Büyükada Capri'den daha güzel olacak:TURING Başkanı Çelik Gülersoy son projesini anlattı

20 PAZAR SOHBETİ

997

^

1

Fax: (212) 505 62 55

TURING Başkanı Çelik Gülersoy son projesini anlattı

‘Büy ükada Capri

• •

7

den

daha güzel olacak’

“ Büyükada’nın güzelliklerini sergileyen 'Büyükada Dün’ adlı bir albüm yaptım. Haftaya çıkacak. Gelirini ada kampanyasına bağışlayacağım.

7

/ Tayyip Erdoğan tarafından elinden alınan köşkler (Maita, Çamlık, Emirgan, Hidiv Kasrı); Kapıkule Gümrük Kapısı, Yeşil Ev. Roma Sarnıcı ve o dingin, eski İstanbul sokağı; Soğuk Su Çeşme onun eseri.

V Ama yaşamının en kalıcı yapıtı olarak gördüğü eser bu: İstan­ bul Kitaplığı. İçinde İstanbul hakkında yazılmış 1 0 bin cilt var. Kimi burada yaşamış eski büyükelçiler, kimi De Amicis, Pierre Loti gibi tanın­ mış Batılı yazarların imzasını taşıyor. Çelik Gülersoy bunlara yaşamını vermiş Paris, Londra, Prag, Varşova antikacılannda hepsini tek tek avlamış ve topla­ mış. “0 zaman fiyattan m akuldü" diyor, “Şimdiyapraklan tek tek müzayede­ ye çıkıyor..."

V

ol-" t duğu kentte iz bırakmaya özenmiş. Yaşamı, yaptıktan, yapmak is­ tedikleri böyle bir mücadelenin özeti. Hala devam ediyor.

7

B

- Annemi kaybettim. Yeni bir muhite, iç huzuruna ihtiyacım vardı. Ada bana bunu verdi. Ben de bir inci keşfettim.

- Ve adayı İstanbul’un Capri’si yapmaya karar verdiniz...

- Daha güzel olacak.

- Ne zaman başladı bu proje?

- Geçen yaz, adaya adım atar atmaz. “TU­ RİNG” adına Çankaya Caddesi’nde Yalman aile­ sinin evini aldık. Yüz yıllık bir ev. Bu yaz resto­ ran olarak hizmete girecek. Yeşil Ev ve Soğuk Çeşme Sokağı’ndaki otellerimize çok kaliteli tu­ rist geliyor. Fransız Cumhurbaşkanı Mitter- rand’ı bile biz ağırladık. O turistleri, şimdi 1 Mayıs’tan itibaren tekneyle adaya getireceğiz. Aldığımız o eski evde yemek yedireceğiz ve tur yaptıracağız. Turistlere “Bakın eski İstanbul iş­ te buydu! Hala böyle yerler var” dedirteceğiz. E- limizdeki son malzeme, son miras Büyükada.

- Başka...

- Adanın baştan aşağı turizme ve kültüre ha­ zırlanması lazım. Çok noksanı var. Bir kültür merkezi yapmak lazım mesela. İçine kışın adalı­ lar için bir cep sineması, kütüphane ve lokal ol­ mak. Bahçesinde konser verilebilmeli. Ama be­ nim asıl rüyam Büyükada’ya yaz kış canlılık getirecek bir kongre turizmi.

Rum ilkokuluna kongre sarayı

- Bunun için yer var mı?

- Geçenlerde Rum Patriği Bartholomeos ile ta­ nıştım. Vatanını seven, aydınlık bir adam. Yap­ tığım yerlere özel ilgi gösteriyor. Dostluğumuzu ilerleteceğimizi sanıyorum. Ondan bazı yerleri isteyeceğim. Aya Dimitri Kilisesi’nin yanındaki Rum ilkokulu mesela Üç öğrencisi kalmış. 1930’lar tarzı bir bina. Öğrencilere uygun bir o- kul yaptıktan sonra, o binayı neden kongre sa­ rayı olarak kullanmayalım?

- Projede bir de sanat merkezi var...

- Araba Meydam’nda iki küçük bina aldım. Ü- çüncü ile temastayım. O üç evi birleştireceğim. Meydanın bir kenarı düzelecek ve fonksiyon ka­ zanacak. Tüm mal varlığımı nasıl İstanbul ki­ taplığına verdimse, Büyükada’ya da küçük bir kitaplık ve sanat merkezi yapmak istiyorum.

- Meydan ne olacak?

- Araba Meydanı harap ve bakımsız bir Mek­ sika koyu gibi. Önce arabacüara bir duş ve tu­ valet ünitesi yaptıracağız. TURlNG’in bağışı ola­ cak...

- Adanın en hoş özelliği atarabalan. Ama, belediyenin motorlu ya da akülü araç taşı- macıkğmı artırmak / koymak eğilimlerin­ den söz ediliyor. Belediye Başkam Can E- sen’in “Ada Dostlarına”, “Motorlu araç sok­ mam” sözüne rağmen: bu konuda çok endişe var. Motorlu resmi araç sayısında yıldan yı­ la görülen artış bunun bir nedeni. Bunu na­ sıl açıklıyorsunuz?

- Nüfus artınca, resmi ihtiyaçlar da çoğalıyor. Çöp ihtiyacı artınca, çöp kamyonu da artıyor.

- Belediyede akülü ya da motorlu araç taşı­ macılığım artırma eğilimi var mı?

- Benim gördüğüm geçen yazdan beri böyle bir eğilim var. Belediye encümeninde hep böyle bir şeyin gündeme geleceğini duyuyoruz. Görü­ nür neden olarak atarabalarının ve arabacıların sefaleti gösteriliyor. Ama bunlar ıslah edilmeye­ cek şeyler değil. Bir de kanımca görünmeyen nedenler var. Atarabası her ye­

re çıkmaz. Uzak yerlerdeki par­ sellere motorlu araçlarla ulaş­ manız kolaylaşırsa, fiyat artar. Yani arsa spekülasyonunun de­ ğeri artar. Bu adaya mahsus değil. Bir yere kolay gidilirse, fiyat artar. Önce ulaşım sağla­ manız lazım. Önemli bir inşaat faktörü var. Gerek orman içi, gerek orman dışı yerlerde.

- O inşaat sektörünün bili­ nen, tanınan temsilcileri var mı?

- Bugün apartmanları kim yapmışsa onlar. Çankaya Cad­ desi’nde kaymakamlığın karşı­ sındaki Arap İzzet Paşa Konağı bir örnek. Restorasyon adrna sökülmüş ve yerine yepyeni bir şey yapılmış. Bahçesinde a- ğaçlar kesilmiş, yerine koca bir havuz konmuş. Bir köşkü hop

indirip, hop apartman dikmek restorasyon mu­ dur?

- Ne zaman başladı bu süreç?

- 5- 10 yıldır inşaat sektörü tırmanışta. Bu çevreler yerinde duramıyor. Daha çok istiyor­ lar. Ama ada sadece orada oturan 5 bin kişi­ nin malı değil. İstanbul’un hatta bütün Türki­ ye’nin üzerinde söz sahibi olduğu bir tabiat, mimari ve tarih mirası. Ve korunması gere­ ken bir miras. Aya Yorgi’ye çıkın, sağa sola yollar açıldığını göreceksiniz. Bu orman bakı­ mı için yapılıyorsa, diyeceğim yok. Ama

par-sel hazırlığı içinse cinayettir. Çamlıklardaki tek ağaç bile çok önemli artık.

A d ad a arab a devrim i

- Atlı araba ulaşımı, inşaat tırmanışını durdurmak açısından da önemli. Projenizde atarabalanna yer var mı?

- Adanm mimozası, köşkleri, manolyası nasıl oraya özellik veriyorsa; atarabalan da öyle bir simge. Bundan vazgeçemeyiz. Kışın devamlı 50 araba var. Yazm 280’e çıkıyor. Şimdi biz bu ara­ baları ıslah ediyoruz. Beheri 35 milyona çıkı­

yor. Döşemelerini, per­ delerini değiştiriyoruz. Boyalarım elden geçiri­ yoruz. Arabacıların giyi­ m i ile meşgulüz. Prog­ ramda, hepsine yazm 2 gömlek, bir pantolon vermek var. Bu da 1.5 milyar lira tutuyor. Bu­ nu sağlayacağız. Bir de kışlık, kapalı “kupa” a- rabası üreteceğiz. İstan­ bul Arabaları kitabının yazarı olduğum için, o tecrübeyle bu işe girdim. 3 tane yaptık. Birini kaymakamlık istiyor. Makam arabası olarak i- leteceğiz. ikisini halka yapıyoruz. Mülkiyeti “TURlNG”de kalacak kârı ve kullanımı araba­ cıya teslim edilecek.

- Deniz ulaşımının artırılması gündeme ge­ lebilir mi?

- Boğaziçi hata yaptı biliyorsunuz. Upuzun su bulvarlarını kullanmadı. Oysa deniz bulvarları­ nın inşaatı, bakımı para istemiyor biliyorsunuz. Çok ekonomik. Ada nın yollarını zorlamaya hiç imkan yok üstelik. Ne yol açabiliriz, ne mevcut­ ları genişletebiliriz. Dolayısıyla deniz motorla­ rıyla adanın arka taraflarına doğru ulaşımı ar­ tırmak tabii ki rasyonel olur. Ayrıca ben ula­ şımda bisiklet sisteminin teşvikinden yanayım. Hollanda kasabasmda görmez misiniz? Herkes

bisikletle gezer.

- Belediye nasıl bakıyor?

- Göreceğiz. Hazırladığım bir mesaj mektupla programı Büyükadalılara sunuyorum. Ada hal­ kının göstereceği ilgi çok önemli. O mektupta şunu söyledim: Hayranlığımızı çeken tüm A v­ rupa kentleri, halklarının kendi mülkleri kadar şehrin ortak yerilerine masraf etmeleri ve sa­ hiplenmeleriyle gerçekleşmiştir. Uygulama ol­ madan görüp, beğenmek neyi değiştirir?

- Nasıl finansman sağlanacak? Hepsini TU­ RİNG mi yapacak?

- Bizim artık eski gelir kaynaklarımız yok. Ayrıca Büyükada gibi dünya trilyonerlerinin yaşadığı bir yerde TURİNG gibi bir hayır kuru- munun finansmanı yüklenmesi halk için müna­ sip değil. Ada kendini finanse edebilir. Zenginle­ rin yanısıra, çok sayıda gazeteci aydm var bu­ rada. Bu kadar etkili insan, konuyu halledemez­ se memleketten gidelim o zaman.

- Kendi adınıza finansman için ne yapa­ caksınız?

- Çelik Gülersoy Vakfı, Büyükada Programı a- dıyla ben kampanya başlatıyorum. Kampanya adma İş Bankası Büyükada şubesinde hesap aç­ tım. (Hesap no: 1012 304400 225858). tik bağışı ben yaptım. Halkın katkısını bekliyorum. Bu­ nun dışında gelir kaynakları yaratacağım. Bü- yükada’nın güzel kartpostalları yok. Yaz boyu fotoğraf çektim. Onları bastırıp, satışmı kam­ panyaya vereceğim.

- UNICEF kartlan gibi mi?

- Evet, bunları arabacılara vereceğim. Araba­ cı yolcuya satacak. Arabalara kutu yaptıraca­ ğım; içine parası konacak. Bir de nostaljik al­ büm yayınlıyorum. Hiçbir yerde çıkmamış Bü- yükada’nın büyüleyici güzelliklerini içeren al­ büm olacak. Adı “Büyükada Dün / Yesterday” . Haftaya hazır. Kitabın satışından 2 milyar sağ­ larız. Cafe - restoranı TURlNG yapıyor. Şahsen vakfım olarak arabaları ıslah ediyorum, yeni a- rabalar üretiyor ve sanat galerisi yapıyorum. Bir de yayınları yapıyorum.

- Venedik’te Torcello ve Giudecca adasın­ daki dünyaca ünlü “Cipriani” oteli gibi, şe­ hirle sadece kendi müşterileri için motor bağlantısı kuran bir otel düşünmez misiniz?

- TURlNG’in imkanları olursa, ilk yapacağı­ mız şey budur. Venedik’teki gibi, hiç İstanbul’a girmeden, doğrudan doğruya Yeşilköy’den yol­ cuyu alıp Büyükada’ya getirecek bir otel tekne­ si düşünülebilir. Sonra kente gidiş, gelişler için belli saatlerde otelden tekne trafiği ayarlanabi­ lir.

Dinle şehircilik yapılamaz

- En son bir de Taksim’e camiyi sormak is­ tiyorum...

- Efendim görüşüm tamamen olumsuz. Aklı­ nı, izanını, insafını muhafaza eden kim varsa bu projeye karşı çıkar. Herşeyin bir dokusu var. Taksim eğlence merkezi. Müslümanlık açı­ sından eğlence merkezinin ortasına cami oturt­ mak uygun mudur? İkincisi karşıda bir Rum ki­ lisesi var. Kesme taştan yüzük taşı gibi bir bina. Oraya onun gibi birşey yapamadıktan, geçmiş yüzyıl camileri gibi saltanatlı bir bina dikeme- dikten sonra hiçbirşey koymamak daha iyi. Şimdi yapılan camiler biliyorsunuz, boz çimen­ todan oluyor. Üçüncüsü, Taksim’de gösteriye i- zin verilmiyor. Ama Beyazıt’ta şöyle bir olgu var. Camiden çıkan kalabalık, ikide bir yeşil ci­ hat bayrağı açıyor. Taksim’e cami yaptığınızda cuma namazı nümayişleri, olay ve saldnılar bü­ yük otellerin olduğu Taksim’e kayacak. Turizmi bitirir bu.

- Siz dış ülkelerde şehircilikle meşgul oldu­ nuz. Paris’in Concorde Meydanı, Madrid’de Cibeles veya Roma’nın merkezi Venedik Meydanı’na, belediye “hadi buraya katedral yapahm” diyebilir mi? Böyle bir şey düşünü­ lebilir mi?

- Ne dendiğini, ne düşünüldüğünü gördüm. Fransız îhtilali’nden bu yana, din orada siyaset­ ten ayrılmıştır. Batı ülkelerinde bu kararlar, di­ ni tezlerle değil, şehircilik, estetik, ekonomi gibi rasyonel kıstaslara göre alınır, İstanbul’un bir tarihi var. O tarih Taksim Meydanı’nı Cumhu­ riyet dönemi imarı ile biçimlendirmiş. İstanbul tarihi bu karakterin korunmasını gerektirir. Ayrıca dinin siyasetten ayrılması gerekiyor. Bu tartışmalar gereksiz yere siyasi tansiyonu yük­ seltiyor. Isıtıp ısıtıp gündeme getirmemek la­ zım.

Kişisel Arşivlerde İstanbul Belleği Taha Toros Arşivi