Başlık: DOGU ANADOLL KIRMIZISI SIGIRINDA KALP VE KALP ARTERİNLARı eZERiNDE Al'ATOMİK BİR ARAŞTIRMAYazar(lar):KARADAĞ, Hüseyin;SOYGÜDER, ZaferCilt: 36 Sayı: 2 DOI: 10.1501/Vetfak_0000001303 Yayın Tarihi: 1989 PDF

A. O. Vet. Fak. Derk. 36 (2): 482-495, 1989

DOGU ANADOLL KIRMIZISI SIGIRINDA KALP VE KALP ARTERİNLARı eZERiNDE Al'ATOMİK BİR ARAŞTIRMA

Hüseyin

Karadağ *

Zafer

Soygüder**

An anatomical investigation on the heart and coronary arteries of East Anatiolan Red bov:ne

Summary:

This study ıvas carried out to investigate the anatomical

characteristics of the heart and coronary arteries of East Anatolian Red

bovine. TlVenty hearts and six cadavers of mature bovine were used as

the investigation

materials.

To prepare the corrosion cas ts of the coronary arteries and to

estab-lish the arterial anastomoses, polyester

resin ıvas injected through the

coronary arteries in ten hearts. In addition, giving the contrast substance

consisting of the mixture

of maglumine

iothalamite 60 ~;.; and barium

sulfate, the radiographies

of the coronary arteries ıvas taken.

The heart in East Anatolian Red bovine is located between the third

rib and fifth intercostal space. The apex cordis is on the opposite of the

fifth

casta

i

cartilage. The stenıopericardiac

ligaments are attached to

the sternum on the level of the sixth costal cartilage.

The pectinate muscles in the right auricle are thinner than those of

the left auricle. Therefore, the walf of the lefi auricle

is

larger than that

of the right auricle.

Thefree edges of the hicuspid valve are larger and pendenter than the

tricuspid valve 's.

The heart is vascularized by the right

and left coronary arteries.

The latfer is more strong than the former.

The branches of the paracanal interventricular branch to the right

ventricle are thinner than its branches to the left ventricle.

* Yrd. Doç. Dr.. Yüzlincü Yıl Üniversitesi, Veteriner Fakültesi, Anatomi Bilim Dalı, Van, Turkey.

u Araş. Gör., Yüzüncü Yıl Üniversitesi, Veteriner Fakültesi, Anatomi Bilim Dalı, Van, Turkey.

DOGU ANADOLU KIRMIZTSı SrGrRINDA KALP... 483

The subsinuosal interventricular

branch is the running hranch of

the left circumflex branclı in the subsinuosal interventricular groove and

anastomoses

witlı the paracanal interventricular branclı on the level of

the apex.

The right coronary artery is ended by joining the right ventricular

and subsinuosal interventricular

branches.

Özet: Bu araştırma, Doğu Anadolu Kırmızısı sığmnda kalp ve

koro-ner damarlann

anatomik

özelliklerini

belirlemek

amacı

ile yapıldı.

Araştırma materyali olarak ergin

20

adet sığır kalbi ve

6

adet sığır

ka-davrası kullanlldl.

Koroner damarlann

korozyon preparatlanııı

haZlr/amak ve damar

ağdaşmalam1l

belirlemek amacı ile iO kalp te koroner damarlardan

pol-yester resin enjekte edildi. Aynca,

LO kalpte de koroner damarlara

mag-lumine lOthalamite

%

60

ve baryum sülfat kanşlll1mdan oluşan kontrast

madde verilerek koroner damarlarm radyografisi almdı.

Doğu Anadolu Klrlmzısı sığıı'mda kalp

3.

costa ile

5.

spatium

inter-castale arasmda, apex cordis ise

5.

cartilago costalis hizasmda bulunur.

Ligg. sternopericardiaca

6.cartilago costalis seviyesinde sternum'a

bağ-lanmaktadır.

Auricula dextra'da bulunan mm. pectinatii, auricula sinistra'dakilere

oranla daha zayıftır.

Bu nedenle auricula sinistra'nın du van,

auricula

dextra'nınkinden

daha kalmdır.

Bicuspital

kapakÇlklann

serbest kenar/an,

tricuspital

kapakçık-larmkinden

daha geniş ve daha sarkıktır.

Kalp, a. coronaria dextra ve a. coronaria sinistl'a tarafından

vaskü-larize edilir. A. coronaria sinistra a. coronaria dextra'dan daha güçlüdür,

Ramus

interventricularis

paraconalis'in

sağ ventriculus'a

verdiği

kol/ar, sol ventriculus'a verdiği kol/ardan daha zayiftır.

Ramus interventricularis subsinosus, ramus circumjlexus

sinister'in

sulcus interventricularis

içinde seyreden koludur. Bu ramus, ramus

in-terventricularis paraconalis ile apex cordis düzeyinde anastomosis

yap-maktadır.

A. coronaria dextra, ram us ventricularis dexter ve ram us

intervent-ricularis subsinosus ile ağızlaşarak

sonlamr.

48.ı HÜSEYiN KARADAC; -- ZAFER SOYGÜDER

Giriş

Çok karmaşık bir özeııiğe sahip olan dolaşım sistemi, gelişen tek-nolojiye paralelolarak günümüzde başarılı bir şekilde incelenebilmek-tedir. Bu al11açla~ winly acetate, tensol, latex, naylon, silikon, poly-mcthylacrylate, cementex, polyester gibi damar içine enjekte edildi-ğinde polimerleşerek serticşen, asit ve alkalilere dayanıklı maddeler kuııanılmıştır (2,

3,

5, 7, i

ı,

13, 16).

Bir yandan plastik enjeksiyon tekniğindeki gelişmelere bağlı ola-rak damar sistemİnde yeni bulguların elde edilmesi, özeııikle de damar ağızlaşmalarınm kesin olarak belirlenebilmesi, diğer yandan kalp cer-rahisindeki gelişmelerin yoğunluk kazanması gibi nedenler, araştırma-cıların kalp ve koroner damar çalışmalarına ilgi duymalarımı neden ol-maktadır.

TecirJioğlu ve Ark. (15), mandada kalp ve kalp arteria 'ları üıerin-de çalışmışlar ve bu hayyanda kalp arteria'larını detaylı olarak ince-lemişlcrdir. Dursun (6), danada yaptığı araştırmada koroner damarları ve arterial anastomosis'leri; Hegazi (12) ise, sığlı'da kalbin arteria ve vena'ları ile birlikte, arterial, veilöz ve arterio-venöz anastomosis'leri-ni etüt etmişlerdir. Damodaran (4) ile Hadziselimovic ve Ark. (10) da evcil memeli hayvanlarm koroner damarlarını karşılaştırmalı olarak incelemişlerdir.

Bu araştırma, Doğu Anadolu Kırımzısı sığınnın kalp ve koro-ner damarlarının anatomik özeııiklerini belirlemek amacı ile yapılmış-tır.

Materyal ve Metot

Araştırma, Van Belediye Mezbahası'ndan sağlanan ergin 20 adet Doğu Anadolu Kırmızısı sığın kalbi ile, usulüne uygun olarak hazırla-nan aynı ırktan 6 kadavra üzerinde yapıldı.

Kesimden sonra alınan kalplerde önce sulcus coronarius'un çevre uzunluğu ve apex-basis arası uzunluk ölçümleri alındı. Koroner damar-ların korozyon preparatlarını hazırlamak ve damar ağızlaşınalarını belirlemek amacı ile, iO kalpte koroner damarlardan polyester resin, aselaratör, katalizör ve polyester pastası boyası karışımı enjekte edildi (3, 5,

ı

3). Plastik madde enjekte edilen kalpler, polimerizasyonun

olu-DOGU ANADOLU KIRMIZISI slGIRINDA KALP.. 185

şumu için 24 saat süre ile oda ısısı bekletildikten

sonra, 24 saat süre ile

de

%

10'luk KOH içinde bekletildi.

Böylece kalpler damar

diseksiyo-nuna hazır hale getirildi.

Damar ağızlaşmalarının

bulunduğu

bölgeler

büyüteç vasıtası ilc incelendi.

Bununla

birlikte,

Lo

kalpte de

maglu-mine Iothalamİte

%

60 ve baryum sulfat karışımından

oluşan kontrast

maddc

verilerek

koroner

damarların

radyografisi

alındı.

Kadavralardan

kalbin yerini tespit etmek amacı ile yararlanıldı.

Ayrıca, kadavralardan

sağlanan 6 kalp ile radyografi

amacı ile

kulla-nılan

i

O kalp, kalbin anatomik

özelliklerini

belirlemek için de

kulla-nıldı.

Bulgular

i.

Kalp:

Üzerinde araştırma

yapılan Doğu Anadolu Kırmızısı sığırlarında,

kalbin 3. costa iLC5. spatium intercostale

arasında

yer aldığı vc apex

cordis 'in 5. cartilago costalis hizasında bulunduğu

gözlendi (Şekil:

i).

Çıkış yerindeki genişliği ortalama

1.8 cm olarak ölçülen ligg.

stemo-pericardiaca

6. cartilago

costalis seviyesinde. stemum'a

bağlanmakta-dır.

Sulcus coronarius"ım. çevre uzunluğunun

31.5 cm, sulcus

corona-rius'un

apex cordis'e

olan uzaklığm. isc 16.5 cm plduğu

bulundu.

Atrium dextrum'da

yer alan sinus vcnoruın

cavarum,

parlak ve

kaygan görünüşü

ile sağ atriuın'un

diğer bölgelerinden

ayrılmaktadır.

Tuberculuın

intervcnosum,

özcllikle ostium v. cavae caudalis'in

vent-ralinde daha belirgindir.

Auricula

dcxtra'da

bulunan

mın. pectinatii,

auricula

sİnistra'dakilere

oranla

daha zayıftır.

Bu nedcnle,

auricula

sinistra'nın

duvarı

auricula

dextra'nınkinden

daha

kalındır.

Ayrıca,

auricula sinİstra auricula dextra'dan

daha hacimlidir.

Amicula dextra'

nın craııİale yönelik ucu sivri olmasına

karşılık,

amicula

sinistra'nın

bu ucu düzensiz

bir elips şeklindedir.

Auricula

dextra'nm.

tan'ıını

yapılan

ucu craniale

doğru daha fazla kavis yapmaktadır.

Atrium

sinistruın'a

3 tanesi geniş 5 adet ostium

v. pulmonalis

açılmaktadır.

Auricula

sinİstra 'nın serbest kenarı

üzerinde

yer alan

çentikler,

sağ auricula'da

bulunan çentiklere göre daha derin ve daha

fazla

sayıdadır.

486 HÜSEYfN KARAOAC; - ZAFER SOYGÜDER

ŞekilI. Doğu Anadolu Kırmızısı sığırında kalbin yeri, soldan görünüş. Fig. 1. The location of the heart in Fast Anatolian Red bovine, left "icw.

1- Üçüncü costa (the third rib), 2- 5. costa (the fifth rib).

Ventrieulus sinister; duvar kalınlığı, kapsadığı m. papillaris'ler

ve

ehorda tendinea'lar

bakımından

ventriculus dexter'den daha güçlüdür.

Sol ventrieulus'un

duvar kalınlığı orta kesimde 2.4 cm olarak

ölçül-müştür. Apex eordis ventrieulus sinİster tarafından

oluşturulmaktadır.

Ventrieulus

sinister ostium aartae'nin

çevresinde valvula seminularis

septalis, sinistra ve dextra adlı üç kapakçığı

kapsamaktadır.

Ostium

atrioventrieulare

sinistrum'un

kenarlarına

da euspis septalis ve cuspis

parietalis

yapışmıştır.

Ventriculus

sinister'in

lateral

duvarı

üzerinde

bulunan m. papillaris'ten

çıkan 3-4 adet ehorda tendinea euspis

parie-talis'e, 2-3 adet chorda

tendinea

da cuspis septaİs'e bağlanır.

Sözü

edilen m. papillaris, euspis parietalis'in

2 cm kadar distalinden

başla-yıp apex cordis'e

kadar

uzanır. Ventriculus

sinister'de

bulunan diğer

m. papillaris'ten

çıkan 5-6 adet ehorda

tendinea

cuspis septalis'e,

ı

tanesi çok güçlü 2 adet ehorda tendinea da cuspis parietalis'e bağlanır.

Chorda

tendinea'lar

euspis'lere

bağlanmadan

önce daha ince dallara

ayrılırlar.

DOGU ANADOLU KIRMIZISI SIGIRINDA KALP... 487

Bicuspital kapakçıkların

serbest kenarları,

tricuspital

kapakçıkla-rınkinden

daha

geniş ve daha

sarkıktır.

Ventriculus

sinister'in

kapsadığı

m. papillaris'lerden

ayrılan birer

tane güçlü m. transversus

septum interventriculare'ye

bağlanmaktadır.

Diğer 3-4 m. transversus

oldukça

zayıf gelişmiştir.

Ventriculus

dexter'in

duvar kalınlığı orta kesimde 1.9 cm, septum

interventriculare'nin

kalmlığı ise 1.6 cm olarak ölçülmüştür.

Ventricu-lus dexter'in

tabanı apex cordis'e

3.7 cm uzaklıktadır.

Sağ ventriculus,

truncus pulmonalis'e

açılan ostİum trunci pul

mo-nalis ile bu ostium'un

çevresine bağlanmış 3 valvula'dan

oluşan va ıva

trunci pulmonalis 'i kapsar.

Ostium

atrioventricu!are

dextrum 'un

ke-narıarına

da cuspis angularis,

parietalis

ve septalis'ten

oluşan valva

atrioventricularis

dextra

bağlanm IŞtlr.

Sağ ventriculus'un

duvarında

bulunan

m. papillaris'ten

ayrılan

3-5 adet chorda tendinea cuspİs parietalis'e,

2-3 adet chorda tendinea

da cuspis angularis'e

bağlanır.

Septum interventriculare

üzerinde

bu-lunan 2 m. papillarİs'ise,

3 adet chorda tendinea'yı

cuspis angularis'e,

4-6 adet chorda tendinea'yı

da cuspis septalis'e vermektedir.

Lateral duvar üzerinde bulunan

m. papillaris'ten

bir tanesi güçlü

2-3 m. transversus

ayrılarak

septum

interventriculare'ye

bağlanır.

2- Kalp arferia'ları:

Kalbin arteriel vaskülarizasyonunu

a. coronaria

dextra ve a.

co-ronaria

sinistra

sağlamaktadır.

. A. Coronaria sinisıra (Şekil: 2/

i ;

3 / 8; 41

i):

A. coronaria dextra'

dan daha güçlüdür. Valvula seminularis sinistra'nın

üst tarafmda

aorta'

nm başlangıcı düzeyinden

köken alır. Truncus pulmonalis

ile auricula

sİnistra'nın

arasından

geçerek sulcus coronarius'a

ulaşır. Damar

orta-lama i cm uzunluğa sahiptir. Sulcus coronarius'ta

ramus circumflexus

sinister

ve ramus

interventricu!aris

paraconalis'e

ayrılarak

sonlanır.

Ramus

inlerventricularis paraconalis:

Ramus

circumflexus

sini

s-ter'e oranla daha zayıf bir damardır.

Sulcus interventricularis

paraco-nalis içinde apex cordis'e doğru uzanır (Şekil: 2/8;

4/6).

Damar,

mar-go ventricularis

dexter'i çarprazlayarak

kalbin facies atrİalis'ine

geçer

ve ramus interventricularis

subsinosus'un

son kolları ile anastomosis

yapar.

488 HÜSEYIN KARADAG - ZAFER SOYGÜDER

Şekil 2. Doğu Anadolu Kırmızısı sığırında a- coronaria sinistra ve koııarı.

Fig. 2. The left coronary artery and its branches in East Anatolian Red boyine. a- Aorta, b- Truncus brachiocephalicus, c- Truncus pulmonalis, 0- Auı icula sinistra (ke-narları kesik, cut its edges), e- Auricula dextra, f- Vv. pulmonales, g- Margo ventricularis sinister, h- Margo ventricularis dextcr,

ı-

A. coronaria sinistra, 2- Ramus circumflcxus sinister, 3- Ramus proximalis ventriculi sinistri, 4- Ramus proximalis atrii sinistri, 5- Ra-mus intermedius atrii sinistri, 6- RaRa-mus distalis atrii sinistri, 7- RaRa-mus marginis concavi, 8- Ramus intervcntricularis paraconalis. 9- Ramus coni arteriosi. 10- A. adiposa, 11-

DOGU ANADOLU KIRMIZISI SIGIRINOA KALP... 489

Ramus interventricuiaris paraconalis, oluk içindeki seyri boyunca sağ ve sol ventricuJus'lara kollar vermektedir. Araştırmada sağ veiltri-culus'a giden kollarm sol ventriculus'a ayrılan kollardan daha az sa-yıda ve daha zayıf olduğu tespit edilmiştir.

Ramus interventricularis paraconalis, orijininden 1-1.5 cm ka-dar ileride sinus trunci pulmonalis için ramus coni arteriosi'yi vermek-tedir. Bu ramus, iki kola ayrılarak a. coronarİa dextra'dan ayrılan aynı adlı kolla amstomosis yapar (Şekil: 2/9, 9; 4/ 7).

Ramus interventricularis paracoll1lis, sulcus interventricularis paracomlis'in orta i / 3'ü düzeyinde

3-3.5

cm genişliğinde bir kas ta-bakası ile örtülmüştür. Sözü edilen kasm proximal kenarı hizasında, bir başka deyişle ramus interventricularis paraeonalis'in başlangıcının

3.5-4

cm kadar distalinde, ramus eollateralis sinister proximalis ayrı-lır (Şekil: 2/ i i ; 4/8). Aynı kasın distal kenarı hizasında, ramus inter-ventrieularis paraeonalis'in

6-6.5

cm distalinde de raınus eollateralis sinister distalis çıkar (Şekil: 2/ 12; 4/9). Bu iki damar birbirine para-lel seyrederek margo ven.tricularis sinister'e doğru uzamr. Ranıııs colla-teralis sinister proxiınalis, ramus margini concavi ile her zaman. ramus proximalis ventriculi sinistri ile de genellikle

Cı:'

70) anasto:nosis yapar. Ramus interventricularis paraconalis'in seyri boyunca septum in-terventrieulare'ye de çok sayıda kollar verdiği görülmüştür.

Kalp üzerinde damar ağızlaşmalarının en yoğun olarak apex cor-dis düzeyinde oluştuğu bulunmuştur.

Ramus circumflexus

sinisfer:

Ramus interventrieularis paraeona-lis'ten daha güçlüdür. Sulcus caronarius içinde aurieula sinistra ile örtülü olarak craniocauda! yönde seyreder (Şekil:

2/2;

4/2).

Margo ventricularis sinister'i çaprazlayarak facies atrialis'e geçen damar, ra-ınus interventricularis subsinosus olarak apex eordis'e kadar uzanır.

Ramus cireumflexus sinister'in orijininden

1-

1.5 cm kadar ileride raınus proximalis atrii sinistri (Şekil:

2/4),

2.5-3

em kadar ileride de ramus proximalis ventriculi sinistri (Şekil: 2/ 3) ayrılır. Ramus proxi-malis atrii sinistri auricula sinistra ile örtülü olarak caudale doğru iler-ler ve ramus intermedius atrii sinistri ile ağızlaşır. Ramus proximalis ventricuJi sinistri ise, ramus cireumflexus sinister'den ayrılan ventriku-ler kolların ilki ve en güçlüsüdür. Oblik bir seyirle, yan,ı1 kollar vererek margo ventricularis sinister'e doğru seyreder. Ramus eireumflexus si-nister'den ayrılan ramus intermedius atrii sinistri (Şekil:

2/5),

zayıf

4<)0 HÜSEYiN KARADAG - ZAFER SOYGÜDER

bir damar olup, verdiği kollardan biri aurieula sinistra'ya dağıhrken, diğer kolu eraniale doğru ilerleyerek ramus proximalis atrii sinistri ile ağızlaşır. Ramus eireumflexus sinister, margo ventrieularis sinister dü-zeyinde sol ventrieu!us'a ramus marginis concavi'yi, sol atrium'a da ram us distalis atrii sinistri'yi vermektedir. Güçlü bir kololan ramus marginis concavi (Şekil: 2/ 7; 4/ 3), ventrieulis sinister'in eaudal ke-simini vaskülarize eder ve ramus proximalis ventrieuli sinistri ile ağız-laşır. Ramus eireumflexus sinister, faeies atrialis'e geçtiğinde margo ventrieularis sinister'e paralelolarak distale doğru uzanan ram us dis-talis ventrieuli sinistri'yi verir (Şekil: 3/9; 4/4).

Ramus inıervenıricu/aris subsinosus:

Ramus eireumflexus sinister'in sulcus interventricularis subsinosus içinde apex cordis'e kadar uzanan kısmıdır (Şekil: 3/ JO; 4/ 5). Başlangıcı düzeyinde ramus ventricularis dexter adlı güçlü bir kol verir (Şekil: 3/7). Bu kol, a. coronaria dextra' mn son kollarından biri ile anastomose olur. Ramus interventricuJaris subsinosus, içinde bulunduğu oluğun proximal 1 / 3'ü seviyesinde ramus collateralis 'dexter proximalis'i (Şekil: 3/ J 1), distal i /3'ü düzeyinde de ramus collateralis dexter distalis'j (Şekil: 3/ 12) ventriculus dexter'e verir. Apex cordis hizasında kalbin sol yüzüne geçen damar, ramus interventricularis paraconalis'in son kolları ile ağızlaşır.

A. coronario dexlra

(Şekil: 3/ i ; 4/

i

O): Valvula seminularis dext-ra'nın üst tarafında ve aorta'nın başlangıcı düzeyinde çıkar. Truncus pulmonalis ile auricula dextra'nın arasından geçerek facies atrialis'te sulcus coronarius'a girer. Bu damar, ramus ventricularis dexter ve ra-mus interventricularis subsinosus ile anastomosis yaparak sonlanır.

A. coronaria dextra seyri boyunca atrial ve ventrikular kollar ver-mektedir.

Ramus proximalis atrii dextri (Şekil: 3/4), a. coronaria dextra' nın orijininin

1-

1.5 cm kadar ilerisinden çıkar. Çıkışından hemen son-ra iki kola ayrılır. Bu kollardan bir tanesi auricula dextra'nın medial yüzünü vaskülarize eder. Diğer kol ise, auricula dextra'nın aorta'ya bakan yüzüne dağılır. Ancak, aynı bölgenin vaskülarizasyonuna katı-lan ramus proximalis atrii sinistri ile anastomosis oluşturmaz.

A. coronaria dextra margo ventricularis dexter'İ geçtikten sonra ramus İntermedius atrii dextri'yi verir (Şekil: 3/ 5). Atrium dextrum 'un vaskülarizasyonunu sağlayan bu damar, ramus proximalis atrİi dextri ve ramus proximalis atrii sinistri ile ağızlaşan iki kala ayrılır.

DOGU ANADOLe KIRMIZISI SlGIRINDA KALP ...

1 .191

Şekil 3. Doğu Anadolu Kırmızısı sığırında a. eoronaria dextra ve ramus eireumrıexus si-nister'in seyir ve dallanmaları.

Fig. 3. The running and braching of the right eoronary artery and left eireumrıex braneh in East Anatolian Red bovine.

a- Aorta, b- Turuneus pulmonalis, e- V. ova eaudalis, d- V. eava eranialis, e- Vv. pulmo-nales, f- Atrium sinister, g- Atrium dexter, h- Margo ventrieularis dexter, ,- Margo ventri-eularis sinister, 1- A. eoronaria dextra, 2- Ramus marginis eonvexi, 3- Ramus distal is vent-rieuli dextri, 4- Ramus proximalis atrii dextri, 5- Ramus intermedius atrii dextri, 6- Ramus disıalis atrii dextri, 7- Ramus ventrieularis dexter, 8- Ramus eireumrıexus sinister, 9- Ra-mus distalis ventrieuli sinistri, 10- Ramus interventrieularis subsinosus, 11- Ramus

492 HÜSEYİN KARADAG - ZAFER SOYGÜDER

Şekil 4. Doğu Anadolu Kırmızısı sı~ırıncta korolH:r damarların radyografisi. Fig. 4. The radiography of the coronary arteries in Fast Anatolian Red boyine. 1- A. coronaria sinistra, 2- Ramus circumflexus sinister, 3- Ramus nıarginis concavi, 4-Ramus ctistalis ventriculi sinistri, 5- Ranıus interventricularis subsinosus, 6- Ramus inter-vcntricularis paracanalis, 7- Ramus cani arteriosi, 8- Ramus callateralis sinister proximalis.

9- Ranıus collateralis sinistcr distalis, lO. A. cOJ"Onaria dextra, 11- Ramus nıarginis convexi.

DOGU ANADOLu KIRMızısı SIGIRINDA KALP... ~9:l ı .~

A. coronaria dextra'dan ayrılan atrial kollardan biri de ramus distalis atrii dextri'dir (Şekil: 3/6). Bu damar sağ atrium'a dağılmak-tadır.

Ramus conİ arteriosi, a. coronaria dextra'nın çıkışı yerinden kö-ken alan ve ramus interventricularis paraconalis'ten ayrılan aynı adlı kol ile truncus pulmonalis'in kökü üzerinde anastomosis yapan damar-dır.

A. coronaria dextra orijini düzeyinde raınus proximalis ventricu-li dextri'yi verir. Bu güçlü kol dista1c doğru uzanır ve sağ ventriculus' un duvarına gömülerek sonianır.

Ramus marginis convexi, a. coronaria dextra 'nın margo ventricu-laris dexter boyunca distale doğru uzanan güçlü koludur. Ventriculus dexter'in duvarına girerck sonlanmaktadır (Şekil:

3!

2; 4/ ii).

Ramus distalis ventriculi dextri ise, yana! kollar vererek apex cordis'e doğru uzanır (Şekil:

3! 3).

A. coronaria dextra, yukarıda sözü edilen ventriculer kolların dı-şında, ventriculus dexter'e zayıf birkaç kol daha vermektedir.

Tartışma ve Sonuç

Kalbin 3. costa ile 5. spatiuın intercostale arasında yer alması, apex cordis'in 5. cartilago costalis hizasında bulunması ve ligg. sterno-pericardiaca'nın 6. cartilago costalis seviyesinde sternum'a bağlan-ması bazı kaynakların (I, 9, 14) verileri ilc benzerlik göstermektedir.

Hegazi (12), sığırda sulcus coronarius'un çevre uwnluğunun 38 cm, sulcus coronarius-apex cordis arası uzunluğun 17 cm; Tecirlioğlu ve Ark. (15) ise, mandada bu uzunlukların sırası ile 34.5 cm ve

ı

8.5 cm olduğunu bildirmişlerdir. Araştırmada, sulcus coronarius'un çevre uzunluğu 3

ı.5

cm, sulcus coronarius-apex cordis arası uzunluk ise

16.5

cm olarak bulunmuştur. Ölçümler arasındaki farklılık ırk ve tür fark-lılığından kaynaklanabilir.

Araştırmada; manda (4,

ıs),

dana (6) ve sığır (1,9, LO, 14) için belirtildiği gibi, a. coronaria sinistra'nın a. coronaria dextra'dan daha güçlü olduğu belirlenmiştir.

Tecirlioğlu ve Ark.

(i

5), mandada ramus interventricularis subsi-nosus'u a. coronaria dextra'nın kolu olarak değerlendirınişler ve ram us

HÜSFYİN KARAOAC} .' ZAFER SOYGÜDER

circumflexus

dexter ile ramus circumflexus

sinister arasında

anasto-mosis bulunduğunu

bildirmişlerdir.

Bu bildirime

karşılık,

Ackemecht

(I), Ghoshal

(9), Hadzİselimovic

ve Ark. (10), Hegazi (12) ve Nickel

(14) sığırda, Damodaran

(4) mandada,

Dursun (6) da danada

ramus

interventricularis

subsinosus'un

ramus

circumflexus

sinister'in

kolu

olduğunu

belirtmişlerdir.

Diğer yandan,

kimi araştırmacılar

(4, 6, 10,

12), a. coronaria

dextra'nm

ram us ventricularis

dexter ve ramus

inter-ventricularis

subsinosus ile anastomosis

yaptığmı da rapor etmişlerdir.

Sunulan

araştırmada,

ramus

interventricularis

subsinosus'un

ramus

circumflcxus sinister'in devamı olduğu ve a. coronaria dextra'nm ramus

interventricularis

subsinosus

ve ramus ventricularİs

dexter ile ağızı

aş-tığı bulunmuştur.

Bu bulgular, bazı literatür (I, 4, 6, LO,

i

2, 14)

bildi-rimlerle

uyum

içindedir.

Bazı araştırmacıların

(6, 8,

i

O, 12, 15) ramus interventricularis

paraconalis'in

septum

intervcntriculare'yi

de beslediğini bildirmeleri,

elde edilen araştırma

bulgularını

doğrulamaktadır.

Hadziselimovic

ve Ark.

(i

O) sığır kalbinde

arteriel anastomosis'

lerin daha çok sağ ventriculus üzerinde lokalize olduğunu

bildirmekte-dirler.

Ancak,

bu araştırmada,

damar

ağızlaşmalarının

apex cordis

düzcyinde yoğunlaştığı

gözlenmiştir.

Aynı araştırmacıların

(i

O)

bildir-dikleri gibi; ramus interventricularis

paraconalis,

sulcus

interventricu-laris paraconalis'e

girdikten sonra 3-3.5 cm genişliğinde bir kas

taba-kası ile örtülmektedir.

Sonuç olarak;

Doğu Anadolu

Kırmızısı sığırında

3. costa ile 5.

spatium intercostale arasmda yer alan kalp, a. coronaria

sinistra ve a.

coronaria

dextra tarafından

vaskülarize edilir. Bu iki damardan

ayrı-lan bazı kollar arasında

anastomosis'ler

bulunmaktadır.

Kaynaklar

I. Ackernecht, E. (1985): Das Her7. p. 610-626, Eııenberger, W., Baum, H. "Handbııclı der l'ergleieheııdeıı Aııatoıııie der Halistere" Reprinl 4, Springcr-verlag, Berlin, Hci-delbcrg, I"ew York.

2. Batson, O. V.(ı955): Corrosioıı speciıııeııs prepared with a ııew Illaterial. Anat. Rec. ı21, 425.

3. Bugge, J. (1963): A staııdardized plastic iııjection techııiqııe for allCl/omical purposes. Acıa AnaL. Vol. 54, ı77-192.

4. Damodran, S. (1959): The eol"{mary arteriııI pattem iııdoıııestie aliiilials. The Indian Veterinary Journal, 294-300.

DOGU ANADOLU KIRMrZrsl SrGIRINOA KALP ...

5. Day, S.B. and .Iohn~on,.LA. (1958): The distriblltion of the conmary orteries of the rabbit. Anat. Rec. 132. 633 -643.

6. Dursun, N. (1975): Les or";re.l' diL coeıır che2 le cherol eı lo Feaıı. Ann. Vet. Med. T. 119. 391 -410.

7. Fix, J.D., Gosling, CG. and Burke, T.F. (1975): DissecliOlI kast of ıhe hıııııon. Anat. Rec. 183, 43 i 436.

8. George, CC (1962): The blood sııppl)' lo ıhe iıııel'l'emricular sepıuııı of the hearı-A colll-para/ire sllIdy. Anı. J. Vet. Res. July. 869-874.

9. Ghoshal, N.G. (1975): Rıııııinaıııham and arleril's. p.960-962. Ed. Getty, R. "Sissoıı and Crossıııan's ıhe Analoıııy of the Domesıic ,Inimals". rifth Edilion. W.B. Saunders Conı., Philadelphia. London. Toronto.

lO. Hadzi~eHmovic, H., Secerov, D.and Gmaz-:'Iikulin, E. (1974): Comparative anMomical inrestigalion on coronary arı:', iesiııırild aııd domesıic animals. Acla Anat. 90, 16-25 i

ı.

Ha~~a, O. (1977): Kowner damarIanil plastik demonstrasyonıı için praıik eııjeksi)'o/ı

lill'fOdil. A.O. Vet. Fak. Dcrg. 15, 345 -356.

12. Hegazi, H. (1958): Die blıııge/ass,'CI'.I'orgungdes herzens ron rind. sc/rafımd ziege. Ina-ugural Dissertalion, Giessen.

13. Nerll.ntsız, C, Antonakis, E. and Avgau~taki~. D. (1978): A ııe'ı' corrosion casling tech-niqııe .• Anat. Re:.:. 191, 321-325.

14. Nickel, R., Schummer, A.und Seifl'rle. E. (1984): L.echrbııch der Anatomie der Haıısti-ere. Band LLL, Zweilc Auflagc, Verlag Paul Parey-Beriin und Hamburg. 15. Tecirlioğlu, S., Dursun. N.ve Uçar, Y. (1977): Maııdada kalp rekalp arteria'ları

iize-rinde aııatomik araştırma/al'. A.O. Vet. Fak. Derg. 24 (3; 4), 361-374.

16. Tucker, J.L. and Kremenız, E.T. (1957): Anatomical cormsion specimens. /. Hearl-luııg models prepared ./rv", dogs. Anat. Rec. 127. 655-665.