u M ^ m m m m m m ı m m m ı m m ı m m m m ı ı m m ı ı ı ı ı ı ı ı ı ı ı m ı m ı ı m m ı m ı ı ı m m ı ı ı ı m m ı m m m ^ m ı
|
T A R İ H İ M U S A H A B E
I
=
"7*7- 5^ ‘>*5»
(.4
7- S
U I I = f I ir illir illlim illim illlll! llllll! I I I I I tI I I I I I I I II I I I I I ! ||||im illllll! ( llllllll|||||||||||||f ||||||||||||||l| r:El| l|
M ün evveılerim ize dair
T ü r k i y e n i n güç m e v z u l a r ı n d a n b i r i i n t a n l a r ı n k e n d i l e r i n i y e ti ş t i r e b i l m e - l e r i d i r . B u y e ti ş m e y i ö n l i y e n iç ti
r
L
Yazan:
Halûk Y. Şehsovaroğlu
3
m e k için a ç ı l a n y ü k s e k o k u l l a r l a g a r b k ü l t ü r ü , e v - v e l â o r d u m u z a g i r m iş v e o n d a n s o n r a da o r d u , h e r m a i , ik ti s a d i , say ısız e n g e l l e r d e n b a ş k a h â s e d , i f t i r a , d e d i k o d u gibi y ı k ıc ı â m i l l e r d e m e v c u t t u r . K i m se, k i m s e y i ç e k e m e z . B i lh a s s a iyi ç a l ı ş a n , k e n d i s a h a s ı n d a b a ş a r ı l a r s a ğ l ı y a n l a r . e t r a f ı n d a d e r h a l kö - t ü l e r i n ç e m b e r i k u r u l u r v e n e t i c e d e k ö t ü l e r m u v a f f a k o l u r . B u t e h l ik e l i o y u n l a r , ; a r t ı k o k a d a f sı k t e s a d ü f o l u n u r b i r e r h â d i s e o l m u ş t u r ki, b u n u h e r k e s ; e s e f t e m ü ş a h e d e e t m e k t e v e T ü r k i y e d e k ö t ü - l e r i n ; iyi e l e m a n l a r ı t a s f i y e e tt i ğ i h a k i k a t i n e i n a n ı l m a k t a d ı r . B i r t a k ı m g e n ç l e r i n , dı ş m e r a le - k e t l e r d e iş a r a y ı p g i t t i k l e r i , bil - h a s s a , m e m l e k e t i n çok m u h t a ç o l d u ğ u h e k i m l e r i n A m e r i k a d a , A v - fu p a ıf a . y e r l e ş t i k l e r i g ö r ü l m e k t e d i r .B u g i b i l e r . h a k k ı n d a s e r b e s t h ü k ü m l e r v e r m e d e n e v v e l, s e b e p l e r ü z e r i n d e d u r m a k v e b u k ö t ü s e b e p l e r i , o r t a d a n k a l d ı r m a y a ç a l ı ş m a k l â z ı m d ı r . M e m l e k e t i m i z d e u z u n b i r z a m a n - d a n b e r i , d e v l e t a d a m ı k ı tl ı ğ ı v a r d ı r . E ğ e r , i y i y e t i ş m i ş d e v l e t a - d a m l a r ı m ı z , b u l u n s a y d ı , o n l a r iyi e l e m a n l a r ı d e r h a l k e ş f e d e r l e r ve o n l a r ı n k ö t ü i n s a n l a r ı n o y u n u n a g e l m e l e r i n e m â n i o l u r l a r d ı . K o c a R eşit P a ş a , A li v e F u a t P a ş a l a r l a d i ğ e r k a b i l i y e t l i g e n ç le r i, t u t t u ğ u v e iş b a ş ı n a g e t i r d i ğ i v a k i t , o n l a r ı y e r e v u r m a k i s t i y e n l e r d e r h a l f a a l i y e t e g e ç m i ş l e r d i . F a k a t iy i i le f e n a y ı » y ı r m a k h a s s a s ın a m a l i k b u l u n a n R e ş i t P a ş a , k a b i l i y e t l i g e n ç le r i, b ü t ü n d e d i k o d u l a - r ı n , t e z v i r l e r i n ü s t ü n d e t u t m u ş ve T ü r k i y e d e y a r ı m a s r ı a ş a n m ü s t a k a r , d ü r ü s t b i r i d a r e k u r m a ğ a m u v a f f a k o l m u ş t u . O s m a n l ı İ m p a r a t o r l u ğ u i d a r e s i n de, m ü n e v v e r l e r i , d e v l e t a d a m l a r ı nı y e t i ş t i r e n y ü k s e k o k u l l a r m e v c u t d e ğ ild i. M ü s t a k b e l d e v l e t a d a m l a ı ı , g ü n g ö r m ü ş , t e c r ü b e l i r i c a li n k o n a k l a r ı n a h e n ü z ç o c u k y a ş l a r ı n d a i k e n a l ı n ı r l a r v e b u r a d a t a l i m v e t e r b i y e g ö r ü r l e r d i . K o n a k l a r , T ü r k t e r b i y e s i n i , h a r sını v e r e n b i r e r m e k t e p h a l i n d e idi. G e çe n a s ı r d a , b u n u n e n t i p i k m i şalin i, K o c a H i i s r e v P a ş a n ı n k o n a ğı t e ş k i l e tm i ş t i. B u k o n a k t a , s o n r a d a n , s a d r a z a m , s e r a s k e r , k a p ta n ı d e r y a o l a n b i r ç o k g e n ç ye - t iş t i r i l m i ş t i . II . M a h m u t d e v r i S a d r a z a m l a - r ı n d a n R e ş i t P a ş a , K a p t a n ı D e r y a , H a l i l R i f a t P a ş a , S a d r a z a m E t e m P a ş a b u n l a r a r a s ı n d a idi. T ü r k i - y e d e m a a r i f i n t a a m m ü m ü n d e n s o n r a g e n ç l e r i m i z d e k o n a k l a r v e B a b ı â l i k a l e m i n d e y e t i ş m e k t e n zi y a d e , y ü k s e k o k u l l a r d a t a h s i l ve t e r b i y e g ö r m e ğ e b a ş l a m ı ş l a r d ı . F a k a t , siiril t e d r i s a t ı n ı s l a h ı n d a n ç o k d a h a e v v e l , 18. a s r ı n s o n l a r ı n d a k a r a v e d e n iz s u b a y ı y e t i ş t i r -s a h a d a ö n c ü o l m a k v a -s f ı n ı m u h a f a z a e tm i ş t i. S e k s e n k ü s u r s e n e d i r g ir iş ile n i n k ı l â b v e h ü r r i y e t h a r e k e t l e r i d a im a o r d u d a n g e lm iş , o r d u m ü e s - s e s e leri, ç a l ı ş m a , iş b a ş a r m a b a - k ı m ı n d a n d a i m a siv il m ü e s s e s e le - r i m i z in b a ş ı n d a o l m u ş t u r . M ü n e v v e r l e r i m i z i n k e n d i l e r i n i y e t i ş t i r m e k için s a r f e t t i k l e r i g a y r e t l e r e k a r ş ı c e m i y e t i n o d l a r a gös t e r d i ğ i a l â k a , ç o k k i f a y e ts i z d i r . B i lh a s s a , d e v l e t t e ş e k k ü l l e r i n d e b u a l â k a s ı z l ı k , d a i m a b a r iz b i r ş e k i ld e d i r . Bu s e b e p l e r l e v e a s ı r l a r c a s ü r e n h ü r r i y e t t e n m a h r u m i y e t f e lâ k e t i , m ü n e v v e r l e r i m i z i n e k s e ri s in i f i k ir lerin i a ç ık ç a s ö y l e m e k h a s s a s ın - d a n y o k s u n b ı r a k m ı ş v e T ü r k i y e de h ü k m e t m e k , k o n u ş m a k im t i y a z ı s a d e c e i d a r e n i n b a ş ı n d a k i l e r e ait b i r i m t i y a z h a l i n e g e lm i ş t ir , i d a r e n i n b a ş ı n d a k i l e r d e b u i m t i y a z l a r ı n ı d a i m a en d o ğ r u f i k i r v e b i r e r h i k m e t o l a r a k k u l l a n a g e l m i ş - l e r d i r . T ü r k i y e d e b ü t ü n i ti b a r , iş b a ş ı n da o l a n l a r a d ı r . D e v l e t i n v e c e m i y e tin a y r ı c a s a n a t k â r l a r a , f i k i r a d a m l a r ı n a k a r ş ı p e k ilg i g ö s t e r d iğ i v â ki d e ğ il d i r . B u g ü n b ile , T ü r k s a n a t ı n d a , T ü r k t a r i h i n d e b ü y ü k y e r l e r i o l a n n ice k ı y m e t s a h i b i ın ean , k a p ı l a n bile ç a l ı n m ı y a n e v l e r i n d e t a m b i r y a l n ı z l ı k v e m a h r u m i y e t için d e ö m ü r l e r i n î n s o n u n u b e k l e m e k t e d i r . T ü r k i y e d e f i k i r v e i li m a d a m ı n ın ç ile s in in so n m is a l i n i y a k ı n b i r z a m a n d a 147 ü n i v e r s i t e h o c a s ın a r e - v â g ö r ü l e n m u a m e l e d e m ü ş a h e d e e t m i ş t i k . Bize g öre, T ü r k i y e d e h a l l e d i l m e si lâ z ım g e le n d â v a l a r ı n b a ş ı n d a , m a n e v i k ı y m e t l e r e h a k l a r ı o lan a l â k a y ı g ö s t e r m e k g e l m e k t e d i r . T ü r k i y e n i n i t i l â d e v i r l e r i n d e f i k i r v e s a n a t a d a m l a r ı n a , b u a l â ka, d a i m a g ö s t e r i l m i ş t i r . A t a t ü r k de, e t r a f ı n a , k e n d i d e v r i n i n s a n a t k â r l a r ı n ı , â l i m l e r i n i t o p l a m a k l a b u n u n e h e m m i y e t i n i . C u m h u r i y e t d e v r i n d e v e b i r d efa d a h a b e l i r t - m iş ti. B ü y ü k b i r m a z i d e n g e li y o r u z . B ü y ü k s a n a t k â r l a r ı n , İ l i m l e r i n ya şad ığ ı b i r i k li m için d e y iz . O n l a r ı n h â t ı r a l a r ı m a n m a k ve T ü r k f i k i r a d a m l a r i l e , s a n a t k â r l a r ı n a ç il e ç ek t i r m e m e k v a z i f e m i z d i r .Kişisel Arşivlerde İstanbul Belleği Ta h a To ros Arşivi
