Başlık: DtK KULAKLı ALMAN ÇOBAN KÖPEGtNİN Mm. AURtCULARES'İNİN MAKRO ANATOMİstıYazar(lar):TAŞBAŞ, MetinCilt: 41 Sayı: 1 DOI: 10.1501/Vetfak_0000001546 Yayın Tarihi: 1994 PDF

Giriş

A. O. Vet. Fak. Derg. 41 (1): 81-106 1991

DtK KULAKLı

ALMAN ÇOBAN KÖPEGtNİN

Mm.

AURtCULARES'İNİN

MAKRO

ANATOMİstı

Nejat

Çütçi

3

Metin Taşbaş2

1 Bu çalışma AÜ Araştırma Fonu tarafından desteklenmiştir (91-10;00.01 No. lu proje)

2 Prof. Dr., AÜ Veteriner Fakültesi Anatomi AnabilimDalı,

An"-kara.

3 Dr. Araş. Gör., AÜ VeterinerFakültesi Anatomi Anabilim Dalı, Ankara

Macro-anatomic investigations on the l\fın. auriculares

of

erected ear in the Gerınan shepherd dog

Köpektc

dış kulak kasları araştırıcılar

tarafından

farklı: ana

baş-lıklar altında

incelenmiştir

(3,4,

6, 7).

Suınınar'y:

The origo and terminatio districts and location areas wae studied on the auricular mııscles of cidult 15 dogs in this investigation. The eigh-teen nıımbers of musdes originated from dijferent districts of the head and termi-nated on theauride and, seven located on the auride were examined. The length, width and thickness oj these musdes were measured at the origo and terminalio districts. Under the light of obtained measuratian findings, T-test was used in the investigation for the purpose oj detection of the dijferences which will be able to occur between right and left aııricular muscles in same animal. The test results were J?und statistically unimportant.

Özet: Bu çalışmada i5 adet ergin Alman çoban köpeğinin kulak kasla-rının origo ve terminatio noktaları ile yerleştiği bölgeler incelenmiştir. Origo-sunu, baş üzerindeki değişik yeerlerden alarak auricula üzerinde sonlanan 18 adet kasla, auricula üzerinde yer alan

7

adet kas saptanmıştır. Bu kasların origo ve terminatio noktalarındaki geni~'likleri ile bu iki nokta arasındaki uzunluk ve kalııılık ölçüleri alınmış ve elde edilen bulguların ışığı altında aynı hayvanın sağ ve sol kulak kaslarında görülebilecek farklılıkları incelemek amacı ile T-testi uygulanmıştır. Test sonuçları istatistikselolarak önemsiz bulunmuştur.

82 METİl\ TAŞBAŞ - NEJAT ÇİFTÇİ

Evans (3) köpekte dış kulak kaslarını, orbita'nın

eaudal'inde,

alın

üzerinde

yer alan ve eart. aurieulae'ye

doğru yaklaşarak

giden mm.

aurieulares

rostrales ilc çoğu boynun median çizgisinden çıkarak eart.

aurieulae'ye

direkt olarak

yapışan

büyük

bir grup halindeki

mm.

aurieulares

caudales

başlığı altında

toplamıştır.

Getty (4) ise, dış kulak kasları nı dört büyük gruba ayırmış ve bu

n-ları aşağıdaki

şekilde açıklamıştır.

1) Mm. aurieulares

rostrales:

Mm. seutuloaurieulares

superfiei-ales, Mm. seutuloaurieulares

profundi,

m. frontoscutularis,

m.

zygo-maticoscutularıs

ve m. zygomaticoauricularis'den

oluşmuştur.

2) Mm. aurieulares

dorsales: M. interscutularis,

m.

parietoauri-cularis

ve m. parietoseutularis'den

meydana

gelmiştir.

3) Mm. aurieulares

eaudales:

Platysma'nın

türevi olup m.

eer-vicoseutularis,

m. cercicoaurieularis

superfieialis, m. eervicoaurieularis

medius ve m. cervicoauricularis

profundus'dan

ibarettir.

4) Mm. auriculares

ventrales:

M. styloaurieularis

ve m.

parati-doauricularis'den

şekillenmiştir.

Miller ve ark. (6) dış kulak kasları nı köpektc komparatif' ve

onto-genetik bakımdan

üç grupta

incelemiştir.

Bunları, m. sphineter

eolli

profundus'un

pars intermedia'sının

bir türevi olan praeauricular

kas-lar, m. sphincter

colli profundus'un

pars auricularis'i

olarak

tanımla-nan ventroauricular

kaslar ve boynun

platysma'sının

derin kısmının

bir türevi olan postauricular

kaslar olarak

ifade etmiştir.

Nickcl ve ark. (7) ise, köpektc dış kulak kaslarını fonksiyonlarına

göre sınıf]andırmıştır.

Materyal ve Metot

Bu çalışmada

3 adedi Ankara Atatürk

Orman

Çiftliği Hayvanat

Bahçesinden geriye kalan 12 adedi ise Gemlik Askeri Veteriner

Okulu

ve Eğitim Merkez Komutanlığından

olmaküzere

toplam 15 adet adult

dik kulaklı Alman Çoban Köpeği kullanıldı.

Bu köpeklere ait genel

bilgiler Tablo

1 de gösterildi.

Önce xylazin HCL (rompun)

ve ketamin

Hcl (ketalar)

ile genel

anestezi

uygulanan

köpeklerin

sulcus v. jugularis

bölgesinde

dcriye

uzunlamasına

bir ensizyon yapıldı.

Buradan

a. earotis eommunis'c

ulaşılarak

adı geçen damara

uygulanan

transversal

bir kesitle vücut

kam boşaltıldı. Bu işlemin tamamlanmasından

sonra aynı yerden

da-DİK KULAKLI ALMA:\"ÇOBAN KÖPE(;t ... Tablo

ı.

Çalışmada kullaııılan köpeklere ait genel bilg:ler.

83

tki auric ula'nın kaidcsi arası

:'110. Yaş Ağırlık Cinsiyet uzaklık

---~,--- ---.-

_.

.--- ---

---ı

7 27 Kgr Erkek 93.0 mm 2 4 25 Kgr Erkek 64.2 mm 3

ıo

23 Kgr Dişi 1l3.1lmm 4 4 24 Kgr Dişi 74.9 mm :) G 29 Kgr Dişi 85.2 mm 6 5 31 Kgr Dişi 89.4 mm 7 7 33 Kgr Erkek 91.2 mm il 3 25 Kgr Erkek 80.6 mm 9 9 26 Kgr Erkek 78.4 mm

ıd

10 28 Kgr Dişi 87.6 mm

ıı

9 30 Kgr Erkek 80.7 mm 12 9 29 Kgr Erkek 81.7 mm 13

ıı

35 Kgr Erkek 94.3 mm 14 4 2GKgr Erkek 79.6 mm 1.1 3 20 Kgr Dişi 75.1 mm

mara

10

%

luk formol solüsyonu verilerek kadavranın tesbiti sağlandı. Bunun ardından hayvanın başı, boyun uzunluğunun ortası hizasından elektrikli ei testeresi ile kesilerek araştırmayla ilgili diseksiyon yapılın-caya kadar içinde

%

IO'luk formol solüsyonu bulunan kadavra ha-vuzlarında saklandı.

Iki auricula'nın kaidesi arasındaki uzaklık ölçüldükten sonra baş ve kulak derisi kaldırılarak dış kulak kaslarının origo ve terminatio noktalarındaki genişlikleri iLc bu iki nokta arasındaki uzunlukları di-gital kumpas, kasın uzunluğunun ortasından alınan anatomik kesitin kalınlığı ise stereomikroskopta oculer mikrometre yardımı iLc ölçüldü.

Herbir köpeğin sağ kulağı ile sol kulağındaki aynı kasla ilgili ve-rileri kendi araları nda birer eş kabul edilerek, qler arası farkın önem kontrolü yöntemi yani 'eşleşmiş gruplar arasında t-testi' uygulandl(5). 1\1ateryalden alınan kas örnekleri

%

10

luk tamp0i11u formolde tesbit edildi. Bilinen laboratuvar teknikleri uygulanarak 5-6 mikron kalınlığında hazırlanan kesitler hematoksilen-eozin ile boyandı ve primer kas demetleri şekil yönünden incelendi.

Bu çalışmada anabilimdalında kullanılan klasik diseksiyon araç-ları dışında büyüteç, digital kumpas, enjektör, latex, olympus

M.T.X

marka stereomikroskop, olympus marka

220

cm

ı

O

i

100 XY

model oculer mikrometre, hassas terazi, normal terazi, elektrikli el testeresi kuııanıldı.

84 METİN TAŞBAŞ - NEJAT çİFTÇi

Terminoloji yönünden 1983 de yayınlanmış olan :\"omina Anato-mica Veterinaria esas olarak alındı (8).

Bulgular

M. cervicoauricularis superfieialis:

(ŞekiL. i! c, f, g-2! b, c. Tablo. 2, 3, 4, 5, 6, 8) Bu kas, m. cervicoscutularis ile birlikte ve ondan ayrıl-mayacak şekilde protuberantia occipitaIis extcrna ve cervical orta çiz-giden çıkar. Craniolateral yönde seyreden m. cervicoauricuIaris super-ficiaIis, dorsum auricube üzerinde iki kola ayrıIarak sonIanır. Buntın anterior kolu, cart. scutiformis'in ventraI yüzünün posterior'una yapı-şan birkaç kas ipliği ile m. scutuloauricularis superficiaIis accesso-rius'un şekillenmesine katkıda bulunur. Posterior kolu ise, m. parieto-auricuIaris'i terminatiosunda tamamen örterek dorsum 'luriculae'nı n posterioIateraline yapışır.

M. cervicosculularis:

(ŞekiL. i! d. Tablo. 2, 3, 4, 5, 6, 8) Bu kas, m. cervicoauricuIaris superficialis'in anterior'unda ve onunIa birleşik oIarak protuberantia occipitalis externa iLccervical orta çizgiden çıkar ve m. cervicoauricuIaris superficiaIis'in iki kola ayrıIdığl yer olan dor-sum auriculae'ya kadar onunla birlikte seyreder.

M. ccrvicoscutularis'in yapıştığı yerin yarısı cart. scutiformis'in posteriomediaI kenarının tümü, diğer yarısı da m. interscutularis'in posterior kenarıdır. Bu kasın alt yüzünden çıkan birkaç kas ipliği m. interscutuIaris'in aIt yüzünde sonlanır. Kasın i olguda

(%

3) m. in-terscutularis'in altında, crista sagittaJis cxterna'nın ikiye a'ynldığı yer yakınında m. temporalis üzerinde sonlandığı gözIendi.

M. occipitalis:

(ŞekiL. i! c-2/ f-3/ a. Tablo. 2, 3,

4,

5, 6, 8) M. cervicoscutularis'in önünde, bu kasdan bağımsız olarak crista sagitta-lis externa'nın posterior yanmından çıkan belirgin bir kasdır. Orta çizgide karşı tarafin kası ile birlikte sagittal yönde ilerler ve m. inter-scutuIaris' in altı nda, crista sagittalis externa' nı n anterior bitiş nokta-sından yaklaşık i cm anteriorda fascia nasofrontalis'e karışır.

M. intersculularis:

(ŞekiL. 1-2! a, 3-4 ! b. Tablo. 2, 7) İnce bir kas oIup, baş kemiği ne yapışrıadan her iki cart. scutiformis'in dorsomedi-aI kenarlarından çıkarak bunIarın arasında transversal olarak uzanır.

Bu kas, önde m. frontoscutularis'e karışır. M. ccrvicoscutuIaris iLc birleşen posterior kc narı ise m. oce ipitalis' i örter.

DiK KCLAKLl ALM.-\N ÇOBA:\" KÜPECİ. .. RS

Şekil

ı.

Başııı ve kulağın yüzlek kaslan,. arka dorsal gorunuş Fig.

ı.

Superfieial muscles of the head and car, Laek. dor~al aspeet a) M. interseutularis, b) M. seutuloaurieularis sııperfieialis dorsalis, c) M. oecipitalis, cl) M. ecrvieoseutularis, e) 11. eervicoaurietılaris supcrfiei-alis, f) M. cervicoaıırieularis superficialis'in antcrİor kolu (anterior part: of the lll. ecrvieoauricularis superfieialis), g) 1\1. cervieoaurieularis

super-fieialis'in postcrim kolu (postı~rior part of the ın. eervİeoauricularis superfieialis), h)

M.

cervicquııricularis profundusnı.ajor, i)

l\-1.

eervıco-auricularisprofundus minor, ı) CarL scutiformis

M. jrontoscutularis: (ŞekiL. 3/ e. Tablo. 2) Temporal bölgede yer almış bir kasdIL Os frontalc'nin proc. zygomaticus'undanve lig. or. bitalc'den çıkar. M. frontoscutularis, pars palpebralis ve pars frontaJis olarak iki kısma ,ayrılır.

Pars palpebrab: (Ş~kil~

3!

f-4

i

lı) Os frontale' nin proc. zygomati-cus'u ve lig. orbitaıC'dcn çıkar. M. orbicularis oculi'nin altından geçer v'e üst göz kapağı ndan gelen az sayıdaki kas ipliklerini alarak sagittal yönde ilerler. Medial kısmı cart. scutiformis' in rostral kenan na yapışır. Lateral kısmı ise m. zygomaticus'un altında tcndinöz bir lamina iLc sona erer. Bu lamina aynı zamanda m. zygomaticoauricularis'in de origosunu oluşturur ve bir parçası iLc de cart. scutiformis'in antcrio-lateral kenannın alt yüzüne yapı~j!r.

116

:\'0.

METİl\" TAŞEAŞ - :\CEJAT ÇtFTÇi

Tablo 2. Köpek dış kulak kaslarının n~rrıara ve isimleri. Isim

M. sCllıuloauricıılaris superficialis dorsalis

anterior kolıı M. cen'icoauricularis superficialis posterior kolu 3 M. eervicoscutularis 4 M. interseutularis :> M. occipitalis (j M. parietoscııtularis 7 M. parietoauricularis

8 :VI. cervicoauricularis profundus major 9 M. cervicoauricularis profundııs mınor LO M. zygomaticoauricularis

i i M. scutuloaııricularis profundus major

ı:2

M. scutuloauricu1aris profundus minor

ı

3 M. scu,tu!oauricularis sııperficialis accessonus 14 M. scutuloauricularis superficialis medius iS :VI. tragicus 16 M. tragotubohdicinııs 17 M. heIicis

ı

8 "İ. anıitragicus 19 :\1. caudoantitragicus :10 M. concholıelicinus 21 M. s(yloauricularis 22 M. paroıidoauricularis 23 M. zygomaticus

24 M. scutuloauricularis profıındus accessoriııs 25 M. fronıoscutu!aris

Pars frontalis:

(ŞekiL. 3/ g) M. interscutularis' in önünde yer alan transversal kas ipliklerinden meydana gelmiştir. M. scutuloauricularis superficialis dorsalis'in origosunun bir kısmını oluşturur ve onun ara-cılığı ile cart. scutiformis'in anterior kenarının dorsaline, posteriorda m. interscutularis'e, anteriorda ise fascia nasofrontalis'c yapışır.

M..parotir!oııuriClllaris:

(ŞekiL. 4-5/ k. Tablo. 2, 3, 4, 5, 6, 8) Bu kas origosunda karşı tarafınki iLc birleşik olarak laryngeal bölgede fascia cervicalis'in orta çizgisinden 3-4 kas demeti halinde ve yelpaze biçiminde çıkarak, uzunluğunun ortasında kuvvetli, dar ve tek bir şerit haline dönüşür. Daha sonra anteriodorsal yönde scyrine devam ederck gl. mandibularis ile gl. parotis'in üzerinden gcçer ve processus antitragicus lateral is ilc tragus'un birleşme sınırı posterioruna yani m. zygomaticoauricularis' in posterioventraline yapışır.

j\l.

cervicoaııricu!aris produndus major:

(ŞekiL. 2/ g, h-4/ c. Tablo. 2, 3,4, 5, 6, 8) Crista sagittalis externa'nın posterior i /4 ünden ve kısmen de protuberantia occipitalis cxterna'dan ~'ıkar. Cart. auricu-lac'nın kaidesinc doğru uzanarak ın. parotidoauricularis'in yapışma

DİK KCL.AKl.l ALMAN ÇOBA:\" KÖPE(;İ ... 117

Şekil 2. Sol kulağın derin kaslan, arka oorsal görünü:; Fig. 2. Decp muscles of the lcft cal', hac k dorsal aspcct a) M. intcrscutularis, b)

-"1.

cervicoauricularis superficialis, c) M. ccr-vicoauricularis supcrficialis'in posterior kolu (posterior part of the m. cervicoauricularis supcrficialis), d) M. parietoscutularis, c) M. paricto-auricularis, f) M. occipitalis, g) M. ccrvieoaurİeularis profundus major, h) M. ccrvicoauricularİs p,rofundus major'dan çıkıp m. ccrvİcoauricularis profundus minor'e katılan ince kas kolu (a thin muscular hranch that arises from m. cervicoauricularis profundus major and joins to m. cer-vicoauricularis profundus minor), i) M. ccrvicoauricularis profundus

mınor

yerinin posteriorunda, antitragus'un lateral yüzü üzerinde sonlanır ve antitragus'un lateral yüzünde yer alan m. antitragicus'a da bir kaç kas ipliği gönderir. Bu kas, üzerinde yer alan m. cervicoauricularis superficialis tarafindan origosundan itibaren uzunluğunun i

i:)

üne kadar örtülmüştür.

Ayrıca m. cervicoauricularis profu ndus major, m. parietoauricu-laris'in origosunu n bir kısmı ile m. cervicoauricularis profu ndus minor' un origosunu ve m. temporalis'in büyük bir kısmını örter. Yirmiiki olguda

(%

73) bu kasdan çıkan ince bir demet kas ipliği, m. cervieo-auricularis produnfus minOl,'e katılmakta idi. Bu kasın auricular ucu tektir.

Dört olguda ise

(%

13) m. parietoauricularis'den çıkan ince birkaç kas ipliğinin m. ccrvicoauricularis profundus major'un alt yüzüne ya-pıştığı . gözlendi.

118

i..

;

.'

..

~

,;~

~1ETi;\' TA~HAŞ _. ~E.JAT ÇiFTÇi

Şekil 3. Başın ve kulağlll yüzlek kaslar ••• ön uorsal gorunuş Fig. 3. Superficial musclcs of the he ad and car, front uorsal aspeet a) M. occipitalis, b) M. interseulıılaris, e) M. sClItuloalırieularis superfieialis dorsalis, cl) M. zygomatieoaurieularis, e) M. frontoseuııılaris, f) M. fron-toscutıılaris'in pars palpebralis'i, g) 1\'1. fronloseutıılaris'in pars frontalis'i,

i)

Cart. seutiforıııis

A1. cervicoauricıılaris profundu.> minor:

(ŞekiL. 2/ i. Tablo. 2, 3, 4, 5, 6,8) Bu kasın 24 olguda

(%

83) crista sagiltalis externa'nın posterior ucu iLc proıuberantia occipitalis externa'dan tek bir kol, ;) olguda

(%

17; iki kol halinde, bir olguda ise

(%

3) m. tcmporalis'den bir apone-urosis ilc çıktığı saptandı. Genelde bu kasa m. cervicoauricularis profundus major'dan gelen belirgin bir kas demeti katılır. M. cervi-coauricularis profundus major tarafından örtülmüş olan m. cervicoau-ricularis profıındııs minor, concha auriculae'nın lateral duvarının proximalinc yapışır.

M. parietoscutularis:

(Şekil 2/ d. Tablo. 2, 3, 4, S, 6, 8) Bu kas,

ın.

parietoauricularis iLc birlikte m. cervicoauricularis superficialis ve m. cervicoscutularis tarafindan tamamen örtülmüş olarak crista sagittalis externa'nın interparietal kısmından çıkar. Cart. scutiformis'in altın-dan geçerek bu kıkırdağın pasteriolateral kenarının alt yüzüne yapı-şıI'. M. parietoscutularis, uzunluğumın son

ı!

:3

ünde m. parietoauri-cularis'den ayrılır.

DiK KULAKU .'\1.1\1.\;'\ çOnA?\ K{lPE(;İ.

Tablo 3. KaSln origo'sundaki genişlik ölçiikri.

2,; iS 3c).8ii

i

Eıı çok

I.'

30 72 (iL .•j2 ıom Ifi ..Hi ELi az 20 14 37.7<) 23 24 25 Sağ Sol 1---.-

---~OL2i;';Jr;Ji;O~~~;;

~~'ıt1

T:;;

3 Origosu "ı. c(TvicoauriCl'laris supcrficialis ilc ıniisıerck 4 1,,1. interseııtulari,. Tablo: 7 dı, a\TI olarak gösterildi :., Icı.cıG

i

ı.0,.,

ı

ıo.74

i

2fi. ıo "I 19.G5

ı

0.')4-G 29 . .'12 0.cı7 22.09 :~709 28.59 1.34 7 Ydpaz~ ~eklindr olduğu i~'iıı g,'ııişli~~i bclirkıl<'1l1cdi

8 28.6:; ı.3:-, 20 0+ :~ii.00 i'

n .

4', . i .19 19. 4ii :.H. 80 <ı iO. O:; O. ',,-, G. 29 1:-, 74 i 8.06

o

92 'i. 52 13 ..59 10 l~l.4G i. i 7 ıı~.[ı9 2('.20 19.15 ı.16 1 i .42 28.30 II 14.7', n.70

ıo.

LO 21.',2 1+.22 O fı9 8.20 18'1:-1 12 G. 89 O. 41;. iO i

o .

4+ 7 . 60 047

cı .

27 i i i . l;j i3 ı0.07

o .

7G 9. 30 13. 7cl i i. 34 O 3(i 8.20 1:1."J 14 13.52 0.88 9.9

ı

20. LO 13. 71 (). 99 7 ..50 21 . iO 15 8.84 0.60 6. iO i 13. 76 8. 12 0.',0 G. 40 13. 79 16 16.50 0.:;7 11.10 19.36 16.34 0.:;1 12.lfi la.76 17 8.65 O.3(i b.43 11.88 8 . .19 0.31 f).94 11.7:-)

i8 i 1. 41 O. ')3 7.69 14. OL) i i.08 O. G5 (i. 98 1:;. 17

19 11.56 0.50 9.33 15.72 11.78 0.5') 8.86 17.20

20 6.07 0.41 4.38 9.40 ').40 0.40 3.09 8.40

21 5.14 0.19 3.91 G.49 5.2') 0.28 3.50 7.50

22 43.67 2.49 20.82 :;9.39 Sağ ve sol kasın origosu aynı olduğu

I

için tck ölı,:ü verilmiştir.

lfi.15 0.7ii 11.44 21.11 16.73

i

0.72

i

iı.9i,

i

20.G8

6.29 0.33 4.10 8.71 5.99 0.30 4.23 8.75

Yelpaze ~eklinde olduğu için g'l'nişliği belirll'nemedi Ölçüler ının cinsindendir

X: Ortalama değer :ıSX: Standart bala payı

M. parietoaıııicıılaris: (ŞekiL. 2/ c. Tablo. 2, 3,4,5,6, R) Origosu n-da m. cervicoauricularis profnnelus major taralindan örtülen bu kas, m. parietoscııtularis iLc birlikte çıkıp, cart. scutiformis yakınında bu kasdan aynldıkta n sonra m. cervicoauricu laris superfic ia\ is tarafında n örtülü olarak auricula'ya doğru uzanır. Conciıa auriculae'nın elistalin-de m. cervicoallricularis superficialis'in posterior kolunun terıninatio

noktası nı n basal ine yapı~ır.

:\1. scutııloauricularis sııpeıfieialis aecessorius: (Tablo. 2, 3, 4, 5, 6, 8) Cart. scutiformis'in lateral kenarının posterior kısmının i<,~yüzünden çıkan bu kasın Oııı~umuna ın. ccrvicoauricularis superficialis'in anteri-or kolu nda n gele n ve cart. scutifanteri-ormis' in posterior ke nan nı n alt yüzü ne yapı~an birkaç kas ipliği dc katılır. M. scutuloauricularis superficialis accessorius, m. cervicoauricu!ar:s supcrficialis'in anterior kolunun ön ve basa! indc dorsum auricıılae üzeri nde so nla nır.

~

c l'ablo 4. Kasıı) tr:rıninatio'stıııdaki geni~ıik öI~'iil"ri.

--- ._---- ---._-_. .- .,-_.---- ---- ..--_... _. .__. ._-.._- -_._~. -_. -.. ..._- ._-,--

._---i

..._-- ___ o_o Sağ

----I

Sol \

- - --- -- __ ,o - ..-- _._---

,-i

i

,

i

:\0 _! X +SX En az En ',:ok X

_{-' SX}

En az i _{En ~'ok} ı-i

_

.. ---- .

__

.

i

i

22.'i9 0.:-'1 l'l.2:ı 2:i .40 :n.92

o

.Ii:-J 1Il.87 2('.50

i _{Aııı. 1'05.}

i

Ant. I'os. Anı. 1'05. Am. 1'05. :\ııt. 1'05. Anı. I'os. Ant. Pos. i Ant. I'os. 2 l'i.lll 15.90 O. 7~J-0. 71j LO. III 13.13 20.42-20. !J7 Ifi. (i

ı-

i0.04- O.fiG-0.'i2 i i .39-12 ..19 20.G7--18.70

3 29.20 0.13') 2i.16 3:ı.1l5 29.0.') i O.711 24-.83 i :n.(iO

4- _i 1\1. in terscu tular;s, Tablo: 7 de ayrı olarak gösterildi

'"

..•.

=, i

11.19 O.:-lO !).(iO 13. cJO

ı

i 1.72 O. c,ll H.20 ! 17.40

_~

i

ii 17.71 O.(il 14-.1)0 21.li7 17.43 0.'i9 1:ı.70 21.lill -:l

7 12.09 O. c,i 9.IFı Ifi. :-10 11.82 O.:i2 ll. 74- 16.110 /,

II ! 21.2.cJ i .2G 12.9:i 29. LO 21.GO i .cı8 10.4-9

i

:-12.02 -:l II _{13.32 0.:,6 10.12 18.27} 12.fi3 O.4-fi 10.01 1').37 _-J);;..

LO 8.711 0.2(i 7.37 11.10 ll. :iO

o.r,

li.li4 10.19 _:;;

ii 12.73 0.12 10.27 ICı.ıiO i i .9:i 0 ..')2 1l.37 13.411 .'Jj 12 ! 4.311 0.20 3.10 5.llIi 4.81 0.27 3. LO (i.'i4 , 13

_i

9.51 0.31 7.24- 12.00 9.'i3 0.50 ii.30

i

13.8(,

~

14- ll. 77 0.1,1, .c'.4-8 14.70 11.56 0.71 4.~H 14.(jO ii 4.80 O.2G 3.20

i fi.,j8 4.82 0.27 3.I(i li.ljl

_~

Iii IO.G9 0.42 7.ıO 1'.l3ii 10.42 0.47 cJ.HO 11l.7G

ı7 i 7 AS 0.28 G. 17 LO.'i::; 7.21 O.:H :J.03

i

10.7ii -Q. IH 11,42 0.53 7.2h 13.8G 11.08 O.ii5 7.07 13.63 ll) i 1. LO 0.32 7.1l4- 12.',<) 10.98 0.33 7.2=, i 12.(i2

-2.

20 ,j.1l4 0.33 4.113 9.00 ').99 0.30 4.40

i

B.20 21

i

'i.73 0.24 'I.G4- 7.10 ='.69 O.lIi 4-.42 fi.70

22 c,. :J9 0.40 L=,7 9.49 .).r,S 0.4:i 3.21l 10.43

23 17.7G 0.94- 14. LO 2G.0!) IIL.211 0.91- 13.79 2i.9='

24 c'.!H 0.2(i 4.30 7.2'i 5. H') 0.25 4.32 7.50

2.c, Yelpaze ~"klinde olduğu içİn genişliği belirlenemedi

.--- .- ---_...

_-_

.._ . --,- ---.0 __ .- _ ..- - -. .- .- .- .,,-- ---- ---- _.

öl~:ü"".ınrn cinsiııd"nd;r X: Ortalama değer ::!:Sx: Standart hata payı

]'\0

Sağ

+S~ En az

Tablo 5. Kasın ıızunlıık öI~'iilcri

x

j:SX Sol En az . En çok 2 3 4 5 i; 7 8 ~) 10 II 12 13 14 i:) Hi 17 18 19 20 21 2'2 23 2~ 2" 44.37 1.35 31.81 52.35

:\nı. Pos. Ant. Pos. Ant. Pos. Ant. Pos. 110..:;3 78.11 2.86-2.73 57.90-:,.t.1i4 97.21-92.70

48.10 1.78 33.21 59.80

:'\-1. interscııııılaris, Tablo: 7 de ayrı olarak gösterildi 1lO. ",O i .77 40. 82 G9 . 81

47.11 1.90 35.12 G3.77

ll5 . G(i i .92 ",4. 1i il i .:;5

72 . i 7 i .47 G3. 69 33. 1i8

til.ıi2 i. 2:i 53.80 70. Iii

3:i.02 1.38 29. Lo 48.22 52 .:ı~ i .53 42 .)1; liO. 80 22.li7 1.1 i 1.'j.57 29.44 14.61 0.63 9.01 20.70 23.83 1.05 13.70 29.70 16.38 0.60 11.73 21.32 19.08 0.44 16.30 22.48 2U)G 0.50 21.43 26.90 19. LO 0.56 15.21 22.31 13.54 0.44 i 1.~C) 17.(l'! 14.07 O.~I 11.97 18.40 59 .:;0 ı.iII 50.'j(j G4 . 90 IH.M 5.14 112.38 181.53 123.08 2.16 ii 1.01 135.08 21.G8 i fLlII l.i.02 26..'j5 i

Yelpaze ş('klinde olduğıı i~:in uwnlıığıı bdirkn ••ın •.di Olçiilcr mm cinsindendir

l\: Ortalama değer

J);~: Slandar! hata payı

H.21l Ant. Pos. 80.09-78.21l 49.23 1lO.54 41l.13 (jG.I i 71.54 til.:i3 34.26 .'jI.72 22.91 14:3~ 25.49 15.22 18.~1 24.40 ı9.~3 13.')1i 13.74 :i9.W) 113.19 121.20 20.82 1.44 Anı. Pos. 3.10 2 .~O 1.r,5 2. 14-ı.lıı i .Il', 2.01 i .(i() I.IG 1.64 1.36 0.50 0.70 O.HG 0,1.7 0.79 0.12 0.~2 0 ..',9 i.:;1 ').97 2.03 0.62 31.13 Ant. I'os. liO.47 (i3.!1I 37 !H 311. :i2 40.73 ')",. LO ıi2.43 49.4G 28.83 :~7.(H 14. ()9 LO. III 21. i i i I.G4 14.7+ 20.-18 1.:;.8-1 10.9-1 11.-18 41.21

ı

ii.Hi I03.21l IG.2G .')3. i i Ant. Pos. 97. 90-'H. 91 li(i.:2O

m.oo

:;:') .. ",3 7'i.80 90.'\0 71.31i 41.58 (iO.70 32.88 IIL.OO 30.03 !.'l..ıH 20.27 :m.90 22.07 1::'.f.iH 17.70 ti9.73 11I1.G2 128.3-1 21. 17

\IETi\' TAŞIlAŞ - :'\EJAT ÇiFTÇi

Tablo G. Kasııı kalınlık öl,;ıilcri

1.37 O.OG 0,84 1.46 0 . .05 1.20 1.05 0.07 0.61 \"1. interseıılıılari,. Tahlo: 7 i.14

i

O . 08

i

O . cıO

i

1.18 o.OG, 0.90 1 .31 0.05 ı.03 1.01 0 . .03 0.G3 1.16 0.05 0.92 1.02 0.04 0.74 1.02 0.05 0.70 0.80 0.03

i

0.65 0.82 0.05 0.50 0.89 0.03 0.72

ı

.13 0.03 0.87 ı.03 0.02 0.90 1.33 0.04 1.09 1.00 0.02 0.80 1.04 0.02 0.87 1.01 0.02 0.83 1.06 0.05 0.64 0.97 0.03 0.77 1.10 0.05 0.83 0.86 0.02 0.68 i

Ydpaze şeklinde olduğu için ÜI~:iiler mm cinsindendir

~: Onalamadeğ"cr ",Sx: Standart hata payı

ı

.02 i. 19 0.G1 Sol 0.41 O.ÜL 1.07 0.62 0.96 0.78 0.80 0.5.1

rı.40

0.51 0.91 0.91 1.08 0.89 0.90 0.90 0.86 0.87 0.82 0.61 1.53 1.80 i . 70 En çok

I

1.62 1.+3 2.00 1.27 1.27 i.30 ı.'i3 1.26 i. 17

ı

.20 1.37 1 ..'i0 1.65 1.09 i.ı7 i. 14 1.88

I

1.23 1.80 l.liO

~=--

I_':~..

_~naz 1.28

i

n.04 1.4li 0.05 1.08 0.07 olarak gösterildi 1.10 0.08 1.1:-) 0.04 1.31 0.06 .1.01 0.04 i. i3

i

0.02 1.06 0.03 1.04 I. 0.01 0.90 0.C4 0.ll7 . 0.06 0.89 0.0+ 1.I:ı 0.03

ı

.Oli 0.03 1.33 O.C'i O. ')9 0.02 ı.04 0.02 1.00 0.02 1.12 O.OG 1.01 0.03 1.12 0.06

i

0.96 0.06 belirlenemedi ı.90 i. 70 1 . ")3 de ayrt 1.63 i. 70 1.80 1 . I:J 1.90 1.40 ı.29 1.0.:; 1.16' 1.08 1.37 1. 17 ı.GO i. ı2 1.17 i. 17 i.GO i.

ı

7 1.40 i. 12 kalıplığı En az Sağ :::S'I:. 1 2 3 4 c) li 7 8 9 10 11 12 13 14 15 lG 17 18 19 20 21 22 23 24 2c)

"o

Tablo 7. Ni. ;nı"rsculularis',. aiı öI~'iikr.

X .:.S"

i

En az En çok

----

..70.-;;- ..

-"2.22 .-.11.40 -- 82.96---55.li7 1.64, 45.40 li5.71 79.91 2.19

i

'j").30 94.66 , 36.30 i .2") 2~J.50 43.80 0.45

i

0.02 0.25 0.61 (ın kenar genişliği Arka kenar genişliği Ona noktadaki genisliği Sagiııal yönde orta lIZlInluğ'lı. Kalınlığı

Ülçiiler mm cinsindendir X: Or.talama değer

.1S,,: Standart hata payı

Ayrıca bu kas, origosıında diğer kaldırın kaslardan ayrı görülme-sine kaqın seyri ve terminatio noktasında m. ecrvieoauricularis super-[icialis'in anterior kolundan kesin sınırlarla ayrılmaz.

M.

sCIJI;doalıricıı/aris slıpClfieialis dorsa/is: (ŞekiL. 1/ b-:)!

cA! a-S!

d. Tablo. 2,

3,4',5,6,8)

Geniş ve kuvvetli hir yapıya sahip olan bu kasın origosıı nu n rrH~dial pan;ası, büyü k kısmı m. fro ntoscll.tnlaris' in pars

Tablo 8. Kaslar için Eşleşmiş Gruplar Arasında, I-'lcsıi Sonuçları.

Origosunda genişliği Terminatiosunda genişliği Uzunluk KaIı:1lık

i

No d ::f-Sd i- d :.!.:Sd t- d ::f:Sd i- d ::f:Sd 1---_.-

---

_._-

___ o"0 ----

_--

---._-

---

--- --_.- ---- --- ----i 1.01 0.64 1.56* 0.66 0.17 1.10* 0.09 1.33 0.06* 0.08 0.0.1 1.59* 2 0.73 1.01 0.72* -0.51 0.58 0.87* 0.59 0.54- 1.09* --0.34- i.73 0.19 3 M. cervicoaurieularis

Supf. ile ortak 0.14- 0.59 0.25* -1.23 1.20 -.1.02* -0.03 0.04 -0.83*

4 _{M. interseuıularİs, Tablo: 7 de ayrı olarak gösterildi}

5 _0.30

i

_0.63

i

0.4-8*

i

-0.361 0.51

i

-0.70.

i

--{).05

i

_0.921 -0.05*

ı

-0.02

i

O. Lo

ı

--{).27* li 0.94- 0.66 1.41* 0.27 0.44 0.62 .-8.66 2.30 --:-1.76* 0.02 0.04 0.58. 7 Yelpaze biçiminde

oldu-duğundan genişliği belirlenemedi 0.27 0.55 0.49* -0.14- 2.03 -0.07* G_(j6 0.04- 0.01* 8 1.25 0.72 1.72* - 0.39 1.02 -0.38* 0.63 i. 73 0.36* 0.01 0.02 0.61* 9 0.64- 0.53 1.20* 0.69 0.52 1.32* 0.08 i.56 0.05* 0.03 0.07 0.44* 10 0.32 0.52 0.61* 0.28 0.29 0.93* 0.79 i.19 0.66* -0.05 0.03 -1.39* ii 0.52 0.40 1.31 * 0.77 0.54- 1.43* 0.81 1.47 0.55* -0.02 0.04- -0.4-9* 12 -0.66 0.37 -1.77* -0.21 0.22 -0.90* -0.26 0.79 -0.33* -O.i i 0_04 -2.74 13 --{). LS 0.45 -0.33* -0.02 0.35 -0.06* 0.26 0.61 0.4-2* .0.04 0.05 .-0.92* 14- -0.18 0.52 - 0.3.1* 0.21 0.59 0.35* .1.66 i.

ı

i - 1.48. -0.02 0_06 -0.33* 15 0.70 0.29 2.36 -0.04 0.17 0.23* 1.18 0.64 1.83* 0.01 0.04- 0.26* 16 0.16 0.37 0.43* 0.27 0.22 1.17* 0.66 0.36 1.79* -0.03 0.04- -0.78* 17 0.07 0.23 0.31* 0.27 0.15 1.79* -0.30 0.78 --{).38* 0.02 0.05 0.45* 18 0.37 0.:)2 0.71* -0.02 0.35 -0.05* -0.32 0.50 .-0.64-* 7.33 0.02 0.31* 19 0.13 0.49 0.26* 0.18 0.19 0.94* -0.02 0.60 -0.03* 0.03 0.03 0.76. 20 -0.21 0.41 -0.44. 0.11 0.18 0.64. --0.05 0.60 --{).08* 6.66 0.02 0.22* 21 -0.21 0.25 -0.87* 0.04- 0.26 O. lG. 0.45 i.39 0.32. -0.09 0.06 -1.34* 22 1.06 0.54 0.66. 0.06 0.26 -0.24-* 0.85

i

3.24- 0.26* 0.01 0.06 0.17* 23 -0.57 0.41 -1.39* -0.52 0.4-5 -1.13. 3.58 1.88 1.90* -0.02 0.03 -0.62* 24- 0.14 0.02 0.35* -0.07 0.23 -0.31* 0.85 0.97 0.87* --{).09 0.06 -1.39* 25 Yelpaze şeklinde olduğu için tam ölçüleri belirlenemedi

Ölçülcr mm cinsindendir.

- : Sol kulak kaslarının sağ kulağa oranla daha geniş, uzun ve kalın olduğunu ifade etmektedir. O: (P<0.05)

• : Önemsiz d : Ortalama değer

::f:Ss: Standart hata t- :t testi sonucu

94 METiN TAŞBAŞ - ~EJAT ÇiFTÇt

Şekil 4. Kulak kaslarının yandan görünüşü Fig. 4. Muscles of the external ear, lateral aspect

a) M. scutuloauricularis supcrficialis dorsalis, b) M. interscutularis, c) M. helicis, d) M. zygomaticoauricularis, e) M. cervicoauricularis profun-dus major, f) M. ccrvicoaurİcularİs profundus minor, g) M. frontoscutu-larİs, lı) M. frontoscutularİs'in pars palpebralis'i, İ) M. zygomaticus, k)

M. parotidoauricularis

palpebralis'indcn, bir kısmı da pars frontalis'inden ~clen kas iplikleri tarafından olu~turuımuştur. Kasın origosunun lateral parçası ise cart. scutiformis'in dorsal yüzünün anterior ucudur. M. scutuloauricuIaris superncialis dorsalis, cart. scutiformis'in anterior kısmı üzerindeki bir deri büklümünün içinde crus helicis mediale'ye (hclix'in anterior kenarı) doğru seyreder ve spina helicis'in basal kenarına yapışır .

. lvI. scululoauricularis

supeıjieialis

medius:

(ŞekiL. 5! b-6!

d-ı

i

c. Tablo.

i,

3, 4, 5, 6, 8) Cart. scutiformis'in lateral kenarının ortasının ali yüzünden ve kısmen de m. parietoscutularis'in terminatio noktasın-dan gelen kas ipliklerini alarak çıkan bu kas, crus helicis laterale'nin dı~ yüzünde m. scutuloauricularis profundus minür'un distaline ya-pışır.

A1.

seutuloauricularis projimdus major:

(ŞekiL. 6/ f-ı ! e. Tablo. 2, 3,4,5,6,8) Kuvvetli bir kas olup cart. scutiformis'in anteriorunun

me-nlK KULAKLı ALMAN çOnAN KÖPECİ ... 95

Şekil S. Derin kulak kaslarının yandan gorunll.şü Fig. 5. Decp muscles of the extcrnal car, latcral aspcct a) M. scutuloauricularis profundus acccssorius, b) M. scutuloauricularis superficialis mcdius, c) M. scutulaouricularrs profunduR mİnor, d) M. scutuloauricularis superficialis dorsalis, c) M. helicis, f) M. tragicus, g) M. conchohelicinus Vf' onunla birleşmiş olan ın. tragicus (m.

conc-hohelicinus and m. tragicus together), h) M. zygomaticoauricularis, i) M. styloauriculari", k) M. parotidoauricularis

dial kenarının ventral yüzünden çıkar ve posteriolateral yönde m. scu.,. tuloauricularis profundus minor'un üzerinden geçerek concha auricu-, lae'nın kaidesinde, auriculanın medial yüzü üzerindeki suIcus antheli-cine'nin proximalinde sonlanır.

kı.

scululoauricularis profundus minor:

(ŞekiL.

51 c-61 e-ıl

b. Tablo. 2,3,4,5,6,8). Bu kas, kısmen m. parietoscutularis'in devamı gibi olup. kısmen de origosunu cart. scutiformis'in lateral açısının derin yüzün-den alır. M. scutuloauricularis profundus major ilc örtülü olarak ver-Ucal bir seyirle cart. auriculae'nın kaidesine doğru. seyreder ve crus hcliris Iaterak'nin dış yüzünde m. styloauricularis'in terminatio nok-tasının karşısında sonlanır.

1\1. scululoaııricularis profUlulus accessorius:

(ŞekiL. 5! a-6! c-I

i

d. Tab 10.2,3,4,5,6,8) Literatürde varlığına rastlayamadığımız, bu nedenle

96 \-tETıK TAŞBAŞ - :'\qAT çiFTçi

Şekil 6. Derin kulak kaslarının üst'den görünüşü Fig. 6. Deep muscles of the external ear, dOısal aspcct a) M. antİtragicus, b) M. parietoscutularis, c) :M. scutuloauricularis profundus accessorius,

cl)

M. scutuloauricularis supcrficialis medius, e) M. scutuloauricularis profundus minor, f) M. scutuloauricularis

profun-dus major

Şekil 7. Derin kulak kaslarının üst 'den gorunuşü Fig. 7. Decp musclcs of th(> external ear, dorsal aspect a) M. parietoscutularis, h) M. scutuloauricularis produndus minor, c) M. scutuloauricularis superficialis medius, cl) M. scutuloauricularis profundus accessorius, e) M. scutuloauricularis profundus major,

DİK KULAKLI ALMAN ÇOBAN KÖPE(;İ ... 97

tarafımızdan bu isimle tanımlanan adı geçen kasın origosunun büyük kısmı m. parietoscutularis'in terminatio noktasından, küçük bir kıs-mı da cart. scutiformis'in lateral kcnarının alt yüzünden gelen kas ip-likleri tarafından oluşturulmuştur.

Crus helicis latera!e'ye doğru seyreden bu kas, adı geçen oluşu-mun dış yüzünde m. scutulauricularis superficialis medius'un hemen distalinde sonlanır.

j'v!. zygomaticouricularis:

(ŞekiL. 3-41 d-51 h. Tablo. 2, 3, 4, 5, 6, 8) M. zygomaticus'un altında, m. frontoscutularis'in pars palpebralis'inin terminatio noktasının lateral kısmından bir tcndo yaprağı halinde çı-kar. Bu tcndo, cart. scutiformis'in anteriolateral kenarının alt yüzü ile de temastadır. M. zygomaticus'un altında yer almış olan origo nokta-sından itibaren posterior yönde ve arcus zygomaticus boyunca dara-larak seyreden bu kas, m. parotidoauricularis'in antcriorunda tragus ile processus antitragicus latcralis arası na yapışır.

M. sryloauricularis:

(ŞekiL. 51 i-71 f. Tablo, 2, 3, 4, 5, 6, 8) Dar ve kuvvetli bir kas olup mandibula'nın proc. coronoideus'u ile proc. an-gularis'i arasındaki mesafenin ortasının posteriorundan çıkar. Gl. paro-tis'in ön kısmı tarafından örtülmüş olarak os temporalc'nin proc. zy-gomaticus'unun basisinin posteriorundan geçerek crus helicis laterak' de m. scutuloauricularis profu.ndus minor'un terminatio noktasının hemen basalinde sonlanır.

M. Obliquus auriculae ve m. transııersus auriculae:

(ŞekiL.

81

a) Dor-sum auriculae'nın üzerinde yer alan bu iki kas birbirinden belli sınır-lar1a ayrılmayan bir grup oluşturur. Ancak lokalize olduğl.1. yere göre, pars sulci transversi ve pars marginalis adı altında incelenir.

Pars sulci transversi, dorsıım auriculae'de anthe1ix hizasında bu-lunan ve sığ bir yapıda olan sulcus anthelicine üzerinde yer alır. Lon-gitudinal yönde, uzun ve kısa kas ipliklerinden oluşur. Kısa olan kas ipliklerinin m. cervicoauricularis superficialis'in anterior ve posterior kolları tarafından tamamen örtülmesine karşın, uzun kas iplikleri bu kollar arasından geçerek dorsum auriculae'ye uzanır.

Pars marginalis ise, pars sulci transversi'nin lateralinde, m. cer-vicoauricularis profundus major'u n terminatio noktası iLc m. antitra-gicus'un distalinde yer alan longitudinal yönlü kısa kas ipliklerinden oluşur.

1'\' ,

ıl. "',~' ' " ,.

1.'\' \ " '"

,''I \ ,',.,

98 METİN TAŞBAŞ - ~EJAT çıFTçı

Şekİl 8. Dorsum aurİculae üzerİndekİ kaslar Fİg. 8. The muscles of ihe Jorsum auricula~ a) M. obliquus aurİculae ve M. transversus aurİculac

M. helicis: (ŞekiL. 4/ c-5/ e. Tablo. 2, 3, 4, 5, 6, 8) Crus helieis lateralc'nin iç yüzünden ayn bir kas olarak çıkar. Crus hclieis laterale ve mediale arasında ve erus helieis mediale'nin anterior yüzünü ört-müş olarak distalc doğru uzanır. M. scutuloaurieularis supcrfieialis dorsalis'in terminatio noktasının proximalinde spina hclieis'in basal kenarına yapışu'.

M. tragicus: (ŞekiL. 5/ f. Tablo. 2, 3, 4, 5, 6, 8) Traglis'un dış yü-zünden çıkar. Ine. tragohelieina'yı köprüleyerek m. conehohelieinus' la birleşir ve erus hclicis laterale'nin anterior kenarının distal ueuna yapışır.

M. tragotuboheliciııus: (Tablo,

2,

3, 4, 5, 6, 8) Tragus'un dış yüzü-nün anteriorundan çıkar ve erus hClieis lateralc'nin iç yüzüne yapışır. M. conchohelicinus: (ŞekiL. 5/ g. Tablo. 2, 3, 4, 5, 6, 8) Conclıa aurieulae'nın dış yüzünden 'çıkar. Ine. tragoheIieina'yl köprüler ve posteriorunda yer alan m. tragicus iLc birleşmiş olarak erus helieis laterale'nin anterior kenarının distal ucu na yapışıı'.

DİK KULAKLI ALMAN ÇOBAN KÖPECİ ... 99

M. antitragieus:

(ŞekiL. 6/ a. Tablo. 2, 3, 4, 5, 6, 8) Cart. auriqı-lae'nın kaidesinin dış yüzü üzerinde antitragus hizasında yer alan çukurluğun üzerini oblik olarak örter..

M. eaudoantitragicus:

(Tablo.' 2, :), 4, 5, 6, 8) Cauda helieis'in proximal kenarından çıkar. Ine. antitragica'yı köprüleyerek proc. antitragicus lateralis'in dış yüzüne yapışır.

M. <)Igomaticus:

(Şekil 4! i. Tablo 2, 3, 4, 5, 6, 8) Uzun ve geniş bir kas olup cart. scutiformis'in anterior açısından çıkar, oroventral yön-de seyreyön-derek m. sphincter colli profundus'un pars palpebralis"inin altından geçer ve m, orbicularis oris'de sonlanır. Proximalde bu kas, m. frontoscutularis'den belirgin biçimde ayrıdır. Ayrıca m, zygoma-ticus'un aboralinde, cart. scutiformis'den çıkan ve m. masseter'in. üze-rinden geçerek !arynx'e kadar uzanan yelpaze şeklinde ineo kas .ip-likleri yer alır.

Tartışma ve

Sonuç

.\1.

eerlJicoaurieularis supeifieialis:

Bu kasın, bazı araştırıcıları n da

(I,

6, 7) bildirdiği şekilde origosunda m. cervicoscutularis iLc ayrıl-mayacak şekilde birleşmiş olduğugözlenmiştir. Nickel ve ark. (7),m. cervicoauricularis superficialis'i crista sagittalis externa veya herbir os interperietale ilc os occipitalc'nin nuchal bölgesinden çıktığını bil-dirdiği halde adı geçen kasııı literatürün (1,6) görüşüne uygun ola-r~k protuberantia occipitalis externa ile Miller ve a,rk. nın da (6) be-lirttiği gibi cervical orta çizgiden çıktığı saptanmıştır. Craniolater!!l yönde seyreden bu kasın literatürün (6, 7) bildirdiği şekilde dorsum auriculae üzerinde iki kola ayrılarak sonlandığı gözlenmiştir. Bazı araştırıcılar tarafından (6, 7) bu kası n anterior kolu nun m. scutuloau-ricularis superficialis accessoriııs olarak tanımlanmasına kaqın sadece c'art. scutiformis'in ventral yüzünün posterioruna yapışan birkaç -kas ipliği aracılığı ile m. scutuloauricularis superficialis accessorius'un oluşLımuna katkıda bulunduğu. tesbit edilmiştir. Kasın posterior ko-lunun ise literatürün de (6, 7) bildirdiği gibi m. parietoauricularis'in terminatiosunu örttüğü ve dorsum auriculae'nın posteriolateraline yapıştığı görülmüştür.

M. eervieoseutularis:

Doğuer, S., Erençin, Z. in (2) köpektc bulun-madığını bildirdiği bu kasın, literatürün (6, 7) belirttiği gibi protube-rantia oceipitalis externa ile Miller ve ark. nın (6) bi~dirdiği şekilde cervical orta çizgiden çıktığı ve m. ce~vicoauricularis supc.rfi~ialis'!n

100 METİN TAŞBAŞ - ~FJAT ÇİFTÇİ

iki kola ayrıldığı yer olan dorsum auriculae'ya

kadar bu kas ile

birlik-te seyrettiği gözlenmiştir.

Literatür

(1, 6, 7) m. cervicoscutularis' in,

cart. scutiformis'in

posteriomedial

açısı ile posterior kenarına

yapışa-rak sonlandığını

bildirmesine

rağmen,

yapıştığı yerin yarısının

cart.

scutiformis'in

posteriomedial

kenarının

tümü,

diğer yarısının

da m.

interscutularis'in

posterior kenarı olduğu görülmüştür.

Yine bu kasın

alt yüzünden

çıkan birkaç kas ipliğinin literatürün

(6) belirttiği gibi

m. interscutularis'in

alt yüzüne yapıştığı saptanmıştır.

Çalışmada

bir

olguda,

literatürden

farklı olarak kasın m. interscutularis'in

altında,

crista sagittalis externa'nın

ikiye ayrıldığı yer yakınında

m.

tempora-lis üzerinde sonlandığı

görülmüştür.

M. occipitalis:

Literatürün

(6, 7) m. cervicoauricularis

superfici-alis ve m. cervicoscutularis

ile ortak olarak crista sagittalis externa'dan,

Nickel ve ark. nın (7) ayrıca os interparietalc

ile os occipitalc'nin

nuc-hal bölgesinden de çıktığını bildirdiği m. occipitalis'in,

m.

cervicoscu-tularis'in

önünde ve bu kaslardan

bağımsız olarak crista sagittalis

ex-terna' nı n posterior

yarımı ndan çıktığı saptanmıştır.

Nickel ve ark. nın (7) çok ince ve dar olarak bildirdiği m.

occipi-talis belirgin olarak gözlenmiştir. Orta çizgide karşı tarafınki iLcbirlikte

sagittal yönde ilerliyen bu kasın, literatürün

(6, 7) belirttiği gibi m.

interscutularis'in

altı nda fascia nasofrontalis'e

karıştığı saptanmıştır.

M. interscutularis:

Literatürün

(1,6,7)

bildirdiği gibi geniş ve

in-ce bir kas olan m. interscutularis,

heriki cart. scutuformis'in

dorso-medial kenarları

arasında

transversal

olarak uzanarak

baş kemiğine

yapışmadan,

önde m. frontoscutularis'e

karışır. Bu bulgu literatürün

(6, 7) görüşüne

de uymaktadır.

M. jrontoscutularis:

Miller ve ark. (6),

kasın cart. scutiformis'in

anterior

kenarının

ön kısmından

çıktığını ve ikiye ayrıldıktan

sonra

pars palpebralis'inin

lig. orbitale,

pars frontalis'inin

ise fascia

naso-frontalis ve onun aracılığı

ile os [rantale'nin

proc. zygomaticus'una

yapışarak sonlandığını

bildirmelerine

karşın Nickel ve ark. nın da (7)

görüşüne uygun olarak pars palpebralis'inin

os [rontale'nin

prac.

zy-gomaticus'undan

ve lig. orbitale'den

çıktığı ve sagittal yönde ilerlediği

gözlenmiştir.

Nickel ve ark. (7) bu kasın m. zygomaticus'un

origosunu

geçtikten sonra cart. scutiformis'in

rostral kenarına

yapışarak

sonlan-dığını bildirdiği

halde bu kasın sadece medial

parçasının

doğrudan

cart.

scutiformis'in

rostral

kenarı na yapıştığı,

lateral

parçası nı n ise

m. zygomaticus'un

alunda,

m. zygomaticoauricularis

için origo

oluş-DİK KULAKLı ALMAN ÇOBAN KÖPE(;İ ... 101

turan tendinöz bir lamina halinde sona erdiği ancak küçük bir kısmı ile cart. scutiforınis'in anteriolateral kenarının alt yüzüne yapl~tığı görülmüştür.

Ayrıca bu kasın pars frontalis'inin, m. intcrscutularis'in önünde yer alan transversal kas ipliklerinden oluştuğu gözlenmiştir. M. scutu-loauricularis superficialis dorsalis'in origosunu n bir kısmını şekillen-diren pars frontalis'in, Nickel ve ark. nın (7) görüşüne uygun olarak cart. scutiformis'in anterior kenarının dorsaline yapıştığı saptanmış-tır. Miller ve ark. (6) ile Nickel ve ark. nın (7) bildirdiği şekilde pos-teriorda m. interscutularis'e karı~an pars frontalis'in ayrıca anteriorda fascia nasofrontalis'e yapıştığı ve bu bulgunun literatüre de (6) uygun olduğu tesbit edilmiştir.

Af.

parotidoaııriClllaris:

Nickel ve ark. nın (7) pharyngeal bölgeden çıktığını bildirdiği bu kasın, literatürün de (1,6) görüşüne uygun ola-rak laryngeal bölgeden, fascia cervicalis'in orta çizgisinden çıktığı gözlenmiştir. M. parotidoauricularis, literatürün (2, 7) belirttiği gibi origosunda karşı tarafınki iLc birleşmiş durumdadır. Origosundan 3-4 kas demeti halinde yeIpaze biçiminde çıktığı görülen m. parotidoauri-cularis'in uzunluğunun ortasında literatürün de (1,2) gözlediği biçim-de kuvvetli, dar ve tek bir şerit haline dönüşerek anteriodorsal yönde seyrettiği tesbit edilmiştir. Literatürün (I, 7) görüşüne de uygun ola-rak gl. mandibularis ve gl. parotis üzerinden geçen bu kasın N ickcl ve ark. nın (7) bildirdiğinden farklı olarak antitragus üzerinde sonIan-madığı, processus antitragicus lateral is ile tragus'un birleşme sınırı posterioruna yapıştığı saptanmıştır.

1"1.

cervicoauricularis profundus major:

Bazı araştırıcıların da (6, 7) bildirdiği gibi bu kasın crista sagittalis externa'nın posterior 1/4 ünden ve kısmen de protuberantia occipitalis externa'dan çıktığı ve cart. auricu!ae'nın kaidesine doğru uzanarak m. parotidoauricularis' in yapışma yerinin posteriorunda, antitragus'un lateral yüzü üzerinde sonlandığı görülmüştür. Ayrıca m. cervicoauricularis profundus ma-jor'un, antitragus'un lateral yüzünde yer alan m. antitragicus'a da birkaç kas ipliği gönderdiği gözlenmiştir. Bu kas origosundan itibaren uzunluğunun i

i

3 üne kadar m. cervicoauricularis superficialis tara-findan örtülmüştür. Bu bulgu literatüre de (6, 7) uyum göstermektedir Miller ve ark. (6), m. cervicoauricularis profundus major'nn, m. pari. etoauricularis'in origosunun bir kısmı ile m. cervicoauricularis pro-fundus minor'un ve o bölgedeki m. temporalis'in büyük kısmını ört-tüğü şeklindeki görüşüne bulgular da uymaktadır. Miller ve ark. (6)

102 METi~ TAŞBAŞ- j\TJAT ÇiFTÇi

bu kası n auricular ucu nun genelde tek olduğunu ancak bazı vakalar-da çift de olabileceğini bildirmesine karşın çalışılan materyalin tü-münde bahsedilen ueun tck olduğu. gözlenmiştir. Araştırmada lite-ratürün belirtmediği şckilde 22 olguda bu kasdan çıkan ince bir kas demetinin m. cervicoauricularis profundus minor'c katıldığı ayrıca 4 olguda ise ın. parietoauricularis'den çıkan ince birkaç kas ipliğinin m. cervicoauricularis profundus major'un alt yüzüne yapıştığı sap-tanmıştır.

1\{.

cervicoauricıılaris profıındııs minor:

Literatürün

(6,

7), protube-rantia oecipitalis externa üzerinden 2-5 kas demeti halinde ve m. tem-poralis'den bir aponeurosis ik, Baron(~'un

(I)

ise crista nuchae'den çıktığını ifade ettikleri bu kasın, protuberantia occipitalis externa ile crista sagittalis cxtcrna'nın posterior ucundan, 24 olguda tek bir kol, .') olguda iki kol halinde ayrıca bir olguda da m. temporalis'den bir apo neurosis ile

,I

ktığı sapta nml~tır. Literat ürü n

(G,

7) bel irttiği gibi m. cervicoauricularis profundus major tarafından örtülmüş olan bu kası n co neha aııriculae' nı n lateral duvarı nı n proximal ine yapıştığı gözlenmiştir.

Ayrıca araştırınada m. cervicoauricularis profundus major'dan gelen belirgin bir kas demetinin de m. cervicoauricularis profundus minor'e katıldığı görülmüştür.

Af.

parietoscutularis:

Bu kas, origosunda ayrılmayacak şekilde bir-leştiği m. parietoauricularis ile birlikte, Baronc'un

(I)

bahsettiği gibi protuberantia oecipitalis externa'dan değil, literatürün de

(1,

6, 7) bildirdiği gibi m. cervicoauricularis superficialis ve m. cervicoscutu-laris tarafından örtülmüş olarak crista sagittalis externa'ııın interperi-etal kısmından çıktığı gözlenmiştir.

Doğucr, S., Erençin, Z.

(2),

m. parietoscutularis'in cart. scutifor-mis'in posterior kenarının alt yüzünde lll. scutuloauricularis superfi-cialis accessorius ilc birle~tiğini bildirmesine karşın literatürün

(6,

7) bel irttiği şekilde bu kası n cart. sculiformis' in posteriolateral ke narı nı n alt yüzünde sonlandığı görülmü~tür.

1\1.

parietoauricularis:

Bu kasın, Barone'un (I) bildirdiği gibi ın. cervicoauricularis profundus major iLc birlikte çıkmadığı sadece ori-gosunda onun tarafından örtülmüş olduğu saptanmıştır. Ayrıca m. cervicoauricularis superficialis ile örtülü olarak auricula'ya doğru gi-den bu kas, conclıa auriculae'nin distalinde m. cervicoau.ricularis su. perficialis'in posterior kolunun terminatio noktasının basaline yapışır: Bu görüşe literatür

(2,

6, 7) de katılmaktadır.

DiK KULAKLı ALMAN ÇOBAN KÖl'E(;i ... 103

M. seutuloauricularis supeıfieialis

aeeessorius:

Barone'u n (I) belirt-tiği gibi dar ve ince olan bu kas, Miııcı' ve ark. nın (6) da görüşüne uygun olarak cart. sclltiforn,is'in lateral kenarının posterior kısmının iç yüzünden çıkar. Ancak aynı ara ştırıcı (6)m. cervicoauricularis superficialis'in anterior koh.ın'.ın bu kas ile birlikte aynı yerden çıktı-ğını bildirmesine karşın sadece adı geçen kas kolundan gelen ve eart. scutiformis'in posterior kenarının alt yüzüne yapışan birkaç kas ip-liğinin bu kasın olwjurnuna katıldığı gözlenmiştir.

Miller ve ark. nın (6) bildirdiği şekilde bu kasın, dorsum auriculae üzerinde m. cervicoauricularis s'Jperficialis'i'n anterior kolunun ön ve basalinde sonlandığı ayrıca literatürün (2) de ifade ettiği gibi m. scutu-loauricularis superficial is accessorius'u n termimıtio noktası nda, m. cervicoauricularis superficialis'in anterior kolu ile kesin sınırlarla ay-rılmadığı saptanmıştır.

!ı1.

scululoauricularis supeıfieialis donalis:

Geniş ve kuvvetli bir yapı-da olan kası n med ial parçası nı n origosu nu n m. fro ntoscutularis oldu-ğu (2,7) bildirilmesine kaqın büyük kısmının m. frontoscutularis'in

pars palpebrafis'inden, bir kısmının da pars frontalis'inden gelen kas ipliklerinden oluştuğu, lateral parçası nı n ise cart. scutiformis' in dor-sal yüzünün anterior ucu olduğu saptanmıştır. Miller ve ark. (6), Nic-kcl ve ark. (7) ile literatür (2) nin bildirdiği gibi bu kas, cart. scuti-formis'in anterior kısmı üzerindeki bir deri büklümü içersinde crus helicis med iale'ye doğru seyreder.

N'

ickcl ve ark. nı n

(7)

co ncha auricu-lae'nın rostraf kenarına yapıştığını bildirdiği m. scutuloauricularis superficiafis dorsalis'in, I{teratürün (6) de belirttiği şekilde spina hcli-cis'in basalinde sonlandığı görülmüştür.

A1.

scululoauricularis supe1fieialis medius:

M iller ve ark. nı n (6) bildir-diği gibi cart. scutiformis'in lateral kenarının alt yüzünden çıkan bu kasa ayrıca m. parietoscutularis' in termi natio noktası ndan gele n kas liflerinin katıldığı gözlenmiştir. Nickel ve ark. nın

(7)

belirttiği gibi kasın spina helicis'e yapışmayıp literatürün (6) de görüşüne uygun ola-rak crus helicis Iaterak'nin dış yüzündesonbulduğu saptanmıştır.

M. seululoauricularis profundus major:

Literatürün (6,

7)

belirttiği gibi kuvvetli bir kas olarak gözlenen m. scutuloauricularis profundus major'un, cart. scutiformis'in anteriorunun medial kenarının ventral yüzünden çıktığı saptanmıştır. Yine aynı araştırıcıların, kasın sagittal yönde ilcrliyerek m. scutuloauricularis profundus minor'un derin yüzü üzerinden geçip concha auriculae'nın kaidesinde sonlandığını bildir-melerine karşın m. scııtuloauricularis profundus major'un

posteriola-ME'!'I:\" TAŞBAŞ - XI;jAT ÇiFTÇı

tcral yönde ilcrliyerek concha auriculac'nın kaidesinde ancaç auricu-lanın medial yüzü üzerindeki sulcus anthclicinc'nin proximaline ya-plŞtığl görülmüşttir.

;\1. scutııloaııricularis projimdus minor:

l\-filler ve ark. nın (6) belirt-tiği gibi bu kas, kısmen m. parictoscutularis'in devamı gibi olup, kıs-men de origosunu cart. seutifonnis'in lateral açısının derin yüzünden aldığı gözlenmiştir. M. scutuloauricularis profundus major ile örtülü bir halde literatürün (6, 7) de bildirdiği gibi vertical bir gidişle cart. auriculae'mn kaidesinc doğru seyrcder. );fickel ve ark.

(7),

bu kasın m. styloauricularis'in hemen karşısında spina hclicis dış YÜ:lÜ üzerine yapıştığını ifade etmesine karşın, Miııer ve ark. nın (6) görüşüne uy-gun olarak m. scutuloauricularis profu nd us minor'u n crus helicis lateralc'nin dış yüzünde, m. styloaurieularis'in terminatio noktasının karşısında sonlandığı gözlenmiştir.

;\1. stutuloaııricularis profıındııs accessoriıı.>:

Gerek iiteratür gerekse .l\omina Anatomica Veterinaria'da varlığından söz edilmediği için tartışması yaj.>ılamamıştır.

AI. <,)ıgomaticoauricularis:

Bazı iiteratürü n (I, 2) m. :ıygomaticus' dan, Miııer ve ark. nın (6) cart. scutiformis'in önünden çıktığım bil-dirdikleri bu kasın, literatürün de (2,

7)

belirttiği gibi m. froiltoscutu-laris'in pars palpebralis'inden bir tendo yaprağı halinde çıktığı tes-bit edilmiştir

(1,6,7).

Harone'un

(I),

m. parotidoauricularis'in karşı-sında, literatür (2, 6,

7)

ise tragus'un basalinde sonlandığını bildirdik-Ieri bu kası n, m. parotidoauricularis' i n anterioru nda, tragus ile pro-cessus antitragieus lateral is arasına yapışarak sonlandığı görülmüştür.

A1.

styloaııricularis:

Baro ne'u n (I) uzu n, bazı araştırıcıları n da (2, 6) dar bir kas olarak ifade ettikleri m. styloauricularis'i~ dar ve kuvvetli bir kas olduğu ve literatürün (2,6,7) belirttiği gibi mt1ndibula' mn proc. coronoideus'u iLc proc. angularis'i arasındaki mef/afenin or-tasından çıktığı saptanmıştır. Literatürün (I, 2, 6,

7)

görü7ünc uygun olarak gl. parotis'in altında, os tempora!e'nin proc. zygom~Hicus'unun köküne uzandığı gözlenmiştir.

Ayrıca Miııcr ve ark.

(6),

m. styloauricularis'in çok kere m. hel i-cis'e, literatür (2, 7) ise m. scutuloauricularis profundus minor'u ge-çerek spina helicis'in dış yüzü üzerine yapıştığını bildirmesine karşın, kasın crus heIicis laterale'dc, m. scutuloauricularis profundus

minor'-tln termi natio noktası mii hemc n basa iinde so nla ndığı saptanmıştır.

lv/.

obliqııus auriculae ve m. transuersııs aııriculae:

M iııer ve ark. m n (6) bildirdiği gibi bu kasın, dorsum auriculae üzerinde düzgün olma-yan şekilde dağılmış ve ço~runlukla longitudinal yöndc yer almış kas ipliklerinden oluştuğu görülmüştür. Aym araştırıcılar, bu kasın pars sulci transversi'sinin m. ccrvieoauricularis supcrficialis'in son ucu

üze-DiK KULAKL! ALMAN ÇOBA" KÜPE(;j ... 111.1

rinde yer aldığını bildirmesine kar~ın, adı geçen kasın dorsnm anricula-e'da, antIıelix hizasında bulıınan snlcus antlıelicine üzerinde yerle~-miş uzun ve kısa lon~it\ldinal yönlü kas ipliklerinden meydana geldiği, kısa olanları n 11'.. cervico<ı.\1riutla r is Siıper{'ic ial is' in a nterior \T

poste-terior kolları tarafindan tamawen ürlüınıesine karşın uzun ipliklerin bu kollar arası nda n geçerek dorsuır. aüriclJ.lac üzeri nde ıızandığı göz-lenmiştir. Millcr ve ark. nın da (6) hildirdiği gibi bu kasın pars mar-ginalis'inin pars sulci transversi'nin lateralinde, m. ccrvicoaııricıılaris profundus major'un tcrm.inallO noktası ile m. <ınıiıragil.us'un dista-linde yer alan longitudinal yönlü kısa kas irliklerinden oluştuğu tes-bit edilmiştir.

k/. he/iris:

Millcr v(' ark. nın (6) ifade eltiğ'i bi(:iınde cms hclicis lateralc'nin iç yüzünden ayrı bir kas halinde çıkan 11'.. hdiris'in, crus

helicis lateralc iLc mediale arasında \'C crus hclicis TI'.ediale'nin anteri-or yüzünü örtmüş olarak distale doğnı uzandığı ~özlenmiştir. Bu kasın, m. scutuloanricularis superficialis dorsalis'in terminatio noktasının proximalinde spina helieis'in basal kenarına yapışarak sonlandığı sapta nmıştır.

lV/o tragicus:

Literatürün de (2,6) belirttiği gibi bu kasın tragus'un dış yüzünden çıktığı gözlenmiştir. Doğuer ve Erençin'in

(2)

crus Iw-licis lateralc'nin iç yüzüne yapıştığını bildirdiği m. tragicus'un, ine. tragohelicina'yı köprüleyerek birleştiği m. conchohelieinus iLc birlik-te crus helicis Iaterak'nin antcrior kenarının distal ucunda sonbındığı saptanmıştır.

Af.

tragotubohe/icinus:

:Yliller ve ark. nın (6) tra~us'dan çıktığını bildirdiği bu kasın, tragus'un dış yüzünün antcriorundan çıkıp crus hclicis Jateralc'nin iç yüzüne yapıştığı gözlenmiştir.

M.

c01Zcholzelicinus:

Literatürü n (6) bel irttiği şekilde co ncha auri-culae'nın dış yüzünden çıktığı giizlcnen bu kasın, inc. tragohelicina'yı köprülcdikten sonra postcriorunda yer alan m. tragieus ile birleşmiş olarak cr:ıs helicis lateralc'nin antnİor kenarının distal ucuna yapışa-rak sonlandığı görülmüştür.

,11.

antitragicus:

Cari. auricu!ae' nı n kaidesi ni n dış yüzü üzeri nde antitragus hizasında yer alan çukur1uğun üzel'ini ablik olarak örttüğü ~özlcnen bu kas hakkındaki bulgular literatür tarafindan da destek-knmiştir

(2).

!If.

faudoaıztitragicııs:

Doğuer ve Erençin'in

(2)

de bildirdiği şekil-de caudo heIicis'in proxiınal kenarından çıkan bu kasın ine. antitra-gica'yı köprüleyerek proe. antitragicus lateralis'in dış yüzüne yapıştı-ğı saptanmıştır.

Af.

<ygomatiCl/s:

Literatürlin

(I,

6) bildirdiği gibi uzun ve geniş bir kas olan m. zygomaticııs'un, proximalde m. frontoscutularis'den belirgin biçimdt~ ayrı bir kas olduğu görülmüştür. Bu kasın

litcratü-i(J(, _{METi!\" TAŞBAŞ NEJAT çIFT~;i}

rün de (6, 7) gürüşüne uygun olarak cart. scutilormis'in anterior açı-sından çıkarak m. sphinctcr colli profundus\ın pars palpebralis'i al-tından geçtikten sonra m. orbicularis aris'de sonlandığı tesbit edil-miştir. Ayrıca ~ickcl ve ark. nın (7) da bildirdiği gibi ın. zygomaticus' u.n aboralinde, cart. scutiformis'den çıkıp m. masseter'in üzerinden mandibular bölgeye>, oradan da larynx'e kadar uzanan yelpaze şek-linde ince kas ipliklerinin yer aldığı gözlenmiştir.

Dik kulaklı köpekleri n sağ ve sol dış kulak kasları arasında var olabileceği düşünülen farklılıkların araştırılması için yapılan istatis-tiki analiz sonucunda, bireylerin sağ ve sol dış kulak kasları arasında-ki farkları n önemsiz olduğu ve bilimselolarak değer taşımadığı g-örül-müştür.

Ayrıca primer, seko nder \T tersiyer kas demetleri sadece şekil

yönünden incelenerek bunların üçgen, dörtı~en ve poligonal oldukla-rı saptanmıştır.

Kaynaklar

1. Baroııe, R.: A natomı:e Comparel' des mammiferes domestiqııes. Edi-tions vigot. 23, rue

oc

l'Ecole de Medecine 75006 Paris. pp, 437-439, 1989.

2. Doğuer, S., Erençin, Z.: Evcil Hayvanların Kompamti! Aesthesiolo-gie'sı: (Ellenberger-Baum' un "Handbuch der vergleı:chenden Anatomie der Haustrİere" adlı eserinin 18. baskısından çeviri) Ankara Üniver-site"i Basımevi. s. 113-119, 1966.

3. Evans, KU., De Lahunta, A.: Miller's Gl/ide to the Dissection of the Dog. W.B. Saunders Company. Philadelphia. London. Toronto.

pp,

227, 235-236, 1971.

1,. Getty, R.: Sisson and Grossman's the Anatom)' of the Domestic Ani-mals. Fifth edition. W.B. Saunders Company. Philadelphia. London. Toronto. pp, 1508-1.')11, 1769-1780, 1975.

;). Kutsal, A., Alpan, O., Arpacık, R.: İstatistik Uygulamalar. Veteriner Fakültesi, Zootekni Bölümü, 06110 Ankara, 1990.

6. Miller, M.E., Christensen, G.c., Evans, U.E.: Anatomy of the Dog. W.B. Saıınders Company. Philadclphia. London. pp, 11.2-146, 196;;. 7. Nickel, R., Schummer, A., Seiferle, E.: The A natomy of the Domcstic

Animak Volumc: I, Verlag Paul Parcy. Bcrlin. Hamhurg. pp, 24~--246, 1986.

B.

Nomina Anatomica Vet(~rinaria: Third "dition, Ithaca, NewYork, 1983.

Teşekkür: Bu çalı~mada istatistiki dc~erlcrin hazırlanmasındaki katkılarından dolayı Biyometri Bilimdalına tcııckkür ederiz.