• Sonuç bulunamadı

The Mediating Role Of The Emotion Regulation Difficulties On The Relationship Between Childhood Traumas, Post Traumatic Stress Symptoms And Depression

N/A
N/A
Protected

Academic year: 2021

Share "The Mediating Role Of The Emotion Regulation Difficulties On The Relationship Between Childhood Traumas, Post Traumatic Stress Symptoms And Depression"

Copied!
9
0
0

Yükleniyor.... (view fulltext now)

Tam metin

(1)

Çocukluk Çaðý Travmalarýnýn Depresyon ve

Travma Sonrasý Stres Belirtileri Ýle Ýliþkisinde

Duygu Düzenleme Güçlüklerinin Aracý Rolü

The Mediating Role of The Emotion Regulation Difficulties On The

Relationship Between Childhood Traumas, Post Traumatic Stress

Symptoms and Depression

Emre Han Alpay1, Arzu Aydýn2, Zümrüt Bellur1

1Araþ. Gör., 2Doç. Dr., Mersin Üniversitesi, Fen Edebiyat Fakültesi, Psikoloji Bölümü, Mersin

SUMMARY

Objective: The objective of this study was to determine

whether the emotion regulation difficulties mediate the relationship between childhood psychological trauma and the symptoms of post traumatic stress and depres-sive symptoms. Method: The sample consist of 300

women whose age between 18 and 60. Participants recruited from Adana, Mersin and Diyarbakir. Individuals were asked to complete a number of questionnaires includingDemographic Information Form, Childhood Trauma Questionnaire (CTQ), Difficulties in Emotion Regulation Scale (DERS), Post Traumatic Stress Disorder Checklist–Civillian Version (PCL - C) and Beck Depression Inventory (BDI). In this study the data was analyzed with Structural Equational Model (SEM) using LISREL 8.51

Results: Correlational analyses showed that all types of

child maltreatment were uniformly associated with tion dysregulation dimensions, and dimensions of emo-tion dysregulaemo-tion were strongly related to depression and post traumatic stress symptoms. According to fin-dings of this study, factor loading of emotional abuse observed variable; is the highest one among the factor loadings of maltreatment types. Structural equation modeling analyses revealed that there is a partialmedia-tor role of emotion regulation difficulties in the relation between childhood traumatic experiences and the symp-toms of post traumatic stress and depression.

Conclusion: This study put forward that emotion

regu-lation is a significant factor regarding depressive and post traumatic stress symptoms which related to mal-treatment in childhood. Therefore results show that training emotional regulation skills could be useful in dealing with post traumatic and depressive symptoms.

Key Words: Maltreatment in childhood, emotion

dys-regulation, post traumatic stress disorder, depression.

ÖZET

Amaç: Bu çalýþmada duygu düzenleme güçlüklerinin,

çocukluk çaðý ruhsal travmalarý ile depresif belirtiler ve travma sonrasý stres belirtileri arasýndaki iliþkide aracý rolü olup olmadýðýnýn belirlenmesi amaçlanmaktadýr.

Yöntem: Araþtýrmanýn örneklemi Mersin, Adana ve Diyarbakýr’da ikamet eden, yaþlarý 18 ile 60 arasýnda deðiþen 300 kadýn katýlýmcýdan oluþmaktadýr. Katýlýmcýlara Demografik Bilgi Formu, Duygu Düzenlemede Güçlükler Ölçeði (DDGÖ), Çocukluk Çaðý Travma Ölçeði (ÇÇTÖ), Post Travmatik Stres Bozukluðu Soru Listesi Sivil Versiyonu, Beck Depresyon Envanteri (BDE) uygulanmýþtýr. Toplanan veriler LISREL 8.51 versi-yonu kullanýlarak Yapýsal Eþitlik Modeli (YEM) ile analiz edilmiþtir. Bulgular: Korelasyon analizleri, çocukluk çaðý

kötü muamele yaþantýlarý ile duygu düzenleme lerinin altboyutlarý arasýnda, duygu düzenleme güçlük-lerinin alt boyutlarý ile depresif belirtiler ve travma son-rasý stres belirtileri ason-rasýnda güçlü bir iliþki olduðunu göstermektedir. Yapýlan analiz sonucunda, duygu düzen-leme bozukluklarýnýn çocukluk çaðý ruhsal travmalarý ile depresyon ve travma sonrasý stres belirtileri arasýnda kýsmi aracýlýk rolü olduðu görülmektedir. Sonuç: Elde

edilen bulgular ýþýðýnda çocukluk çaðý ruhsal travmalarý ile iliþkili olan depresyon ve travma sonrasý stres belirti-lerinde duygu düzenlemenin önemli bir etken olduðu ve tedavi protokollerinde yer verilmesi gerektiði düþünülmektedir.

Anahtar Sözcükler: Çocuklukta kötü muamele, duygu

düzenleme güçlükleri, travma sonrasý stres bozukluðu, depresyon

(Klinik Psikiyatri 2017;20:218-226) DOI: 10.5505/kpd.2017.98852

(2)

GÝRÝÞ

Çocukluk çaðýnda duygusal, fiziksel ve cinsel istismara ya da duygusal ve fiziksel ihmale maruz kalan kiþilerin, ergenlik ve yetiþkinlikte pek çok psikiyatrik bozukluk açýsýndan risk altýnda olduk-larý bilinmektedir. Geriye dönük bilgi almaya dayanan bazý çalýþmalarda, çocukluk çaðýnda cinsel ve fiziksel istismara uðramýþ kiþilerin %35-57'sinin yetiþkinlik döneminde çeþitli ruhsal belirtiler gös-terdiði bildirilmektedir (1-3). Çocukluk çaðýnda kötü muameleye maruz kalma, birçok psikiyatrik bozuklukla iliþkili olduðu kabul edilen tanýlararasý (transdiagnostic) bir faktördür (4). Yaþamýn erken dönemlerinde maruz kalýnan ihmal ve istismar deneyimlerinin depresyon (5,6), yeme bozukluklarý (7,8), psikotik bozukluklar (9,10), travma sonrasý stres bozukluðu (TSSB) (11) ile iliþkili olduðuna dair çalýþmalar bulunmaktadýr. Dahasý, çocukluk çaðýnda yaþantýlanan ihmal ve istismarýn yetiþkinlik döneminde yaþanan travmatik bir olaya oranla, travma sonrasý stres bozukluðu geliþiminde daha güçlü bir yordayýcý olduðu bildirilmektedir (12,13). Çocukluk travmalarýnýn ardýndan oluþan bunca olumsuz sonucun önlenebilmesi için travmatik deneyim ve psikopatoloji arasýndaki mekanizmanýn anlaþýlmasýnýn önemli olduðu düþünülmektedir. Bu yönde yürütülen çalýþmalar incelendiðinde anahtar kavramlardan birinin, duygu düzenleme güçlükleri olduðu görülmektedir. Duygu düzenleme kavramý-na iliþkin bütüncül ve yaygýn biçimde kabul gören bir kavramsallaþtýrma Gratz ve Reomer tarafýndan yapýlmýþtýr (14) Yazarlar, duygu düzenleme güçlük-lerini dört boyutlu bir yapý olarak ele almaktadýrlar. Bu boyutlar: (I) Kiþinin duygularýnýn farkýnda olmasý ve anlamasý, (II) duygularýný kabul etmesi, (III) olumsuz duygular yaþadýðýnda dürtüsel davranýþlarýný kontrol etmesi ve hedef yönelimli olabilme becerisi, (IV) duygu düzenleme strateji-lerini esnek bir biçimde kullanabilmesi ve amacýna ulaþmak için duygusal tepkilerini ayarlayabilme-sidir.

Çocuklukta olumsuz muameleye maruz kalan kiþi-lerin duygularý düzenlemede zorluklar yaþadýklarý, duygusal deneyimlerden kaçýndýklarý ve duygularý kabullenme kapasitelerinin düþük olduðunu gösteren çalýþmalar ise oldukça fazladýr (15,16).

Shipman ve arkadaþlarý yapmýþ olduklarý çalýþmada çocukluk çaðýnda istismar ve ihmale maruz kalan çocuklarýn yetiþkinlik dönemlerinde duygularýný tanýmlamada güçlükler yaþadýklarýný belirtmiþlerdir (17). Bir baþka çalýþmada kötü muameleye maruz kalan çocuklarýn belli bir durumda uygun ve bek-lendik duygunun ne olduðunu anlamaya iliþkin güçlükleri olduðu bildirilmektedir (18). Literatür gözden geçirildiðinde hangi tür kötü muamelenin ne çeþit ve ne düzeyde bir duygu düzenleme yeter-sizliðine yol açtýðýna dair bilgilerin oldukça sýnýrlý olduðu görülmektedir (19).

Bununla birlikte duygu düzenleme güçlüðünün ruh saðlýðý üzerindeki olumsuz etkileri de giderek daha çok araþtýrma ile ortaya konmaktadýr (20-22). Bu konuda yapýlmýþ en kapsamlý çalýþmalardan biri Potthoff ve arkadaþlarý tarafýndan altý Avrupa ülkesinde, 1553 katýlýmcý ile yürütülmüþ ve duygu düzenleme stratejilerinin psikopatolojiyi (depres-yon ve anksiyete) yordadýðýný bildirmiþlerdir. Çalýþ-manýn bir baþka sonucunda yazarlar psikopatolojiyi yordayan duygu düzenleme stratejilerinin kültür-lerarasý farklýlýklar gösterdiðini belirtmiþlerdir (23). Tull ve arkadaþlarý 2007 yýlýnda yapmýþ olduklarý çalýþmada travma sonrasý stres belirtilerinin þiddeti ile duygu düzenleme güçlükleri arasýnda pozitif yönde bir iliþki olduðunu rapor etmiþlerdir (24). Türkiye'de yapýlan çalýþmalara bakýldýðýnda Bilim (25) tarafýndan 802 kiþilik toplum örneklemi ile yapýlmýþ olan çalýþma görülmektedir. Bu çalýþmada çocukluk çaðý travmatik yaþantýlarý ve genel psikolojik belirtiler arasýndaki iliþkide ketleyici kiþilerarasý tarzýn ve duygu düzenleme güçlüðünün farklý olarak tam aracýlýk rolü olduðunu bildirmiþtir.

Tüm bu bilgiler dikkate alýndýðýnda psikopatolo-jinin iki özgün türü olarak depresif belirtiler ve travma sonrasý stres belirtilerinin çocukluk çaðý travmalarý ile olan iliþkilerinde duygu düzenleme güçlüklerinin aracý rolü olabileceði düþünülmekte-dir. Bu hipotezden yola çýkýlarak araþtýrmanýn temel amacý, çocukluk çaðý ihmal ve istismar deneyimleri ile yetiþkin psikopatolojisi arasýndaki iliþkide duygu düzenleme güçlüklerinin aracýlýk rolünün incelenmesidir.

(3)

GEREÇ VE YÖNTEM Ýþlem

Çalýþma ile ilgili olarak 30.04.2015 tarihinde Mersin Üniversitesi Klinik Araþtýrmalar Etik Kurulu'ndan onay alýnmýþtýr. Uygulamaya baþla-madan önce Mersin Üniversitesi Psikoloji Bölümü 4. Sýnýf öðrencisi olan 15 kiþilik bir gruba çalýþ-manýn amacý, içeriði, toplanacak verilerin gizliliði ve nasýl veri toplanacaðý ile ilgili bilgi verilmiþtir.Daha sonra öðrenciler Diyarbakýr, Adana ve Mersin illerinden ulaþtýklarý kiþileri çalýþ-ma ile ilgili bilgilendirmiþ ve uygulaçalýþ-ma öncesi katýlýmcýlardan çalýþmaya gönüllü katýldýklarýný belirten bilgilendirme formunu imzalamalarýný istemiþlerdir. Çalýþmanýn gizliliði açýsýndan ölçekler katýlýmcýlara zarf ile ulaþtýrýlmýþ ve iþlem bittiðinde zarfýn kapatýlmasý istenmiþtir. Daha sonra öðren-ciler zarflarý kapalý bir þekilde araþtýrmacýya teslim etmiþlerdir. Sýra etkisini kontrol etmek amacýyla ölçekler farklý þekillerde sýralanmýþtýr. Ölçeklerin doldurulmasý ortalama 30 dakika sürmüþtür. Katýlýmcýlar

Çalýþmada kullanýlan veriler Mersin, Diyarbakýr ve Adana illerinde yaþayan 18-60 yaþ aralýðýndaki 300 kadýn katýlýmcýdan toplanmýþtýr (Ort.=28.5, ss=9.62). Örneklemin %72.7'si bekar (n= 226) ve %27,3'ü (n =82) evlidir. Çalýþmaya katýlan birey-lerin %4.3'lük kýsmý okur yazar, %9.3'ü (n=28) ilkokul mezunu, %4.3'ü (n=13) ortaokul, %22'si (n=47) lise mezunu, %66'sý (n=181) ise lisans ve üzerinde eðitim almýþ kiþilerdir.

Veri Toplama Araçlarý

Demografik Bilgi Formu: Çalýþmada katýlýmcýlarýn yaþ, medeni durum, eðitim durumu ve daha önce ruh saðlýðý alanýnda yardým alýp almadýklarý gibi bil-gileri toplamak amacýyla hazýrlanan "Demografik Bilgi Formu" kullanýlmýþtýr.

Çocukluk Çaðý Travma Ölçeði: 1994 yýlýnda Bernstein ve arkadaþlarý tarafýndan geliþtirilen ve 28 maddeden oluþan ölçekten çocukluk çaðý cinsel, fiziksel, duygusal istismar ile duygusal ve fiziksel

ihmali konu alan beþ alt puan ile bunlarýn birleþi-minden oluþan toplam puan elde edilebilmektedir (26). Orijinal çalýþmada Cronbach alfa deðerleri .79 ile .94 aralýðýnda bulunmuþtur. Ölçeðin Türkçe geçerlilik ve güvenirlik çalýþmasý 2012 yýlýnda Þar ve arkadaþlarý tarafýndan yapýlmýþtýr (27). Mevcut çalýþmada alt boyutlarýn Cronbach alfa iç tutarlýlýk katsayýlarýnýn .64 ile .87 arasýnda deðiþtiði bulun-muþtur.

Duygu Düzenlemede Güçlükler Ölçeði: 2004 yýlýnda Gratz ve Roemer tarafýndan duygu düzenlemedeki güçlükleri deðerlendirmek için geliþtirilmiþtir (14). Ölçeðin orijinal çalýþmasýnda Cronbach alfa güvenirlik katsayýsý .93 olarak bildirilmiþtir. Ölçek, duygusal tepkileri kabul etmeme (kabul etmeme), hedefe yönelik davranýþlarý sergilemede güçlükler (hedefler), dürtü kontrol güçlükleri (dürtü), duy-gusal farkýndalýktan yoksunluk (farkýndalýk), duygu düzenleme stratejilerine sýnýrlý eriþim (stratejiler) ve duygusal belirginlikten yoksunluk (belirginlik) olmak üzere 6 boyut ve 36 maddeden oluþmaktadýr. Ölçeðin Türkçe'ye uyarlama çalýþmalarý 2010 yýlýn-da Rugancý ve Gençöz tarafýnyýlýn-dan yapýlmýþtýr (28). Mevcut çalýþmada alt boyutlarýn Cronbach alfa iç tutarlýlýk katsayýlarýnýn .57 ile .81 aralýðýnda olduðu görülmüþtür. Ölçeðin toplamý için Cronbach alfa katsayýsý ise .92 olarak belirlenmiþtir.

Travma Sonrasý Stres Bozukluðu Soru Listesi Sivil Versiyonu: 1993 yýlýnda Weathers ve arkadaþlarý tarafýndan geliþtirilen ölçek 17 maddeden oluþmak-tadýr (29). Orijinal çalýþmada ölçeðin Cronbach alfa güvenirlik katsayýsý .80 olarak bulunmuþtur. Ölçeðin Türkçe'ye uyarlama çalýþmasý 2005'te Kocabaþoðlu ve arkadaþlarý tarafýndan yapýlmýþtýr (30) Mevcut çalýþmada Cronbach alfa güvenirlik katsayýsýnýn .94 olduðu bulunmuþtur.

Beck Depresyon Envanteri: Beck ve arkadaþlarý tarafýndan 1961 yýlýnda geliþtirilen ölçek 21 madde-den oluþmaktadýr (31) Ölçek, depresyon riskini belirleyen ve depresif belirtilerin düzeyini ölçen bir kendini deðerlendirme aracýdýr. Ölçeðin Türkçe geçerlilik ve güvenirlik çalýþmalarý Hisli (1988) tarafýndan 1988 yýlýnda yapýlmýþtýr (32) Ölçeðin mevcut çalýþma için hesaplanan Cronbach alfa güvenirlik katsayýsý .93'tür.

(4)

Verilerin Analizi

Çalýþmanýn istatistiksel analiz bölümünde betimsel istatistikler, ortalamalar, standart sapmalar, kore-lasyon analizleri ve boþ verilerin doldurulmasý iþlemlerinde SPSS 20 programý kullanýlmýþtýr. Ölçüm modeli ve yapýsal eþitlik modeli ise LISREL 8.51 (33) aracýlýðý ile analiz edilmiþtir. Bu çalýþma-da, 2002 yýlýnda Little ve arkadaþlarý tarafýndan önerildiði gibi yapýsal eþitlik modelinde kullanýl-mak amacýyla bütün gizil deðiþkenler için parselleme yöntemiyle gözlenen deðiþkenler oluþ-turulmuþtur (34) Çocukluk Çaðý Travmalarý Ölçeði'nin 5, Duygu Düzenlemede Güçlükler Ölçeði'nin ise 6 alt boyutu parsellenerek gizil deðiþkenler yaratýlmýþtýr. Travma Sonrasý Stres Bozukluðu Soru Listesi Sivil Versiyonu ile Beck Depresyon Ölçeði ise tek faktörlü yapýda olmalarýndan dolayý maddelerin rastgele daðýtýl-masý yoluyla üç parsele ayrýlmýþ ve böylece bu iki ölçek için üçer gözlenen deðiþken oluþturulmuþtur. BULGULAR

Araþtýrmanýn baðýmsýz deðiþkeni çocukluk çaðý ruhsal travmalarý (fiziksel-duygusal ve cinsel istismar ile duygusal ve fiziksel ihmal), baðýmlý deðiþkenler ise travma sonrasý stres bozukluðu ve depresyondur. Ayrýca bu deðiþkenlerin arasýndaki iliþkide duygu düzenleme güçlükleri aracý deðiþken olarak test edilmiþtir. Çalýþmada kullanýlan deðiþkenlerin ortalama ve standart sapmalarý Tablo 1'de verilmiþtir.

Çalýþmada kullanýlan deðiþkenler arasýndaki iliþkil-er ise Tablo 2'de göstiliþkil-erilmiþtir.

Yapýsal Eþitlik Analizleri, Anderson ve Gerbing'in 1988 yýlýnda önerdiði gibi iki aþamada yürütülmüþtür.35 Ýlk aþamada ölçeklerden oluþtu-rulan parseller aracýlýðýyla gizil deðiþkenlerin tanýmlanmasýný içeren ölçüm modelinin analizi yapýlmýþtýr. Bu modelin uyum indekslerine bakýldýðýnda [x2= 269.58, sd=113 x2/sd=

269.58/113=2.38, RMSEA=.07, GFI=.90, CFI=.96, AGFI=87] modelin anlamlý olduðu görülmektedir.

Birinci aþamada anlamlý uyum deðerlerine sahip ölçme modeli incelendikten sonra 2. aþamaya geçilmiþtir. Bu aþamada kuramsal arka plan göz önüne alýnarak gizil deðiþkenler arasýndaki yapýsal iliþkileri açýklayan bir model oluþturulmuþtur ve bu modelin anlamlýlýðý test edilmiþtir. Ýlk olarak tam aracýlýk test edilmiþ ve modelin uyum indekslerinin anlamlý olduðu görülmüþtür [x2=288.29, sd=112,

x2/sd=288.29/112=2.57, RMSEA=.073 GFI=.90,

CFI =.95, AGFI=.86].Daha sonra modele çocuk-luk çaðý travmalarýndan depresyon ve TSSB deðiþkenlerine doðrudan yollar eklenerek kýsmi aracýlýk modeli sýnanmýþtýr. Bu yollarýn eklenmesi ile modelin uyum indekslerinin iyileþtiði görülmek-tedir [x2=249.57, sd=110, x2/sd=146.50/56=2.26,

RMSEA= 065 GFI=.91, CFI=.96, AGFI=.88]. Ýki model karþýlaþtýrýldýðýnda kýsmi aracýlýk için test edilen modelin daha iyi uyum indekslerine sahip olduðu görülmektedir. Modeldeki deðiþim olumlu olduðu için Ki-kare farklýlýk testine bakýlmýþtýr (x2

=38.72, p<.001). Bu sonuca göre söz konusu iliþkinin tanýmlanmasýnýn modelin uyumunda anlamlý bir iyileþmeye yol açtýðý görülmektedir. Sonuç olarak çocukluk çaðý travmalarýnýn depres-yon ve TSSB ile olan iliþkisinde duygu düzenle-menin kýsmi aracý olduðu görülmektedir.

Tablo 1. Deðiþkenlerin Ortalamalarý ve Standart Sapmalarý Ortalama Standart Sapma DDGÖ Altboyutlarý: Farkýndalýk 12.51 3.5 Belirginlik 11.18 3.69 Dürtü 14.67 5.14 Strateji 12.34 4.59 Hedef 18.9 5.02 Kabul Etme 12.8 5.0 ÇÇTÖ Altboyutlarý: Fiziksel Ýhmal 7.71 3.07 Fiziksel Ýstismar 6.74 3.51 Cinsel Ýstismar 6.97 3.31 Duygusal Ýstismar 8.44 3.84 Duygusal Ýhmal 9.87 4.44 TSSBSL 25.05 14.79 Depresyon 14.4 10.3

DDGÖ: Duygu Düzenleme Güçlükleri Ölçeði,

ÇÇTÖ: Çocukluk Çaðý Travma Ölçeði, TSSBSL: Travma Sonrasý Stres Bozukluðu Soru Listesi Sivil Versiyon Ölçeði.

(5)

TARTIÞMA

Bu çalýþmada çocukluk yýllarýndaki ihmal ve istismar yaþantýlarý ile yetiþkinlikte depresyon ve travma sonrasý stres belirtileri arasýndaki iliþkide duygu düzenlemenin aracý rolü incelenmiþtir. Yapýlan korelasyon analizlerinde çocukluktaki ihmal ve istismar deneyimleri ile duygu düzenleme güçlükleri ve psikopatoloji (depresyon ve travma sonrasý stres belirtileri) arasýnda güçlü iliþkiler olduðu görülmektedir. Çocukluk döneminde maruz kalýnan kötü muamelenin her türü, yetiþkin-likte duygu düzenleme güçlüklerini yordamaktadýr. Araþtýrmanýn en çarpýcý bulgularýndan biri, bu kötü muamele türleri içinde en güçlü faktör yükünün duygusal istismar gözlenen deðiþkenine yüklenme-sidir. Geçmiþte yapýlan çalýþmalarda aðýrlýklý olarak fiziksel ve cinsel istismarýn olumsuz sonuçlarýna odaklanýldýðý ve duygusal istismara ise görece daha az önem verildiði düþünülmektedir (36). Bununla

birlikte Burns ve arkadaþlarýnýn 2010 yýlýnda yaptýðý bir çalýþmada duygusal istismarýn, fiziksel ve cinsel istismara kýyasla duygu düzenleme güçlüklerini daha güçlü bir þekilde yordadýðý bulunmuþtur (37) Dahasý, üniversite öðrencisi kadýnlarla yürütülen bu çalýþmada duygusal istismar yaþantýlarýnýn, trav-ma sonrasý stres belirtilerini de fiziksel ve cinsel istismara kýyasla daha güçlü biçimde yordadýðý bildirilmiþtir (37). Sözü edilen bu araþtýrma, bulgu-larý açýsýndan mevcut çalýþma ile benzerlik göster-mektedir. Krause ve arkadaþlarýnýn 2003 yýlýnda yapmýþ olduklarý çalýþmada kronik bir biçimde duygularýný baskýlayan eriþkinlerin çocukluklarýnda onlarý cezalandýran, küçümseyen ya da çocuk-larýnýn olumsuz duygularýndan rahatsýz olan ebeveynlere sahip olduklarý bildirilmektedir. Ayrýca bu eriþkinlerin kaygý ve depresyon düzey-lerinin de daha yüksek olduðu rapor edilmektedir (38).

Analiz sonucunda elde edilen bu bulgu, duygusal istismarýn uzun süreli ve tekrarlayýcý olmasý

PROOF

Tablo 2. Deðiþkenler Arasýndaki Korelasyon Katsayýlarý.

Deðiþkenler 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13 1. Cinsel Ýstismar - .49** .45** .62** .41** .23** .32** .19** .32** .27** .23** .42** .39** 2. Duygusal Ýhmal - .58** .67** .44** .32** .30** .18** .26** .31** .28** .31** .35** 3. Fiziksel Ýhmal - .63** .47** .3** .32** .34** .26** .39** .30** .39** .37** 4. Duygusal Ýstismar - .68** .36** .43** .36** .43** .43** .30** .56** .50** 5. Fiziksel Ýstismar - .29** .28** .27** .3** .35** .22** .46** .36** 6. Belirginlik - .55** .47** .53** .55** .44** .49** .50** 7. Strateji - .64** .78** .71** .29** .64** .63** 8. Dürtü - .64** .62** .15** .59** .47** 9. Hedef - .74** .19** .63** .57** 10. Kabul - .25** .57** .53** 11.Farkýndalýk - .25** .32** 12. TSSB - .74** 13.Depresyon - *p<.05, **p<.005, N=300

(6)
(7)

PROOF

nedeniyle kiþinin duygularýný etkili bir biçimde

düzenleme yetisini diðer istismar türlerine kýyasla daha çok etkilemesi ile ilgili olabilir. Öte yandan duygusal istismarýn diðer istismar türlerine çoðun-lukla eþlik etmesi de duygu düzenleme güçlüðü ile duygusal istismar arasýndaki iliþkiyi güçlendiriyor olabilir. Buna ek olarak duygusal istismar ile duygu düzenleme güçlükleri arasýndaki bu iliþki Linehan tarafýndan ortaya atýlan "Onaylamayan Çevre Kuramý" ile de açýklanabilir. Linehan'a göre çocuðun duygularýný ifade ediþi uygun bir þekilde onaylanmaz hatta ihmal edilir, desteklenmez ya da cezalandýrýlýr ise çocuðun duygusal deneyimlerini açýklama ve yorumlama yetisiyle birlikte stres kay-naðýný belirleme becerisi de bundan zarar görür (39).

Mevcut çalýþmanýn bir diðer bulgusu da çocukluk çaðý ihmal ve istismar deneyimi ile psikopatolojinin iki özgün türü olarak ele aldýðýmýz depresyon ve travma sonrasý stres belirtileri arasýndaki iliþkinin anlamlý bulunmasýdýr. Önceki çalýþmalarda da çocukluk çaðý kötü muamele öyküsü ile eriþkinlikte depresyon (40,41) ve travma sonrasý stres belirtileri (42,43) arasýnda iliþki olduðuna dair bulgular bildirilmiþtir.

Araþtýrmanýn amacý doðrultusunda test edilen model incelendiðinde; çocukluk çaðý ihmal ve istismar deneyimi ile eriþkinlerde travma sonrasý stres belirtileri arasýndaki iliþkide duygu düzenleme güçlüklerinin kýsmi aracý olduðu görülmektedir. Bu bulgu daha önce yapýlan çalýþmalar ile paralellik göstermektedir. Örneðin Burns, Jackson ve Hardring'in 2010 yýlýnda yapmýþ olduklarý araþtýr-mada çocukluk çaðý duygusal ve fiziksel istismarý ile travma sonrasý stres belirtileri arasýndaki iliþkide duygu düzenleme güçlüklerinin kýsmi aracý olduðu belirtilmiþtir (37). Bu bulgunun yorumunda ise duygulardan kaçýnma ve duygularý kabul etmeme gibi bazý uyumsuz duygu düzenleme stratejilerinin travmatik olay ile ilgili duygunun iþlenmesini engellediði yönünde bir açýklama yapýlmýþtýr. Modelde duygu düzenleme güçlüklerinin, bir diðer baðýmlý deðiþken olan depresyon ile çocukluk çaðý ihmal ve istismar deneyimleri arasýndaki iliþkide kýsmi aracýlýk rolü olduðu görülmüþtür. Bu bulgu da önceki bazý çalýþmalarýn sonuçlarý ile benzer

niteliktedir (36,44,45) Ayrýca duygu düzenleme yetisinin depresif belirtiler üzerindeki koruyucu etkisini gösteren Fehlinger ve arkadaþlarýnýn 2013 yýlýnda yaptýklarý çalýþmada depresif hastalarýn belirtilerini azaltmak için stres yönetimi, sosyal yeterlilik, problem çözme ve duygu düzenleme gibi çeþitli eðitimlerin etkililiði karþýlaþtýrýlmýþ ve duygu düzenleme eðitiminin depresif belirtilerin azaltýl-masýnda en etkili yöntem olduðu rapor edilmiþtir (46).

Yapýlan çalýþmanýn çocukluk çaðý travmalarý, depresyon, travma sonrasý stres belirtileri ve duygu düzenleme arasýndaki iliþkiyi anlamamýza yardýmcý olmasýnýn yaný sýra bazý sýnýrlýlýklarý bulunmaktadýr. Çalýþmaya baþlarken örneklemin kadýn ve erkek katýlýmcýlardan oluþmasý planlanmýþ ancak erkek katýlýmcýlardan çok fazla geri dönüþ olmadýðý için çalýþma sadece kadýn katýlýmcýlar ile yürütülmüþtür. Katýlýmcýlarýn yaþadýðý travmatik deneyimin þidde-ti, kronik olup olmamasý gibi bilgilerin alýnmamýþ olmasý da önemli sýnýrlýlýklardan bir diðeri gibi görünmektedir. Johnson-Reid ve arkadaþlarý 2010 yýlýnda yaptýklarý çalýþmada kronik ihmal ve istismarýn çocukluktaki ve yetiþkinlikteki madde kullanýmý, þiddet suçlarý, intihar giriþimi ve psikolo-jik bozukluklar gibi birçok olumsuz sonucun önem-li bir öncülü olduðunu ifade etmiþlerdir (47). Bu çalýþmanýn sonuçlarýna dayanarak çocukluk döneminde yaþantýlanan travmatik deneyimlerin tartýþýlan baðlamlarda tedavi edilmesini önermek yerinde olacaktýr. Psikolojik ve sosyal uyum açýsýn-dan risk altýndaki kiþilere yönelik önleyici ve ivedi müdahalelerin hedeflenmesi uygun görünmektedir. Gelecekte yapýlacak olan çalýþmalarda kötü muamele öyküsünün daha detaylý bir biçimde ele alýnmasý bu deðiþkenler arasýndaki iliþkinin daha iyi anlaþýlmasýna yardýmcý olabilir. Bu çalýþmaya ben-zer olarak risk altýndaki çocuklarla yapýlacak boy-lamsal çalýþmalarýn bu deðiþkenler arasýndaki iliþki hakkýnda daha fazla bilgi verebileceði düþünülmek-tedir.

Çalýþmadan elde edilen bulgularýn çocukluk çaðý travmatik deneyimlerinin duygu düzenlemeyi, depresif belirtileri ve travma sonrasý stres belirti-lerini de kapsayan uzun dönem etkibelirti-lerinin

(8)

anlaþýl-masý açýsýndan yararlý olabileceði düþünülmektedir. Bu bulgunun klinik doðurgularýndan biri çocukluk çaðý travmalarýna yönelik psikoterapilerde olumlu duygu düzenleme stratejilerine, özellikle de Gross'un 1998 yýlýnda belirttiði "yeniden deðer-lendirme" ve "problem çözme" becerilerine tedavi protokollerinde yer verilmesi olabilir (48). Çocuk-luk çaðý travmatik yaþantýlarýyla iliþkili ruhsal belir-tileri olan çocuklar ve yetiþkinlere yönelik müda-halelerin planlanmasýnda duygu düzenleme eðiti-minin odak olmasý ve etkililiðinin sýnanmasý için klinik çalýþmalar yürütülmesi önerilebilir. Buna ek olarak Diyalektik Davranýþçý Terapi (39) ve Affektif ve Kiþiler Arasý Düzenleme Eðitim Programý (49) gibi duygu düzenleme becerilerine aðýrlýk verilen davranýþçý temelli yöntemlerin trav-ma trav-maðdurlarý ile yapýlacak çalýþtrav-malarda kullanýl-masý ve etkililiklerinin sýnankullanýl-masý için yeni çalýþ-malar planlanmasý önerilebilir.

Yapýlan bu çalýþmanýn sonucunda çocukluk çaðýnda ihmal ve istismar gibi travmatik deneyimlere baðlý olarak ortaya çýkan depresif belirtiler ve travma sonrasý stres belirtilerinin oluþumunda duygu düzenleme güçlüklerinin önemli bir risk faktörü olduðu görülmektedir. Bu baðlamda duygu düzen-leme yetisini geliþtirmeye yönelik çalýþmalarýn çocukluk çaðý travmatik deneyimleri ile iliþkili klinik belirtilerin azaltýlmasý ve iyileþmesinde etkili olabileceði düþünülmektedir.

Yazýþma adresi: Doç. Dr. Arzu Aydýn, Mersin Üniversitesi Fen Edebiyat Fak. Psikoloji Bölümü emrehan@hotmail.com

KAYNAKLAR 1. Goodman LA, Rosenberg SD, Mueser KT, & Drake RE.

Physical and sexual assault history in women with serious men-tal illness: prevalence, correlates, treatment, and futurere search directions. Schizophr Bull 1997; 22: 685-696.

2. Mueser KT, Bond GR, Drake RE, &Resnick SG.Models of communitycarefor severe mentalillness: a review of research on casemanagement. SchizophrBull 1998; 24: 37-74.

3. Mueser KT, Clark RE, Haines M, Drake RE, McHugo GJ, Bond GR, Gary R, Essock SM, Becker DR, Wolf R, Swain K. The Hartford study of supported employment for persons with severe mentalillness. J Consult Clin Psychol 2004; 72: 470-490. 4. Heleniak C, Jenness JL, Vander Stoep A, McCauley E, & McLaughlin KA. Childhood maltreatment exposure and disrup-tions in emotion regulation: a transdiagnostic pathway to ado-lescent internalizing and externalizing psychopathology. Cognit Ther Res 2016; 40: 394-415.

5. Wingo AP, Wrenn G, Pelletier T, Gutman AR, Bradley B, &Ressler KJ. Moderating effects of resilience on depression in individuals with a history of childhood abuse or trauma expo-sure. Journal of affective disorders2010; 126: 411-414. 6. Dunn EC, McLaughlin KA, Slopen N, Rosand J, & Smoller JW. Developmental timing of child maltreatment and symptoms of depression and suicidal ideation in young adulthood: results from the National Longitudinal Study of Adolescent Health. DepressAnxiety 2013; 30: 955-964.

7. Kong S, Bernstein K. Childhoodtrauma as a predictor of eat-ing psychopathology and its mediateat-ing variables in patients with eating disorders. J Clin Nurs 2009;18: 1897-1907.

8. Monteleone AM, Monteleone P, Serino I, Scognamiglio P, Genio M, & Maj M. Childhood trauma and cortisol awakening response in symptomatic patients with anorexia nervosa and bulimia nervosa. Int J Eat Disord 2015; 48: 615-621.

9. Fisher HL, Jones PB, Fearon P, Craig TK, Dazzan P, Morgan

K, Hutchinson G, Doody GA, McGuffin P, Leff J, Murray RM, Morgan C. The varying impact of type, timing and frequency of exposure to childhood adversity on its association with adult psychotic disorder. PsycholMed2010; 40: 1967-1978.

10. van Winkel R, van Nierop M, Myin-Germeys I, & van Os J. Childhood trauma as a cause of psychosis: linking genes, psy-chology, and biology. Can J Psychiatry2013; 58: 44-51. 11. Moore E, Gaskin C, Indig D. Childhood maltreatment and post-traumatic stres disorder among incarcerated young offen-ders. Child Abuse Neg 2013; l37: 861-870.

12. Davies-Netzley S, Hurlburt MS, Hough RL. Childhood abuse as a precursor to homelessness for homeless women with severe mental illness. Violence Vict 1996; 11: 129-142. 13. Neria Y, Bromet EJ, Sievers S, Lavelle J, & Fochtmann LJ. Trauma exposure and posttraumatic stress disorder in psychosis: findings from a first-admission cohort. J Consult Clin Psychol 2002; 70: 246-251.

14. Gratz KL, Roemer L. Multi dimensional assessment of emo-tion regulaemo-tion and dysregulaemo-tion: Development, factor struc-ture, and initial validation of the difficulties in emotion regula-tion scale. J Psychopathol Behav Assess 2004; 26: 41-54. 15. Batten SV, Follette VM, Aban IB. Experiential avoidance and high-risk sexual behavior in survivors of child sexual abuse. J Child Sex Abuse 2002; 10: 101-120.

16. Gratz KL. Targeting emotion dysregulation in the treatment of self injury. J Clin Psychol 2007; 63: 1091-1103.

17. Shipman K, Zeman J, Penza S, & Champion K. Emotion management skills in sexually maltreated and nonmaltreated girls: A developmental psychopathology perspective. Dev. Psychopathol 2000; 12: 47-62.

18. Jennissen S, Holl J, Mai H, Wolff S, Barnow S. Emotion dys-regulation mediates the relationship between child maltreat-ment and psychopathology: a structural equation model. Child

(9)

PROOF

PROOF

Abuse Neg 2016; l62: 51-62.

19. Kim J, Cicchetti D. Longitudinal pathway slinking child mal-treatment, emotion regulation, peer relations, and psy-chopathology. J Child Psychol Psychiatry 2010; 51: 706-716. 20. Aldao A, Nolen-Hoeksema S, Schweizer S. Emotion-regula-tions trategies across psychopathology: A meta-analytic review. Clin Psychol Rev 2010; 30: 217-237.

21. Sheppes G, Suri G, Gross JJ. Emotion regulation and psy-chopathology. Annu Rev Clin Psychol 2015; 11: 379-405. 22. Cole PM, Deater Deckard K. Emotion regulation, risk, and psychopathology. J Child Psychol Psychiatry2009; 50: 1327-1330. 23. Potthoff S, Garnefski N, Miklósi M, Ubbiali A, Domínguez-Sánchez FJ, Martins EC, Witthöft M, Kraaij V. Cognitive emo-tion regulaemo-tion and psychopathology across cultures: A compar-ison between six European countries. J Individ Differ 2016; 98: 218-224.

24. Tull, MT, Barrett, HM, McMillan, ES, & Roemer, L. A pliminary investigation of the relationship between emotion re-gulation difficulties and posttraumatic stress symptoms. Behavior Therapy 2007; 38: 303-313.

25. Bilim, G. Çocukluk çaðý örselenme yaþantýlarý: duygu düzen-leme, kiþilerarasý tarz ve genel psikolojik saðlýk açýsýndan bir inceleme. 2012 Ankara Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Yüksek Lisans Tezi Ankara.

26. Bernstein DP, Fink L, Handelsman L, Foote J, Lovejoy M, Wenzel K,Sapareto E, Ruggiero J. Initial reliability and validity of a new retrospective measure of child abuse and neglect. Am J Psychiatry 1994; 151: 1132-1136.

27. Þar V, Öztürk E, Ikikardeþ E. Çocukluk çaðý ruhsal travma ölçeðinin türkçe uyarlamasýnýn geçerlilik ve güvenilirliði. Türkiye Klinikleri 2012; 32: 1054-1062.

28. Rugancý RN, Gençöz T. Psychometric properties of a Turkish version of the Difficulties in Emotion Regulation Scale. J Clin Psychol 2010; 66: 442-455.

29. Weathers FW, Litz BT, Herman DS, Huska JA, Keane TM. The PTSD Checklist (PCL): Reliability, validity, and diagnostic utility. Paper presented at the 9th annual meeting of the International Society for Traumatic Stress Studies, Austin, TX 1993.

30. Kocabaþoðlu NÇÖA, ÇorapçýoðluÖzdemir A, Yargýç Ý, &Geyran PT. Türkçe "Ptsd Checklist-CivilianVersion" (PCL-C) Ölçeðinin geçerlilik ve güvenilirliði. Yeni Sempozyum Dergisi 2005; 43:126-134.

31. Beck AT, Ward CH, Mendelson M, Mock J, & Erbaugh J. An inventory for measuring depression. Arch Gen Psychiatry1961; 4: 561-571.

32. Hisli N. Beck Depresyon Envanteri'nin geçerliliði üzerine bir çalýþma. Türk Psikoloji Dergisi 1988; 6: 118-122.

33. Jöreskog KG, Sörborm D. Lisrel 8 User's Reference Guide. Chicago: Scientific Software International 1993.

34. Little TD, Cunningham WA, Shahar G, &Widaman KF. To parcel or not to parcel: Exploring the question, weighing the merits. StructEquModeling 2002; 9: 151-173.

35. Anderson JC, Gerbing DW. Structural equation modeling in

practice: A review and recommended two-step approach. Psychol Bull 1988; 103: 411-423.

36. Crow T, Cross D, Powers A, & Bradley B. Emotion dysregu-lation as a mediator between childhood emotional abuse and current depression in a low-income African-American sample. Child Abuse Neg 2014; 38: 1590-1598.

37. Burns EE, Jackson JL, Harding HG. Child maltreatment, emotion regulation, and posttraumatic stress: The impact of emotional abuse. J Aggress Maltreat Trauma 2010; 19: 801-819. 38. Krause ED, Mendelson T, Lynch TR. Childhood emotional invalidation and adult psychological distress: The mediating role of emotional inhibition. Child Abuse Negl 2003; 27: 199-213. 39. Linehan MM. Skills Training Manual for Treating Borderline Personality Disorder. New York, Guilford Press, 1993.

40. Chapman DP, Whitfield CL, Felitti VJ, Dube SR, Edwards VJ, &Anda RF. Adverse childhood experiences and the risk of depressive disorders in adulthood. J Affect Disord2004; 82: 217-225.

41. Sachs-Ericsson N, Kendall-Tackett K, Hernandez A. Childhood abuse, chronic pain, and depression in the National Comorbidity Survey. Child Abuse Negl 2007; 31: 531-547. 42. Choi H, Klein C, Shin MS, & Lee HJ. Posttraumatic stress disorder (PTSD) and disorders of extreme stress (DESNOS) symptoms following prostitution and childhood abuse. Violence against women 2009; 15: 933-951.

43. Ullman SE, Najdowski CJ, Filipas HH. Child sexualabuse, post-traumatic stres disorder, andsubstanceuse: Predictors of revictimization in adult sexual assault survivors. J Child Sex Abus 2009; 18: 367-385.

44. Coates AA, Messman-Moore TL. A structural model of mechanisms predicting depressive symptoms in women follow-ing childhood psychological maltreatment Child Abuse Negl 2014;38: 103-113.

45. Carvalho Fernando S, Beblo T, Schlosser N, Terfehr K, Otte C, Löwe B, Wolf OT, Spitzer C, Driessen M, Wingenfeld K. The impact of self-reported childhood trauma on emotion regulation in borderline personality disorder and major depression. J Trauma Dissociation2014; 15: 384-401.

46. Fehlinger T, Stumpenhorst M, Stenzel N, &Rief W. Emotion regulation is the essential skill for improving depressive symp-toms. J Affect Disord 2013; 144: 116-122.

47. Jonson-Reid M, Presnall N, Drake B, Fox L, Bierut L, Reich W, Kane P, Todd RD, Constantino JN. Effects of child maltreat-ment and inherited liability on antisocial developmaltreat-ment: an offi-cial records study. J Am Acad Child Adolesc Psychiatry 2010; 49: 321-332.

48. Gross JJ. Antecedent and response-focused emotion regula-tion: divergent consequences for experience, expression, and physiology. J Pers Soc Psychol 1998; 74: 224-237.

49. Cloitre M, Cohen LR, Koenen, KC. Treating the trauma of childhood abuse: Therapy for the interrupted life. Guilford, New York 2006.

Referanslar

Benzer Belgeler

&lt;;arplp-kayma tipindeki bir trafik kazaSl ile ilgili yapdaeak ol a n ara§ltrma ve muayeneler gene I olarak yukanda verildikten sonra, bu tip olaylarda

This paper is expected to contribute by combining well known concepts, such as overqualification, underutilization of skills, job mismatch, with the 8 th waste of lean,

Dünya çeltik üretim sistemleri ve uygulanan ekim yöntemleri ekolojik koşullara (iklim, toprak, su, vs), kırmızı çeltik yoğunluğuna ve uygulanan ekim nöbeti

Smyrnium galaticum Czeczot (Apiaceae) samples were collected in 1925 for the first time by Czeczott during one of her botanical trips in Anatolia and these specimens were described

Devlet Şurası'nda 30 yıl hizmet ettikten sonra kadro dışı bırakılmış, Darülelhan'- ın geçici olarak kapatılmasiyle açıkta kalmıştır.. Bu

Bu amaçla çalışmada Brezilya, Rusya, Hindistan, Çin, Güney Afrika ve Türkiye için ekonomik büyüme ile politik istikrar, işsizlik oranı, enflasyon, dışa açıklık ve

The following forms and scales were used in the study: &#34;Personal Demographic Information Form&#34; developed by the researcher, &#34;Childhood Trauma Scale (CTQ-28)&#34;