Eurasian Journal of Veterinary Sciences

(1)

ARAŞTIRMA

"BEŞ

SENELiK UMOR-U BAVTARivE PROGRAMI" ÜZERiNE BiR iNCELEME'

Ayşe MenteşGürler1@

A Study on "Five-Year Program for Veterinary Services"

Geliş

Tarihi

:

20.10.2009

Kahul Tarihi

:

28.10 .2009

Özet:Hayvancılık,tüm dünyada,ulusal düzeydegeliştirilmesigereken stratejik bir sektör olarak kabul edilmektedir. Özelliklesavaş

koşullarındadaha önemli hale gelensalgın hastalıklarnedeniyle,Kurtuluş Savaşısırasındaveteriner hekimlik hizmetleri,14Haziran 192D'de Ankara'da kurulan "umnr-uBaytar iyeDairesi"tarafındanyü rütü l mü ştü r.Cumhuriyetin ilanındansonra,1923yılındatoplanan izmir Iktisat Kongresindealınan kararlarınçerçevesinde , vet erinerhekimliğihizmetlerinin yeniden düzenlenmesiamacıyla,1924yılında

"BeşSenelikUmQr-UBaytariye Prog ramı"hazırlanmıştır. Programdabelirlenen amaçlararasında,hayvan ırkıarının ıslahıve çoğ aı t ı l m al a rı,verimlerininarttırılması,ürünlerinindeğerlendirilmesi,park,pazar,panayırve benzeriyer le rde üreticiyi özendirici ortamya rat ı l m a s ı, salgın hastalıklarınönlenmesi,yet erliveyet enekli elemanyet i şt i ril m es igibi konularbulunmaktadır.

Anahtar Kelimeler:Veteriner Hizmetleri, VeterinerIşleri,Program

Summary:livestock.all overtheworld. need to be developed at nationallevelis considered as a strategic seeter .Especially due to

epidemic diseases which becomes more important in war conditions,veterinary medicine service was conducted by"UmOr-u Baytarlye

Department"whichwas established 14 June 1920 in Ankara.during the War of Independence.After thedeCıarationof the Republic, ızmirEconomyCong resswas collected in 1923. As a part of decisionstaken in thisCongress in the framework ofveterinaryservices with the aim of the reorganization,"FiveYear Program forVeterinary Services"was prepared in 1924.Specified in the program between objectives ,improvementof animal breeds and reproduction, yield enhancement of the product to evaluate ,parks,markets,fairs and other places to encouragingmanufacturers tocreate environment ,epidemic disease prevention,adequate andcompet ent staffto bring up issues such as are available.

Keywords: Vet erinary Services , Vet erinary Affairs,Program

GiRiş

Tüm ça ğ l a rda, hayvanların salgın hastalıkve

diğer doğal felaketler nedeniyle kaybı ekonomik ve hayati sorunlara neden olmuştur. Dünyada bilimsel anlamda veteriner hekimlik eğitimini zorunlu kılan

neden de salgın hayvan hastalıklarıdır. Veteriner hekimlik tarihinin klasik kaynakları, 1762 yılında Fransa'nın Lyon kentinde ilk veteriner okulunun

açılışını, 17.yüzyıl boyunca Avrupa'da büyüksayıda

hayvan kaybına neden olan sığırve ba s ı salgınıarına bağlamaktadır (Bekman,1940;Erk,1978).

Türkiye'de veteriner hekimlik eğitimi, ordunun gereksinimlerine yönelik olarak 1842 yılında başlamış; halk elindeki hayvanların salgın hastalıkları Ile mücadele için gereken veteriner hekimlerin yetiştirilmesi amacıyla askeri okula sivil öğrenci de kabul edilmiştir (Anon, 1880; Bekman,

1940;Erk,1978,Suphi Edhem,1918). ErkveDinçer

(1970), sivil veteriner hekimliği okulunun (1889)

açılışından önce 15 kadar sivil veteriner hekimin mezunol d u ğ u n u bildirmektedir.

Veteriner hekimlik hizmetlerine yönelik ilk kurumsal yapı 1888 yılında kurulan "Umuru Baytariye Müfettişi Umumifiği" ve ilk yasal düzenleme de 29 Kasım 1893 tarihli "Veteriner Merkez Teşkilatı Nizamnamesi" olmuştur (Ali

Rıza,19 24; Bekman,1940).

Salgın hayvan hastalıklarının önlenmesi amacı yla 1893 'de "Zabıta-i Sıhhıye-i Hayvaniye

Komisy onu" kurulmuş ve 18 maddelik "Zablta-i

Sı hh ıye- i Hayvaniye Talimatnamesi" hazırlanarak

Bursa'da askeri veteriner hekimlerce uygulanması sağlanmıştır(Bekman, 1940;Erk,1978).

"Panayır ve Pazar ve Mezbahalarda ıcra Olunacak Zabıta-i Sıhhıye-i Hayvaniye ve Muamelatına

*

Makale"B eşSenelik Umur Baytariye Programı" başlığıile"Atatürk DönemiSağlıkTarihi Kongresi (1920-1938) 6-9Kasım2007,İzmir"de bildiri olarak sunulmustur

1 Harran ÜniversitesiVeteriner Fakültesi VeterinerHekimliğiTarihi ve Deontol ojiAnabilimDalı, ŞANLIURFATeL. +904143128456 Faks.+90 4143144158

(2)

MENTEŞGÜRLER

Lozan Antlaşması

gerekenin ülkeyi gerçekleştirilmesi

ediiirse refaha ülkeler aras ı na

düzenlemeler ve teşkilatlanma ile mesleki sorunlar

açısındanelealınmıştır. "Şi md i ki Durum"bölümünün

devamında ayrı bir başlık kullanılmadan 1925-1929 yılları arasında gerçekleştirilecek olan veteriner hekimlik hizmetleri maddeler halinde sıralanmıştır. Bu bölümden sonra da yine başlık kullanılmadan "hayvan sigortalarından" söz edilmiştir (Ali Rıza,

1924).

Programın içeriği başlıklarına göre aşağıda özetlenmiştir.

Giriş(Mukaddime)

Hayvanların ülke ekonomisinde önemli bir yeriol d uğ uvurgulanarak,Türkiye'ninmevcuthayvan

va r l ı ğ ı n ı koruma, ıslah ve geliştirme ça l ı ş ma l a r ı n ı

sürdürerekilerleyebile ceği belirtilmiştir.

Ülkedeki hayvan va rl ı ğ ı n ı n

i.

Dünya ve

Ku rt u l uş Savaşları sı ra s ı n da çok azalması

nedeniyle, hayvan say ı s ı n ı n artırılması ve

hayvancılığın ge l işt i r i l mes i n i n vatanibirgörev olarak kabul edilmesigerektiğivu rg u l a n m ışt ı r.

Tarihselolarak Türklerin hayvan sevgisi ve hayvan yetiştiricili ğinde gösterdikleri başa r ı l a rd a n

söz edilerek; memleketin içinde bulunduğu

durumdan kurtulabilmesi için hayvan cılı ğın geliştirilere k ihracat yapıla bilece k duruma gelmesi

gerektiği ifade edilmiştir. Ayrıca, ingiltere, Fransa, Almanya ve Macaristan gibi ülkelerin hayvan ıslahı

ve hayvan sağlığını koruma önlemleri sayesinde

gelişmişülkelerarasındayeraldıkları belirtilmiştir.

Özellikle Macarista n'da ıslah ve sağlı k koruma ça l ı ş ma l a r ı n a köylülerin de etkin bir şekilde katıldığı ifade edilerek, Türkiye'nin zengin meralara sahip olduğu; bunların çok fazla bir masraf

ya p ı l m ada n yararlanmaya uygun oldukları ve böylece ekonomiye büyük bir katkı ya p ı l acağ ı vu rg u l a n m ışt ı r.

istiklal Savaş ı ve

sonrasında artık yapılması

kalkındıracak yap ı l a n m a la r ı n

olduğu ve eğer bu ihmal

ulaşıl amayacağı ve uygar

kat ı la mayaca ğ ı m ız belirtilmiştir.

Veteriner Tarihi ve Genel Bilgi (Tarihçe-i Baytari veMalumat-ıUmumiye)

Veteriner tarihinin,sığır veba s ı n ı nAvrupa'da

yay ı l mas ı ve yarattığı hasar ve kayıpla başladığı vu rg U la n m ı şt ı r. Sığır ve bas ı nedeniyle telef olan hayvan sayısının 17. yy sonunda 200 milyona ulaştığı ve bu nedenle veterineroku l l a r ı n ı n kurularak veteriner hekim yet i şt i ri l me s i nd e belirleyici yeri

ol d u ğ u ifade edilmiştir. Fransa'nın Lyon kentinde açılan okulun tarihi 1760 olarak ve ri l m i şt i r. Avr u pa' n ı n çe ş it l i ülkelerinde açılan veteriner

oku l la r ı n ı n açı l ı ş tarihleri sıralandıktan sonra, Bulgular

Program, 1912-1 929 yı l l a r ı arasında

Veteriner işleri Genel Müdürlüğü görevini vuruterı (Bekman, 1945) Ali Rıza (U ğ u r) Bey'in imzasıyla yay ı m l a n m ı şt ı r.

içkapağında"Tarihçe-i Baytarive Malumat-ı Umumiye" alt başlığı bulunmaktadır. Planda, "g i ri ş"; "veteriner tarihi ve genel bilgi"; "örnek alınması

gerekli bir veteriner teşkil atı " ile "şi md i ki durum" başlıkları alt ı nd a, dünyada ve Türkiye'de veteriner

hekimliğin gelişimini eğitim-öğretim , yasal

Dair" (1899)yönetmelik ile "Demiryolu ve Merakibi Bahriye ile Naklolunan Hayvanat için Müstemal

Eşyanın Fennen Tathiri" (1899) hakkında 13 maddelik yönetmelik dışında uzun süre, veteriner

hekimliğe ilişkin hiçbir yasal düzenleme

yapılmamıştır (Be kma n, 1940). Bu iki

yönetmeliğe day anılarak , vete riner hekimler

hastalıklarlamücadeleden çok pazar, panayır ve mezbahalarda "rQsum-u hayvaniye" tahsili ile

görevlendirilmişlerdir (Ali Rıza, 1924; Anan, 1933a; Anan,1933b;Anan,1933c;Bekman,1940).

Veteriner hekimlerin salgın hastalıklar ve mesleklerine ilişkin alanlarda ça l ış ma l a r ı na kısmen

olanak sa ğ l aya n 45 maddelik "Zabita-i Sıhh ıye-i Hayvaniye Kanun-u Muvakkatr 1913 yı l ı n d a yü rü r l üğ e girmiş (Anan,191 3)bu kanuna ek olarak 92 maddelik "Zabita-i Sıhhıye- i Hayvaniye

Talimatnames i" 1914 yı l ı n da yayımlanmıştır (Anan, 1914).

Ku rt u l uş savaş ı sırasında Ankara'da, 14 Haziran 1920'de "Umur-u Baytariye Dairesi" kurulmuş ; savaş boyunca veteriner hekimlik hizmetleri bu daire tarafından yü rütü l m ü ştü r (Harp Tarihi Encurneni,1933)

Cumhuriyetin ilanından sonra, izmir'de 1923 yılında toplanan iktisat Kongresinde ya pı la n tartışmalar ve al ı na n kararların ışığında veteriner hekimlik hizmetlerinin yeniden düzenlenmesi

amacıyla beş yı l l ıkbir program hazırlanmış, ve 1925

yı l ı n da n itibaren uygulamaya konulmuştur (Ali Rıza, 1924). Ça l ı ş ma, bu programın vete riner hekimlik tarihindeki yeri ve önemini saptamak amacıyla yap ı l m ışt ı r

Materyal ve Metot

Araştırma materyaliniZiraatVekaleti Umur-u Baytariye Muduruveti Umumisi tarafından 1924

yı l ı nd a yayı n l a na n 38 sayfalı k program

oluşturmaktadır. Program metni eski Türkçe'den günümüz Türkçesine özetlenerek çevri l m i ş, konuya ilişkin literatür ve belgelerle birlikte incelenere k,

(3)

1889'da istanbul'da bir okul açıldığı belirtilmektedir. Ancak, 1839 yılında ordu hayvanlarında görülen

hastalıklarla mücadele amac ı y la Harbiye

Mektebinde bir sınıl kurulduğu ve buradan mezun olanlara binbaşı olana kadar "bavtar" ünvanı ve ri l d i ğ i; ülke genelindesalgın hayvan hastalıklarıyla

mücadele edecek eleman bulunmadığı vu rg u l a n m a kta d ı r.

1877 Rus harbinden sonra hemen hemen tüm ülkeye yayılan sığır ve ba s ı n a karşı bilimsel önlemlerin alınmasının zorunlu hale geldiğinin anlaşıldığı ve bu dönemde Avrupa'da yapılan

uluslararası kongrelerde de hayvan sağlığı koruma önlemlerinin alınmasının zorunluluğunun ortaya

konması nedeniyle Nali-a Nezaretinde "Umur-u Baytariye Mülettişi Umumiliği"nin kurulduğu belirtilmiştir. Bu bölümde, hakkında yukarıda bilgi

verilen veteriner teşkilatının gelişimi anlatılmış ve

"hayvan ıslahı veveteriner işleri şubesi" için "sa l g ı n

hayvan hastalıklarının önlenmesi ve tedavisi için

hayvan sağlığı koruma önlemlerini almak, cins

hayvanların ıslahı ve hayvan yetiştiriciliği için

haralar, numune ağııları ve hayvan yarışma sergileri oluşturmaklagörevlidir.Gerekli görülürse buşubenin

görevleri başka bir tüzük ile düzenlenecektir" denilmiştir.

Sivil Veteriner Okulundan diploma alan ilk

veteriner hekimlerin 705 kuruş maaşla göreve

başladıkları ancak daha sonra maaşlarının 305

kuruşa duşurulduğu ve hayvan sağlığı ve ıslahı ile görevlendirile cekleri yerde hayvan vergisi tahsilatı

yapmaya mecbur bırakıldıkları ilade edilerek, bu dönemin Türk veteriner hekimliğinde"Ietret ve inhitat (ka r ı ş ı kl ı k ve düşme)" devresi diye hatırlandığı

belirtilmektedir.

Sonraki bölümlerde 1889'da istanbul'da

görülen kolera salgını sonrası başlayan bakteriyoloji

çalışmaları özetlenmiştir.

Hayvan ıslahı ve geliştirilmesi çalışmalarıyla

ilgili olarak ayrıntılı bilgiler ve r i l m i ş; ayrıca yıllara

göre çeşitli ülkelerin hayvan sayıları ve türleri ile Türkiye'deki

i.

Dünya Savaşı öncesi ve sonrasındaki

hayvan sayıları ve türleri verilmiştir. Bu bölüm,

Büyük Millet Meclisine sunulan "Hayvan Islahı

Kanun"tasarısının bir an önceyasa l a ş ma s ı gerektiği saptaması ile bitmektedir.

Örnek Alınması Gerekli Bir Veteriner Teşkilatı

(Numune ittihanazına Layık Bir Umur Baytariye

Teşkilatı)

Bu bölümde Versay Ant l aş m as ı sonrasında Almanya'dan Fransa'ya geçen Alsas-loren bölgesindeki veteriner teşkilatı incelenerek; Türkiye

için örnek alınması gereken bir yapılanma ol d u ğ u vu rg u l a n m ı şt ı r.

11

ŞimdikiDurum (Vaziyeti Hazıramız)

Tüm dünyada veteriner işleri teşkilatının biri hayvan sağlık koruma uygulamasıyla salgın hastalıkları önlemekve yok etmekdiğeri isevar olan

hayvanların ıslah edilerek iyileştirilmelerine ça l ı ş mak

üzere başlıca iki görevi olduğu vurgulanarak başlamaktadır.

Avrupa ülkelerinde bu konularla ilgili olarak

güçlü yasal düzenlemelerin olduğu ve bu yasalarda gerekli qörulcukçe değişiklikler yapıldığı belirtilerek, Osma n l ı döneminde bu alanda yapılan yasal düzenlemelerin yetersizliği ilade edilmiştir. Sınırlı

kaynak ve veteriner hekim sayısına rağmen, salgın

hayvan hastalıkları ile yapılan mücadele ve diğer

uygulamalar özetlenmiştir. Bu amaçla kurulan bakteriyalajihane ve serum üretim laböratuarları hakkında bilgi ve r i l m i şt i r. Hayvan ıslahına yönelik

çalışmalar ve ol u ştu ru l a n kurumlar (hara, inekhane, aygır depoları vb.) anlatılmış ve eksik hususlar vu rg u l a n m ı şt ı r. Ayrıca, veteriner okulundan 1924

yı l ı n a kadar 426 mezun ve ri l d i ği ve belirtilen yı l

görev yapan veteriner hekim sayısının 216 olduğu

vu rg u l a n m ı şt ı r. Veteriner hekimsayısını artırmakiçin okula kayıt yaptıracak öğrencilerin teşvik edilmesi gerektiği belirtilmiştir.

Bu bölümde herhangi bir başlık kullanılmadan, yıllara göre yapılması planlanan hizmetler maddeler halinde belirtilmiştir.

1925 (1341) senesinde gerçekleştirilecek olan

veteriner hekimlik hizmetleri:

1- Salgın hastalıklar ve hayvan sağlık zabıtasına ilişkin olarak:

a) Hayvan Sağlık Zabıtası Kanununun günün gereksinimlerine göredeğiştirilmesi

b)Sığırve ba s ı mücadelesinin sürdürülmesi

c) Sınırlar ile hayvan ithalatı ve ihracatı yapılan iskelelerde tahalfuzhane inşası, veteriner hekim,

gardiyanve gerekli alet ve malzemeninsağlanması d) istanbul'adışarıdan getirilen kasaplık hayvanların şehre karıştırılmadan doğruca mezbaha ahırlarına

ye r l eşt i ri l m e l e ri n i n sağlanması

e)Dezenleksiyon talimatnamesi

LL Veteriner hekimlere verilmek üzere enjektör, pulverizatör,termometre ve ilaçsağlanması.

g) istanbul'a dışarıdan gelecek süt ineklerine tüberkülin uygulanması ve bununla ilgili mevcut yönetmeliktedeğişiklik yapılması

h) Ruam ve bulaşıcı lenlanjit hastalıkları ile mücadale ve konu ile ilgili talimatname hazırlanması ı) Bulaşıcı keçizaturtesinekarşı aşı hazırlanması

i)Bakteriyolojihanede bir rnuzeol u ştu ru l mas ı

j) Ankara'da mikrobiyoloji ve gıda analiz laboratuarı kurulması

(4)

MENTEŞGÜRLER

i) Ülke içinde hayvan nakillerinin düzenlenmesi ve

muayenelerinin sağlanması

m) Sarp arazilerin haritalarının hazırlanması

2- Hayvansayısının artırılması veıslah edilmeleri

a)Karacabey harasının eksiklerinintamamlanması

b) Çifteler ve Uzunyayla'daki aygır depolarına 25'er

aygır satın alınması

c) Ülkenin hayvan va rl ı ğ ı hakkında illerden alınan

raporların incelenmesi için bir komisyon

oluşturulması ve verilecek kararların uygulamaya

konması

d) Mecliste bulunan hayvan ıslahı kanunu önerisinin

yürürlüğegirmesinin sağlanması

e)Harada sutçulukve hayvan bakıclllğl konularında

çevre köylerden genç köylülerin yetiştirilmesinin

esas olarak kabulüveuygulanması

f)Çevre köylere çoksayıdaboğa dağıtılması

g) Hayvan muayenesi hakkında kanun ve

yönetmeliktaslağı hazırlanması

h)Süt ineklerive süt ticaretineait nizamname

i) Veteriner Fakültesi tüzüğünün Millet Meclisine

sevki

i) Uzmanların çağırılması ve veteriner teşkilatı

tüzüğünün hazırlanması

j) Avrupa 'ya beş öğrenci gönderilmesi

k) Aygır depolarının bulunduğu yerlerdeki idareler

tarafından sıfat istasyonlarının inşaatının

sağlanması

i) Hayvan ıslahı dernekleri, sergi ve koşu

kanunlarının yetkililere sunulması

a) Sınır ve limanlarda tahaffuzhanelerin

desteklenmesi

b) Sığır vebası, ruam, lenfanjit hastalıkları ile

mücadelenin devamı

c) Salgın hastalıklarla mücadele için merkezlerin

kurulması (Adana'da)

d) illerde görevli veteriner hekimlere senet

karşılığında birer torostakımı sağlamak

elVeteriner hekimlere gerekli aletlerin alınması

f)Distolalımı

g) Adana,Kars ve izmir'delüberkülin uygulamasının

geliştirilmesi

h) Hayvansal gıdaların muayene yöntemleri ile ilgili

tüzük hazırlanması

i) Haranın geliştirilmesine devam ve tay çiftliği kurulması

i) Çevre köylere çoksayıda boğa dağıtılması

j) Damızlığayaramayan erkeklerin belirlenmesi

k) Çifteler-Aziziye 'de 250hayvanlık bir örnek tiftikve

denemeahırının kurulması

1Z

i)Çifteler ve Uzunyayla depolarının 25'eraygırdaha

alınarakeksiklerinin giderilmesine devamedilmesi

m)Veteriner Fakültesinde bir inekhane kurulmasıve

zootekni laboratuarlarının genişletilmesi

n) Veteriner Fakültesinde bir nalbant şubesi

kurulması ve nalbantların zorunlu eğitime tabi

tütulması

o)Yurtdışına5öğrencigönderilmesi

a) Sınır ve limanlarda tahaffuzhanelerin

desteklenmesi

b) Sığır ve ba s ı, ruam, lenfanjit hastalıkları ile

mücadelenindevamı

c) Adana'da 341 yılında açılan salgın hastalıklar

merkezinin geliştirilmesinedevamedilmesi

d)Proplazmos hastalığı ile mücadele

e) istanbul'da bir ekarisaj tesisi (rendering)

kurulması

f)Uzunyayla'daesteryetiştirmek için 50 baş merkep

aygırı alınması

g) Gerek haradan gerekse satın alınarak çevre

köylere çoksayıda boğa dağıtılması

h)Çukurova'da biraygırdeposu kurulması

i) Ankara'da hayvan sergi ve yarışmalarının

düzenlenmesi

i) Ankara, izmir, istanbul ve Samsun at yarışıarına

yardımedilmesi

j) Veteriner Fakültesindeki inekhanenin

desteklenmesi

k) Avrupa'ya5öğrencigönderilmesi

i) Macaristan haralarında incelemede bulunmak

üzere hara ve depo memurlarından 3-5 kişinin

gönderilmesi

m) Çifteler-Dokuzoluk'da örnek merinos ağılı

kurulması

a) Sınır ve limanlardaki tahaffuzhanelerin kesinlikle

desteklenmesi

b) Ruam, lenfanjit ve proplazmos hastalıkları ile

mücadelenin devamı

c) Erzincan Serum Merkezinde aşı üretimine devam

edilmesi

d)Çifteler,Uzunyaylave Çukurovaaygır depolarının

desteklenmesine devamedilmesi

e) Harada bir uygulama merkezikurulması

f) Ankara ve Bursa'da hayvan sergileri ve

yarışmaları düzenlenmesi

g)Çevre köylere boğa dağıtımınınsürdürülmesi

h) istanbul, Ankara, izmir, Samsun ve Sivas'ta at

(5)

i)Beş öğrencinin Avrupa'yagönderilmesi

a)Hastalıklarile mücadeleye devamedilmesi

b) Sultansuyu çiftliğinde 100 kısraklık bir hara

kurulması

c) Urfa ve Adana'da hayvan sergisi ve

yarışmalarının düzenlenmesi

d) Erzurum'da Karagül deneme ve örnek ağılı

kurulması

e) Erzurum ve Adana'da hayvan ıslahı deneme

istasyonu kurulması

f)Atyarışıarınındüzenlenmesine devamedilmesi

g) Köylere haralardan veya satın alınarak boğa

dağıtımının devamı

Gerçekleştirilecek hizmetlerin belirtilmesini

takiben ayrı bir paragrafta, "Hayvan Sigortalarına

gelince" ifadesinden sonra, şirketlerin bu alanda

faaliyetine izin vermenin köylülerin çıkarları

açısından doğru olmayacağı; Köy Sigorta Sandıkları

oluşturularak, her köylünün hayvan sayısına göre

belirlenen miktarda para yatırması ve telef olan

hayvanları için bu sandıktan tazminat almasının

daha uygun bulunduğu belirtilmiştir. Rapor, hayvan

sigortası konusunda, ziraat, orman ve veteriner

memurların köylüleri bilgilendirmeleri ve teşvik

etmelerigerektiği vurgulanaraktamamlanmıştır.

Tartışmave Sonuç

Günümüzde, bir endüstri haline gelmiş olan

ve ülke ekonomilerinde önemli bir yeri bulunan

hayvancılık, ulusal düzeyde geliştirilmesi gereken

stratejik bir sektör olarak kabul edilmektedir. Ulusal

Kurtuluş Savaşı sonrasında hazırlanan bu ilk

programda da, hayvancılığın ülke ekonomisinin

gelişimi için vazgeçilmez bir sektör olduğu tekrar

tekrarvurgulanmıştır.

Kurtuluş Savaşı sırasında mevcut olan zor

koşullar ve tom olanaksızlıklara karşın, veteriner

hekimliğe ilişkin düzenlemelerin ve yapılanmanın,

bilimsel yöntemler kullanılarak gerçekleştirilmesi

yönündeki kararlılıkson derece önemlidir.

Osmanlı döneminden Cumhuriyet'eaktarılan

sorunların çokluğu ve kaynakların sınırllllğl dikkate

alındığında, bu programın Cumhuriyet'in kuruluş

felsefesine uygun olarak, veteriner hekimlik alanında

güçlü kurumsallaşma ve sorunların çözümüne

yönelik olarak buyük başarılarıntemelini oluşturduğu

söylenebilir.

Programda belirlenen amaçlar arasında

bulunan, hayvan ırkıarının ıslahı ve çoğaıtılmaları,

verimlerinin arttırılması, ürünlerinin

değerlendirilmesi, üreticiyi özendirici ortam

yaratılması, salgın hastalıklarınönlenmesi, yeterli

ve yetenekli eleman yetiştirilmesi gibi konularda

13

bilimsel yöntemler esas alınarak, akılcı çözüm

önerileri ortaya konulduğu iddia edilebilir.

Programın tom bölümlerinde aktarılan

bilgilerden, hazırlayan kişi ya da ekibin, mesleki

konularda çok yetkin olmalarının yanı sıra dünyadaki

ve ülkemizdeki tarihsel gelişimi de çok iyi bildikleri

ileri sürülebilir.

Sonuç olarak, Cumhuriyet'in ilk yıllarında

veteriner hekimliğe ilişkin olarak gerek yasal ve

kurumsal yapılanma, gerekse eğitim alanında

gerçekleştirilen ilerlemelerin, bu beş yıllık program

çerçevesinde gerçekleştirildiği ve programın

hedeflerine,önemli ölçüde ulaşıldığı söylenebilir.

Kaynaklar

Ali Rıza (1924). "Be ş Senelik Umur Baytariye

Programı" . Okut Matbaası, Ankara.

Anon, (1880).Vas ı ta - i Servet 3,33-35.

Anon, (1913). "Za b ı ta- i Sıhhıye-i Hayvaniye

Kanun-ı Muvakkati" . Yeni Turan Matbaası,

Dersaadet.

Anon, (1914). "Zabıta-i Sıhhıye-i Hayvaniye

Talirnatnarnes]". Matbaa-i Osmaniye,Dersaadet

Anon, (1933a). "Baytar işleri

TC

1923-1933 "

Hakimiyeti MilliyeMatbaası, Ankara.

Anon, (1933b). Baytarlık ve Türkiye'deki

Teşkilatı. Ziraat Gazetesi,4,9-10,447-449.

Anon, (1933c). Türkiye'de Baytarlığın Umumi

Hizmetleri Ziraat Gazetesi, 4,9-10,449-452.

Bekman, M. (1940). "Veteriner Tarihi". Ankara

Basım ve Cildevi,Ankara.

Bekman, M. (1945). "Veteriner Hekimliğimizin

Büyükleri". MarifetBasımeVi , [stanbul.

Erk,N.(1978)."Veteriner Tarihi".AÜ Basımevi.

Ankara.

Erk, N, Dinçer,F. (1970)."Türkiye'de Veteriner

Hekimlik Öğretimi ve Ankara Üniversitesi Veteriner

Fakültesi Tarihi".AÜBasımevi, Ankara.

Harp Tarihi Encurnenl (1933). "İstiklal Harbinin

Baytari Harp Tarihi, Methal-Merkez ve Umumi

Cephe".Askeri Matbaa, [stanbul.

Suphi Edhem (1918) "Nevsal-i Baytari". Agop