Millî Parklarımızdan:
T T - SO
i$>9 f
Ç u b u k l u Kor us u ve Sa r a y ı
t--- ---
---
---Paristeki Eyfel Kulesine bir nazire olmak için 304 basamak yüksek
likte bir kulenin yapılmasına 2. Abdülhamit müsaade etmemiştir
--- Y A Z A N : --- "
Lûtfi Arif KENBER
>---M ısır H idivi A bbas H ilm i p aşa ta r a fın d a n inşa e ttirile n sa ra y ve k o ru ; B o- ğaziçinin e n m u te n a sah illerin d en b iri olan Ç u b u k lu d a m uh teşem b ir v a rlık o la ra k B elediyem ize in tik a l etm iştir. K o r u 300 b in m e tre k a re lik b ir sahayı ih tiv a etm ek ted ir. K o ru sahası çok esk i d e n K ızılcık ağ açları m ey v a ve se b zeleri ile m e şh u r ve Y av u z S u lta n Selim ta ra fın d a n y ap tırılm ış b ir bah çe imiş. S ah ild en ikiyüz m e tre y ü k se k lik te inşa edilen sa ra y ın e tra fı geniş b ir p a rk ve zengin ağaç k o lek siy o n ları ile sü slüdür. A bbas H ilm i p aşa K av alalı m e şh u r M eh m e t A li p aşa ailesinden v e e n son M ısır hidivi idi. B abasıda H id iv T evfik p aşa dır. 1877 de İsk en d eriy e şeh rin d e doğ m u ş tu r. 1892 de V iy an ad a ta h sil g ö r m üş ve b ab asın ın v efatı ü zerin e onsekiz y aşın d a H idiv olm uştu. T ü rk le ri ve T ü r- k iy ey i çok seven sa d â k a ti v e nezâketi ile m a ru f b ir d e v le t adam ı idi. H e r sene A v ru p ay a gider, F ra n s a v e İsviçrede kışı geçirir, yazın sah ild ek i y alıd a ve b u sa ra y d a k alırd ı. L ozan ah itn am esin e k a d a r H idiv k alm ış idi. 1944 te A v ru p ad a öl m ü ştü r.
Ç u b u k lu p a rk v e sa ra y ı 1903 y ılm d a tam am lanm ıştı. P a rk ın n lâ n la rm ı y an an ve ta tb ik eden m im a r İsv içreli profesör (A lm an) dır. B u F ra n sız m im a r h a v a n la rın ı da b irlik te g etirm iş v e b ü tü n ağaçları İta ly a n İsviçresinden ve F ra n s a - dan ith al etm iştir. E n n ad id e cam lar K ö k n arlar, S ed irler, T ak sü sler, T ü ja la r ile çiçekli ağ açların en v ai v e bilhassa L âle ağacı ile M an o ly alar b ü v iik b ir k o ru zenginliğini ¿ağlam ıştır. İsviçreli profesör b u p a rk ı ta b iî v e m anzar.ıvi b ir stil ile m ey d an a getirm iş ve sahilde ■ ki k ö şk lerid e M anolyalar ile süslem iştir. H avuzları, k u y u la rı, p a r te r ve k o ru lu k aSac g ru p la rı ile m uh teşem sa ra y ın etrafı görülm eve seza güzelliklerle çe v re le n m iştir. Çiçek kısm ı tam am en bozulm uş o ld u ğ u n d an k o ru b ir o rm a n d u ru m u m an zarası a rzetm ek ted ir. K o ru içinde 100—300 y ıllık m eşe, ıh lam u r, çam ve s e d irle r m e v c u ttu r.
S ah an ın en y ü k sek ve b ü tü n Boğaza h ak im b ir dü zlü ğ ü v a rd ır. B u rası geniş b ir te ra s h alin d e ve m uh teşem saravm b u lu n d u ğ u (cih an n ü m a) sah asıd ır ki. A - ra p m im â rî ta rz ın ın b ir n u m u n esi ve M ı sır u slu b u n a göre inşa edilm iş m e rm e r d en d ö rt köşeli b ir an ıtı a n d ırır. S arav m ici b a şta n b aşa m e rm e r som âki ve k o n g lo m erad an sü tu n la r, m erdivenler, altın
14
yaldızlı, b ro n zlu k u bbe, ceviz p a rk e le r, k rista l cam lı k ap ı ve p en c e re le ri v ard ır. S tig ler m a rk a asansör, H idiv arm ası ile sü slü giriş kap ısı ile k a rş ı k arşıy ad ır. M erm er salo n lard a n b a şk a ikinci k a tta ceviz işlem eli dolap v e ses geçm em esi için d u v a rla ra , b ir ta b a k a p a m u k v e ü s tü - n ed e çok z arif ip ek li k u m a ş ta n ö rtü k ap lan m ıştır. Y a ta k odasının b ir k öşesin de g ard ro p olan b ir dolap b u lu n u y o r k i b u gizli b ir k a p ıd ır b ir o d ad an diğer b ir odaya gizlice geçm ek için y ap ılm ışh r. G erek H idiv p aşan ın gerekse kızı b a y a n ın o d aları y a n ın d a b an y o d aireleri ve tu v a le t b u lu n m a k ta d ır. B u n ların h e r b irin in d u v a rla rı İn g iltered e h u su si o la ra k y ap tırılm ış k ris ta l ü zerin e yağlı b o y alı b ir n ev i çok zarif v e k ıy m etli ta b - lo cu k larla ö rtü lm ü ştü r. B u tab lo cu k lard a h e r nevi av h ay v an ı, h e r tü r lü k u şlar, zengin b ir e r tip o larak â d e ta b ir av k o leksiyonu hissini v erm ek ted ir. A bbas H il m i p aşan ın av m erak lısı o lu şu ve zev k i selim e rb ab ın d an b u lu n m ası b u sü s lem eye yol açm ıştır. P aşa, h e r b ak ım d ın centilm en, ta m g arp lı b ir h id iv idi. S a ra y ın inşasında b in a n ın ta m o rtasın d a b u lu n a n k u le n in çok en te re sa n b ir geçmişi v a rd ır. B u n u P a rk m im arı o lan P ro fesö r (A lm an) m, İsviçrede tah sil eden rah m etli bahçe m im arı k ıy m etli m eslek d aş’m N e cip R am azanoğluna anlatm ıştır. A lm an, o n u n hocası idi.
P lâ n d a k u le n in E yfel k u le sin d e n 4 m et r e d ah a y ü k se k olm asını istey en H idiv, ona göre in şa a ta b aşlatm ış. F a k a t zam a n ın h afiy elerin d en b iri p lan m u h te v iy a tı n ı h e r n asılsa öğrenince h em en Y ıldıza k o şa ra k 2 inci A b d ü lh am id e b ir (ju rn al!) ile :
«A bbas H ilm i p aşa K arad en izd ek i R us donanm ası ile m u h a b e re için 304 basa- m ak lık irtifa m d a b ir k u le in şasın a b a ş ladığı!..» bildirilm iş.
K u şk u su geniş olan p ad işah h em pek sevdiği h id iv i k ırm am ak , h em de b u işi u sta lık la h al etm ek için, b aş k â tip T ahsin paşayı d av etle d u ru m u an latm ış ve :
«A bbas paşay a selam ım ı g ö tü r ve şahane b ir sa ra y inşa e ttirm esin d en m em n u n oldum . A n cak İsta n b u l gibi islâm m göz bebeği o lan b ir h ilâ fe t rıa - k a rrm d a câm ilerin m in â re le rin d e n d aha y ü k se k b ir k u le inşası âlem i islâm ı r e n cide edebilir. Y ap tırılm ak ta o lan k u le n in 152 b asa m a k ta n fazla olm am ası a rz u y u şahânem dir.» dem iş.
A bbas H ilm i p aşa b u ira d e i senive k arşısın d a k u le y i 152 b asam ak lı o larak y ap tırm ıştır. K u len in d ö rt köşesine de b ir e r siperi saika k o y d u rm u ştu r. S arav m b ir kısım dam ı ve sip eri sa ik aların ikisi acele ta m ire m u h taç b ir h ald ed ir. T ü rk i- v en in h u en güzel ve şâhâne saray ın ın dam ı tam am en ç ü rü y ü p çökm eden o n a rılm asın d a z a ru r e t v ard ır.
Kişisel Arşivlerde İstanbul Belleği Taha Toros Arşivi
