Ankara Oniv Vet Fak Derg
42: 57-60, 1995
TÜRKİYE'NİN
FARKLI BÖLGELERİNDE
THEİLERİA
ANNULATA'NIN
SERO-PREVALANSI
Hasan ErenI Ayşe Çakmak2 Bayram Ali YukanI
Sero-prevalance of Theileria annulata in difTerent regions of Turkey Summary: This study was made to find OUl sero-prevalance of T. annulata infectian in caııle in different regions of Turkey. The lFA test results showed that sero-prevalance of T.annulata infectian was 40.0%in Aegean region, 46.8% in Blacksea region, 29.0% in Central Anatolia, 33.3% in Marmara region and 91.4% in Southeastem Anatolia.
Özet: Bu çalışma, Türkiye'nin farklı bölgelerinde sığırlarda Theüeria
annu-lata enfeksiyonunun sero-prevalansınl tespit etmek amacıyla yapılmıştır. Çalışmada IFAtesti ile sığır serum/arında T.annulata')'a karşı antikor aranmıştır. Sonuç ola-rak T. a'!nulata'nın seroprevalansı; Ege bölgesinde %40.0, Karadeniz bölgesinde %46.8. Iç Anadolu bölgesinde %29.0. Marmara bölgesinde %33.3 ve Güneydoğu Anadolu bölgesinde %9/.4 olarak saptanmıştır.
Giriş
Tropikal theileriosis etkeni Theileria
annu-lata, Hyalomma soyuna bağlı kcnelerle sığırdan
sığıra nakledilen bir kan protozoonudur. Bu hastalığa Türkiye'nin her bölgesinde rasIanmak-tadır (7-9,18-21). Türkiye'de Tannulata'yı nak-leden kenelerden, Hyalomma detrilum, H.anatolicum anatolicum, H. anatolicum exca-vatum ve H. marginatum türlerinin varlığı
çeşit-li araştıncılar (12-6, 23, 24) tarafından ortaya konulmuştur.
Theileriosis etkenlerinin teşhisi genellikle akut vakalarda klinik semptomlar ve kan froti-lerinin mikroskobik bakısına göre yapılmakta-dır (7, LO, 19,21, 25). Paraziteminin çok düşük olduğu latent enfeksiyonlann teşhisinde ise se-rolojik testlerden yararlanılmaktadır (2, 4, 5). Bu amaçla günümüzde en çok kuIİanılan testler, Indirect Auorescent Antibody (lFA), Comple-ment Fixation (CF), Enzyme Linkcd Immuno Sorbent Assay (ELISA), Indirect Haemaggluti-nation (IHA), Improved Serum Antibody (ISA), Heamaglutination Inhibition (HI) ve Capillar Tube Agglutination (CT A) testleridir (1, 2,4,5,
11).
Bu çalışma, Türkiye'nin farklı bölgelerinde sığırlarda Tannulata'ya karşı oluşan antikorlan
1 Arş. Gör. Dr. A.Ü. Veteriner Fakültesi, I'ro\ozooloji ve En\omoloji Rilim Dalı, Ankara.
2 Doç. Dr., A. Ü. Veteriner Fakültesi, I'rotozooloji ve Entomoloji Rilim Dalı, Ankara.
lFA testi ile tespit ederek, hastalığın prevalansı-nı saptamak amacıyla yapılmıştır.
Materyal ve Metot
Araştırma, Türkiye'nin beş farklı coğrafya bölgesindeki 1-8 yaşlı sığırlar üzerin~e yürütül-müştür. Bunun için, Ege bölgesinde ızmir ili ci-vanndan 70, K,!-radeniz bölgesinde Samsun ili civanndan 79, Iç Anadolu bölgesinde Ankara ili civanndan 100, Marmara bölgesinden 105 ve Güneydoğu Anadolu bölgesinden ise 340 ol-mak üzere toplam 694 sığırdan kan alınmıştır. Toplanan kanlardan usulüne uygun olarak se-rum çıkanlmış ve bu sese-rumlar lFA testi yapılın-caya kadar-20°C de saklanmıştır. Daha sonra bu serumlar, lFA testi ile Tannulata şizont ve
Tannulata piroplasm antijenleri kullanılarak
Theileria annulata enfeksiyonuna karşı antikor yönünden araştınımıştır. lFA t~~tinde kullanı:." lan negatif ve pozitif serum, A.U.Veteriner Fa-kültesi Protozooloji ve Entomoloji Bilim Da-lı'na Tannulata ile deneysel olarak enfekte edilmek üzere getirilen bir danadan inokulas-yondan önce ve inokulasinokulas-yondan sonraki 42'nci günde alınan kandan sağlanmıştır. Şizont anti-jenleri, Tannulata-Sarıoba Stok'tan üretilen hücre kültüründen ve piroplasm antijenleri ise
Tannulata-SarlOba GUTS materyali ile deney-selolarak enfekte edilen bir danadan (Parazite-mi %24) hazırlanmıştır. Antijen preparatlan lFA testinde kullanılıncaya kadar -80°C'de saklanmışlardır. lFA testinde kullanılan kon-jugat (Sigma, Anıi-bovine IgG FlTC Conjuga-ıe, Cat.No.F-75(9) 1:32 oranında
sulandınlmış-58
H.EREN- A.ÇAKMAK-B.A. YUKARI
---_._----_._-_ ..
_---• x/n:x=Seropozitif bulunan hayvan sayısı, n=Muayene edilen hayvan sayısı
Tablo 3:IçAnadolu bölgesinde Ankara ili civarında lFA testi ile T.annulaıa'nın pozititlik durumu. Table 3: Sero-positivity of T annulaıa by lFA test around
Ankara province in Central Anatolia
Tablo 4: Marmara bölgesinde lFA testi ile T.annulaıa'nın po7.itiflik durumu.
Table 4: Sero-positiviıy of Tannulaıa by lFA test in
___ __ Marmara region 5/11 6/8 1/12 3/4 9/28 1/15 2/10 2/12 29/100 (% 29.0) lFA testi sonucu. 11 8 12 4 28 15 10 12 100 Sığır sayısı
Araştırma merkezi Sığır sayısı IFAtesti sonucu.
Tekirdağ 22 4n2 Kırklareli 38 6/38 Çanakkale 45 25/45 Araştırma merkezi Toplam 105 35/105 (%33.3) • x/n:x=Seropozitif bulunan hayvan sa'yısı~-n:Mu~yene edılen hayvan sayısı
Toplam Gölbaşı Polatlı Çubuk Kazan Elmadağ Keçiören Yenimahalle Altındağ -_._-_. ---. __
.-Araştırma merkezi Sığır sayısı lFA testi sonucu.
Kınık 22 14n2 Bergama 24 ıon4 Dündarlı 5 0/5 Bademalan 19 4/19 Toplam 70 28/70 (%40.0) Table 1: Sero-positivity of Tannulaıa by lFA test around
ızmir province in Aegean region
Tablo 1: Ege bölgesinde ızmir ili civarında, lFA testi ile
Tannulala'nın pozitiflik durumu.
Bulgular
Theileria annulata'nın prevalansını tespit eunek için, Türkiye'nin değişik bölgelerinden toplanan 694 serum un lFA testi ile yapılan yok-lamasında, 442 serum serolojik olarak pozitif bulunmuştur. Bunlann bölgelere göre dağılımı, Tablo i,2, 3,4 ve S'te gösterilmiştir. Bu tablola-ra göre, en yüksek prevalans değeri %91.4 ile Güneydoğu Anadol.u bölgesinde, en düşük de-ğer ise, %29.0 ile Iç Anadolu bölgesinde sap-tanmıştır. T. annulata'nın seroprevalansının böl-gelere göre dağılımı şekil 1'de toplu olarak gösterilmiştir.
tır(2). Testin değerlendirilmesinde, karanlık odada bulunan, ZCiss Aoresan Mikrosko-bu'ndan yararlanılmıştır.
Theileria annulata piroplasm antijenleri ıçın 1:20 ve üstü, T. annulata şizont antijenleri için ise 1:40 ve üstü temel titre olarak tespit edilmişir. Bu titrelerin altındaki titreler, negatif olarak değerlendirilmiştir.
• x/n:x=Seropozitif bulunan hayvan sayısı, n=Muayene edilen hayvan sayısı
Toplam 79 37/79
(%46.8) *x/n:x=Seropo7.itif bulunan hayvan sayısı, n=Muayene edılen hayvan sayısı
Tablo 2: Karadeniz bölgesinde Samsun ili civarında lFA testi ile T.annulala'nın pozitiflik durumu Table 2: Sero-positivity of T.annulaıa by lFA test around
Samsun province in Black sea region Araştırma merkezi Karaköy Gelemen Çarşamba Bafra . Sığır sayısı 31 25 II 12
IFA testi sonucu. 19/31
ıom
6/11 2/12
Tablo 5: Güneydoğu Anadolu bölgesinde lFA testi ile
T.annulala'nın pozitiflik durumu
Table 5: Sero-pozitivity of T.annulaıa by lFA test in Southeastern Anatolia
Araştırma' merkezi Sığır sayısı lFA testi sonucu.
Diyarbakır 97 96197 Gaziantep 27 18n7 Şanlıurfa 48 37/48 Şırnak 14 14/14 Siin 10 9/10 Mardin 65 63/65 Adıyaman 79 74/79 Toplam 340 311/340 (%91.4) • x/n:x=Seropozitif bulunan hayvan sayısı, n=Muayene edilen hayvan sayısı
TÜRK1YE'NIN FARKLI BÖLGELERINDE TIlEtLERtA A!I."NULATA'JI.'IN SERO-PREVALANSI 59 91,4 80 il II
"
60 ~ > ~ go 40 k•
ol d> 20G""...ıı..,y~ ICöraden.1ı Ege Karaara İç
_lu Anadolu
BOlqeler
Şekil I: Türkiye'de lFA testi ile T.arınu/ata'nın seTO-prevalansının bölgelere göre dağılımı. Figure 1: Sero-prevalance of T. annu/ata by lFA test in
different regions of Turkey.
Tartışma ve Sonuç
Kan protozoonlannın teşhisi uzun yıllar kan frotilerinin mikroskobik bakısı ile yapılmış-tır. Son yıllarda ise, özellikle Iatem enfeksiyon-lann teşhisinde serolojik testlerden yararlanıl-maktadır (2, 6, 22).
Türkiye'de çeşitli araştıncılar (7,9, 17,21) tarafından çeşitli zamanlarda yapılan ve mikros-koik bakıya dayanan çalışmalarda, tropikal thei-leriosis etkeni olan Theileria annulata'nın yayı-lıŞI; İç Anadolu bölgesinde %94.3 (21), Karadeniz bölgesinde Göksu (9)'ya göre %20, Mimioğlu (l7)'na göre %22.8, Dinçer ve ark. (6)'na göre %32.8, Marmara bölgesinde % 13 (25) ve Ege bölgesinde ise %43.2 (7) oranında bildirilmiştir.
Çakmak (2) Türkiye'de ilk kez lFA testi ilc Ankara'nın Beytepe köyünde sığırlarda kan pro-tozoonlannın yayılışını incelemiş ve
Tannulata'nın %6.4 oranında seroinsidense sa-hip olduğunu bildirmiştir. Yine Ankara'nın farklı ilçelerinde (Kazan, Çubuk, Elmadağ, Göjbaşı) Sayın ve ark. (22) lFA testi ile yaptık-lan bir diğer çalışmada ise Tannulata'nın insi-densini %31 olarak bildirmişlerdir. Aynı yön-temle, Dinçer ve ark. (6) Samsun yöresinde
Tannulata'nın insidensini %63, aynca Çakmak ve Öz (3) Adana yöresinde bu parazitin preva-lansını %17.7 oranında tespit etmişlerdir.
Bu araştırmada IFAtesti ile T.annulata'nın prevalansı; Ege bölgesinde %40.0, Karadeniz bölgesinde %46.8, İç Anadolu bölgesinde %29.0, Marmara bölgesinde %33.3, Güneydo-ğu Anadolu bölgesinde %91.4 olarak saptan-mıştır.
Sonuç olarak, Tannulata enfeksiyonunun bölgeler arasında farklılık göstermesine rağ-men, Türkiye genelinde yaygın olduğu kanısına vanImıştır.
Kaynaklar
ı. Campbell, J., EI.Hasnaoul, M., Ahmed, J. and
Spooner, R.L. (1994). An Improved Serum Antibody Test for Thei/eria annu/ata. In:European Union Third Coordina-tion Meeting on Tropical Theileriosis. 4th-9th, Octoner, An-talya, Turlcey.
2. Çakmak, A. (1987). Vntersuchungen zur inzidenz von HiimDparasiten in einer Rinduherde in der provinz Ankara.
Hannover, Tieriirzıl. Hohsch., Diss., Hannover, 134 s. 3. Çakmak, A. ve Öz, t. (1993). AdallQ yöresi sıgır/arında
kan protozaonlarının serodiagnozu. A. C. Vel. Fak. Dcrg .• 40 (i): 70-77.
4. Dhar, S. and Gaulam, O.P. (1977). Thei/eria aflflulata infection of catıle. ı.Complement ftxation and coagulating-complement -obsorptıon test for serodiagnosis. IIıdlan 1. Anim. Sci., 47:389-394.
5. Dhar, S. and Gaulam, O.P. (1977). Thei/aria aflflu/ala infeetion of eall/e. 2. Capi//ary-tube agg/utinationtest for se-rodiagnosis. Indian J. Anim. Sci., 47: 458-462.
6. Dınçer, Ş., Sayın, F., Karaer, Z., Çakmak, A., FriedholT, K.T., Müller, I., Inci, A., Yukan, B.A. ve Eren, H. (1991). Karadeniz bölgesi sıgır/arında bulu-nan kan parazit/erinin Sero.iflSideflSi üzerine arajtırma/ar.
A.Ü. Vel. Fak. Derg., 38 (1-2) 206-226.
7. Erkul, H.M. (1967). Ege Bö/gesi sıgır/arında pirop/asmo-sis durwnu ve ıeda.ide yeni ilaç/ama/ar. Bornova Vel. Arş. Ensl. Derg., 8 (ı 6) 120-130.
8. Göksu, K. (1959). Ankara ve Civarı sığır/arında theilerio. sis üzerinde sistematık araştırma/ar. A.Ü. Vel. Fak. Yay., :'110: i 15/60, Yeni Mathaa, Ankara, 73 s.
9. Göksu, K. (1970). Yurdumuzun çeşitli bölgelerinde sığır-larda Pirop/asmida enfeksiyonlan (Piroplasmosis, habcsiosis, theileriosis) ve anaplasmosis'in yayılışı durumlan. Türlc Veı. Hek. Dcr. Derg., 40 (4) 29-39.
LO. Hoffmann, G., Hörchner, F., Seheln, E. and Ger. ber, H. (1971). Saisonales Auftreten von Zeeleen und piro. plasmen bei l/au.Hieren in den asiatischen pro.inun der Türleei. Ber!. Münch. Tierarzı!. Wschr., 84:152-156.
iı. Kaehanl, M., Flaeh, E., Williamson, S.,
Medonaıd, F., Shiels, B., Spooner, R.L. and Ou. helli, H. (1994). The use of EL/SA in thei/eriosis studies in Moroeco. In: European Uruon 'Ilıird Coordination Meeting on Tropical Theileriosis. 4ıh-9th October, Antalya. Turlcey. 12. Karaer, Z. (1983). Ankara Di ve civannda hulunan kene
ıürleri ile Hyalomma deıriıum'un (Schulıze, 1919) bazı ekolo-jik özellikleri ü7.crinde araşurmalar. TUBIT AK Vıı. Bilim Kongresi Tebliğleri, 37 i-378.
13. Khan, S.ı. (197 I). Bursa civa n sığırlannda Thei/eria annulata'nın vcktörleri üzerinde araşurmalar. Dole Tez. Şen-yuva Matbaası, Ankara, 44 s.
14. Kurlpınar, H. (1954). Türkiye Keneleri. Güven Matbaası, Ankara, 96 s.
15. Merdivenci, A. (1969). Türkiye Keneleri üzerine arajtır-ma/ar. Kutulmuş Mathaası, Isıanhul, 420s.
60
16. Miml~lu, M. (1954). Die Schild7.ecken (hodiden) der Haustiere in der Türkei. AO. Vet. Fak. Derg., 1(2) 20-35. 17. Mimi~lu, M. (1955). Samsun, Ordu, Giresun ve Bolu
vi-byetlerinde '//aemaıuria vesica/is bovisli sığırlarda parazi-tolojik araştırmalar. A.O. Vet. Fak. Derg., 2: 183-192. 18. Mimi~lu, M., Göksu, K. ve Sayın, F. (1969):
Vele-riner ve Tıbbi.Proıozo%ji II. A.O. Vet. Fak. Yay. 232, Ders
kitabı 134, A. U. Basunevi, 1313 s.
19. Mimlo~lu, M.M., Güler, S. ve Ulutaş, M. (1972).
UfI1ersıu:hU!'gen über die B/uJparosiıen bei Rinde", in der Türkei. A.U. Vet. Fak. Derg., 19 (1-2) 92-105.
20. Mimlo~lu, M., Ulutaş, M. ve Güler, S. (1971).
Yur-dumuz Sığır/arında Thei/eriosis etken/eri vediğer kan para. zilleri. Ajans-Türk Matbaacılık Sanayi, Ankara, 89 s.
21. ÖZCan, H.C.(1961). Ankara ve civarında evci/
hayvan/ar-da görülen pirop/osmose vaka/arı vetedavi/eri üzerine
araş-lLEREN- A.ÇAKMAK-B.A. YUKARI
/ırma/ar. A.Ü. Vet. Fak. Yay; 143, Çalışmalar: 83, Ankara, 106 s.
22. Sayın F., Dınçer, Ş., Karaer, Z., Çakmak, A.,
Inci, A., Yukarı B.A. and Eren, H. (1991).
Epidemio-/ogica/ study on tropica/ ıhei/eriosis around Ankara. Pro-ceedings of the second EEC work shop on orientation and co-ordination of research on tropicaltheileriosis, Anand, India. 23. Sayın, F. ve Dumanlı, N. (1982). Elazığ bölgesinde
ev-cil hayvanlarda görülen kene (Ix.odoidea) türleri ile ilgili epi-zootiyolojik araştırmalar. A.U. Vet. Fak. Derg., 29 (3-4): 344-362.
24. Sayın, F. ve Karaer, Z.(1987). Ankara yöresinde sığır ve koyunlarda kene enfestasyonu ü7.erine araştırmalar. Türk Vet. Hek. ı.Bilim Kongresi, bildiri özetleri. Tebliğ No:24, Ankara.
25. Tüzer, E. (198 I). Istanbul ili ve çevresinde sığırlarda görü-len Babesio, Thei/erio ve Anap/asma türleri ve bunlardan olu-şan enfeksiyonlann yayılışı üzerine araştırma. ıst. Oniv. Vet. rak. Derg., 8 (1)97-110.
