Farklı tip biberlerde mutasyon ıslahı

T

E

K

N

İK

R

A

P

O

R

FARKLI TIP

MUTASYON

ISLAHI

TURKIYE ATOM ENER

ل

ISI KURUMU

t e k n i k r a p . r

FARKU TIP BIBEREERDE MUTASYON ISEAHI

TURKIYE ATOM ENER

ل

ISI KURUMU

2690 sayılı kanun ile kurulmuş olan Türkiye Atom Enerjisi Kurumunun ana görevi; atom enerjisinin barışçıl amaçlarla ülke yararına kullanılmasında izlenecek ulusal politikanın esaslarım ve bu konudaki plan ve programları belirlemek; ülkenin bilimsel, teknik ve ekonomik kalkınmasında atom enerjisinden yararlanılmasını mümkün kılacak her türlü araştırma, geliştirme, inceleme ve çalışmayı yapmak ve yaptırmak, bu alanda yapılacak çalışmaları koordine ve teşvik etmektir.

Bu çalışmaTAEKpersonelitarafındangerçekleştirilmişaraştırmageliştirme ve inceleme sonuçlarının paylaşımı amaciylaTeknik Rapor olarak hazırlanmış ve basılmıştır.

Teknik Rapor 2010/7

Türkiye Atom Enerjisi Kurumu yayınıdır. izin alınmaksızın çoğaltılabilir. Reterans verilerek kullanılabilir.

TU RKIYE ATOM e n e r j i s ik u r u m u

Adres : EskişehirYolu 9. km 065 30 A nka ra ^ürkiye Tel :+ 9 0 (3 1 2 )2 9 5 87 00

Fax :+ 9 0 (312) 287 87 61

ONSOZ

1999-2005 yillari arasında Tarim ve Koyişleri Bakanlığı BATEM ve TAEK SANAEM tarafından ortak olarak yürütülen bu projede ile Srtttalti yetiştiriciliği açısından önen taşıyan ve BATEM tarafından geliştirilen Sera Demre 8 ve ST 59 sivri biber çeşitlerinde mutasyon ıslabı tekniklerinden yararlanılarak gen k a v u n u n genişletilmesi hedeflenmiştir. Projenin flnal raporu Mart 2006 döneminde Antalya’da T a m ve KSyişleri Bakanlığı tarafından düzenlenen grup toplantısında kabul edilmiş ve boylece proje tamamlanmıştır. Bu teknik rapor proje çalışmaları sonucunda elde edilen bulgularınbilimcamiasiilepaylaşılmasınısağlamaküzerehazırlanmıştır.

IÇINDEKLER

IÇINDEKIEER

Tabl.lar Dizini... i Şekiller Dizini...ii Yönetici Ozeti...iv Executive Summary... vi Kısaltmalar...viii Terimler...viii 1. GİRİŞ... 1 2. KONU...3 2.1 Yöntem... 3 2.2 Çalışma Takvimi... 5 2.3 Bulgular... 6

2.3.1 İşınlamanın Tohum Canlılığı üzerine E٠kisi...6

2.3.2 İşınlamanın Fide Gelişimi üzerine Etkileri... 6

2.3.3 ilk Çiçeklenme Tarihleri... 8

2.3.4 Bitki ve Meyve özellikleri... 9

2.3.5 Bitki Boyu ile ilgili Yapılan ölçüm s ٥nu؟ ları...17

2.3.6 Verim... 18

2.3.7 Çiçek Tozu Canlılığı... 21

2.3.8 Hastalıklara Dayanım... 22

3. SONUÇ ve DEĞERLENDİRME... 21

TABLOLAR

d iz in i

T ab i. 1 .2000 Yılına Kadar Tescil Edilen Mutant Biber ؟ eşitleri ve Özellikleri [11]... 3 T ab i. 2. Sera Demre 8 ve ST 59’da Farklı Dozlarda Yapılan

İşınlamanın Tohum Canlılığı üzerine İşınlamanın Etkisi

[؟ ıkışOranı (٠/٠)]... 8 Tablo 3. Farklı Işın Dozlarında Elde Edilen Ortalama Kök Uzunluğu,

Bitki Boyu ve Anormal Bitki Oluşumuna Ait Değerler (Fide Boyu = 6,279 + (-0,0169) X Doz, R2 = 0,923)

(%50 İçin 3.46)... 11 Tablo 4. Sera Demre 8 ve Mutant Hatlarının ؟ ؛ ؟ eklenme Tarihleri...12 Tablo 5. Standart 59 ve mutant hatlarının ؟؛؟eklenme tarihleri...12 Tablo 6. Sera Demre 8’den Geliştirilen Mutant Hatlara ve Kontrol

Bitkilerine Ait Bitki özellikleri (2004 Yılı)...16 Tablo 7. ST 59’dan Geliştirilen Mutant Hatlara ve Kontrol

Bitkilerine Ait Bitki özellikleri (2004 Yılı)...17 Tablo 8. Sera Demre 8’den Geliştirilen Mutant Hatlara ve Kontrol

Bitkilerine Ait Meyve özellikleri (2004 Yılı)...18 Tablo 9. ST 59’dan Geliştirilen Mutant Hatlara ve Kontrol Bitkilerine

Ait Meyve özellikleri (2004 Yılı)... 19 Tablo 10. 2004 Yılında Selekte Edilen Bikilerin Meyve ölçümleri

(2004 ve 2005 Yılı Verileri)... 20

T ab i. 1 1 .2004 ve 2005 Yılına Ait Bitki Boyu Uzunluğu Tablo 12. 2004 ve 2005 Yılına Ait Seçilmiş Mutant Hatlara Ait

Verim Değerleri (kg)... 22

Tablo 13. Sera Demre 8 Biber Mutasyon Hatlarına Ait Blok Verimleri...25

Tablo 14. Varyans Analiz Tablosu... 25

Tablo 15. Hatlar Arası Verim Düzeyi (farklılığı)... 25

Tablo 16. 2005 Yılına Ait Çiçek Tozu Canlılık Verileri ...26

Şekil 1. Sera Demre 8 ve ST 59 0, 200, 250 ve 300 Gy’lik

İşınlamanın Fide Gelişimi Uzereindeki Etkileri...9 Şekil 2. Farklı Dozlarda İşınlanan Tohumların ؟ imlenme Oranı (%)...9 Şekil 3. SD’de 200 ve 300 Gy’lik Uygulama Sonrası Yaprak

Yapışında Ortaya ؟ ikan Farklılıklar (FizyolojikZarar)...10 Şekil 4. Bodur Mutant Hat ST59 (300) 93’e Ait Bitki ve Meyveler...13 Şekil 5. SD 8’e Ait Muatantlarin M3 Aşamasındaki Bitki ve

Meyvelerine Ait Görünüm...14 Şekil 6. ST 59’a Ait Mutantlarin M4 Aşamasındaki Meyve ve

Bitkilerine Ait Görünüm...15 Şekil 7. Sera Demre 8 ve Mutantlarina Ait Bitki Boyu ve Verim

Değerleri... 22 Şekil 8. ST 59 ve Mutantlarina Ait Bitki Boyu ve Verim Değerleri...23 Şekil 9. SD’de M5 Aşamasında Meyve Çekli Açısından Elde

Edilen Varyasyon...23 Şekil 10. Sera Demre 8 ve Mutantlarina Ait Ortalama Verim

Değerleri (kg)...24 Şekil 11. ST 59 ve Mutantlarina Ait Ortalama Verim Değerleri (kg)...24 Şekil 12. Dumura Uğramış ؟ İ؟ ek Yapısı...26 Şekil 13. ؟ imlenme Yeteneğini Kaybetmiş ؟ İ؟ ek Tozları (12ve

24 Saat Yaşlı)...26

ş e k il l e r d iz in i

Y .N E T IC I OZETI

1999-2005 yılları arasında TAEK, SANAEM ve BATEM tarafından ortak olarak yürütülen bu projede örtüaltı yetiştiriciliği açısından önem taşıyan ve BATEM tarafından geliştirilen Sera Demre 8 ve ST 59 sivri biber ؟ eşitlerinde mutasyon ıslahı tekniklerinden yararlanılarak gen havuzunun genişletilmesi hedeflenmiştir. Yapılan lineer regresyon analizi sonucunda 166 Gy’lik ışın dozunun etkili ışınlama dozu olduğu belirlenmiştir. İşınlama sonrası elde edilen mutant bitkilerde yapılan seleksiyon çalışmaları ve gözlemler sonucunda kontrollara göre verim ve kalite açısından üstün olduğu belirlenen 14 umutvar hat tesbit edilmiştir, ؟ alışma sonucunda elde edilmiş olan bu mutant hatlar halen Fi hibrit ıslah programlarında melezleme materyali olarak kullanılmaktadır.

EXECUTIVE SUMMARY

This project was carried out under the collaboration of TAEK, SANAEM and BATEM within 1999-2005 period. The aim of this project was to create new pepper varieties in Sera Demre 8 (green pepper) and ST 59 (green pepper) cultivars which are important greenhouse cultivars by using mutation breeding methods. The Effective Mutagen Dose (ED50) was calculated by linear regression analyses. According to results, 166 Gy dose was found as ED50. At the end of the breeding cycle 14 new mutant lines were obtained from mutant population. These mutant lines are still using as genitor for FI hybrid pepper breeding programs.

KISALTMALAR ve

t e r im l e r

KISALTMALAR

Co60 :Kobalt 60

Gy : Gray

EDso

: %50 Etkili Doz

k G y /h : Kilo Gray/saat SD : Sera Demre 8 : Kilogram cm : Santimetre EMS : Etilmetanolsülfat DMS : Dimetilsülfat ٥

c

:Derece santigrad SD8 : Sera Demre 8 ST59 : Standart 59 t e r i m l e r

Etkili Mutasy.n D .zu : Mutagen uygulaması sonrasındaki 30 ila 60. günlerde (materyalin niteliğine gore bu sure belirlenir) materyalin canlılığı ve gelişimi üzerinde %50 oranında etkili olan ve regresyon analizi ile belirlenen etkili uygulama dozu.

1.GIRIŞ

Solanaceae familyası İçinde yer alan biber (Capsicum sp.), gerek ülkemizde gerekse dünyada üretim ve yayılış açısından sebze türleri İçinde önemli bir yere sahip olan bir türdür. Ulkemiz açısından üretim değerleri incelendiği zaman I970’li yıllarda 300 000 ton olan üretim değerinin yıllara göre artarak [12, 13] 2007 yılı verilerine göre 1 759 000 ton olduğu belirlenmiştir [1]. Bu üretim değerinin %60’nı dolmalık geriye kalan %40’ını ise sivri biber oluşturmaktadır. Bunun yani Sira örtü altı yetiştiriciliğinde de %15’lik bir paya sahip olarak yetiştiricilikte On sıralarda yer almaktadır. Ancak üretimde kullanılan çeşitler bazında bir değerlendirme yapıldığı zaman: ekimi yapılan çeşitlerin ağırlıklı olarak Fi hibrit olduğu ve bu hibrit çeşitlerin hemen hemen tamamının yabancı firmalara ait olduğu görülmektedir. Yıllık olarak örtü altı yetiştiriciliğinde kullanılan tohum miktarı ortalama 750 kg olup bu miktarın girdi olarak değeri 2.5 milyon TLdir. Uretici açısından tohum İçin harcanan bu gider büyük bir önem arz etmektedir.

Dolayısıyla üretimde kullanılan hibrit çeşitler açısından yabancı firmalara olan bağımlılık göz önüne alındığında üretimde kullanılan standart çeşitlerimizle ilgili olarak olumsuz bir tablo ortaya çıkmaktadır. Gerek taze biber üretimi gerekse salça ve kuru biber üretimi açısından bir değerlendirme yapıldığı zaman üretimde verim ve kaliteyi olumsuz olarak etkileyen iki önemli sorun karşımıza çıkmaktadır. Bunlardan birincisi ıslah edilmiş standart çeşit ve sertifikalı tohum konusundaki noksanlıklardır, ikinci olarak ise viral (özellikle CMV, TMV, gb.) ve fungal kaynaklı (Phytopthora capsici, Verticilium dahliae, Leveillula solanacerum gb.) hastalıkların neden olduğu verim ve kalite kayıplarıdır. Bu sorunlardan yola çıkılarak çözüm üretmek amacıyla dünyada ve ülkemizde klasik ıslah yöntemleri ve doku kültürü tekniklerinden yararlanılarak [2] ıslah çalışmaları yoğun olarak yürütülmektedir. Ancak özellikle melezleme ıslahı çalışmalarında yararlanılan yabani türlerden aktarılan özelliklerin linkage nedeniyle beraberinde istenmeyen özelliklerin de geçişine neden olması [3, 6, 14] bunun sonucunda da verim ve kalitede ortaya çıkan olumsuzluklar, yine melezleme çalışmalarında ortaya çıkan uyuşmazlık ve engelleyici bir takım İçsel mekanizmaların etkileri [4], var olan populasyon İçinde yeni varyasyonların yaratılması konusunda oldukça sınırlayıcı faktörler olarak karşımıza çıkmaktadır. Bunların yani

Sira gerek anter kültürü gerekse biyoteknolojik yöntemler ile entegre olarak yürütülen ؟ alışmalarda hastalıklara dayanıklı yeni bireyler elde edilmesine rağmen linkage nedeniyle meyve kalitesinde ortaya ؟ ikan olumsuzluklar ıslah ؟ alışmalarında yine sınırlayıcı olabilmektedir [7]. Bu nedenlerden ötürü, araştırıcılar birçok bitki tür ve çeşidinde fiziksel ve kimyasal mutagenler kullanarak mutasyon yoluyla yeni varyasyonlar yaratıp bunlar ؛؟inden istenilen özellikteki yeni bireyleri seçebilmek İçin alternatif bir yöntem olarak mutasyon ıslahından yararlanmaktadırlar [15]. Bu amaçtan yola ؟ ikarak biberde ilk olarak 1940 yılında Raghavan ve Venkatasubban tarafından X ışınları kullanılarak mutasyon ıslahına yönelik ؟ alışma yapılmıştır [3]. ilerleyen yıllar İçinde kullanılan bitkinin genetik yapışına ve özellikle ışınlama sırasında İçermiş olduğu nem miktarına bağlı olarak [10] biberde 140-220 Gy’lik gama ışın dozlarının varyabilite yaratma üzerinde olumlu etkilere sahip olduğu belirlenmiştir [9, 19, 20, 22, 23]. Sotirova et al, (1983) [7] yapmış oldukları araştırma sonucunda biber İçin önemli bir sorun olan p. capsici hastalığına karşı dayanıklı bireyler eldesi üzerinde kimyasal mutagen uygulamasının etkili sonuçlar verdiğini belirlemişlerdir. Yine Restanio (1983) [15], EMS uygulaması yaparak yürüttüğü çalışmada bodur ancak yüksek verimli biber tipleri elde ettiklerini bildirmişlerdir. Mutasyon ıslahı tekniği son 50 yıllık süre؟ İçinde ağırlıklı olarak yürütülen biyoteknolojik yöntemlerle maaliyet açısından kıyaslandığı zaman daha az bir maaliyeti beraberinde getirmesi ve özellikle kendine döllenen bitkilerde tek genle yönetilen ve basit kalıtım gösteren karakterlerin geliştirilmesinde [15] önemli bir avantaja sahip bir teknik olarak karşımıza çıkmaktadır. Bu avantajlar göz önüne alınarak biberde gerek fiziksel gerekse kimyasal mutagenler kullanılarak yürütülen ؟ alışmalar sonucunda (Tablo 1) bugüne kadar bodur, yari bodur, verim ve kalitesi yüksek, erkek kısır, beta caroten oranı yüksek, küllemeye dayanıklılık gibi farklı özelliklere sahip ve IAEA tarafından tescil edilen 10 biber çeşidi elde edilmiştir [11]. Halen bu türde mutasyon ıslahı ile ilgili ؟ alışmalar dünyânın farklı ülkelerinde devam ettirilmektedir.

T a b i. 1.2000 Yılına Kadar Tescil Edilen Mutant Biber ؟ eşitleri ve Özellikleri Mutant Çeşidinin Adi Ulke 1 Mutasyon K ş a ğ \ Ebeveynin adi Ozellik

Albena Bulgaristan 1976 Gamma ışını Zlaten medal Meyve morfolojisi

Friari KS 80 İtalya 1985 EMS Yari bodur

Gornorooiahoska kapia Bulgaristan 1997 Işınlanmış polenle melezleme Erkencilik Horgoskaslatki X3

Yugoslavya 1974 Gamma ışını Meyve

kalitesi Krichimskytan Bulgaristan 1972 X ışını Pasardiska

kapia

Verim artışı Ljülin Bulgaristan 1982 Melezleme Hibrid çeşit MDU-1 Hindistan 1976 Gamma ışını K-1 Compact

Nush-51 Rusya 1991 e Lastocka Verim

Orangeva kapia Bulgaristan 1991 X ışını Pasardjska Beta karoten Pirin Hindistan 1991 Gamma ışını Kurtovska

kapia

MidiyOye dayanıklı

Bütün bu veriler göz önüne alınarak planlanan bu projenin amacı, Tarim ve KOyişleri Bakanlığı, BATEM tarafından daha Once yapılan ؟ alışmalarda bazı sivri biber ؟ eşit ve tiplerinde, Türkiye Atom Enerjisi bünyesinde bulunan Co6. radyasyon kaynağı ile ışınlama yapılarak oluşturulacak mutasyon etkisiyle elde edilecek yeni varyasyon ؛؟inden istenilen nitelikleresahipolantipleri belirlemekve bunları tescil aşamasına kadar getirmektir. Bu amaçla 1999 yılı sonu itibari ile hayata geçirilen bu proje sonucunda ışınlama sonrası farklı dozlardan gelen 14 farklı nitelikte tipe ulaşılmış ve bunların !؟ inden belirlenen umutvar hatların multi lokal verim denemeleri yapım aşamasına gelinerek özellikle verim açısından farklılık gösteren bir hat tescil aşamasına kadar getirilmiştir.

2. KONU

Biber döllenme biyolojisi açısından incelendiği zaman dahil olduğu familya itibarıyla gerek alt türler gerekse ؟ eşitler arasında yapılacak olan melezlemelerde karşılıklı olarak ortaya ؟ ikan uyuşmazlık problemlerinin yoğun olarak yaşandığı bir türdür [4]. Bu nedenle melezleme ıslahına yönelik ؟ alışmalarda bir sınırlama söz konusu olup elde mevcut olan gen havuzları mevcut sorunlar İçin yetersiz kalmaktadır. Bu sorunun yarattığı olumsuzlukları ortadan kaldırabilmek İçin mutasyon ıslahı alternatif bir metot olarak karşımıza çıkmaktadır. Bu amaçtan yola ؟ ikarak biberde 1940 yılında Raghavan ve Venkatasubban tarafından X ışınları kullanılarak mutasyon ıslahına yönelik ilk ؟ alışma yapılmıştır [3]. ilerleyen yıllar İçinde kullanılan bitkinin genetik yapışına ve özellikle ışınlama sırasında İçermiş olduğu nem miktarına bağlı olarak [10] biberde 140-220 Gy’lik gama ışın dozlarının varyabilite yaratma üzerinde olumlu etkilere sahip olduğu belirlenmiştir [9]. Tomlekova ve Todorova (2006) [8] yapmış oldukları çalışmada %0,4-0,6’lık EMS uygulamasının ve 60­ 140 Gy’lik gama kaynağı ile yapılan ışınlamaların biber İçin varyabilite yaratmada olumlu etkiler yaptığı belirlenmiştir. Mutasyon ıslahı tekniği

ile son 50 yıllık süre؟ ؛؟inde ağırlıklı olarak yürütülen biyoteknolojik

yöntemler maaliyet açısından birbirleriyle kıyaslandığı zaman mutasyon ıslahı tekniği: daha az bir maaliyeti beraberinde getirmesi ve özellikle kendine döllenen bitkilerde tek genle yönetilen ve basit kalıtım gösteren karakterlerin geliştirilmesinde [16] önemli bir avantaja sahip bir teknik olarak karşımıza çıkmaktadır. Dolayısıyla bu yöntemden yararlanarak yaratılan varyasyon ؛؟inden umutvar olan bireylerin seçilerek bunlardan yeni ؟ eşitlere gidilmesi gerekmektedir. Aşağıda biberde mutasyona yönelikyapılan çalışmaların özetleri sunulmuştur,

ilk yapay mutasyon oluşturma ve bunu bitki ıslahında kullanma fikri Hugo De Vries tarafından 1904 yılında ortaya atılmıştır. De Vries mutasyonlarin yapay olarak meydana getirilebilmeleri İçin x-ışınlarını kullanmayı önerdiğini bildirmiştir [17]. Mutasyon ıslahı ile ıslah edilebilecek bitki karakterleri: verim, ؟ ؛؟ eklenme, olgunlaşma zamanı ve bitki tipi ile büyüme habitusu, adaptasyon, sap kırılmasına ve yatmaya dayanıklılık, düşük sıcaklık, kuraklık, yüksek sıcaklık, tuzluluk gibi streslere tolerans, hastalık ve zararlılara dayanıklılık ve kalite olarak verilmiştir [10]. Yapılan incelemelere göre, mutasyonlar tek bir hücreyi

indüklemededirler ve mutantlar mutasyona uğramış bir hücrenin dölünde gözlenmektedirler. Mutagenik uygulamalar tohum, sürgün, büyümekte olan bitki kısmı gibi ؟ ok hücreli organlara uygulandığı zaman her bir hücre mutasyona uğrayabilir [17]. Bunun yani Sira, tahıllarda klorofil eksikliği mutantlarinin önemli agronomik özelliklerin mutasyon frekansıyla yakından ilişkili olabileceğini bildirmişlerdir [18]. Biberde ise, "Friariello” tatil biber varyetesinde 20 ٠c sıcaklıkta 13 saat süresince %0, 3, 6, 9, 12, ve 15 EMS ve ile 0, 10, 15, 20, 25 ve 30 Gy gama ışını uygulayarak Verticuillium dahlae, kleb’e karşı dayanımını araştırmıştır. M4 kademesinde EMS uygulamalarının %6 ve %9 dozlarında resesif braktik mutasyonlar gözlenmiştir. Bu ؟ alışmanın sonucunda Verticuillium hastalığına orta derecede dayanıklılık sağlanmıştır [15]. Biberde yürütülen başka bir araştırmada ise yine 100­ 400 gray arasında Co6. ışın kaynağı ile ışınlama yapılmış ve ışınlama sonrası ؟ imlenme gücü, tohum canlılığı, büyüme performansı ,verim, polen strelizasyonu ve abnormal stoplazma ؟ alışmışlar ve abnormal kromozomlarda yapışkanlık, kümeleşme, değişmiş konfigürasyonlar, kırılmalar, sira dışı ayrılmalar veya yönlenmeler izlenmiş. Abnormal kromozomların sıklığı ve polen sterilitesinin oranının gama ışının dozu ile direk ilişkili olduğu belirlenmiştir [19]. Kimyasal mutagenler ile yürütülen bir başka araştırmada etilmetanolsülfat (EMS) ve dimetilsülfat (DMS) mutagenlerin neden olduğu varyasyonları M2 generasyonundaki sonuçları incelenmiştir. Bu amaçla dwala biber çeşidine ait tohumlar 12­ 18 saat süre ile EMS ve DMS solüsyonlarının % 0.1,0.2, 0.5 dozları ile muamele edilmiş ve gözlemler 7 kantitatif karakter üzerinde yapılmıştır.

Elde edilen veriler incelendiği zaman ortalama değerlerde negatif

yönde, bitki boyu, ilk dallanma, gövde çapı gibi özelliklerde pozitif yönde ikincil dallanma, meyve sayısı, meyve uzunluğu ve meyve/bitki verimi gibi önemli değişimler olduğu saptanmıştır [21].

Phytophtora capsisi’ye dayanıklılık sağlamak üzere Kapya tipi biberlerde yürütülen bir başka çalışmada, biber tohumlarına 60, 80, 100 ve 120 Gy dozlarında gama ışını uygulanmıştır. İşınlanan tohumlardan elde edilen M2 aşamasında olan mutantlarda tohum ekiminden sonra fidelere 3-4 gerçek yaprak aşamasında inokulum yapılarak 0-5 skalasina göre M2 kademesinden M5 kademesine kadar hastalık değerlendirmesi yapılmıştır. Araştırmanın sonucunda mutagenik faktörler kullanılarak elde edilmek istenen dayanıklılığın umut verici olduğunu bildirilmiştir [21].

Biberde kuru tohumlara yapılan ışınlama sonrasında bitkisel materyalin genetik yapışına da bağlı olarak 140-220 Gy’lik dozların varyabilite yaratma üzerine olumlu etkilere sahip olduğu bir başka ؟ alışma sonucunda belirlenmiştir [9]. Dolma biber tohumlarına yapılan etil metan

sülfanat (EMS) uygulaması sonrasında meyve yapısı açısından sarkık meyveli bir mutant biber elde edilerek bu özelliğin tek resesif genle kontrol edildiğini belirlenmiştir. Bu mutasyonun kuraklık stresi ve turgor ؟ alışmalarında genetik temelinin araştırmalarda kullanılabileceği yine bu ؟ alışma ile ortaya konulmuştur [22].

Capsicum annuum L. var "PC 1" tohumlarına uygulanan 5 farklı gama ışını dozu (10, 20, 30, 40 ve 50 Gy) sonrasında elde edilen mutantlar 4 katagoride sınıflandırlmış 16 mutant M2 ve M3 generasyonlarinda ayrı ayrı izole edilerek ve bunların kalıtım paternini genetik analizle tanımlamışlardır[23].

2.1 Yöntem

1999-2005 yılları arasında yUrülen bu araştırmada Tarim ve KOyişleri Bakanlığı BATEM tarafından daha önce yapılan ؟ alışmalarda ümit var olarak belirlenen bazı sivri (Sera Demre 8, ST 29 ve ST59) ve dolmalık (1590 dolma) biber ؟ eşitleri kullanılmıştır. 2000 yılı sonunda bitki populasyonunun ؟ ok büyümesi nedeniyle ortak olarak alınan karar sonucunda dolma biber hatlarının denemeden çıkartılarak sadece sivri biber hatları üzerinde araştırmanın devamına kararverilmistir.

Araştırma 1999-2005 yılları arasında Türkiye Atom Enerjisi Kurumu ve Tarim ve KOyişleri Bakanlığı tarafından Ankara ve Antalya’da ortak olarak yürütülmüştür. 1999 yılında yapılan ön denemelerle göre tohum nemi belirlendikten sonra her doz İçin 1500 adet tohum olacak şekilde tohumlar 200, 250 ve 300 Gy dozlarında SANAEM bünyesinde bulunan Co6. kaynağı (kaynak gücü 2.07 kGy/h) ile ışınlanmıştır. İşınlama sonrasında tohumlarda çıkış testleri yapılarak canlılık oranı belirlenmiştir. Tohum ekimini takip eden 1 ay süre sonunda elde edilen fideler Antalya BATEM bünyesinde bulunan seralarda hazırlanan yerlerine şaşırtılmıstır. Dikimi takip eden birer aylık periyodlarda aşağıda belirtilen özellikler UPOV’a göre bitkinin gelişim aşamasına bağlı olarak ve bu kriterler biraz daha genişletilerek gözlenmiştir.

1. Kök gelişim kapasitesi 2. Bitki boyu

3. Dallanma durumu 4. Dal sayısı

5 . !lk ؟ i؟ eklenme tarihi 6. Çiçek tozu canlılık durumu

7. Bitki başınaverim

8. Bitki başına tohum verimi 9. Partenokarpiye olan eğilim

10. Meyve rengi, şekli ve meyve eti kalınlığı 11. DUşUksıcaklıklarda bitki performansı 12. Hastalıklara dayanıklılık reaksiyonları

Bu gözlemler 2005 yılı sonuna kadar her generasyon döneminde tarafımızdan yapılmıştır. Bunun dışında ışınlamanın fide gelişimi üzerine yapmış olduğu etkileri belirlemek üzere 2000 yılında bir seri deneme yapılarak öncelikle kullanılacak olan tohumlar İçermiş oldukları nem miktarı belirlendikten [10, 24] sonra, 60’şarlık gruplar halinde hazırlanarak Co6٥ kaynağı (kaynak gücü 2.07 kGy/h) ile ışınlanmıştır. İşınlama dozu olarak, tohumla çoğaltılan bitkilerde uygulanan dozlar dikkate alınarak [3, 25] 0, 50, 100, 150, 200, 250, 300, 350 ve 400 Gy’lik 9 farklı doz uygulanmıştır. İşınlanan materyal, SANAEM Tarim Birimi’ne ait serada 1:1:1 oranında hazırlanan har؟ karışımı İçeren plastik kutulara her kutuda 10 adet tohum olacak şekilde 6 tekerrüriu olarak 5x5 cm mesafelerle ekilmiştir. Ekimden sonraki 60. günde [25] etkili mutasyon dozunu belirlemek üzere sayımlar yapılmıştır. Ayrıca bitki gelişimi üzerine farklı gama ışın dozlarının yapmış oldukları etkiyi belirlemek üzere bitki boyu,kökuzunluğu,kimerikoluşumlaraaitölçUmlerdegerçekleştirilmiştir. Araştırma sırasında elde edilen veriler lineer regresyon analizine tabi tutularak "Etkili Mutasyon Dozu" belirlenmiştir.

؟ ؛ ؟ ek tozu canlılığı ile ilgili olarak yürütülen ؟ alışma Taner (1995)’e göre planlanmış, her bitki İçin 5 tekerrüriu olacak şekilde ؟ İ؟ ek tozu ؟ imlenme denemeleri kurulmuştur [26]. Antalya’dan günlük olarak alınarak getirilen örnekler TAEK bünyesi’nde bulunan sitoloji laboratuvarinda 24 saat 26٥C’lik etüvde İnkübe edildikten sonra gerekli sayım İşlemi mikroskop yardımıyla yapılmıştır.

Verim denemeleri: denemeler tesadüf blokları deneme desenine göre 4 tekerrüriu olarak tek ürün döneminde kurulmuştur. Denemelerin parsel alanı 8.1 m2 olup SA: 90-50 cm ؟ ift Sira, s u : 60 cm olacak şekilde dikim yapılmıştır. Verim değerlendirmelerinde tartılı derecelendirme yöntemi kullanılarak elde edilen verilerin istatistik analizi İçin MINITAB paket programı kullanılmıştır.

2.2 Çalışma Takvimi

1999 T.hum ışınlaması, doz belirlemesi, ışınlanmış tohumların ekimi ve 1. yıl gözlemleri 2000 MI gözlemleri

2001 M2 gözlemleri

2002 M3 gözlemleri, çiçek tozu çimlendirme denemeleri

2003 M4 gözlemleri, verim denemesi, çiçek tozu çimlendirme denemeleri

2004 M5 gözlemleri, verim denemesi

2005 M6 gözlemleri, verim denemesi, sonuç değerlendirme, rapor yazımı

2.3 Bulgular

2.3.1. İşınlamanın T .h u m Canlılığı üzerine Etkisi

1999 yılında üç farklı dozda Co60 kaynağı ile yapılan ışınlama sonrası tohumlarda yapılan çıkış gözlemlerine ait sonuçlar Tablo 2’de sunulmuştur. Buna göre kontrola göre ışınlamanın çimlenme oranını azalttığı, ancak ışınlanmış tohum grupları arasında (200, 250 ve 300 Gy’lik uygulamalar İçin) yapılan karşılaştırmaya göre de artan ışın dozu oranına bağlı olarak ışınlamanın tohum çimlenmesi üzerinde uyarıcı bir etkiye sahip olduğu belirlenmiştir.

T a b i. 2. Sera Demre 8 ve ST 59’da Farklı Dozlarda Yapılan İşınlamanın Tohum

Canlılığı üzerine İşınlamanın Etkisi [Çıkış Oranı (%)] eşitler

؟ Kontrol 200 Gy 250 Gy 3

٥٥

Gy

Sera Demre 8 96 91 94 93

s t 59 95 92 93 91

2.3.2. İşınlamanın Fide Gelişimi Uzerlne Etkileri

2000 yılında TAEK bünyesinde Co60 gama ışın kaynağı ile 9 farklı dozda ışınlandıktan sonra ekimi yapılan tohumlarda ekimden 60 gün sonra yapılan sayımlar sonucunda Çekil 1 ve 2’den de takib edilebilineceği gibi kontrolda % 78.3 oranında çimlenme gerçekleşirken bu oran uygulanan ışın dozunun artışına bağlı olarakbir düşüş göstermiştir. Yapılan sayımlar sonucunda çimlenme oranı 50 Gy’lik dozda %90, 100 Gy’lik dozda %58.3, 150 Gy’lik dozda %43.3, 200 Gy’lik dozda %21.66, 250 Gy’lik dozda °/٠5.0, 300 Gy’lik dozda °/٠3.33, 350 Gy’de %3.3 ve 400 Gy’lik uygulamada %0 olduğu belirlenmiştir (Çekil 2). 50 Gy’lik uygulamada belirlenen %90’lik çimlenme oranının doshi ve Khalatkar (I981)’in [5] biberde yapmış oldukları çalışmada da elde ettikleri gibi düşük dozda uygulanan ışınlama işleminin uyarıcı etkisi sonucunda kontrola göre daha yüksek bir oranda çimlenmenin ortaya çıkmasında etkili olduğu tarafımızdan da gözlenmiştir. Bu verilere göre 150 Gy’lik dozdan itibaren 50 ve 100 Gy’e göre çimlenme oranlarının yarıya düştüğü saptanmıştır. Elde edilen bu verilerin Zlaten medal çeşidinde varyabilite yaratmak üzere yürütülen araştırma ile pararlellik gösterdiği araştırıcıların da belirttiği gibi 250 Gy’den sonraki dozların öldürücü etkide bulunduğu bir kez daha ortaya konulmuştur. [3] Özellikle ışınlama öncesi nem oranı yüksek olan tohumlarda bu etkini daha da fazla ortaya çıkmaktadır [16]. Yine yapılan ölçümler sırasında 300 Gy’lik dozdan itibaren tohumlarda sadece kök oluşumunun gerçekleştiği buna karşılık hipokotiledon

gelişimi dışında herhangi bir sürgün gelişiminin sağlanamadığı, 200 Gy ve üzerindeki dozlarda sürgün gelişiminin daha düşük bir oranda ortaya imlenen tohumlardan ؟

inde ؛؟ ıktığı ve ekimi takip eden 60 günlük süreç ؟

elde edilen sürgünlerin artan radyaşyon dozuna bağlı olarak öldüğü ve tohumların çürüdüğü görülmüştür. Özellikle bu etkinin 400 Gy’lik dozda ؟ ıktığı belirlenmiştir. Elde edilen bu sonu ؟

en yüksek oranda ortaya

genomikfarkliliklarin etkileri de göz önünde tutularakdeğerlendirildiğinde ,

ve Micke ؟

alışmalarda elde ettikleri sonu ؟

] 24 [ Hayward et al. (1993)’ın

ve Donini (1993)’ün [9] belirttiği gibi 140-220 Gy arasındaki dozların %

eren tohumlar İçin kullanılması gerektiği sonucunu kendi yerli ؛؟ 4 -5 nem , geçidimiz İçin de doğruladığı saptanmıştır

Şekil 1. Sera Demre 8 ve ST 590, 200, 250 ve 300 Gy’lik

İşınlamanın Fide Gelişimi üzerindeki Etkileri

□ Kontrol □ 5 0 Gy □ 1 0 0 Gy □ 150 Gy □ 2 0 0 Gy □ 2 5 0 Gy □ 3 0 0 Gy □ 3 5 0 Gy □ 4 0 0 Gy

Şekil 2. Farklı Dozlarda İşınlanan Tohumların ؟ imlenme Oranı (

٠

/

٠

)

Işınlamadan sonraki 60. günde yapılan ölçümler sonucunda Tablo 3’den de izlenebildiği gibi artan ışın dozuna bağlı olarak kök uzunluğu, bitki boyunda önemli azalmaların gerçekleştiği saptanmıştır. Çekil 3’de de görüldüğü üzere ışın dozunun artışına bağlı olarak anormal bitki sayısında da büyük oranda artış [5] olduğu saptanmıştır.

Şekil 3. SD’de 200 ve 300 Gy’lik Uygulama Sonrası Yaprak

Yapışında Ortaya ؟ ikan Farklılıklar (Fizyolojik Zarar)

Kontrolda 8.23 cm olan kök uzunluğunun 50 Gy’lik dozda 7.62 cm, 100 Gy’lik uygulamada 4.72 cm olduğu buna karşılık 300 ve 350 Gy’lik uygulamalarda kök uzunluğunun 1 cm olduğu 400 Gy’lik uygulamada ise hiç kök oluşumunun gerçekleşmediği saptanmıştır. Ayni şekilde ortalama bitki boyu uzunluğu kontrolda 6.92 cm, 50 Gy’de 6.21 cm olarak belirlenirken artan dozlara bağlı olarak 200 Gy’den sonra 60. günde yapılan ölçümlerde ortalama bitki boyunun oldukça düşük olduğu (2-1 cm) ve başlangıçta çimlenen tohumlara ait sürgünlerin doz şiddetinin artışına paralel olarak kurudukları belirlenmiştir.

T a b i. 3. Farklı Işın Dozlarında Elde Edilen .rta la m a Kök Uzunluğu, Bitki Boyu ve

Anormal Bitki .lu şum un a Ait Değerler

(Fide Boyu = 6,279+(-

٥

,

٥

169) X Doz, R2= 0,923) (%5

٥

İçin 3.46)

Işın Dozu (Gy) Fide Boyu (cm) Kök Uzunluğu (cm)

Anormal Bitki Oluşumu

(

٠

/

٠

)

٥

(kontrol) 6.92 8.23 0.00 50 6.21 7.62 32.73 100 4.25 4.72 76.47 150 2.78 4.00 72.00 200 2.00 3.27 100 250 2.00 3.00 100 300 1.00 1.00 100 350 1.00 1.00 100 400 0.00 0.00 0.00

Fide Boyuna Göre Regresyon Değeri: 166.8 Gy

Araştırma sonucunda uygulanan 9 farklı dozdan elde edilen verilerle yapılan regresyon analizleri sonucunda 166.8 Gy’in etkili mutasyon dozu olduğu ve bu dozda ışınlanan % 4.69 nem İçeren tohumların %50’inin yaşama yeteneğinde bitki oluşturabildiği belirlenmiştir (Tablo 3). Elde edilen bu veri doğrultusunda bundan sonra varyabilite yaratmak amacıyla gücüne ve tohumun İçermiş olduğu nem miktarına bağlı olarak 150-200 Gy’lik akut gama radyasyon dozlarının etkili olarak kullanılabilineceği belirlenmiştir.

2.3.3 ilk Çiçeklenm e Tarihleri

İşınlama yapılan tohumlardan elde edilen mutant hatlarda (Sera Demre 8 ve ST 59’dan geliştirilen hatlarda) ve kontrol bitkilerinde ilk çiçek oluşumunun başlangıç tarihleri ile ilgili olarak2000 ve 2005 yılında gözlem yapılmış olup bunlara ait veriler Tablo 4 ve Tablo 5’de sunulmuştur. Bu verilere göre Sera Demre 8’e ait mutant hatların kontrola göre biraz daha erken çiçeklenme eğiliminde olduğu, buna karşın ST 59 da ise kontrola yakın zamanda ve bazen biraz daha geç çiçeklenmenin başladığı

belirlenmiştir.

T a b i. 4. Sera Demre 8 ve Mutant Hatlarının ؟ ؛ ؟ eklenme Tarihleri MI Dikim ilk Çiçeklenme M4 Dikim ilk Çiçeklenme kontrol 12.03.2001 19.04.2001 kontrol 03.03.2003 12.04.2003 200 gy 12.03.2001 11.04.2001 200 gy 03.03.2003 10.04.2003 250 gy 12.03.2001 13.04.2001 250 gy 03.03.2003 12.04.2003 300 gy 12.03.2001 11.04.2001 300 gy 03.03.2003 11.04.2003 M2 Dikim ilk Çiçeklenme M5 Dikim ilk Çiçeklenme kontrol 11.09.2001 18.10.2001 kontrol 09.09.2003 18.10.2003 200 gy 11.09.2001 12.10.2001 200 gy 09.09.2003 13.10.2003 250 gy 11.09.2001 13.10.2001 250 gy 09.09.2003 13.10.2003 300 gy 11.09.2001 11.10.2001 300 gy 09.09.2003 16.10.2003 M3 Dikim ilk Çiçeklenme M6 Dikim ilk Çiçeklenme kontrol 09.09.2002 18.10.2002 kontrol 09.03.2004 18.04.2004 200 gy 09.09.2002 13.10.2002 200 gy 09.03.2004 15.04.2004 250 gy 09.09.2002 13.10.2002 250 gy 09.03.2004 15.04.2004 300 gy 09.09.2002 16.10.2002 300 gy 09.03.2004 16.04.2004

T a b i. 5. Standart 59 ve Mutant Hatlarının ؟ ؛ ؟ eklenme Tarihleri

MI Dikim ilk Çiçeklenme M4 Dikim ilk Çiçeklenme kontrol 12.03.2001 22.04.2001 kontrol 03.03.2003 10.04.2003 200 gy 12.03.2001 21.04.2001 200 gy 03.03.2003 10.04.2003 250 gy 12.03.2001 20.04.2001 250 gy 03.03.2003 12.04.2003 300 gy 12.03.2001 14.04.2001 300 gy 03.03.2003 09.04.2003 M2 Dikim ilk Çiçeklenme M5 Dikim ilk Çiçeklenme kontrol 11.09.2001 20.10.2001 kontrol 09.09.2003 15.10.2003 200 gy 11.09.2001 22.10.2001 200 gy 09.09.2003 14.10.2003 250 gy 11.09.2001 19.10.2001 250 gy 09.09.2003 15.10.2003 300 gy 11.09.2001 16.10.2001 300 gy 09.09.2003 12.10.2003 M3 Dikim ilk Çiçeklenme M6 Dikim ilk Çiçeklenme kontrol 09.09.2002 18.10.2002 kontrol 09.03.2004 18.04.2004 200 gy 09.09.2002 20.10.2002 200 gy 09.03.2004 15.04.2004 250 gy 09.09.2002 18.10.2002 250 gy 09.03.2004 20.04.2004 300 gy 09.09.2002 11.10.2002 300 gy 09.03.2004 15.04.2004 12

2.3.4 Bitki ve Meyve .z e llik le ri

2000 ve 2005 yılları arasındaki süre ؛؟inde mutant hatlarda UPOV kriterlerine göre yapılan gözlemler sonucunda bizim İçin umutvar olan hatlarda yapılan bitkisel özelliklere ait gözlem sonuçları Tablo 6 ve Tablo 7, meyve özelliklerine ait sonuçlar Tablo 8 ve Tablo 9’da sunulmuştur. Araştırmada M4 aşamasına kadar verim açısından yüksek performansa sahip ST59 (300) 93 numaralı bodur hattın yaşama yeteneğini koruduğu (Çekil 4) ancak M4 aşamasından sonra söz konusu olan kendileme depresyonu nedeniyle elde edilen tohumların canlılık oranının %0 olması sonucunda bu hat kaybedilmiştir.

Şekil 4. B .dur Mutant Hat ST59 (300) 93’e Ait Bitki ve Meyveler

Yapılan gözlemler sonucunda farklı bitki boylarına sahip (bodur, yari bodur) hatlar, değişik uzunlukta ve ؟ apta meyve tipleri elde edilmiştir (Çekil 5 ve 6). Ancak meyve şekilleri açısından farklılık arz eden özellik Karadeniz Bölgesi İçin güneşlenme açısından avantaj sağlayacak olan dikine gelişen tipler başlangıçta elde edilmişse de M4 aşamasında mutasyonun kendini tamir mekanizması sonucunda bu tipler kaybedilmiştir.

ﺐﻟﺀ . ﻉ ١ ﺃﺍ ٠٢٠٢ ﺍ ١ ﻭ ١ ﻵ \ W i ﺄﻋ\ K r ra ls r— r i . ٠م اع?.'1= ا ا ا7أ ا ﻼ ﻳ h r I ، - n t.n ﻻ ا ™ 11٠1ﺀ ri>- IT ئ ﺎﻫ ﯪ ﺀ ﻰ ﻳد ﺔ ﺳ . İ لا ٠ » 3 ل 8 ج ٢1٦ ﺎ ﺑ ﻵ ل 0 خ ﻻ ﺀ . 1ﺊﻋا1ذﺀا ﻻ ا ﻻ ا د Tm. |ﺬ ﺋ İ ه٦ ذو : ٥١ ئ. ٢ ™ لﻻ _ ت،ﻢﻣ ٠ قا ،; 1 r a j T L i h s i Ml■:, no . } ا ا او 1 ا 1 ث . A i • ﺎﺗ> ﺬ ﻳ ﻻ ة _ ١٥ie٠ " L اا ١ ﻪ ﻏ ? 1 ٠١٥ ا/ل ٢ داﺀي 1 ك أا ق 1 ﻊ ﻋا Ë [ ا ة بة ٠ :ق ٠ ■■: . IIO ة و د . ﺎ ﻓ 1 -، ل اﻻ : I ﻻ ﺀ . ٧١ D en ip &. JW ٦ جﺀبذ لﺎﻫاا W3 ﺔ ﺑ-ﺬ ﺳ È ا ﺎ ﺟ ٢.٠ ﺔﻫ-ف T H ni. ™ ، h i ٠.٦ ، 1 K : ع - ل ا ﺀ : ™ ا M ﺔﻫ يد _ ٠ ئ ، ي ٠ ! د د د

Şeklî 5. SD 8’e Ait Muatantlarin M3 Aşamasındaki Bitki ve Meyvelerine Ait Görünüm

ﺀ ؛ ٠ ؛ ﺀس . ل ؛ ﻻأ : ا ' ل ؛ ذ'«ا

Şekil 6. ST 59'a Ait Mutantlarin M4 Aşamasındaki

H a s ta lı k la ra d a y a n ık lı lı k V irü s , fu n g a l, z a ra rl ı V ir ü s , p ro d e n y a v e m e y v e y a n ık lı ğ ı v a r ! ! ج K u w e tl i ة ج S ة aT 1 _Virü s e Z a y ıf P ro d e n y a z a ra rı 0 ! _ة. Z a y ıf ؤ ه N ٠ w*ı. A\ _! ج Y a p ra k ta k a b a rı k lı k Z a y ıf ,1 ؛ ؛ ا ٠ ه ku v v e ti ! ! ج Y a p ra k k e n a r d a lg a lı lı ğ ı Y o k , h a fi f, o rta , k u w e tl i, ؟ o k k u w e tl i 1 i Y a p ra k re n g i A ç ık y e ş il , y e ş il , k o y u y e ş il i o Y ! Y Y a p ra k g e n iş li ğ i ت ة s «A ج Y a p ra k u z u n lu ğ u ZK ؛s a, z ^ z ^ n ج ₁ ؤ ق B o ğ u m d a a n to s iy a n in o lu ş u m u . o r^ ,ç o ^ m O" ﺀﻵ & ﺀﻻ & N N N A z -o rt a _ﺀﻻ O، N H. N N N N B o ğ u m a ra s ı u z u n lu ğ u İa T o rt a , 1

^

a ة ج ج 1 ج ؤ ق ﺀﻵ Ÿ 1 ﺀﻵ Ÿ ج ﺀﻵ Ÿ 1 ﺀﻵ Ÿ

I

1 1 G ö v d e u z u n lu ğ u K ıs a , o rta , u z u n ﺡ ق

I

ﺀﻵ Ÿ

I

ج ؤ ق 1 1 1 1 ج ﺀﻵ Ÿ 1 ؤ ق ج 1 B it k i g ü c ü Z a y ıf , o rt a , , g ü ç lü u ؟ \ u ،؟ ؛ o V ؟ ة ج ج _ج ! ة ج I g ! g ج ذ ة g ؤ ة ت ؛ ٠١ ؛ ة ! ج B itk i d u ^ u ^ u D ik ,؛ y a ^ ld k , ي ف ن ; ة ة ؤ ة ة ة e k le n m e ؟؛ ؟ zlm a n i e h a t ؟ . go r^ n ^ m ü H o m o je n d e ğ il H o m o je n d e ğ il s 1 a SD 2 0 0 /3 ل ؛ 0 CO ٢0 ٢0CO 3 /2 9 /1 3 CO ﺔﻫ CO ?5 § ﺔﻫ g ل ؛ 0 C\J ﻢ ﻳ ؤ ي 16 T a b i. 6. S e ra D em re 8 ’d en G e liş tir ile n M u ta n t H a tla ra v e Ko nt rol B it k ile rin e A it Bitki Ö z e lli k le ri ( 2 0 0 4 Yılı)

H a s ta lı k la ra d a y a n ık lı lı k V ir ü s , fu n g a l, z a ra rl ı _؟؛ ة ة Ort a -i y i P ro d e n y a iyi V ir u s z a y lf ت ة ت ج ت Ha s s a s H a s s a s H a s s a s Y a p ra k ta k a b a rı k lı k Z a y ıf ,1 ت ﺀ k u v v e ti ! Y a p ra k k e n a r d a lg a lı lı ğ ı Y o k , h a ti f, o rta , k u v v e tl i, ؟ o k k u w e tl i Y a p ra k re n g i A ç lk y e ş il , y i; ؛r ! Y a p ra k g e n iş li ğ i ة إ Y a p ra k u z u n lu ğ u ZK ؛s a, _ﺀئ ٠ ت : z ^ z ^ n B o ğ u m d a a n to s iy a n in o lu ş u m u . ه ﻻ ﻼ ﺗ O f t a , | ة ٠ ﺅ ١ N _{ج ج ج} H. O rt a 1 B o ğ u m a ra s ı uzunlu .ğu u z ^ n a ق Ort a O rt a _ج U z u n un z p ج ج _Ort a O rt a K\sa. G ö v d e u zU O lu gu z £ a , ا : 1 u n z fi _Uzu n O rt a _ج ة ت ة d ج ت ة ؤ U z u n U z u n B o d u r B itk i g ü c ü ü د ا ؟ ا o rt a ! _gİç fu !ü ٧ ؛ إ ؟ ^ ﺝ ج ت ؛ ج ة ة ج O rt a ! ج ج O rt a ü_؟\ G ، ü B it ki d u ^ u ^ u D ik ,؛ y a rd ik , ي ﻷ اﺬ ﺋ ^ !٥ ^!٥ ^!٥ ^!٥ ^!٥ 1 !٥^ ^!٥ ^!٥ ^!٥ ^!٥ ^!٥ % 5 0 e k le n m e ؟ ؛؟ z a m a n ı H o m o je n H o m o je n d e ğ il 1 H o m o je n d e ğ il H o m o ٠١e ٣١ d e g i١ \ 5 O ة I H o m o je n d e ğ il 5 O ة Ho m o je n H o m o je n d e ğ il H o m o je n n ﺓ 9 ﻕ 1 ع S D k o n tr o l S T 5 9 3 0 0 3 6 ۴ S T 5 9 g I g S T 5 9 2 0 0 3 6 S T 5 9 2 0 0 /1 6 4 S T 5 9 3 0 0 /9 3 17 T a b i. 7. ST 5 9 ’d an G e liş tir ile n M u ta n t H a tla ra ve Ko nt ro l B itk ile rin e A it Bitki Ö z e lli k le ri (2

٥٥

4 Y i I i )

1

B e lir g in O z e ll ik 1 K ö rü k lü lü k D e ri n

1

ج

1

I

ة I ة

1

ﻵ ة ﻵ ة K ö rü k lü K ö rü k lü I ة

1

1 1 1 I

ة ﺎ ﻗ ؛ ل ؤ ؤ ؤ Ö ؤ _ة ؤ

_{n n}

_ة Ö § Ö

>

§

)

i

ج ؤ ﺀ ا ة a a ج

8

ج a ج ج ج ج ٠د

I

_I

I

8

ا

1

ئ ! ﺀ أ

â

> > > ﻖﻧ > a > a > a > a > a > a > a > ﻖﻧ a > > ا

!

٠ ﺊ ﻟ ! ا

:

!

ج ج ج ج ج ج-ة ج ج

I

I

_ةa ج

I

£

ؤ ٠ § ٠٠٠ ل ا ا ق ة

1

ا ﺎ ﻗ ة ﺡ ق ج I I ح ق ج ج ج ج I I ج ج

<

ü

ﺀ ق و ج

$

ق ج M E Y V E ö z e l l ik l e r i

i l i l

3

ئ | ي ق (/) ق 00 ق 00 ق 00 ي » ق 00 ق ق ق ق $ ق $ ق $ ق $ ي $> ق $ ق 00 ﺎ ﺟ ا ! ﺔ ﻠ ﻘ ﻫ ة ا ﺄ ﻬ ﻗ ج ج ج ج 1 1 ؤ ة ة ج ج ج 1 g ة 1 ؤ I ة 1 g ة ج ا ا ﻻ ا ا ا ﻻ I f Ë ة Ë ة ج ق Ë ق ط ؛ ل ا İ n ا £ 1 1 Ë ق Ë ق Ë ق Ë ق ج ة 1 N ؛ £ Ë ق

M it

1 a < İ > İ > İ > 1 a < ! > 1 > ! > ٠ ﻵ > ! > ! > £ ة '،/> ! غ 1 İ ج ا | | 1 1 ﺀ | I

I I I

I

I I

I

I

I

ةﻵ 5 ١ ج a V ة00١0ﺪ ﻛ

I

I

I

I

! ق ا ﺊ ﺟ 1 ! l a < ج ج ج ١ ة ة ج ة ة ٠ ة ة ة ة ٠ ة ة ج ج ج إ ج ؟ ة ق | ق ع عﻻ CO 0 ئ CO ؟ 0 CO ٢0 ج § 0؟ C؟ ٥ ، ج 0؟ ع ﻻ ؤ 18

K ö rü k lü lü k

1

ت ؛

I

ة I ة

I

1

1

ق ة 0

1 1

_ﻵ

1

M e y v e ta d ı T a ti l, A c ı ﻪﲤ 0١ ﺍ

1

I T a ti l ة T a ti l ؤ ؤ ي_{H o}ة ي_{H o}ة _Tati l T a ti l M e y v e eti k a lı n lı ğ ı tn c e , _g

I

ج g g K a li n -in c e K a li n g g in c e g M e y v e s a p ç u k u ru Y o k , y ü z e y s e l, ﺀ _ﻻ 1 Y ü z e y s e l I Y ü z e y s e l I Y ü z e y s e l Y ü z e ۴ e\ ١ ﻲﻟ > H S Dü z D ü z S Dü z D ü z M e y v e k a im li k K ü ç ü k , o rta , b ü y ü k C m _ع ة ج O rt a O rt a O rt a O rt a O rt a -i n c e O rt a O rt a K a li n M e y v e d e u z u n lu k K İs a ,٢ o rta , 1uzu n^ c m ج ة ج Ort a ج K a li n -in c e K a li n -in c e K a li n K a li n ة Ort a O rt a -K a li n M e y v e d u ru ş u D ik , y lt a y s a rk !: ق 00 ي » ق 00 Sa rk ık _ق 00 Sa rk ık S a rk ık S a rk ık S a rk ık S a rk ık S a rk ık S a rk ık M e y v e d e p a rl a k lı k k u v v e ti i ج ة ج O rt a N O rt a O rt a O rt a O rt a _{a cö} O rt a O lg u n m e y v e re n g i B e y a z , s a rı -k ır m ız ı, k a h v e , mo r, k ır m ız ı IZ IW J W اةاﺎ ﺳ اﺆ ﺑ Kır m ız ı IZ IW J W K ır m ız ı K ır m ız ı K ır m ız ı K ır m ız ı K ır m ız ı K ır m ız ı K ır m ız ı-K a h v e M e y v e r e n g i B e y a z , s a ri m s i, mo r, y e ş il .A .Y e ş i! , > 1 ﻲﻟ < > > > Ç a rl s a ri m s i K ١ ١ " M e % \١ A ç ık s a r ı A ç ık s a rı A ç ık s a rı S a ri m s i y e ş il S a ri m s i y e ş il o ب M e y v e T ip i S iv ri , ؟ a rli , k a p y a , d o lm a , m a c a r, s u s v ri -K ü t ؛ S

I

Ça rl is to n -k ıl ؛-r؛ v؛ s Ç a rl is to n K a p y S S iv ri K a li n ç a rl is to n (u c u 2 lo p lu ) Ç a rl is to n (d a h a ؛k a li n ) S iv ri u z u n İ^ c e S iv ri S iv ri K ıs a

1

I I

B itk i b a ş ın a ^ e ri m d u ru m u kg ٥ ي٠ ذ

؛

؛

ج ج O rt a ع ، 9 ة ة ة ق ق iy i-O rt a O rt a

n

ة 9 9 1 ع Ö

1

S S T 5 9 3 0 0 /8 6 S T 5 9 ₇7 ﺉ ﺍ 2 7 8 /B

1

2 .7 1 S T 5 9 2 0 0 /3 6 S T 5 9 2 0 0 /1 6 4 ﺀ 19 T a b i. 9. ST 5 9 ’d an G e liş tir ile n M u ta n t H a tla ra v e K o nt ro l B it k ile rin e A it M ey ve Ö z e lli k le ri (2 0 0 4 Yılı)

2004 ve 2005 yılında selekte edilen bikilerden elde edilen meyvelerde yapialan ölçümlere (b٥y/؟ ap) ait sonuçlar Tablo 10’da sunulmuştur.

T a b i. 1

٠

. 2004 Yılında Selekte Edilen Bikilerin Meyve ölçümleri (cm)

(2004 ve 2005 Yılı Verileri)

29.12.2004 16.02.2005 25.04.2005 25.05.2005 Hat _boy

ap

؟ boy ؟ap boy ؟ap boy ؟ap

S D K 15 2,1 17 2,1 21 2,2 20 2,2 2 17 1,9 19 1,9 24 1,8 23 1,9 3 18 2,2 18 1,9 22 2,0 21 2,0 4 18 1,7 19 1,8 25 1,7 23 1,8 5 19 1,8 20 1,7 21 1,8 21 1,8 6 15 2,2 14 2,1 17 2,1 16 2,0 ٦ 16 1,9 15 2,1 18 2,0 17 2,1 8 17 2,0 19 1,9 19 2,2 19 2,2 9 16 2,1 17 2,0 18 2,1 18 2,1 10 18 1,8 18 2,1 20 2,0 19 1,9 11 11 2,2 12 2,1 12 2,2 11 2,2 12 12 2,9 11 3,0 12 3,1 10 2,7 13 10 2,5 11 2,4 11 2,4 15 2,2 ST59K 15 2,2 16 2,0 17 2,2 17 2,2

2.3.5. Bitki B .y u ile ilgili Yapılan

٠

lçüm Sonuçları

2004 ve 2005 yılında seçilmiş olan üstün hatlarda bitki boyu ile ilgili olarak gelişme dönemleri baz alınarak dört farklı gelişme döneminde yapılan ölçümlere ait veriler Tablo 11’de sunulmuştur.

T a b i. 1 1 .2004 ve 2005 Yılına Ait Bitki Boyu Uzunluğu (cm) Hat 29.12.2004 16.02.2005 25.04.2005 25.05.2005 .rta la m a S D K 103 110 160 165 134,5 2 104 115 155 160 133,5 3 108 118 152 154 133 4 107 124 158 160 137,25 5 110 113 156 158 134,25 6 110 141 170 172 148,25 ٦ 112 128 168 170 144,25 8 114 132 165 169 145 9 112 124 155 160 137,75 10 112 120 152 154 134,5 11 90 92 125 122 107,25 12 95 108 125 128 114 13 90 110 100 110 110 ST 59 K 114 118 160 164 139 2.3.6. Verim

Araştırma süresince kontrola göre daha üstün olduğu gözlenen seçilmiş bitkilere ait 2004 ve 2005 yılında yapılan verim taramalarına ait ver­ iler Tablo 2’de sunulmuştur. Bu verilere ait grafiksel sunum Çekil 7 ve 8’de görülmektedir. Ayrıca bu dönem İçinde yapılan gözlemlerde meyve yapısı olarak mutantlar İçinde büyük bir varyasyon yaratıldığı Çekil 9’da görülmektedir. Bu varyasyon gelecekte yürütülecek olan ıslah çalışmaları açısından kullanıma hazır gen havuzu oluşturmada büyük bir önem taşımaktadır.

T a b i. 12. 2004 ve 2005 Yılına Ait Seçilmiş Mutant Hatlara Ait Verim Değerleri (kg) H a t 2 9 .1 2 .2 0 0 4 1 6 .0 2 .2 0 1 5 2 5 .0 4 .2 0 0 5 2 5 .0 5 .2 0 1 5 T o p la m V e rim O r ta la m a V e rim S D K 10.11 3 6 ,4 5 6 1 ,0 0 2 4 .4 5 1 32 .0 1 6 ,6 2 2 (2 5 0 ) 1 0 .9 0 3 8 .9 7 6 1 ,2 0 3 3 ,1 5 1 4 4 ,2 2 7 ,2 3 ( 2 0 0 ) 7 8 ,7 0 3 3 ,7 6 5 1 .1 0 1 5 ,5 7 1 0 8 ,3 0 5 ,4 4 ( 2 0 0 ) 1 4 ,0 8 3 2 .8 4 5 3 ,2 0 2 3 .8 7 1 2 3 .9 0 6 .2 5 (2 0 0 ) 9 ,0 5 3 1 ,7 4 4 5 ,3 0 2 4 ,5 7 1 1 0 ,6 0 5 ,5 6 ( 2 0 0 ) 7 .4 2 3 4 ,7 0 5 2 .1 0 2 3 .3 9 1 1 7 .2 8 5 ,8 7 ( 2 0 0 ) 9 ,6 6 2 2 .6 3 3 3 .5 0 2 0 ,2 2 8 6 ,0 1 4 .3 8 ( 2 0 0 ) 1 1 ,5 5 3 6 ,0 3 5 3 ,6 0 1 8 .8 0 1 1 9 ,9 8 6 .0 9 (2 0 0 ) 8 .1 4 3 1 .5 4 3 5 ,3 0 2 1 ,9 3 7 5 .9 1 3 ,8 1 0 ( 2 5 0 ) 1 6 ,3 2 3 0 ,9 0 5 3 .1 0 2 1 .7 2 1 2 2 ,0 4 6.1 11 (3 0 0 ) 12.01 2 1 ,2 8 3 6 ,6 0 1 7 ,4 3 8 7 .3 2 4 ,4 1 2 ( 3 0 0 ) 1 3 ,0 4 3 6 .2 0 5 1 .3 0 2 4 ,7 9 1 2 5 ,3 3 6 ,3 1 3 ( 3 0 0 ) 7 ,9 4 2 4,6 1 2 9 ,0 0 1 9 .8 6 8 1 .4 1 4.1 S T 5 9 K 1 0 .3 0 2 9 .8 0 4 9 ,4 0 1 9 ,3 2 1 0 8 ,6 5 5 ,4

Bitki boyu ve verim arasında bir İlişki olup olmadığını ortaya koymak üzere yapılan incelemelerde bitki boyu ve verim arasında bir kore­ lasyon olmadığı: hatta bitki boyu kısa olan hatlarda verimin yüksek olduğu Çekil 7 ve Çekil 8’de görülmektedir.

Şekil 8. ST 59 ve Mutantlarina Ait Bitki Boyu ve Verim Değerleri

SERADEIES

V i l 80.000

Şek!l 1

٠

. Sera Demre 8 ve Mutantlarina Ait .rta la m a Verim Değerleri (kg)

Şekil 11. S T 5 9 v e Mutantlarina Ait .rta la m a Verim Değerleri (kg)

değerlendirmeler ؛

Verim denemeleri sonucunda yapılan istatistik

sonucunda Tablo 13, Tablo 14 ve Tablo 15’den de izlenebileceği gibi SD 8 (250) 2’nin verim açısından kontrol ve diğer mutant hatlara ؛ göre daha yüksek bir değere sahip olduğu ve aradaki farkın istatistik

؛ olarak önem arz ettiği belirlenmiştir. ST 59 İçin yapılan istatistik

anlam taşımadığı İçin veriler ؛

ikan farklılık istatistik ؟

değerlendirmede . burada sunulmamıştır

T a b i. 13. Serademre 8 Biber Mutasyon Hatlarına Ait Blok Verimleri Sira No Hatlar Tekerrürler Hatlar ١ ١١ ١١١ IV 1 SD8(250)2 40,30 45,87 45,80 39,10 SD8(250)2 2 SD8 kontrol 38,40 39,78 46,30 35,90 SD8 kontrol 3 SD8 (200)4 32,20 33,50 38,90 41,20 SD8 (200)4 4 SD8 (200)6 31,20 35,30 38,40 24,70 SD8 (200)6

T a b i. 14. Varyans Analiz Tablosu Varyans Serbestlik ٠e r e .e s١ Kareler Toplamı Kareler Ortalaması F Alta % Tekerrürler 3 132.408 44.136 3.165ns 0.078 Hatlar 3 243.439 81.146 5.820* 0.017 Hata 9 125.492 13.944 AD Olmama 1 1.424 1.424 0 .092ns 0.761 Kalan 8 124.068 15.508 Genel 15 501.340 (*) = p % 5;(**) = p = %1 İçin 1st. .n e m li (ns) = 1st. Onemsiz CV(VK) = 9.85 hatlar arasında %5 önem düzeyinde fark vardır. LSD testi

LSD Değeri = 5.973034 Olasılık 05

Tablo 15. Hatlar Arası Verim Düzeyi (Farklılığı)

Sira no Hatlar Ortalama

1 SD8 (250)2 42.768 A

2 SD8 kontrol 40.095 AB

3 SD8 (200)4 36.450 BC

4 SD8 (200)6 32.400 c

2.3.7. Çiçek Tozu Canlılığı

2002 yılından itibaren başlanılan ؟ İ؟ ek tozu canlılığı denemelerinde ilk iki yıl (2003 ve 2004) çiçektozu canlılık verileri %0 ila%10 arasında değişen ve bir kısmının erkek kısır olabileceğini varsaydığımız bitkilerde 2004 yetiştirme döneminin ikinci yarısından itibaren bu özelliğin ortadan kalktığı ve seçilmiş olan gözlem bitki gruplarında çiçek tozu canlılık oranının Tablo 16’da görüldüğü gibi ortalam %92- 95 arasında değerlere sahip olduğu tarafımızdan belirlenmiştir.

T a b i. 16. 2005 Yılına Ait Çiçek Tozu Canlılık Verileri (%)

Hat N . ST 59 K .n tr .1 SD K .n tr .1 2 (SD) 4 (SD) 8 SD

% Çimlenme 93.9 92.6 94.5 94.2 93.7

Şekil 12. Dumura UğramışÇiçekYapısı

Şekil 13. ؟ imlenme Yeteneğini Kaybetmiş ؟ İ؟ ek Tozları (12 ve 24 Saat Yaşlı)

2.3.8. Hastalıklara Dayanım

Elde edilen mutantlarin bir kısmı biberde kök boğazi çürüklüğü olarak tanımlanan p. capcici hastalığına karşı inokülasyona tabi tutulmak üzere BATEM bünyesinde bulunan Bitki Hastalıkları Laboratuvarinda denemeye alınmıştır. Bu amaçla 75 mutant hat testlenmiş ancak bunlar İçinde herhangi bir şekilde hastalık etmenine karşı dayanıklılık tesbit edilememiştir.

3. SONUÇ

Bütün bu veriler göz önüne alınarak planlanan bu projenin amaci, Tarim ve KOyişleri Bakanlığı, BATEM tarafından daha Once yapılan ؟ alışmalarda bazı sivri biber ؟ eşit ve tiplerinde, Türkiye Atom Enerjisi bünyesinde bulunan Co6. radyasyon kaynağı ile ışınlama yapılarak oluşturulacak mutasyon etkisiyle elde edilecek yeni varyasyon ؛؟inden istenilen niteliklere sahip olan tipleri belirlemek ve bunları tescil aşamasına kadar getirmektir. Bu amaçla 1999 yılı sonu itibari ile hayata geçirilen bu proje sonucunda ışınlama sonrası farklı dozlardan gelen 14 farklı nitelikte tipe ulaşılmış ve bunların ؛؟inden belirlenen umutvar hatların multi lokal verim denemeleri sonucunda özellikle verim açısından farklılık gösteren bir hat tescil aşamasına kadar getirilmiştir. Bu araştırma sonucunda elde edilen veriler dünya literatürleri ile kıyaslandığı zaman sonuçların günümüze kadar biber İçin yürütülen pek ؟ ok ؟ alışma ile uyum halinde olduğu [3, 5, 8, 9, 10, 26, 27, 35] görülmüştür. Dolayisi ile biberde mutasyon ıslahına yönelik olarak sürdürülen bu ؟ alışmanın etkilerinin önemi bir kez daha teyit edilmiştir. Bunun yani Sira 160-200 Gy’lik radyasyon uygulamaları ile düşük nem düzeyine sahip olan tohumlarda yaratılan mutasyon frekansının yüksek olduğu ve bundan sonra yürürtülecek olan ؟ alışmalarda bu verilerin rahatlıkla referans olarak kullanılabilineceği ortaya konulmuştur.

5. KAYNAKÇA

1- An٥nymus,(2007)www.fa٥.٥rg

2- Abak, K. 1984. Biberde (Capsicum annum L.) anter kültürü yoluyla haploid bitki elde etme üzerinde araştırma. Ankara Unv. Zir. Fak. Yıllığı, 33(1-4): 155-163.

3- Daskalov, s. 1986. Mutation breeding in pepper. Mutation Breeding Review, No.4:1-26.

4-

Zijlstra,

s.,

Purimahua,

c.,

Lindhout, p. 1991. Pollen Tube Growth

in Interspecific Crosses Between Capsicum Species. HortScience, 26(59):585-586.

5- doshi, M.M., Khalatkar, A.S. 1981. Experimental Mutagenesis in c.annuum: I. Effect of Different doses of Gamma radiations On Capsule and See Production. Acta horticulturae III: 55-61.

6- Vagera, ل.ا Havranek, p. 1983. Induction of mutants in Capsicum annum ا . By N-Nitroso-N-Methylurea treatment. Capsicum Newsletter No:2,51-53p.

7- Sotirova, V., Daskalov,

s.

(1983) Use of induced Mutations in

Developing Pepper Forms Resistant to Phytophtora capsici Leonian. In: Proc. Of the 5th EUCARPIA Meeting of the Capsicum and Eggplant Working Group, 4-7 duly, 1983, Plovdiv, 123-126.

8- Tomlekova, N., Todorova, V. (2002) Creating variation in pepper (Capsicum annum L.) through induced mutation. National Center for Agrarian science, plant Science, 44:44-47.

9- Micke, A., Donini, B. 1993. Plant Breeding Principles and prospects. CIHEAM, Chapman&Hall, 550p.

10- Van Harten AM (1998) Mutation breeding theory and practical applications. Cambridge University Press, ISBN 0521470749. pp 353.

11- Maluszynski, M., Nichterlein, K., Van Zanten, L., Ahloowalia, B.S. 2000. Officially Released Mutant Varieties- The FAO/IAEA Database. Mutation Breeding Review, No:12, 85p.

12- Abak, K., GUnay, A. 1993. Türkiye bahçe bitkileri alt sektörünün gözden geçirilmesi projesi (yazlikve ؛ ışlıksebzeler) hazırlıkçalışması (Bahçe Bitkileri Üretiminin Bölgesel Özellikleri) 59s.

13- Vural, H., Eçiyok, D., Duman, i. 2000. Vegetable Cultivation. The Printing Office of Ege University, Bornova, Izmir. 440s.

14- Zhuchenk0, A.A., Samokol, A.P. (1983) The effect of mutagenic factors on recombination processes in pepper. Report II induced alternation of dihybrid segregation for linked and unlinked markers in F2. Capsicum Newsletter No:2, 43-45p.

15- Restanİ0, F. 1983. Dwarf pepper types obtained by chemical mutagenesis. Capsicum Newsletter No:2, 54-56p.

16- Sağel, z., Peçkircioğlu, H., Tutluer, ؛., Uslu, N., Çenay, A., Taner, K.Y., Kunter, B., Şekerci, s.. Yalçın, s. 2002. Bitki Islahında Mutasyon ve doku kültürü Teknikleri. III. Ulusal Mutasyon Kursu Kurs Notları. TAEK, ANTHAM Nükleer Tarim Radyobiyoloji Bölümü, Ankara 2002,

I l l s .

17- SigurbjOnsson, B. (1983) Induced Mutations. In: D.R.Wood, Crop Breeding, American Society of Agronomy and Crop Science society ofAmericaMadison,Winsconsin) pp: 153-176.

18- Kwon, S.H., Oh, JH . (1983) improvement of Mungbean by X-Ray and Thermal Neutron Irradiation. In: Induced Mutations for Improvement of Grain Legume Production III, Proceedings of the Third Research Co-ordination Meeting on the Use of Induced Mutations for Grain Legume Production in South East Asia, IEAE-TECDAC-299, 4-6 October 1982, Seoul, pp: 9-14.

19- Agrawa!, Sb., Kumar, Chaudhary, B.R. (1997) Pytomorphological effects of gamma rays on Capsicum annuum. Centre of Advanced Study in Botany, Banaras Hindu University, Varanasi 221 005, India. 20- Patil, A.N., Meshram, L.D., Nandanwar, R.S., 1997. Induced

quantitative variation in economic characters by chemical mutagens in chilli (Capsicum annuum L.). Pulses Research Unit, Dr. PDKV, Akola, India. dournal-of-Soils-and-Crops, 7: 1,15-18:4 ref.

21- S٥tir٥va, V-, Daskalov, S-, llieva, E. 1983. Use of induced mutations in developing pepper forms resistant to p. capsici Leon. Capsicum Newsletter No:2, 51-53p.

22- Bos!and,

P w.

(2002) Inheritance Of A Novel Flaccid Mutant in

Capsicum Annuum. The Uournal of Heredity Washington:Sep/Oct. Vol.93, lss.5, p. 380-382.

23- Kumar, O.A., Anitha, V., SubhashiniRK., Rajarao, K.G. (2001) Induced Morphological Mutations in Capsicum Annuum ا . Capsicum and Eggplant Newsletter 20:72-75.

24- Hayward> M.D., Bosemark, N.O., Romagosa, I. 1993. Plant Breeding Principles and Prospects. CIHEAM, Chapman&Hall, 550p.

25- An0nymus, 1977. Manual On Mutation Breeding. International Atomic Energy Agency, Technical Report Series No:119, Vienna. 290p. 26- Taner, K.Y. Yanmaz, R. 1996. Kavunda (Cucumis Melo ا .) Normal

ve Işınlanmış Çiçek Tozları Ile Tozlama Sonrasında Çiçek Tozu Çim Borusu Gelişiminin Dişicik Borusunda incelenmesi Üzerinde Bir Araştırma. XIII. Ulusal Biyoloji Kongresi (17-20 Eylül 1996), Cilt (3) (Çevre Biyolojisi, HUcre Biyolojisi, Radyobiyoloji Seksiyonu):389- 398.

TAEK YAYIN b il g i f o r m u R a p o r B ilg ile r i I . Y a y ı n Y ı l ı / N o 2 0 1 0 /7 2 .R a p o r B a ş lığ ı F A R K L I T İ P B İB E R L E R D E M U T A S Y O N IS L A H I 3 .Y a y ın K u r u l u T a rih ( G ü n / A y ^ ı l ) - N o 2 1 .0 7 .2 0 0 9 - 3 - 3 4 4. Y a z a r l a r D r. Y a p r a k K A N T O Ğ L U . A k in T E P E . D r. B u r a k K U N T E R A h m e t F ik r e t F I R A T . H ü s n ü E K İZ . D r. H a y r e ttin P E Ş K İR C İO Ğ L U 5 - Y a y ın T ü rü T e k n ik R a p o r 6. Ç a lış m a y ı Y a p a n B ir im T A E K . S A N A E M U y g u la m a B ö lü m ü T a r im B irim i 7. D e s t e k le y e n v e y a 0 r t a k Ç a l ı ş ı l a n K u r u lu ş la r T A R IM v e K Ğ Y İŞ L E R İ B A K A N L IĞ I B A T E M 8. Ö z e t 1 9 9 9 - 2 0 0 5 y ılla rı a r a s ı n d a T a r im v e K ö y iş le r i B a k a n lığ ı B A T E M v e T A E K S A N A E M ta r a fın d a n o r ta k o la r a k y ü r ü tü le n b u p ro je d e ö r tü a ltı y e tiş tir ic iliğ i a ç ıs ın d a n ö n e m ta ş ıy a n v e B A T E M ta r a fın d a n g e liş tir ile n S e r a D e m r e 8 v e S T 5 9 s iv r i b ib e r ؟ e ş itle r in d e m u ta s y o n ıs la h ı te k n ik le r in d e n y a r a r la n ıla r a k g e n h a v u z u n u n g e n iş le t ilm e s i h e d e fle n m iş tir . B u a m a ç la ü ç fa rk lı d o z d a (2 0 0 . 2 5 0 v e 3 0 0 G y ) ış ın la n a n to h u m la r d a n e ld e e d ile n b itk ile r d e y a p ıla n s e le k s iy o n v e g ö z le m le r s o n u c u n d a k o n tr o lla r a g ö re ü s tü n o ld u ğ u b e lir le n e n 1 4 u m u t v a r h a t te s b it e d ilm iş tir .

9. A n a h t a r K e lim e le r

B ib e r. M u ta s y o n . İş ın la m a

1 0 . G i z lil ik D e r e c e s i

T a s n if D ışı

g i z l i l i k d e r e c e l e r i

T A S N İF DIŞI (U N C LA SSIFIED ): İçerdiği konu itibarıyla, gizlilik dereceli bilgi taşımayan, ancak devlet hizmetiyle ilgili bilgileri İçeren evrak, belge ve mesajlara verilen en düşük gizlilik derecesidir.

H İZM E TE Ö ZE L (R ESTR IC TED ): İçerdiği konu itibarıyla, gizlilik dereceli konular dışında olan, ancak güvenlik işlemine ihtiyaç gösteren ve devlet hizmetine özel bilgileri İçeren evrak, belge ve mesajlara verilen gizlilik derecesidir.

Ö ZE L (C C N FID E N TIA L ): İçerdiği konu itibarıyla, izinsiz olarak açıklandığı takdirde, milli menfaatleri olumsuz yönde etkileyecek evrak, belge ve mesajlara verilen gizlilik derecesidir.

GİZLİ (SECR ET): izinsiz açıklandığı takdirde, milli güvenliği, milli prestij ve menfaatleri ciddi ve önemli bir şekilde zedeleyecek olan evrak, belge ve mesajlara verilen gizlilik derecesidir.