‘An Gelir
’görünmez bir mezarlıktır zaman
şairler dolaşır saf saf
tenhalarında şiir söyleyerek
kim duysa / korkudan ölür
-tahrip gücü yüksek-
saatlı bir bombadır patlar
an gelir
^ k
attila Ulum ölür
”^ k
Şair, yazar ve düşün adamını yitirdik
i
c
'1^0“S
‘An geldi’ Attilâ
İlhan veda etti
Türk
edebiyatının usta ismi, yazarım ız Attilâ İlhan (80), kalp krizi sonucu yaşam ını yitirdi. A ttilâ İlhan için yarın saat 10.00’da M ecidiyeköy’deki K analtürk binasında, 11.00’de ise Taksim ’deki A tatürk K ültür M erke- z i’nde tören düzenlenecek. Ilhan’ın cenazesi Teşvikiye C am isi’nde kılı nacak öğle nam azının ardından, Aşiyan M ezarlığı’nda toprağa verilecek.Cumhurbaşkanı
Sezer, Ilhan’ın yapıtlarıyla yaşayacağını vurgulayarak “Kendisinden sonraki kuşaklar için de yol gösterici olmayı sürdürecek tir” dedi. Erdoğan, Baykal, Bakan Koç ve çok sayıda siyasetçi ile sanatçı da Attilâ Ilhan’ın yaşammı yitirmesini kültür, sanat, düşün ve m edya dün yası için büyük bir kayıp olarak değerlendirdiler. ■ 14 ve 15. SayfalardaBir hançer gibi çıkıp gitti
Bir tek
annem için “Annem Yok A rtık’T yazarken gözlerim den akan yaşlar önümdeki sözcükleri görmeme engel oluyor du. Bir kez daha aynı şey... Attilâ Ilhan’ın öldüğüne nasıl ina nabilirim... Bir hançer gibi çıkıp gittiğini... Türk şiirine ‘Du- var’la bir hançer gibi nasıl girdiyse, öyle... Daha nice nice ni ce şiirler... ilk gençliğimizin yağmurlarında bizlerle ıslanan...SAYFA CUMHURİYET
12 EKİM 2005 ÇARŞAMBA
KULTUR
kultur@cumhuriyet.com.trCHP GENEL BAŞKANI DENİZ BAYKAL:
Çılgın Türkler’in
anlaşılmasına
yardımcı oldu
ANKARA (Cumhuriyet Bü- rosu)-CHP Genel Başkanı De niz Baykal, Attilâ İlhanın ölü
münden duyduğu üzüntüyü di le getirirken “Türkiye’nin ulu
sal duyarlılığının gelişmesine,
‘çılgın Türlder’in yaptıkları
nın anlaşılmasına yardımcı ol muş çok değerli bir insandır. Kaybı yazın, kültür, sanat, dü şün ve medya dünyası için çok büyük bir eksiklik, büyük bir boşluk yaratacak” dedi.
Baykal, partisinin grup top lantısında yaptığı konuşmada Ilhan’ın Türk edebiyatının Cumhuriyet döneminde yetiş tirdiği çok seçkin bir yazar ol duğunu vurguladı. Baykal,
“Cumhuriyet döneminin, 2. dünya savaşı dönemi roman tizmini en iyi dile getiren, müt hiş duvarlı, çok değerli bir şair ve romancı aynı zamanda seç kin bir düşünce adamıdır. Ül kesinin sorunlarını sorgulayan, önemli saptamalar yapan ve inançla savunan ve son dönem de yaptığı konuşmalarıyla Tür kiye’nin ulusal duyarlılığının gelişmesine, ‘çılgın Türkler’in yaptıklarının anlaşılmasına yar dımcı olmuş çok de
ğerli bir insandır”
dedi. Attilâ Ilhan’ m ölümünün ardından yapılan değerlendir meler de şöyle: DSP Genel Baş- kamZekiSezer: Ül kemizin yetiştirdiği kitlelere mal olmuş büyük bir şair ve dü şün adamını, Ata türkçülüğün yılmaz savunucusu ve bir ay
dınlanma savaşçısını yitirdik. O; sanatı, görüşleri ve eksilmeyen enerjisiyle Türk ulusuna ve in sanlığa ışık saçan hizmetler vermiştir.
SHP Genel Başkam Murat Karayalçın ve İstanbul Millet vekili Ahmet Güryüz Ketenci:
Şiirimizin, romanımızın ve de düşünce hayatımızın bu büyük kaybını en derin hislerimizi paylaşıyor, bütün Türkiye’ye başsağlığı diliyoruz. Kendi ül kesine, toplumuna, insanına ve toprağına bağlı, aydınlık yüz lü, Cumhuriyetimizin sevgili evladı Attilâ Ilhan’ı unutma yacağız. Cumhuriyetimizin ulu çınarını, devrimci ve demokrat Attilâ Ilhan’ı yaşatacak aydın lık bir Türkiye’nin varlığı tek tesellimizdir.
ANAVATAN Genel Başkanı Erkan Mumcu: Attilâ İlhan;
şiirleri ve romanlarıyla, Türk edebiyat dünyasına yön ver miş, örnek olmuş, dar kalıplar içerisinde değerlendirilmesi ve yorumlanması mümkün olma yan büyük bir düşün adamıdır.
DYP Genel Başkanı Mehmet Ağar: Çok değerli düşünür, ta
rihi doğruyu süzerek ulusçulu ğuna yansıtan değerli yazar ve şair Attilâ Ilhan’ın vefatı hepi mizi derinden üzmüştür. Ata türk düşüncelerini özümseye
rek aydm kimliği ve fikriya tıyla Türkhalkına ışık olan At tilâ İlhan, yazdığı birçok kitap ve şiirle tarihimizdeki müm taz yerini almıştır.
CHP Grup Başkam ekili Ke mal Anadol: Çok yanlı bir sa
nat ve düşün adamıdır. Ömrü nün son yıllarında Cumhuri- yet’te yazdığı yazılar karşıtla rı tarafından bile özenle oku nur ve tartışılırdı. Attilâ İlhan
sadece yazın yaşamının değil, ülkemizin büyük bir kaybıdır.
CHP İstanbul Milletvekili
Nurettin Sözen: Çok üretken,
çok çalışkan bir yazardı. Son yıllarda düşünce inşam olarak kendisini izledik. Kimlikli ve namuslu insanların giderek azaldığı günümüzde eksikliği daha çok hissedilecek.
AKP Şanlıurfa Milletvekili Attilâ Maraş: ‘Yasak Seviş mek’ diye bir kitabı çıkmıştı.
Oradaki şiirleri çok sevmiş tik. Gece koynuma alıp yatar dım o kitabı.
BBP Genel Başkam Muhsin Yazıcıoğju: Türk milleti, ide
alist ve büyük bir insanını kay betmiştir. Ancak, eserleriyle
ve milletimize yaptı ğı büyük hizmetler le, gelecek nesiller O’nu fikirleriyle ya
şatacaktır.
Çankaya Belediye Başkam Prof. Dr. Muzaffer Eryılmaz:
Nice kuşaklan şiirle ri ve yazılanyla var eden büyük adam, sen rahat uyu.
ADD: Türk mil
letinin yeniden uyanışının ve bu uyanışın başat gücü Ke- malistlerin düşünsel önderlerin den Attilâ Ilhan’ı kaybetme nin üzüntüsü içindeyiz. Büyük U sta’ya Tanrı’dan rahmet, Cumhuriyet gazetesi ailesine başsağlığı dileriz. M. Kemal’in yanında rahat uyu.
Yayıncı Ahmet Küflü: Hem
60 senelik arkadaşımı, hem de 40 senedir yayıncı olarak kitap larını yayımladığım bir yazan kaybettim. Türk edebiyatı çok nadide bir inşam kaybetti.
Yazar Mehmet Eınğlu: Cum
huriyetimizin özellikle ikinci yansının en önemli kişiliklerin den biriydi. 12 Mart günü ta nıştık. 3 üniversiteli Demok rat İzmir’deki bürosuna gitmiş tik. “Şimdi göreceksiniz günü
nüzü” demişti. O şuada bazı
solculann 12 Mart darbesi ko nusunda iyimser görüşleri var dı. Gördüğüm en çalışkan in sanlardan biriydi. Ben de çalış kanım, onu bu konuda izledim. Attilâ Ilhan’ı sadece “şair” ve
“yazar” değil, “düşünce ada mı” diye adlandırmak daha
doğru olur. “Şair” ve “ya-
zar”dan öte onları da kapsa
yan ama daha geniş bir tanımın içine konması gereken bir ki şilikti. Soluk gibi bir kişilikti, ancak nefessiz kaldığımız za man yokluğunu hissedeceğiz.
Attilâ İlhan önce çok çalışkan bir adam
dı. Yaşamasına yeniden dikkatle bakarsak bütün saatlerini ayn ayrı yaşadığını gö rürüz. Çok gezi yapması, onun baktığı yeri daha geniş görmesini sağlamıştır. Sanat dünyasında değişik yönleriyle gö rülür, siyasal kişiliği de onu değişik ya şam kıyılarına ulaştırmıştu. Attilâ Ilhan’ın
Atatürk üzerine söylediklerine, yazdık
larına katılmıyorum. Dilerdim ki bu ko nuda ayrı ayrı düşünmeyelim. İlk haberi duyduğum zaman ölü bulunması olayı beni çok üzmüştür. Ö lüm ünün acısını bana iki kat duyurmuştur. Hepimiz onu severiz, dilerim bu ona yeter.
GAZETEMİZDEKİ VEDA YAZISI
• • • izin
Arzuhali...”
(...şaka maka, bir yıl daha geçti; ayıptır söy lemesi, elden geldiğince, yaşamakta oldukları mızı, yakın tarihimizin penceresinden bakarak değerlendirmeye, gerektiğinde tartışmaya çalış tık. Anlayana sivrisinek saz, anlamayana davul zum a az!
...bu münasebetle, bir süre için izninizi rica edi yorum; siz de, halkımızın o güzel tabiriyle, ‘ku lağınızı dinleyin’. Birkaç hafta sonra, aynı ka rarlılık, aynı açık sözlülük, aynı gözü peklikle, yeniden tartışmaya başlarız. Kendi hesabıma, yaşadığımız koşullar altında, bunun bir zorun luluk olduğuna inanıyorum.
...‘parola’ VATAN, işareti ‘NAMUS’! aksi tak dirde, sen yoksun; hiçbirimiz yokuz!..)
(Cumhuriyet, 12 Eylül 2005)
YAYIMLANAN İLK ŞtlRl
b a lık ç ı
tü rkü sü
mavi dudaklarında denizin çıplak bacaklı balıkçıların türküsü dalgalar türkümüzü söyler
yeni bir gün doğuruyorken dünya sabah yıldızı parlayıp duruyorken ağları kurutalım çocuklar
balıkçılar hey balıkçılar denize vererek uykularını dalgaları kırıp devirerek toplar gümüş pullu balıklarını denizin
sisli ufkundan sabahın türkülerimizle , uçar gibi geliyoruz
ağları ilk ışıklarda kurutalım çocuklar Attilâ İlhan ‘Yeni Edebiyat ’ gazetesi 1 Birinci Teşrin 1941 Sayı: 23
Yeni şiirin
• • • •
Ahmet Oktay
Attilâ İlhan, Cumhuriyet döneminin önemli şair ve
düşünce adamlarından biriydi. Şiiriyle 1950 kuşağı şairlerinin bir bölümünü etkilemiş, dahası, Garip şi irinin karşısında konumlandırdığı kendi özgün şiiriy le bir bakıma 2. Yeni şiirinin önünü açmıştır. Kuşku suz, yalnız şiirini öne alamayız Attilâ Ilhan’ı değer lendirirken. Onun antiemperyalist, antikapitalist ve Atatürkçü ilkeler doğrultusunda bir sentez arayışını dillendiren düşünce yazılan, her zaman eleştirel oku maya açık önemli bir toplam oluşturmaktadır. Ro mancılığım da bir kalemde bir kenara atmamak ge rektiğini söylemeliyim. Attilâ Ilhan, önümüzdeki yıllarda da tartışılacak, tartışılması gereken üretken bir yazardı. Şunu da eklemeliyim son bir söz olarak, Attilâ, ne yazık ki ölümlerinin ardından TürgutUyar ve Edip Cansever gibi çağdaşlarına kendisinden bek lenmeyen bir haşinlik, kadirbilmezlik, ve değerbil mezlikle bakmıştır.
Son yarım yüzyılın en kavgacı şairi, en tartışmacı düşünce adamı artık yok
A ttilâ Ilhan ö ld ü
‘Benim için
olmuştur ’
İlhan Berk
A ttilâ İlhan benim için hep bir fenom en olm uştur, hep de öyle kalacaktır. N e zam an A ttilâ Ilh an ’ı düşünsem kendi kendim e hep böyle derdim .
Selim İleri
Gerçekten çok üzüldüm. Her ölüm insanı üzüyor ama bu kez bambaş ka. Attilâ İlhan beni adeta elimden tutup yazar yapan kişiydi. 40 yıl sürmüş, çok güzel anılarla bezen miş bir dostluğumuz vardı. Onun yokluğunu bütün hayranları gibi bende çok hissedeceğim. Attilâ Il han’la birlikte edebiyatımızda bir devrin kapandığını düşünüyorum.
Arif Damar
Attilâ Ilhan’la aynı yıl doğduk, tabii başka kentlerde.
Benim gençlik arkadaşımdı. Attilâ Ilhan’ı tanımadan ön ce CHP’nin düzenlediği şiir yarışmasında Cahit Sıt
kı’nın ardından ikinci olduğunu hatırlıyorum. O yarış
mada Dağlarca da üçüncü oldu. Genç yaşta bu ona bü yük ün sağladı. Onun ilk şiirini 1941 ’de Yeni Edebiyat Deıgisi’nde okumuştum. Çok yetenekliydi, Çok iyi bir j şairdi, çok çalışkandı. Çeşitli konularda kitaplar, yazı lar yazdı. Hatta ‘Duvar’ kitabını Nâzım Hikmet hapis hanede görüyor, ayrıca Attilâ Ilhan’ı en çok beğendiği şairler arasında sayıyor. Kendisiyle 1949’da tanıştık, hava değişimiyle askerde İstanbul’a gelmiştim. Pan- galtı’da Suna Pastanesi’nde tanıştık. Aynı gün Ilhan
Berk de oradaydı. Attilâ İlhan, henüz yayımlanmamış
olan ‘Sokaktaki Adam’ romanmdan parçalar okudu ba na. Sonra ŞükranKurdakul’un Gümüşsuyu’ndaki Ataç Kitabevi’nden ‘SislerBulvan’nın çıktığını hatırlıyorum. sağlık sorunlan ve
doktorlarının uyarıları nedeniyle gazetemizdeki yazılarına kısa bir süre önce veda etmişti ve üzerinde çalıştığı rom anı
“Gazi Paşa”’nm,
önüm üzdeki ay İş Bankası Kültür Y ayınlarından çıkacağı açıklanmıştı. İlhan son olarak, K analtürk’teki sohbetlerinin yanı sıra Bilgi Y ayınlarından çıkan “Bir
Millet Uyamyor” dizisinin
de editörlüğünü yapıyordu.
İstanbul Haber Servisi - Bir
şiirinde “An gelir, Attilâ
İlhan ölür” demişti. O an,
önceki gün geldi. Ünlü şair, yazar ve düşünür Attilâ
Ilhan (80), K anlıca’daki
evinde saat 22.15’te geçirdiği kalp krizi sonucu aram ızdan ayrıldı.
Gazetem iz yazarı Attilâ Ilhan son nefesini kardeşi
Çolpan İlhan, yeğeni Kerem Alışık ve asistanı Belin Sarmaşık’ın
kollarında verdi. Attilâ
aşarken yaratmış bir şairdi
Attilâ İlhan, Türk edebiyatına damgasını vuran şiirlerinin yanı sıra senaryoları, “Hangi” soru suyla başlayan serisi, Ulusal Kur tuluş Savaşımıza ve Cumhuriyet ta rihine ilişkin araştırma ve incele meleriyle de geniş kitlelerde derin izler bıraktı.
15 Haziran 1925’te İzmir’in Me nemen ilçesinde doğan Ilhan, ilk ve ortaöğreniminin büyük bölümünü, kaymakam olan babasımn görevi nedeniyle İzmir’in yanı sıra Ana dolu’nun farklı ilçelerinde yaptı. İzmir Atatürk Lisesi 1. sınıf öğren- cisiyken mektuplaştığı bir kız ar kadaşına yazdığı Nâzım Hikmet şiirleriyle yakalandığı için, 1941 yılında 16 yaşındayken tutuklandı ve okuldan uzaklaştırıldı. Üç haf ta gözaltında kalan Ilhan, 2 ay ha pis yattı. Ilhan, “Türkiye’nin hiçbir yerin
de okuyamayacağına” dair belge verilin
ce, öğrenimine ara verdi. Danıştay kara rıyla 1944 yılında okuma hakkını yeni den kazanınca İstanbul Işık Lisesi ’ne kay doldu. Lise son sınıftayken CHP Şiir Ar- mağam’nda “Cebbaroğju Mehemmed” şi iriyle ikincilik ödülünü, pek çok ünlü şa iri gende bırakarak aldı. Daha sonra kay dolduğu İstanbul Üniversitesi Hukuk Fa- kültesi’ndeyken “Yığm veGün” gibi der gilerde şiirleri çıkmaya başladı, 1948’de ilk şiir kitabı “Duvar”’ı kendi olanakla- nyla yayımladı.
1949’da üniversite ikinci sınıftayken
“Nâzım Hikmet’i kurtarma hareketi ne” katılmak üzere gittiği Paris’e,
1951’de “Gerçek” gazetesindeki bir yazısından dolayı kovuşturmaya uğra yınca, yeniden gitti. Türkiye’ye döndük ten sonra Hukuk Fakültesi’ne devam etti, ancak son sınıfta gazeteciliğe baş layınca, öğrenimini yarıda bıraktı. 1953’te Vatan gazetesinde sinema eleş tirileri yazmaya başladı.
Sekiz yıl İzmir’de kaldığı dönemde Demokrat İzmir gazetesinin başyazarlı ğını ve genel yayın yönetmenliğini yü rüttü. 1957’de askerliğini Erzincan’da mu habereci olarak yaptı. 1973’te Bilgi Ya yınevi’nin danışmanlığını üstlenerek An kara’ya taşındı. 1981 yılına kadar Anka ra’da yaşadı, “Fena Halde Leman” ad lı romanını tamamladıktan son ra İstanbul’a yerleşti. Ga zeteciliğe Milliyet ve Gelişim Yayınları ile devam etti, Güneş ve Meydan gazete lerinde yazdı, 1996 yılında gazetemizde
yazmaya başladı. Yazarlığının ya nı sıra yıllarca TRT 2’de, son olarak da Kanaltürk’te haftada bir gün “Attilâ İl-
han’la Sohbet” programında izleyicileriy
le buluşmaktaydı.
Şiir kitapları:
Duvar, Sisler Bulvarı, Yağmur Kaçağı, Ben Sana Mecburum, Bela Çiçeği, Yasak Sevişmek, Tutuklunun Günlüğü, Böyle Bir Sevmek. Elde Var Hüzün, Korkunun Kral lığı, Ayrılık
Sevdaya Dahil, Kimi Sev sem Şensin.
Romanlan-Öyküleri:
Sokaktaki Adam, Zenciler Birbirine Benzemez, Kurtlar Sofrası, Aynanın içindeki ler, Bıçağın Ucu, Sırtlan Pa yı, Yaraya Tuz Basmak, Der- saadet’te Sabah Ezanları, O Karanlıkta Biz, Fena Halde Leman, Haco Hanım Vay, Allahın Süngüleri, Yenge cin Kıskacı.
Denemeleri- Anılan:
Abbas Yolcu, Yanlış Ka dınlar Yanlış Erkekler, Anı lar ve Acılar, Hangi Sol, Hangi Batı, Hangi Seks, Hangi Sağ, Hangi Atatürk, Hangi Edebiyat, Hangi La iklik, Hangi Küreselleşme.
Senaryolan:
Senaryolarında ilk yıllarda Ali Kapta-
noğlu adını kullanan İlhan’ın en ünlü se
naryoları Sekiz Sütuna Manşet, Kartal lar Yüksek Uçar, Yann Artık Bugündür, Yıldızlar Gece Büyür. Ayrıca Şoför Ne- bahat, Yalnızlar Rıhtımı, Devlerin Öfke
si film lerinin d e senaryolarım yazm ıştı.
Attilâ Ilhan’ın Defteri:
Gerçekçilik Savaşı, ikinci Yeni, Faşiz min Ayak Sesleri, Batı’nm Deli Göm leği, Sağım Solum Sobe, Ulusal
Kültür Savaşı, Sosyalizm Asıl Şimdi, Aydmlar Savaşı, Ka
dınlar Savaşı.
Cumhuriyet Söyleşile ri:
Gazetemizdeki söy leşilerini topladığı, Bir Sap Kırmızı Karanfil, Ufkun Arkasını Görebil mek, Sultan Galiyef, Dö nek Bereketi.
Çevirileri:
Kanton’da isyan (Malra- u x ’dan), Umut (Malra- ux’dan), Basel’in Çanları
(Aragon’dan) Fazıl Hüsnü Dağlarca
‘İlhan
benim
gençlik
arkadaşımdı ’
B ü tü n
sa a tlerin i
a y n a y n
ya şa rd ı
‘A n Gelir’“görünmez bir mezarlıktır zaman
şairler dolaşır sa f sa f tenhalarında şiir söyleyerek kim duysa /
korkudan ölür -tahrip gücü yüksek-saatlı bir bombadır patlar
an gelir attilâ ilhan ölür"
İlhan için perşem be günü saat 10.00’de
M ecidiyeköy’deki K analtürk binasında, saat 11,00’da Atatürk Kültür M erkezi’nde düzenlenecek
törenden sonra cenazesi Teşvikiye C am isi’nde kılınacak öğle nam azının ardından, Aşiyan
M ezarlığı’nda toprağa verilecek. Attilâ Ilhan,
12 EKİM 2005 ÇARŞAMBA CUMHURİYET SAYFA
KÜLTÜR
kultur@cumhuriyet.com.tr‘Şiirimizin yeri benim gönlümde Orhan Veli ve Nâzım ’m şiirlerinin yanındadır’
Bir hançer gibi çıkıp gitti
Ben Sana Mecburum
Ben sana mecburum bilemezsin '■ Adım mıh gibi aklımda tutuyorum
Büyüdükçe büyüyor gözlerin Ben sana mecburum bilemezsin
f İçimi seninle ısıtıyorum
Ağaçlar sonbahara hazırlanıyor Bu şehir o eski İstanbul mudur? Karanlıkta bulutlar parçalanıyor Sokak lambaları birden yanıyor Kaldırımlarda yağmur kokusu Ben sana mecburum sen yoksun Sevmek kimi zaman rezilce korkudur İnsan bir akşam üstü ansızın yorulur i
Tutsak ustura ağzında yaşamaktan Kimi zaman ellerini kırar tutkusu Birkaç hayat çıkarır yaşamasından .
Attilâ Ilhan
J
ATAOL BEHRAMOĞLU
B ir tek annem için “Annem Yok
A rtık ” ı yazarken gözlerim den akan
yaşlar önüm deki sözcükleri görm em e engel oluyordu.
Bir kez daha aynı şey...
Attilâ Ilhan’ın öldüğüne nasıl ina nabilirim...
Onun artık yaşamadığını nasıl kabul edebilirim...
Bir hançer gibi çıkıp gittiğini... Türk şiirine ‘Duvarda bir hançer gi bi nasıl girdiyse, öyle...
‘Sisler B ulvarı’, ‘K aptan’, ‘Ben Sana M ecburum ’
, ‘Emperyal O teli’, ‘Yağmur K a çağı’, ‘Üçüncü Şahsın Şiiri’...
Daha nice nice nice şiirler...
İlk gençliğim izin yağm urlarında bizlerle ıslanan...
Esrik akşam larım ızın, ilk aşklarım ı zın, ilk gönül kırgınlıklarım ızın yol daşları...
Alıp başım ızı gitme duygularımızı
ateşleyen...
Attilâ Ilhan’sız İzm ir İzm ir değil... A ttilâ Ilhan’sız İstanbul öksüzdür... Attilâ Ilhan’sız P aris’i ne yapayım... Yaşamımda ne çok şey onun şiiriy le ilgili...
Kuşakdaşlarım ın pek çoğu için de olduğu gibi...
“ Uzaktaki beyaz kadın” imgesini
bize kazandıran odur...
Uykusuz, yalnız gecelerim izde, öz lem iyle bizi sıcak tutan...
Yetmiş yaşında yazılan ‘Ayrılık Sev
daya D ahil’, hiç kuşkusuz, hepim izin
ustası N âzım ’ın son yıllarının ürünü
‘Saman Sarısı’ kadar değerli ve eşsiz
dir...
Attilâ Ilhan olm asa benim hiçbir şi irim yazılmış olamazdı...
En çok sevilen şiirlerim in bir yerin de onun şiirinin tadı, kokusu da var dır...
Kişisel olarak çok az karşılaşıp gö rüştük...
A nkara’da hem en hem en hiç...
İstanbul’da, son yıllarda, birkaç kez...
Belki biraz benim çekingenliğim den...
Yine de bu birkaç görüşmede onun şiirine duyduğum sevgiyi, kişiliğine hayranlığım ı kendisine söyleyebildi ğim için mutluyum...
Attilâ Ilhan benim en büyük ustam- dı.
Onun şiirinin yeri benim gönlümde,
Orhaıı Veli’nin ve N âzım ’m şiirinin
yanındadır...
“ Sarm aşıkları duyuyor musun rüzgârda...”
Sevgili usta...
“ Yorgun başını üşümüş yastığına koyuyor musun
Uyuyor m usun?” ...
Şimdi artık bir zaman, bunları senin için de bizler yapacağız...
Ekrandaki sözcükler bir kez daha sislenip bulanıklaşıyor...
İstanbul 11 Ekim 2005
Yarınlar için de büyük kayıp
Server TanllllAttilâ Ilh a n ’ın şahsında, çağdaş Türk şi iri, en büyük temsilcilerinden birini kaybet ti. O, şiire, dil ve temalar halamından zengin imkânlar sağladı; şiiri, bir yerden alıp bir bü yük ufka götürdü. Romanı için söyleyecek lerimiz de, yücelticidir. Attilâ Ilhan için, sa dece edebiyatçı yanına bakarak konuşm a malı. O, bir tarih felsefesi de geliştirdi ve on dan bakarken bize ufuklar açtı. Özetle, bir büyük kültür adamımızı yitirdik ve ondan da bize zengin bir miras kaldı.
Mustafa Öne;
Attilâ Ilhan, şiirden romana, toplumbilim den tarihe değin birçok alanda ustaca kalem oynatabilen, Türk yazınına damgasını vur muş, çok yönlü, çok renkli kişilerden biridir. Onun özellikle şiirimizin gelişimine katkıla rı unutulamaz. Şiirimizi kendi imge alanı doğ rultusunda yeniden yapılandırdığı söylenebi lir. Bu da her kesimden insanın şiirlerini sev mesini sağlamıştır. Önemli işlevlerinden biri de kavşakta durup, genç kuşaklara, yeni baş layanlara şiire açılan yollan göstermesidir. Bu yüzden ölümü yalnızca bugünküler için değil, daha doğmamış kuşaklar için de büyük kayıp.
Sennur Sezer
Attilâ Ilhan’ın ölümü yalnızca bir şairin ölü mü değil. Bir Kuvvayı Milliyecinin, bir fikir kavgacısının, bir tartışılan romanların yazan da öldü. O, bir şiirinde “Attilâ Ilhan ölür” demişti. Ama bu kadar kalabalık bir kadroyu kaybedeceğimizi düşünmememişti. Kaybının büyüklüğünü daha sonra daha iyi anlayacağız.
Adnan Özyalçıner
Attilâ Ilhan’ın ölümüyle şiirimizin, roma nımızın, düşünce yaşamımızın bir yanı çök tü. Bir kolumuz kesilmiş gibi oldu. O kol İs tanbul’du, Türkiye’ydi, dünyaydı... Attilâ Il han şiirimize yeni bir söyleyiş getirmiştir. Bu söyleyişte geleneksel, halk ve divan edebiya tından çizgiler olduğu gibi, çağdaş edebiya tın en uç noktalarını şiirimize aktarıp gelişme mizi sağlayan bir şairdi. Toplumla bireyi, bi reyle toplumu derinlemesine kavrayıp ortaya koyan bir şair, bir düşünce adamıydı. Edebi yatımızın başı sağ olsun.
Mücap Ofluoğlu
1947’de bir şair tanıyorum, adı Attilâ Ilhan, 22 yaşlannda, zekânın, coşkunun etkileyici bir şairi olarak çıkıyordu yazın dünyasına. Bir yıl sonra ‘Duvar’ adlı şiir kitabını ‘Arkada
şım M ücap’a’ diye imzalamıştı, tarih
8.3.1948... 1946’da Halk Partisi’nin şiir yarış masında Cahit Sıtkı'nın ‘35 Yaş’ şiirinden sonra ikinciliği kazanmıştı, ‘Cebbaroğlu Me-
hemmed Bey’ adlı şiiriyle. Üçüncülüğü de ‘Çakır’ın Destanı’ şiiriyle Fazıl Hüsnü Dağ larca almıştı. Attilâ, daha çok kendi çevresi
ni kendi oluşturan, herkese pek sokulmayan, gözlüklerinin ardından ortalığı yoklayan, göz lemci, ciddi bir kişiliğin sahibidir. Meyhane lerde pek görünmez, görünse de kendine ya lan arkadaşlarıyla olur, sosyal ve şiirsel konu larda söyleşirken arayıcı karakterini yansıtır dı. Başta İzmir, sonra İstanbul ve Ankara... Yaşayıp tanıdığı, sevdiği kentlerdir, iki kez gi dip öğrenim için uzunca kaldığı Paris, kültü rüne çok şey katmıştır. Bazı şiirlerinde Paris lidir... Beyoğlu’ndaki Baylan Pastanesi, genç arkadaşlarıyla edebiyat alamnda görüş alışve rişinde bir çeşit kulüpleri olmuştur. Ölümünü TV’de duyunca çok üzüldüm, çok şaşırdım. Benden gençti, ama 80 yaşma gelmişti. Nur içinde yatsın, sevenlerinin başı sağ olsun...
Aydın Hatlpoğlu
Attilâ Ilhan bizim hocamızdı, ağabeyimiz-
di. Onun sofrasında bulunmak bile bir onur du. Biz onun öğrencileri gibi oturduk masa sında. Her sohbetinden pay çıkarılan bir ağa beydi. Başımız sıkıştığında kapışım çalacağı mız bir ağabeyimizdi. Gazete yazılarına ara verdiğini duyurduğunuzda içim burkuldu. Yi ne de kötüye yormak istemedim. Geçici bir şey olduğunu düşündüm. Şükran Kurdakul ve Attilâ Ilhan bizim kuşağımızın iki hocasıy dı. Yetim kaldık diye düşünüyorum.
Enver Ercan
Türk şiiri kitlelere mal olmuş büyük bir şa irini yitirdi. Şiir ve edebiyat üzerine söyle dikleri, yazdıkları kadar Türkiye ve dünya po
litikaları ile aydınlar üzerine kaleme aldıkla rıyla da hep dikkat çekti, gündem yarattı, tar tışıldı. Edebiyat dünyasına adım attığı günden bugüne kadar özellikle şiirde belirleyici rol oynadı. Ondan etkilenmemiş kuşak, şair yok gibidir. Cumhuriyet dönemi şiirini o olmadan ne açıklayabiliriz, ne de yerli yerine oturtabi liriz. Attilâ Ilhan, efsanesini yaşarken yarat mış bir şairdi.
Cengiz Bektaş
Attilâ Ilhan gerçek bir eski tüfektir. Sonu
na dek Türkiye’dir. Daha lise öğrencisiyken yaşamı karartılmak istendi. Nâzım gibi onu da yenemediler. Yenik düşmek şöyle dursun, küsmedi ülkesine... Hep sevdi ülkesini... Şi iri, bizim üniversite yıllarımızda bütün genç leri saran bir olaydı. Ezberlendi... Hem ken dini hem birkaç kuşağı yetiştirdi, geliştirdi... Onun şiirleri birer bestedir. Kendine özgü mü ziğini bulmuştur. Türk şiirinde kendi yapısı nı, ortamım, kentini kurduğu açıktır. Cengiz
Ilhan’a, Çolpan Ilhan’a, Kerem’e, herkese
başsağlığı diliyorum...
Nezihe Meriç
Sevgili Attilâ, kardeşim, (bana hep karde şim diye yazardın) bu olmuyor ama. Hepiniz gidiyorsunuz. Neden böyle yapıyorsunuz. Ben ağlayan biriyim. Hanginize ağlayacağıma şaş tım. Hele bu yıl! Hele bu iki yıl! Olmaz k i! Bi raz ara verir insan. Cumhuriyet okurları seni çok seviyordu. (Sen boş ver boş kafalıları. Ne demiş bizden öncekiler, ayinesi iştir kişinin,
dememişler mi...) Okuyan, öğrenmeye çalı şan gençler de öyle. Onlar da seni dikkatle iz liyorlardı. Birtakım kimselerin itirazları ola bilir, ama, bunun için okumak öğrenmek ge rekiyorsa, sen onları ne güzel dürtüklüyordun. Kasketin de çok yakışıyordu. Kaşkollar,o ‘şık’ kazaklar, ceketler. İnan gençler seni beğeni yordu. Yaşlı bir adam değildin, onlar için. N ’apalım! Bu, gelimli gidimli dünya dedikle ri böyle bir şeymiş işte. Çok üzülüyorum. Za ten kederler içindeyim. Önce Salim amcama, soma arkadaşlarımızın hepsine (çok sevdiğim
Sadri Alışık’ı sakın unutma) sevgilerimi, se
lamlarımı söyle. Hepsinin yanaklarından öpe rim. Hadi hoşça kal. İçinizdeki cevher, içiniz deki tanrı sizleri korusun.
Sami Karaören
Yazın dünyamıza çok genç yaşta girmiş, ilk şiirleriyle ilgi odağı olmuş ve ilk ödülüne ka vuşmuştu. Kendine özgü biçemini, üslubunu geliştirerek korudu. Özgün imgelem (tahay yül) gücüne sahipti. Derin ve yüksek duyuş lar yansıtırdı. Yaratıcı ve üretkendi. Ülke ger çeklerini ve toplumsallığı en iyi şekilde yan sıttı yapıtlarında: Şiirde, düzyazılarında ve ro manlarında iddialıydı, ben herkesten ayrı- yım ’cılığa sarılmıştı. Devrimciydi, ama dil devrimine karşıymış tavandaydı. Sözcüklerin Osmanlıcasım kullanması hoşuma gitmezdi, devrimciliğine yakıştıramazdım. Gazi'de ka lıp Atatürk’e neden ulaşamadığına hep şaşır- mışımdır. Hem duygulu hem duygusal dize leri âşık gençlerin dilinde.
Hikmet Altınkaynak
Çok yönlü bir sanatçı, büyük bir şairdi. “ Fe
dailer mangası” saydığı 1940 Kuşağı’nın
kendi deyişiyle “ Genç Takımı” ndandı. 16 yaşından beri verdiği savaşım, toplum içindi. Toplumun aydınlanması, çağdaşlaşması için di. Ulusal kültürün içselleştirilmesi, emperya lizmin oyununa gelmeden, sömürülmeden ko runması, zenginleştirilmesi içindi. Attilâ İl
han gibi bir usta, yalnızca bizim toplumu-
muzda değil, Batı’da da 100 yılda bir zor ye tişir. Özellikle gençlerimiz onun şiirleriyle âşık oldu, onun şiirleriyle hüzünlendi, sevin di... Onun yerinin asla doldurulamayacağını düşünüyor; ailesine, dostlarına, tüm sevenle rine yürekten başsağlığı diliyorum, anısı önünde saygı sevgi ile eğiliyorum.
C U M H U R B A Ş K A N I S E Z E R :
Yapıtlarıyla
yaşayacak
ANKARA/ İSTANBUL (Cumhuriyet) - Cumhur
başkanı Ahmet Necdet Se
zer, ünlü şair,yazar ve düşü
nür Attilâ Ilhan'ın kaybının ardından gazetemizi araya rak başsağlığı diledi. TBMM Başkanı Bülent
Armç, Başbakan Recep Tavyip Erdoğan, Kültür ve
Turizm Bakanı Atilla Koç
ve Adalet Bakanı Cemil Çiçek de birer mesaj göndererek Attilâ Ilhan’ın ölümünden duy dukları üzüntüyü dile getirdiler.
Cumhurbaşkanı Ahmet Necdet Sezer: “Yazın
dünyamızın seçkin ismi Attilâ Ilhan’ın vefa tından büyük üzüntü duydum. Şiir, roman ve denemeleriyle ulusumuzun sevgisini kazanan Attilâ Ilhan, yazınımızın usta isimleri arasın da her zaman saygıyla anılacak, geride bıraktı ğı yapıtlarıyla yaşayacaktır. Yapıtları beğeniy le okunan Attilâ Ilhan, kendisinden sonraki kuşaklar için de yol gösterici olmayı sürdüre cektir. Kendisine Tanrı’dan rahmet, ailesine, yazın ve basın dünyamıza başsağlığı dilerim.”
TBMM Başkam Bülent Armç: “Türk edebiya
tının en önemli isimlerinden biri olan Attüâ
İlhan’m hayatını kaybetmesini üzüntüyle öğ
renmiş bulunmaktayım. Kalemini, edebiyatın her alanında ustalıkla kullanan Attilâ Ilhan, geride bıraktığı eserleriyle yaşamaya devam edecektir. Yaklaşık 60 yıl boyunca sanat ve edebiyat dünyasından hiç kopmayan Ilhan, Türkiye dışında da hak ettiği şöhrete ulaşmış bir isimdir. Bu büyük acı dolayısıyla, başta Il han’ın yakınları olmak üzere sanat ve edebiyat dünyamıza başsağlığı dileklerimi iletiyorum.”
Başbakan Recep Tavyip Erdoğan: “Edebiyat
dünyamızın önemli isimlerinden Attilâ îl- han’ın vefatından büyük üzüntü duydum. Ka leme aldığı şiir, roman ve denemeleriyle bü yük bir okuyucu kitlesine sahip olan Attilâ Il han, bıraktığı eserleriyle sevenlerinin kalbinde yaşamaya devam edecektir. Değerli şair ve ya zar Attilâ Ilhan’a Allah’tan rahmet, edebiyat ve basın camiamıza başsağlığı dilerim.”
Kültür ve Turizm Bakanı Atilla Koç: “Gerçek
bir edebiyat ve kültür adamı olan Attilâ Ilhan, şiirleri ve romanlarıyla yaşamaya devam ede cek ve Türk halkının gönlündeki müstesna ye ri koruyarak daima saygı ile anılacaktır.”
Genelkurmay Genel Sekreteri Tümgeneral Sabri Demirezen: Attilâ Ilhan’ın vefatını de
rin üzüntü ile öğrenmiş bulunuyorum. Merhu ma Tanrı’dan rahmet, ailesine sabır diliyorum.
M esaj gönderenler
Eski DSP Milletvekilleri Ahmet Tan ve Ha
şan Metin, emekli diplomat Daver Darende,
Ulusal Eğitim Demeği Genel Başkanı Zeki
Sarıhan, eski Cumhuriyet Savcısı Remzi De mir, AA Genel Müdürü Hilmi Bengi, Cum
huriyet Üniversitesi öğretim üyesi İbrahim
Yalçın, sanatçı İlyas Salman, SODEV Başka
nı Aydın Cıngıl, gazeteci Aydın Olgun, TE MA Başkam Hayrettin Karaca, Ege Üniver sitesi Su Ürünleri Fakültesi Dekan Yardımcısı
Ahmet Erbek, ilkokul Öğretmenleri Sağlık
ve Sosyal Yardım Genel Müdürü Mustafa Çı
nar, Mehmet A kif İlköğretim Okulu öğret
menleri, emekli Astsubay Adnan Çokşen, Doku Sanat Galerisi sahibi Mehmet Kıyat, Belediye-Iş Eğitim Uzmanı Necip Yurdakul, Gazi Üniversitesi Tıp Fakültesi Rodyoloji Bö lüm Başkanı Sedat Işık, BCP Ankara II Yöne- timi’nden Süleyman Dinçel, Emekli General
Osman Özbek ile Onur Oztürk, Demet Erel, Uğurhan Çelik, Şule Türel, Dilek Sın gın da başsağlığı dileklerini ilettiler.
Aziz Kocaoğlu
İzmir
6
sesini’ yitirdi
İzmir Büyükşehir Belediye Başkanı Aziz
Kocaoğlu, Attilâ Ilhan’ın yaşamım yitir
mesiyle İzmir’in de yeri doldurulamaz bir
“sesini” kaybettiğini vurguladı. Kocaoğlu,
yaptığı yazılı açıklamada, Ilhan’ın kaleme aldığı ölümsüz eserleri, şiirleri, senaryoları, tadına doyum olmaz televizyon sohbetleri ve romanlarıyla ülkemizin kültürel ortamını zenginleştiren bir fikir ve edebiyat insanı olduğunu belirterek, şu görüşlere yer verdi: .“Geriye doğru bakıldığında Attilâ Il
han’ın aydın tavrını, ülkemizin sorunları üzerinde beyin gücü gösterme uğraşım, da ha ilk gençlik yıllarından itibaren kolayca tespit etmek mümkündür.
Sıkıntılar yaşamıştır, öğrenim hakkı elin den alınmıştır. Ama o tutarlı çizgisini, ara mızdan ayrıldığı bugüne kadar sürdürmeyi bilmiştir. Cumhuriyetimizin kuruluş dina miklerini çözümleyebilmiş, Atatürkçü çiz gisini hiç terk etmemiş ve bu konudaki has sasiyetlerini eserlerine edebiyatçı çizgisini tahrif etmeden aktarmayı becerebilmiştir. Attilâ Ilhan, İzmirlidir. Bu toprakların de
ğerlerinden ve İzmir’den beslenmiştir. Ken tinden aldıklarını hiç unutmamış, hep İz mirli kalmıştır. İzmir’in, Ege’nin insanı ve kültürü, eserlerine her zaman yansımıştır. Kentimizin basın hayatına ve gazetecilik dünyasına çok emeği geçmiştir. İzmir gaze telerinde yazılar yazmış, gazeteler yönet miştir. Bütün bunlardan dolayı üzüntüm bir kat daha fazladır; çünkü İzmir önemli ve ye ri doldurulamaz bir sesini kaybetmiştir. Kendisine Tanrı’dan rahmet, akrabalanna, dostlarına, sevenlerine baş sağlığı diliyo rum. Hepimizin başı sağ olsun.”
Taha Toros Arşivi
