Anatomyol me ju-gular vens olbulla.lo.The Haryana vetemenarı. Jore.VOL XViii,NO.1,1-7.

Sehummer,A.,Wilkens,H.,VoImert\aus,B" veHabermetıI,

KH. (1981). The circulatoıy system the skin and the

co-taneus organs olthedomesticanmaıs

.

ın"TheAnatomyof

the DomesticAnımaıS" VOL.3, 7-223 Verlag P,P.,Berlin • Hamburg,

Schwarz, R.(1959). Artenen and veren am koplder zıege (dissenation).Heorove.

Singh.AP.,Vijay Kumar, ,D. S,Sharma. O.N.Sakai,J, and Nigam,J.M. (1985).Basilarsinusvenography in bullalo

cal-vas. TectıniQue and anatomy. Acfa veterinana (Belgradl.

VOI.35,No.1· 2,6 1-68.

Singh, AP" AI·Badrany.M.S.,Abid,T.A.and Eshou.S,M. (1989).CraniaJ sinus venography in

sreeo

.

IndianJ. Anm seı.59(1):24'28.

Smcıs. M.M.S.and BezlJldenhout,A.J,(1992).Deep

ce-sectionsolttıe veınsolthe bovine head:un published work

byProl.J.MW.Le Roux (192&1991),Orcerstecoot

J

:

Vet

Res.,59:211·218,

Tıpırdamaz S.,Yalçın, H.. Beşotuk, K ve Eken, E.(1999). Ruminanılarda Tap/ardamarlar.S-Ü YaşatmaveGeıışbrme VakhYayınlan-13,Konya.

YalÇı n, H.(1996 ). Akkaraman koyunu ve Ankara keçisinde Cl'anial vec:ervicaikısımıarın verıalan

uzenooe

karşllaŞfırma~ makroanaıomik araştırmalar, Doktora teıı. S Ü Sağlık Bil

Ens.,Konya.

Yalçın H.,Beşoluk K.veTıpırdamaz S (2001).Holstein ırKı

sığırlarda siıusdLlClematrisveekstrakraniallbşkileriüzemde

makroanatomikaraştırmalar,Vet.BiI,Derg,17(2):45·50,

Yalçın, H. veTıpırdamaz, S. (2001). Akkaraman koyunu ve

Ankara keçısınde başın YCıZIek ve dem VenaJarı üzeme

karşılaştırmalımakroanatomik araştırmalar. VelBiIDeıy, 17