*Ege Üniversitesi, Di Hekimli i Fakültesi, Protetik Di Tedavisi Anabilim Dal , )ZM)R.
Bu çal ma, 6. Ege Bölgesi Di Hekimleri Odalar Uluslararas Kongresinde poster bildirisi olarak sunulmu tur.
D HEK ML
Ö RENC LER NDE SOSYAL DURUM LE
ÇÜRÜK VE PER ODONTAL SORUN GÖRÜLME SIKLI I L K S
(EP DEM YOLOJ K B R ÇALI MA)
RELATIONSHIP BETWEEN SOCIAL STATUS, CARIES AND
PERIODONTAL DISORDER PREVALENCE IN DENTAL STUDENTS
(AN EPIDEMIOLOGICAL STUDY)
Ahmet SARAÇO LU* Övül KÜMBÜLO LU* H. An+l HAT PO LU* Atilla USER*
ÖZET
Amaç: Bu çal mada üniversite ö rencileri aras nda kültürel ve sosyal
faktörlerin dental duruma etkisinin ara t r lmas amaçlanm t r.
Gereç ve Yöntem: Ege Üniversitesi Di Hekimli i Fakültesi 1. 2. ve
3. s n f ö rencilerine yönelik geni bir sosyal, kültürel ve dental de erlendirme formu haz rlanm , ayr ca CPITN indeksi ile periodontal durumlar , DMFT indeksi ile çürük prevalans ara t r lm t r.
Bulgular: /statistiksel de erlendirme sonucuna göre 302 ö renciden
294’ünde (%97.4) sa l kl periodontal durum belirlenmi , yaln zca 8’ inde (%2.6) sondlamada kanama ve di ta saptanm t r. Sa l ks z durum son derecede az oldu undan, periodontal durumun sosyal-kültürel yap ile ili kilendirilmesi ve kar la t r lmas olanaks zd r. Çürük prevalans n n de erlendirildi i DMFT indeksi sonuçlar de erlendirildi inde, 47 bireyde (%15.6) çürük di e rastlanmam , geri kalanlarda ise de i ik oranlarda di çürü ü saptanm t r. Çürük saptanan k z ö rencilerin say s erkek ö rencilerden anlaml oranda daha fazlad r. /lçe ve kasabalardan gelen ö rencilerde çürük oran n n ehirden gelenlere oranla daha yüksek oldu u belirlenmi tir. Di lerini günde 2 kez f rçalayan ve di ipi kullanan bireylerde daha dü ük oranda çürük saptanm t r. Tatl ve asitli g da tüketen bireylerde çürük görülme oran daha yüksek olarak belirlenmi tir. Sigara kullanan ve kullanmayan bireyler aras nda çürük görülme s kl aç s ndan anlaml farkl l k gözlenmemi tir.
Sonuç: Tan ve tedavi planlamas nda rehberlik yapabilecek epidemiyolojik çal mada özellikle çürük indeksi ile sosyal ve kültürel durum aras nda ili ki oldu u göze çarpmaktad r.
Anahtar kelimeler: DMFT indeksi, CPITN indeksi, çürük insidans ,
periodontal sorun, epidemiyoloji
SUMMARY
Purpose: The aim of this study was to investigate the effect of social status,
caries and periodontal disorder prevalence between dental students.
Material and Methods: An epidemiological research study was
therefore planned, where a comprehensive social, cultural and dental assessment form was prepared for the first, second and third grade students of Ege University School of Dentistry, their periodontal health and caries prevalence were also evaluated by using CPITN and DMFT index, respectively.
Results: According to the results of statistical analysis, a healthy
periodontal status was observed in 294 of 302 students (97.4%), while bleeding on probing and calculus were observed in only 8 students (2.6%). As the prevalence of poor periodontal health was extremely low, it was not possible to compare and relate the periodontal status with social-cultural structure. According to the results of DMFT index for caries prevalence, no caries were detected in 47 subjects (15.6%), while other subjects had carious lesions of varying levels. The rate of female students with caries was significantly higher than those of male students. Caries prevalence in students from towns and districts was observed to be higher than those of students from cities. Lower levels of caries prevalence were seen in subjects who regularly brush their teeth twice a day and use dental floss. No significant differences were found between smokers and non-smokers, with respect to the rate of tooth caries. Caries prevalence was higher in those sweet and acidic food consumer subjects.
Conclusion: The correlation between caries incidance and social,
cultural status is found to be significiant in this epidemiological study that guides diagnose and treatment planning.
Key words: DMFT index, CPITN index, caries prevalence, periodontal
problem, epidemiology
G R
A z di sa l ile ilgili epidemiyolojik ara t rmalar toplumumuzdaki di sa l sorununun önemini ortaya
koymaktad r.1-5 Bu konuda al nmas gereken koruyucu önlemler ve di sa l n n önemi ve gereklili inin belirtilmesi toplumun bilinçlendirilmesinde önemli rol oynamaktad r.6-8
Genel olarak a z ve di hastal klar n n da l m ve prevelans düzeyi son 20 y lda de i iklik göstermi tir. Endüstriyelle mi bat toplumlar nda di çürü ü ve di kayb prevelans n n yüksek oldu u görülmü , ancak son y llarda a z-di sa l n n öneminin kavranmas ile birlikte di çürü ü ve di kayb prevelans dü meye ba lam t r.9,10
Di çürü ü prevelans nda, geli mi ülkelerde azalma görülmesine kar n, geli mekte olan ülkelerde art görülmektedir. Hem geli mi , hem de geli mekte olan ülkelerde çürük durumu ülkeden ülkeye, ülke içinde bölgeden bölgeye de i iklik göstermektedir.11,12
Toplumlar n ya am biçimlerindeki de i iklikler, a z sa l hizmetlerinin etkili olarak kullan lmas , koruyucu programlar n uygulanmas , bireysel düzenli koruyucu yöntemlerin ve florlü di macunlar n n kullan m a z sa l ndaki olumlu de i liklerin nedenleri aras nda gösterilebilir. Geli mekte olan ülkelerde ise, koruyucu programlar n hayata geçirilmemi olmas nedeniyle, kötü a z di sa l sonucu olu an problemler görülmektedir.13,14
Epidemiyolojik çal malar n kurumlara ve ki ilere verdi i bilgiler nda, tan ve tedavide daha iyi sonuçlar al nmaktad r. Bundan yola ç k larak kapsaml bir epidemiyolojik ara t rma planlanarak, Ege Üniversitesi Di Hekimli i Fakültesi 1. 2. ve 3. s n f ö rencilerine yönelik geni bir sosyal, kültürel ve dental de erlendirme formlar haz rlanm , ayr ca CPITN indeksi ile periodontal durumlar , DMFT indeksi ile çürük prevalans incelenmi tir.
GEREÇ ve YÖNTEM
Ege Üniversitesi Di Hekimli i Fakültesinde ö renimlerini sürdüren 1. 2. ve 3. s n flarda okuyan 302 ö renci üzerinde epidemiyolojik çal ma planlanm t r. Bu amaçla düzenlenmi anket formu ö renciler taraf ndan doldurulmu tur. Anket haz rlan rken daha önceden yap lm epidemiyolojik çal malardan yararlan lm t r.15,16 Ankette
ö rencilere a a daki sorular yöneltilmi tir:
ANKET A- Ki inin kendisi dolduracakt r.
1) Ya n z
a. 17-20 b. 21-25 2) Cinsiyetiniz
a. Kad n b. Erkek
3) Mezun oldu unuz okul
a. Özel okul b. Anadolu-Fen lisesi c. Devlet lisesi 4) Geldi iniz yer
a. Büyük ehir (Nüfus:1 milyon ve üzeri) b. Gehir (Nüfus: 100 bin ve üzeri)
c. )lçe (Nüfus: 10 bin ve üzeri) d. Kasaba (Nüfus:2 bin ve üzeri)
5) Geldi iniz yerin bulundu u bölge
a. Ege b. Marmara c. Karadeniz d. Akdeniz e. )ç Anadolu f. Do u Anadolu g. Güneydo u Anadolu 6) Annenizin e itim durumu
a. )lkokul b. Ortaokul c. Lise d. Yüksek okul-Üniversite e. Doktora ve üstü 7) Baban z n e itim durumu
a. )lkokul b. Ortaokul c. Lise d. Yüksek okul-Üniversite e. Doktora ve üstü
8) Kaç karde siniz?
a. 1 b. 2 c. 3 d. 4 e. 4’ten fazla 9) Ailenizin ortalama ayl k geliri
a. Dü ük (500 YTL ve alt ) b. Orta (500 YTL-2 Bin YTL) c.Yüksek (2 Bin YTL ve üzeri)
10) Ba l oldu unuz sa l k kurumu
a. SSK b. Ba -Kur c. Emekli Sand d. Özel 11) Anne ve baban z sizin di sa l n z ile ilgileniyor mu?
a. Evet b. Hay r
12) Di lerinizi hangi s kl kla f rçalars n z? a. Günde 2 kez b. Günde 1 kez c. Gün a r d. Çok seyrek e. Hiç f rçalamam
13) Di f rçan z hangi s kl kla de i tiriyorsunuz? a. 3 ayda b. 6 ayda c. 1 y lda d. 2 y lda 14) Di ipi veya ara yüz f rças kullan yor musunuz? a. Hay r b. Çok seyrek c. S k kullan r m 15) Sigara kullan yor musunuz?
a. Kullanmam. b. Günde 10 adet c. Günde 20 tane d. Günde 20 taneden fazla 16) Sistemik bir rahats zl n z var m ? a. Kalp b. Geker c. Tansiyon d. Di er (………)
17) Sürekli kulland n z bir ilaç var m ?
a. Hay r b. Evet
(Belirtiniz...) 18) Beslenme al kanl n zda tatl ( eker, çikolata vb.) tüketiminiz ne orandad r?
a. Hiç b. Az c. Orta d. Çok fazla 19) Beslenme al kanl n zda asitli içecekler (kola vb.) tüketiminiz ne orandad r?
a. Hiç b. Az c. Orta d. Çok fazla 20) Sa l kl beslendi inize inan yor musunuz?
a. Hay r b. Bazen c. S kl kla d. Tümüyle 21) )lk defa di hekimine kaç ya nda gittiniz?
a. 0-10 b. 11-20 c. 21-25 22) A a daki tedavilerden hangisi size uyguland ?
a. Fissür örtücü b. Dolgu c. Di eti tedavisi d. Di çekimi e. Protez
23) Di tedavisinden korkuyor musunuz? a. Hiç korkmam b. ) neden korkar m
c. Kandan korkar m d. Ac duymaktan korkar m 24) Sizce genel sa l n z nas l?
a. Mükemmel b. Çok iyi c. )yi d. Orta e. Zay f
25) Genel olarak a z sa l n z nas l buluyorsunuz?
a. Mükemmel b. Çok iyi c. )yi d. Orta e. Zay f
PER ODONTAL DURUM (CPITN)
17 16 11 26 27 47 46 31 36 37
Skorlama:
4: 6 mm’den derin cep var. 3: 3.5-5.5 mm aras s cep var.
2: Di ta var, iyatrojenik marjinal irritasyon var. 1: Sondlamada kanama var, di ta yok.
0: Sa l kl .
ÇÜRÜK PREVALANSI (DMFT-DMFS) D: Çürük (kronlu di ler de ayn kategoride) M: Kay p
F: Dolgu T: Di
S: Yüzey (Premolar/molar=5, Ön Di ler=4)
17 16 15 14 13 12 11 21 22 23 24 25 26 27 47 46 45 44 43 42 41 31 32 33 34 35 36 37 DMFT: D__________ M____________ F__________ == ____________ DMFS: D__________ M____________ F__________ == ____________ BULGULAR
Tek yönlü varyans analizinde p<0.05 de erine göre istatistiksel olarak anlaml fark bulunan gruplara, post hoc testlerinden Bonferroni çoklu de erlendirme testi uygulanm t r. De erlendirme sonucuna göre 302 ö renciden 294’ünde (%97.4) sa l kl periodontal durum belirlenmi , yaln zca 8’inde (%2.6) sondlamada kanama ve di ta saptanm t r. Sa l ks z durum son derecede az oldu undan, periodontal durumun sosyal-kültürel yap ile ili kilendirilmesi ve kar la t r lmas olanaks zd r. Çürük prevalans n n de erlendirildi i DMFT indeksi sonuçlar na göre; 47 bireyde (%15.6) çürük di e rastlanmam , geri kalanlarda ise de i ik oranlarda
di çürü ü saptanm t r. Çürük saptanan k z
ö rencilerin say s erkek ö rencilerden anlaml oranda daha fazlad r. )lçe ve kasabalardan gelen ö rencilerde çürük oran n n ehirden gelenlere oranla daha yüksek oldu u belirlenmi tir. Di lerini günde 2 kez f rçalayan ve di ipi kullanan bireylerde daha dü ük oranda çürük saptanm t r. Tatl ve asitli g da tüketen bireylerde çürük görülme oran daha yüksek olarak belirlenmi tir. Sigara kullanan ve kullanmayan bireyler aras nda çürük görülme s kl aç s ndan anlaml fark gözlenmemi tir.
TARTI MA
Uygarl n geli imi ile artan a z-di sorunlar günümüzde toplumlar için önemli say labilecek boyutlara
ula m t r. Günümüzde birçok besinin çürük yap c özelliklere sahip olmas , konserve türü, çok pi mi ve yumu ak olmalar çürük say s nda ve periodontal hastal k say s nda belirgin bir art a neden olmaktad r.17
Kronik hastal klar ve yaralanmalar, genel sa l m z olumsuz yönde etkilemektedir. Ayr ca i sizlik, enflasyon, aile gelirindeki dü ü , di hekimli i hizmetlerinin kamudan çok özel sektörce kar lanmas
da toplumun yeterli a z di sa l hizmeti
alamamas na neden olmaktad r. Ya am biçiminin de i mesi ile birlikte hastal klar n olu umu ve yay l m da de i mektedir. Burada etken olarak ya am biçimindeki de i iklikler, diyette ekerin fazla yer almas , sigara, alkol ve tütünün yayg n olarak kullan lmas gösterilebilir. Ya am ekli ile ilgili olan a z-di hastal klar , uygun miktarda flor kullan m ve iyi bir a z hijyeni ile önlenebilir. A z-di hastal klar ülkelerin sa l k politikalar n yönlendirenler için ciddi parasal problemler ortaya ç kartmaktad r. Di çürü ünün tedavisi hem geli mi hem de geli mekte
olan ülkeler için pahal tedavilerdir ve
endüstriyelle mi ülkelerde tüm sa l k için ayr lan kaynak %5-10’nu geçmemektedir. Birey ve hükümet düzeyinde a z-di sa l masraflar , koruyucu programlar n uygulanmas ile azalt labilir.13,14
Bu çal mada sosyo-ekonomik düzey ile a z sa l aras nda istatistiksel olarak (p<0.05) anlaml fark bulunmu tur. Yap lan çal malarda,1,18
sosyo-ekonomik düzeyi dü ük ailelerin çocuklar nda çürük oran , yüksek olan ailelerin çocuklar na oranla daha fazla olarak bulunmu tur ve bu sonuç bizim bulgular m zla paralellik göstermi tir. Sosyo-ekonomik seviyesi dü ük ailelerin çocuklar n n di bak mlar n ihmal etti i görü ü taraf m zca kabul edilmektedir.
Kaynaklarda sosyo-ekonomik düzeyin saptanmas nda kesin kriterlerin bulunamamas nedeniyle çal mam zda, anne baban n e itim durumlar , meslekleri, gelirleri, ailedeki birey say s , konut tipleri, beslenme durumlar göz önüne al narak yap lm t r. Daha önce yap lan çal malar n ço unda ayn yöntemin kullan lmas de erlendirmede bu yolu seçmemizde yard mc olmu tur.15,17,18
Di çürükleri ile ilgili di er önemli faktör, anne baban n, özellikle annenin e itimidir. Samuelson ve Bleonoust19 ebeveyn e itiminin yiyecek seçmede etkin
oldu unu, meyve-sebze tüketimi ile e itim düzeyi aras nda olumlu, tatl ve me rubat tüketimi ile de olumsuz ili ki oldu unu öne sürmü lerdir. Lavelle ve ark.20 çocuklar n di çürüklerinin ailenin gelirinden çok e itim
düzeyi ile yak n ili kisi oldu unu savunmaktad rlar. Sosyo-ekonomik durumu ve e itim düzeyi yüksek ailelerin çocuklar nda di çürü ü bulunma olas l , dü ük ve orta düzeydeki ailelerin çocuklar na göre daha az olmas ileri sürülen bu fikri desteklemektedir.21,22
SONUÇ
A z di sa l na yönelik koruyucu programlar n ba ar l olabilmesi ancak planlaman n gerçekçi ve do ru bir ekilde yap lmas ile mümkün olabilir. Toplumda a z ve di sa l farkl l k göstermektedir. Bunda, ailevi faktörlerin yan nda çevresel faktörler de büyük rol oynamaktad r. Buradan yola ç karak çal mada di hekimli i fakültesi klinik öncesi ö rencilerinin a z ve di sa l klar ile ailelerinin sosyal ve kültürel durumlar ve al kanl klar aras ndaki ili ki istatistiksel olarak de erlendirilmi tir. De erlendirme sonucunda a z di sa l ile sosyo-ekonomik durum aras nda anlaml fark bulunmu tur. Kesin yarg lara daha çok say da ö renci ve daha geni ara t rmalarla ula labilir.
TABLOLAR
Ö rencinin üniversite öncesi ya ad yerle im biriminin türü Büyük ehir 123 Gehir 114 )lçe 65 Ö rencinin üniversite öncesi ya ad bölge
Ege 118 Marmara 37 Karadeniz 38 Akdeniz 52 )ç Anadolu 40 Do u Anadolu 10 Güney Do u Anadolu 7
Baban n e itim durumu
)lkokul 33 Ortaokul 25 Lise 65 Yüksekokul 179
Annenin e itim durumu )lkokul 76 Ortaokul 21 Lise 97 Yüksekokul 108 Ö rencinin f rçalama s kl Günde 2 kez 230 Günde 1 kez 58 Gün a r 14 Di ipi kullanma s kl Hay r 126 Çok seyrek 137 S k kullan r m 39
Sigara kullanma oranlar
Kullanm yorum 253 Kullan yorum 49 Eeker kullan m Az 60 Orta 175 Çok fazla 67
Asitli içecek kullan m
Hiç 18 Az 87 Orta 141
Çok Fazla 56
KAYNAKLAR
1. Usmen E. Ankara ve köylerindeki ilkokul çocuklar nda di
çürü ü s kl ve bunu etkileyen faktörler. Di Hek Fak Derg 1971; 5: 84-6.
2. Gülhan A, Sandall N, Ak nc T, Üçok Z. )stanbul çevresindeki
korunmaya muhtaç çocuklarda a z ve di sa l . MÜ Di Hek Fak Derg 1985; 8: 68-8.
3. Gülhan A, Ak nc T, Uz M. Çürü ün di yüzeylerine göre
da l m . Türk Di Hek Cem Derg 1984; 3: 41-5.
4. Sandall N, Ak nc T, Sandall T. Süt Di lerinde çürük s kl ve
erken çekim komplikasyonlar n n ara t r lmas . )Ü Di Hek Fak Derg 1980; 14: 201-4.
5. Sandall N, Ak nc T. Çocuklarda süt ve sürekli di lerde çürük
derecelerinin di lere göre da l m ve çürükten korunma çal malar n n birey ve ülke ekonomisine katk lar . )Ü Di Hek Fak Derg 1980; 14: 286-9.
6. Gülhan A, Sandall N, Uz M, Özkan S. Ailenin çocu un di -a z
sa l üzerindeki etkilerinin ara t r lmas . )Ü Di Hek Fak Derg 1982; 18: 170-3.
7. Ak nc T. A z di sa l e itimi. )Ü Di Hek Fak Derg, 1987;
22: 82-5.
8. Bostanc H, Akkaya M, Günhan M. Bir ara t rma nedeni ile okul
öncesi çocuklarda oral hijyen e itimi. TDB 15. Bilimsel Kongresinde (19-26 May s 1984, Marmaris) tebli edilmi tir.
9. Kayal bay H, Akbulut E, Bat rbaygil Y, Tanbo a ). 3-6 ya aras
çocuklarda çürük s kl . )Ü Di Hek Fak Derg 1988; 22: 75-9.
10. Bilgin Z, Aras G, Çetiner S, Özalp N. Ankara’da farkl
sosyo-ekonomik düzeydeki 2-6 ya grubu çocuklarda süt di lerinde çürük s kl ve biberon çürü ü insidans . AÜ Di Hek Fak Derg 1994; 21: 233-6.
11. Ripa LW. Nursing caries: A comprehensive review. Pediatr Dent
1988; 10: 268-79.
12. Louie R, Brunelle JA, Magiore ED, Beck RW. Caries prevalence
in head start children 1986-87. J Public Health Dent 1987; 7: 94-7.
13. Petersen PE, Bourgeois D, Bratthall D, Ogawa H. Oral health
information systems-towards measuring progress in oral health promotion and disease prevention. Bulletin of the World Health Organization 2005; 83: 686-93.
14. Peterson PE. Changing oral health profiles of children in Central
and Eastern Europe-Challenges for the 21st century. IC Digest 2003; 2: 12-3 (International College of Dentists-European Section).
15. K rz o lu Z, Demiröz I. 7-12 ya grubu Erzurum çocuklar nda
sosyo-ekonomik durumun di çürüklerine etkisinin incelenmesi. Hacettepe Di Hek Fak Derg 1983; 3: 195-200.
16. Toprak K. Köylük bölgelerde tedavi hizmetlerini etkileyen
faktörler. Hacettepe Üniversitesi Toplum Hekimli i Kürsüsü doktora tezi, 1969.
17. Gülhan A, Ak nc T, Uz M. 7-15 ya aras ndaki çocuklarda çürük
s kl ve a z hijyeni. )Ü Di Hek Fak Derg 1987; 21: 46-55.
18. Yaz c o lu N, Yaz c o lu B, Ulusoy M, Bumin Ç, Ulusoy N,
Türköz E, Lüle SC, Uzan B, Çetiner S, Tulga F. Ankara’da ilkokul çocuklar nda di sa l konusunda bir prevelans ara t rmas . Bölüm I. TED Ankara Koleji ilk k s m ö rencilerinde di sa l . AÜ Di Hek Fak Derg 1985; 12: 693-706.
19. Samuelson G, Bleonoust HK. An epidemiological study of child
health and nutrition in a Northern Swedish County. Acta Pediatr Scand 1975; 64: 241-5.
20. Lavelle CLB, Lewis DW, Beagrie GS. Summary of symposium
of dental perspectives, international year of the child. JADA, 1980; 100: 79-82.
21. Wierzbicka M, Petersen PE, Szatko F, Dybizbanska E, Kalo I.
Changing oral health status and oral health behaviour of school children in Poland. Community Dent Health 2002; 19: 243-50.
22. Kruger E, Dyson K, Tennant M. Pre-school child oral health in
rural Western Australia. Aust Dent J 2005; 50: 258-62.
Yaz+?ma Adresi:
Dr. Övül KÜMBÜLOVLU Ege Üniversitesi
Di Hekimli i Fakültesi
Protetik Di Tedavisi Anabilim Dal 35100 Bornova / )ZM)R
Tel: 0 232 3880327
Faks: 0 232 3882550
