Nakil, Anestezi ve Hipoksia Uygulanan Gökkuşağı Alabalığı (Oncorhynchus
mykiss W. 1792) Yavrularının Kan Kreatinin Düzeylerinin Karşılaştırılması
Gülüzar TUNA KELEŞTEMUR Yaşar ÖZDEMİR
Fırat Üniversitesi Su Ürünleri Fakültesi, Yetiştiricilik Anabilim Dalı, 23119, Elazığ, TÜRKİYE
*Sorumlu Yazar
gkelestemur@firat.edu.tr
Özet
Araştırmada nakil, hipoksia ve anestezi uygulanan gökkuşağı alabalıklarının serum kreatinin düzeyleri belirlenerek istatistiksel olarak karşılaştırıldı. Bu amaç için ortalama ağırlığı 39,5±1,15 g ve ortalanma uzunluğu 15,2±0,67 cm olan toplam 30 adet gökkuşağı alabalığı kullanıldı. Analiz sonuçlarına göre istatistiksel olarak en yüksek kreatinin düzeyi hipoksia uygulanan gruptan (p<0,05), en düşük kreatinin düzeyi ise anestezi uygulanan gruptan elde edildi (p<0,05).
Anahtar Kelimeler: Gökkuşağı Alabalığı; Nakil; Anestezi; Hipoksia; Kreatinin
Transport, Anesthesia and Hypoxia Applied Juvenile Rainbow Trout
(Oncorhynchus mykiss W. 1792) Comparison of Blood Creatinin Levels
Abstract
In this study, the effect of transport, anesthesia and hypoxia process on the creatinin levels in the serum of rainbow trout juvenil of was investigated. For this purpose, 30 fishes which has average weight of 39.5±1.15 g g and average length of 15.2±0.67 cm have been used. It was found that the creatinin level of the groups which were applied hypoxia significantly increased compared to other groups as statistically (p<0.05), creatinine level was lowest group were obtained from the anesthetized (p<0.05).
Key Words: Rainbow Trout; Transport; Anesthesia; Hypoxia; Creatinin.
GİRİŞ
Balık yetiştiriciliğinde, kirlilik, stok yoğunluğu, elle yakalama, gürültü, boylama, nakil işlemleri, anestezik uygulamalar, sudaki ani fiziksel ve kimyasal değişimler, enfeksiyonlar önemli stres etkenleridir. Stres unsuru fizyolojik faaliyetler üzerinde etkili olmaya başladığı zaman tüm metabolik aktivitelerde olduğu gibi boşaltım sistemi ve protein metabolizmasında da bazı aksaklıklar meydana getirmektedir [1,2]. Üre ve amonyağın yanı sıra balıklarda protein metabolizmasının atım ürünleri arasında trimetilamin oksit (TMAO), kreatin, kreatinin, ürik asit, inülin, paraaminohippurikasit ve amino asitler gibi diğer bileşiklerde bulunmaktadır. Tüm atım ürünlerinin büyük bir kısmı solungaçlar ile dışarı atılırken, çok küçük bir kısmı ise idrar ile dışarı atılmaktadır. Kreatinin, kas dokularındaki yüksek enerjili kreatin fosfat bileşiklerinin harcanmasındaki ADP’ nin fosforilizasyonunun bir atık ürünüdür. Toksik madde, endüstriyel atık, oksijen yetersizliği, enfeksiyonlar ve
Biyoloji Bilimleri Araştırma Dergisi 5 (1): 79-81, 2012 ISSN: 1308-3961, E-ISSN: 1308-0261, www.nobel.gen.tr
Bu makale, Akdeniz Üniversitesi Su Ürünleri Fakültesi’nde 25–27 Ekim 2011’de Antalya’da gerçekleştirilen XVI. Ulusal Su Ürünleri Sempozyumu’nda poster bildiri olarak sunulmuştur.
çeşitli stres etkenleri sonucu oluşan böbreklerdeki fonksiyonel bozukluklar balıklarda kreatinin düzeyinin artmasına neden olur. Ayrıca enfeksiyonlar da dokulardaki protein yıkımının nedeniyle kreatinin düzeyi artar. Artan konsantrasyonları yapısal zararlardan dolayı böbreklerin işlevini etkileyebilir. Yükselmiş kreatinin düzeyleri, azalmış olan glomerular filtrasyonları, yaralanma ve renallerin görevini yapamamasıyla ilişkilidir [3].
Metabolizmada, homeostazisin sağlanması için birtakım fizyolojik değişimler meydana gelirken buna bağlı olarak kan dokusundaki bazı parametrelerin değişimleri stres düzeyinin değerlendirilmesi konusunda önemli veriler elde edilmesini sağlamaktadır. Bu çalışmada, yetiştiricilik işlemleri sırasında oluşumu kaçınılmaz olan stres unsurlarının balığın protein metabolizması üzerindeki etkisinin belirlenmesi amacıyla nakil, hipoksia ve anestezi uygulanan gökkuşağı alabalığı yavrularının kan kreatinin düzeylerinin belirlenmesi amaçlanmıştır.
Geliş Tarihi: 04 Ocak 2012 Kabul Tarihi: 23 Şubat 2012
G. Tuna Keleştemur ve Y. Özdemir / Bibad, 5 (1): 79-81, 2012
80
MATERYAL VE YÖNTEM
Balık materyali
Araştırma, Devlet Su İşleri 9. Bölge Keban Barajı Su Ürünleri Şube Müdürlüğü Üretim Tesisin’ de yürütüldü. Araştırmada kullanılan balıklar, Elazığ’ın Keban ilçesinde bulunan, özel bir işletme olan ve Devlet Su İşleri 9. Bölge Keban Barajı Su Ürünleri Şube Müdürlüğü Üretim Tesisine yaklaşık 5 km uzaklıkta bulunan Keban Alabalık Ltd. Şirketinden temin edildi. Araştırmada, ortalama ağırlığı 39,5±1,15 g ve ortalanma uzunluğu 15,2±0,67 cm olan toplam 30 adet gökkuşağı alabalığı kullanıldı. Nakil, anestezi ve hipoksia uygulamalarından 12 saat önce balıkların yemleme işlemine son verildi.
Balık Nakli Uygulaması
Nakil işleminden 12 saat önce yemleme işlemine son verilmiş olan balıklar yaklaşık 5 km olan kısa mesafeli nakil işlemi uygulandı ve nakil bir kamyonette bulunan taşıma tankı ile yapıldı. Nakil sırasında balıklar için oksijen tüpü ile gerekli oksijenin sağlandığı 2000 litre (200×100×100 cm) su kapasiteli bir tank kullanıldı. Balıkların nakil uygulamasının hemen ardından 10 adet balığın kan alım işlemi gerçekleştirildi.
Anestezi Uygulaması
Anestezi işlemi için 40 cm uzunluğunda, 40 cm genişliğinde ve 15 cm derinliğinde plastik leğen kullanıldı. Kinaldin (20 mg/l) ilave edilen 3 litre su içerinde, balıkların yaklaşık 1 dakika sürede tamamen hareketsiz kalmaları sağlandı [4,5]. Anestezi uygulamasının ardından toplam 10 adet balığın kan alım işlemi gerçekleştirildi.
Hipoksia Uygulaması
Teknelere gelen suyun çözünmüş oksijeninin bir kısmı balıklar tarafından tüketildiği için tekneden dakikada geçen su miktarının azaltılması ile çözünmüş oksijenin düzeyinin istenilen düzeylerde kalması sağlandı [6]. Araştırmada sıcaklığı 7.9 0C, çözünmüş oksijen düzeyi 7.4 mg/l ve pH değeri 8.4
olan tesis suyu kullanıldı. 0.9 l/dakika debiyle teknelerdeki suyun oksijen düzeylerinin 4.5 mg/l’ ye ulaşılmasının ardından araştırma başlatıldı. 2 m uzunluğunda, 40 cm genişliğinde, 40 cm derinliğinde 1 adet tekneye 10 adet stoklanan balıklara 8 saat süreyle hipoksia uygulandı. Uygulamanın hemen ardından 10 adet balığın kan örneği alındı.
Kan örneklerinin Alınması
Çalışmada, anestezi, hipoksia ve nakil uygulamalarında toplam 30 adet balıktan kan alındı. Balıkların kuyruk bögesi keskin bir bistüri ile tek bir darbede kesilerek kuyruk venasından akmakta olan kan steril plastik tüplere alınarak (1-1,5 ml) 3500 devir/dak’ da 7 dakika santirfüj edildi. Alınan serum örnekleri, analiz süresine kadar derin dondurucuda -20°C’ de saklandı [7]. Serum, kreatinin değerleri özel in vitro Laboratuarda otoalanizör (Roche Hitachi Cobas 6000) cihazı ile belirlendi.
İstatistiksel Analiz
İncelenen parametrelere ait verilerin ortalama ve standart sapmaları, SPSS®11.0 paket programı kullanılarak hesaplandı. Gruplar arası farklılığın tespit edilmesi amacıyla One-Way Anova Testi, gruplar arası önemlilik derecelerinin belirlenmesi amacıyla çoklu karşılaştırmalı Duncan Testi uygulandı.
Nakil
Uygulaması UygulamasıHipoksia UygulamasıAnestezi Kreatinin
(mg/dl) 0,38±0.02b 0,87±0,05a 0,11±0,03c
Tablo 1. Araştırma nakil, hipoksia ve anestezi uygulanan
gruplarının serum kreatinin değerleri (mg/dL).
a-cAynı satırda farklı harflerle gösterilen rakamlar istatistiksel olarak
birbirinde farklı bulunmuştur, p<0.05.
Şekil 1. Araştırma nakil, hipoksia ve anestezi uygulanan gökkuşağı alabalıklarının serum kreatinin değerleri (mg/dl).
BULGULAR
Araştırmada nakil, hipoksia ve anestezi uygulanması yapılan gökkuşağı alabalıklarının serum kreatinin değerleri belirlenerek Tablo 1’de verildi.
Tablo 1 incelendiğinde; nakil, hipoksia ve anestezi uygulamalarıyla gökkuşağı alabalığı yavrularının kan kreatinin düzeylerinde istatistiksel olarak önemli düzeyde (p<0,05) farklılıklar olduğu belirlendi. Hipoksia uygulanan yavruların serum kreatinin düzeylerinin nakil ve anestezi uygulamalarına göre önemli düzeyde yüksek olduğu, en düşük keratinin düzeyinin ise anestezi uygulanan balıkların serumlarından elde edildiği belirlendi.
Nakil, hipoksia ve anestezi uygulanan balıkların serum kreatinin düzeyleri şekil 1 deki grafikte gösterildi.
TARTIŞMA VE SONUÇ
Ticari önemi olan tüm balık türlerinde olduğu gibi alabalık yetiştiriciliğinde de larva, yavru, sofralık damızlık gibi dönemlerde uygulanan yetiştiricilik işlemleri (stok yoğunluğu, besleme, hastalıklara karşı koruyucuların kullanımı, bazı sentetik hormonlar, sentetik yem katkı maddeleri gibi) çoğu zaman balıklarda stres oluşturmaktadır [8]. Bu araştırmada protein metabolizmasının ürünlerinden olan ve özellikle böbreklerde birikimi işlevsel bozuklara yol açan kreatinin birikiminin nakil, hipoksia ve anestezi uygulanan gökkuşağı alabalığı yavrularının kan serumu konsantrasyonları belirlenmiştir.
81
G. Tuna Keleştemur ve Y. Özdemir / Bibad, 5 (1): 79-81, 2012
Çelik ve Bilgin (2007) [9], doğal şartlarda balık türlerinin kan kreatinin değerinin ortalama 0,60±0,527 mg/dl olduğunu, en düşük değerin Oncorhynchus mykiss türünde (0,10 mg dl -1), en yüksek değerin ise Ictalurus punctatus türünde (2,50 mg
dl-1) olduğunu bildirmişlerdir. Çelik ve Çakıcı (2005) [10],
gökkuşağı alabalığının kan kreatin değerinin 0,20-0,30 mg/dL arasında olduğunu bildirmişlerdir.
Bu çalışmada, hipoksia uygulanan grubun kan kreatinin düzeyinin anestezi ve nakil uygulanan gruplara göre daha yüksek olduğu tespit edildi. En düşük kreatinin değeri anestezi edilen gruptan elde edildi. Hipoksik şartlarda oluşan stres sonucu, protein metabolizmasının atık bir ürünü olan kreatinin kandaki birikiminin arttığı belirlendi. Bu durumun böreklerin işlevlerinde ve dolayısıyla boşaltım sisteminde meydana gelen aksaklıkların bir sonucu olduğu düşünülmektedir. Taşımacılık sırasında oluşan stresin kaçınılmaz olduğu ve oluşan stres sonucu azotlu atıklardan kan kreatininin düzeyinin hipoksia uygulamasına göre daha düşük ancak anestezi uygulamasına göre daha yüksek olduğu belirlendi. Çalışmada en düşük kreatinin değeri anestezi edilen gruptan elde edildi. Bu durumun anestezi uygulanmış balıkların metabolizmal faaliyetlerindeki yavaşlamanın bir nedeni olabileceği düşünülmektedir. İç su balığı yetiştiriciliğinde önemli bir tür olan gökkuşağı alabalığının yoğun yetiştiriciliğinde başvurulan uygulamalar sonucu stres oluşumu kaçınılmaz olmakta ve geri dönüşümsüz metabolizmal bozukluklar sonucu toplu ölümler meydana gelmektedir. Oluşabilecek stres faktörünün metabolizmaya verdiği hasarı önlemek amacıyla yetiştiricilik işlemleri sırasında ve sonrasında gerekli koruyucu tedbirlerin alınması kültür balıkçılığının verimliliği açısından oldukça önemlidir.
KAYNAKLAR
[1] Moeller J., Robert B., 2001. Diseases of fish. California Animal Healt and Food Safety, No:43, California, U.S.A. 329 pp.
[2] Conte F.S., 2004. Stress and the welfare of cultured fish. Applied Animal, Behaviour Science, 86, 205-223. [3] Doğan G., Erdem M., 2008. Balıklarda protein
metabolizması etkisi. Journal of FisheriesSciences.com., 2(4): 30-40.
[4] Gerwick L., Demers E.N., Baynes C., 2006. Modulation of stress hormones in rainbow trout by means of anesthesia, sensory deprivation and receptor blockade. Comparative Biochemistry and Physiology, Part A, 124, 329-334.
[5] Tuna Keleştemur G., Özdemir Y., 2010. Gökkuşağı alabalığı (Oncorhynchus mykiss, W. 1792 ) yavrularının kortizol, glikoz ve bazı kan elektrolit değerleri üzerine anestezinin etkileri. Süleyman Demirel Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü Dergisi, 14-3: 213-217.
[6] Tuna Keleştemur G., Özdemir, 2010. Düşük oksijen seviyesinin gökkuşağı alabalığı (Oncorhynchus mykiss, W. 1792) yavrularının bazı kan parametre değerlerine etkisi. Journal of FisheriesSciences.com, 4(4):310-317. [7] Atamanalp M., Bayır A., 2003. Bir dezenfektanın
(malahit yeşili) subletal dozlarının gökkuşağı alabalığı (Oncorhynchus mykiss) kan parametreleri üzerine
etkileri. Gazi Ü. Eğitim Fak. Derg., 23(3), 177-187. [8] Moraes G., 2004. Metabolical responses in adaptation to
stress in fish. İnternational Congress on the Biology of Fish, Brazil, 47 pp.
[9] Çelik E.Ş., Bilgin, S., 2007. Bazı balık türleri için kan protein ve lipitlerinin standardizasyonu, Erciyes Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü Dergisi, 23(1-2): 215-299.
[10] Çelik, E.Ş., Çakıcı, H., 2005. Çanakkale Boğazı’ndaki iskorpit balığı (Scorpaena percus Linnaeus, 1758)’nın bazı biyokimyasal kan parametrelerinin belirlenmesi, O.M.Ü. Zir. Fak. Derg., 20(2): 15-23.
