Seri ‹ntiharlar
Bir intihar veya intihar girifliminin; intihar kurban›n› tan›yan veya kitle iletiflim araçlar› [medya] dolay›m›yla bu edimden haberdar olan hassas kiflileri –zaman içinde s›n›rl› olarak- söz konusu tarzdaki yok edici edimlere haz›rl›yor olabilece¤i uzun süredir bilinmektedir.
‹ntihar eden veya intihar girifliminde bulu-nan kiflinin çevresindeki, okulda (2), hapis-hanede (3), bölgede (4, 5), ayr›lm›fl belirli bir alanda [örne¤in k›z›lderililer için ayr›lm›fl araziler gibi yerlerde] (6), askeri bir birimde yaflayan insanlar ya da kitle iletiflim araçlar›ndaki sunumun etkisi alt›ndaki kifliler aras›nda (7-13) intihar veya intihar giriflimi serileri oluflabilmek-tedir. Seri intihar ve intihar giriflimleri 15-19 yafllar› aras›ndaki ergenlerde özellikle karfl›m›za ç›kmaktad›r. Ergen intiharlar›n›n
yaklafl›k olarak %1-13’ü seri tipi olarak s›n›fland›r›labilir (2).
Altta Yatan Mekanizma
‘Werther etkisi’ terimi Goethe’nin Die Leiden des jungen Werthers (Genç Werther’in Ac›lar›; 1774) kitab›n›n yay›mlan›fl›ndan sonra fenomeni betimlemek için ortaya at›lm›flt›r (11). Bu romanda, Werther karfl›l›ks›z aflk ve reddedilme nedeniyle kendisini vurarak yaflam›na son vermektedir. Avrupa’daki pek çok genç insan›n Werther örne¤ini ayn› yöntemle izledi¤ine inan›lmaktad›r ve ‹talya, Leipzig, Kopenhag ve baflka yerlerdeki otoriteler, gençlere özgü bir intihar dalgas›ndan korkarak roman› yasaklam›fllard›r.
Seri intiharlarda, özdeflleflme anahtar mekanizmad›r (1-12). Kendilerini çaresiz, içinde bulunduklar› durumu ümitsiz gören ve bunal›mda veya ruhsal olarak dengesiz olan hassas insanlar, yap›c› seçenekler iflaret edilmedikçe, yaflamlar›na son veren insanlarla çok güçlü bir biçimde özdeflim kurabilmekte-dirler. Afl›r› duygun, hassas bir birey, baflkas›n›n yaflam›n güçlüklerine buldu¤u çözümden etki-lenebilmekte ve kendini yok edici bu ç›k›fl yolu-nu ye¤leyebilmektedir. Kitle iletiflim araçlar›nda
K R İ Z
33 Kriz Dergisi 13 (3): 33-36
SER‹ ‹NT‹HARLAR VE MEDYA GÜNDEM‹NDE ‹NT‹HAR
1
A. Schmidtke, S. Schaller, D. Wasserman, (Çeviren) S.A. Cengiz
1 Bu metin “Suicide Clusters and Media Coverage of Suicide” bafll›¤›yla, Danuta Wasserman’›n editörlü¤ünü yapt›¤› Suicide-An Unnecessary Death (2001, Londra, Martin Dunitz) isimli kitab›nda bir bölüm olarak yay›mlanm›flt›r.
intihar; yaln›zca, yaflam›n gerilimlerine sak›n›lamaz derecede tahrik edici bir yan›t, cazip, romantik bir olay olarak sunuluyorsa ve altta yatan psikiyatrik hastal›k ile psikolojik sorunlar gerekti¤i gibi anlat›lm›yorsa, bu durum özellikle gerçekleflmektedir.
Kitle iletiflim araçlar› gündeminde intihar üzerine DSÖ [WHO] ilkeleri
‹yi düzenlenmifl enformasyon verileri arac›l›¤›yla seri intiharlarda bir azalma oldu¤unu gösteren kontrollü çal›flmalar bulunmamaktad›r. Öte yandan, sansasyonel ve sorumsuz haberci-lik intihara e¤ilimi pekifltirerek teflvik etmekte katk› sa¤layabilmektedir (9). Oysa sorumlu kitle iletiflim araçlar› sunumu belki de intihar salg›n›na karfl› koyabilir ve seri intihar ile intihar giriflimlerinin önünü kesebilir (12, 14).
DSÖ, kitle iletiflim araçlar› gündemi nedeniyle, bas›n ve radyo-televizyon yay›nc›lar›n›n intihar› nas›l haberlefltirmesi gerekti¤ini sal›k veren ilkeler belirlemifltir (15). ‹ntihar kurban›n›n davran›fl›n› cesur veya cazip gösteren sansasyonel gazetecili¤i engellemek gereklidir. ‹ntihar konulu haberlerde resim/foto¤raf yay›mlanmamal›; olayda kullan›lan intihar yöntemi hakk›nda ayr›nt›l› tan›mlamalar olmamal› ve intihar, aç›klanamaz, romantik veya gizemli bir edim gibi gösteril-memelidir. Ölme karar›nda rol oynayan psikososyal nedenler ayd›nlat›lmal›d›r. Depresyon, alkol ve madde ba¤›ml›l›¤› gibi psikiyatrik hastal›klar›n rolü ve bunlar›n iyileflti-rilebilir oldu¤u gerçekli¤i aç›kça gösterilmeli; ayr›ca haber metinlerinde ulafl›labilir tedavi ve yard›m hakk›nda bilgi verilmeli; a¤›r çat›flmalar›n nas›l çözümlendi¤iyle ilgili olumlu örnekler de sunulmal›d›r. Ayr›ca ciddi intihar giriflimlerinin beyin hasar› veya felç gibi fiziksel sonuçlar› betimlenebilir ve zor bir yaflam duru-muna nas›l çare bulunabilece¤i ve di¤erlerinin intihar kabilinden eylemde bulunmaktan nas›l korunabilece¤i hakk›nda tavsiyelerde bulunula-bilir. Aç›k bir ifadeyle söylemek gerekirse; intihar kurban›n› övmeyi, mazlum durumda göstermeyi
ve çevresinde bir gizem yaratmay› engellemek çok önemlidir.
‹ntihar konulu haberlerde intihar davran›fl›n›n alternatifleri olay›n arka plan bil-gisiyle birlikte verilirse ve intihar davran›fl›n› önlemek için faaliyet alan› hakk›nda bilgi sunulursa olay›n k›flk›rt›c› gücü belki de azalt›labilir. Ayn› zamanda, bu haber metinlerinde, yard›m edebilecek kaynaklar›n isimleri, telefon numaralar› ve adresleri de yay›mlanmal›d›r.
Seri ‹ntihar Edimlerinin Psikiyatrik Mekânda Önlenmesi
Seri intihar ve intihar giriflimleri flizofreni, majör depresyon, alkol ba¤›ml›l›¤› ve histerik veya s›n›rda kiflilik bozuklu¤u teflhis edilen psikiyatrik hastalarda görülmektedir. Psikiyatrik bir mekânda bir intihar veya intihar giriflimi gerçekleflti¤inde bütün hastalara, özellikle de seri intihar riskini azaltmak için risk alt›ndaki hastalara yard›m önermek ve olumlu özdeflim modelleri sunmak yaflamsal önem tafl›maktad›r. Seri intihar edimlerinin potansiyel aktörleri olan kifliler, s›k s›k zaten intihar düflüncelerini ifade eden veya bu olas›l›k hakk›nda düflünen insan-lard›r. Afl›r› hassas ve intihara e¤ilimli insanlar, çevrelerinde bir intihar oldu¤unda ölenle veya yaflam›n güçlüklerine bir çözüm yolu olarak bulunan intihar edimi ile özdeflim kurma yoluyla kolayl›kla aktive olmaktad›rlar.
Doktorlar bilgi al›rken –nesnel olarak ve ideallefltirmeden- yitirilene ve kay›p için duyulan yasa sayg› göstermeli; ama ayn› zamanda inti-har etme arzusunun hemen hemen her zaman ambivalan oldu¤una ve bu çözümün sorunlar› gösteren en mant›kl› yol olmad›¤›na iflaret etmelidirler. Ruhsal hastal›¤›n nas›l tedavi edilece¤inin, ruhsal ve psikososyal gerilimle nas›l bafl edilebilece¤inin ve bir intihar prose-sinin nas›l etkilenebilece¤inin önemli di¤er etkenlerle etkileflimiyle birlikte nesnel bir tan›mlamas› verilmelidir. [Psikiyatrik mekânda] arkadafllar› olan hastan›n intihar›ndaki sorunlar› çözmede katk›da bulunacak farkl› yap›c›
K R İ Z
seçenekleri listeleme s›ras›nda; ayn› zamanda hem ortaya ç›karak s›k›flt›ran herhangi bir intihar düflüncesiyle ilgili olarak hem de tedavi ve destek için görevlilere güvenmenin önemini vur-gulama konusunda sa¤l›k çal›flanlar› ile mekân-daki di¤er hastalar›n iliflkilerinin içiçe olmas› da yaflamsal önem tafl›maktad›r. Ayr›ca di¤er hastalar›n intihar e¤ilimleri hakk›nda görevlileri bilgilendirmenin gerekli oldu¤u ve bunun ihbar›n baflka bir biçimi olmad›¤› hastalara
aç›klan-mal›d›r.
Psikiyatrik mekânda daha önce intihar girifliminde bulunmufl ya da intihar fikrini aç›klam›fl olan bir hasta varsa intihar riski de¤erlendirmesi [suicide-risk assessment] düzenli olarak yap›lmal›d›r. Bunun yan› s›ra, sunulan tedavi hizmeti, intihar eden hastayla mümkün olabilecek özdeflim kurma üzerine çal›flan yo¤un bir psikoterapiyle de bütünleflti-rilmelidir.
K R İ Z
KAYNAKLAR
1. Hazell P (1993) Adolescent Suicide Clusters: Evidence, Mechanisms and Prevention. Australian and New Zealand Journal of Psychiatry, 27:653-665. 2. Gould MS (1990b) Teenage Suicide Clusters. JAMA, 263:2051-2052.
3. Cox B, Skegg K (1993) Contagious Suicide in Prisons and Police Cells. Journal of Epidemiology and Community Health, 47:69-72.
4. Rissmiller DJ, Rissmiller F (1990) Inpatient Suicide Epidemics and Suggestions for Prevention. Hospital and Community Psychiatry. Hosp Community Psychiatry, 41:922-924.
5. Taiminen TJ, Helenius H (1994) Suicide Clustering in A Psychiatric Hospital with A History of A Suicide Epidemic: A Quantitative Study. American Journal of Psychiatry, 151:1087-1088.
6. Rubinstein DH (1983) Epidemic Suicide Among Micronesian Adolescents. Social Science and Medicine, 17:657-665.
7. Hankoff LD (1961) An Epidemic of Attempted Suicide. Comprehensive Psychiatry, 2:294-298.
8. Etzersdorfer E, Sonneck G, Nagel-Kuess S (1992) Newspaper Reports and Suicide. N Eng J Med, 327:502-503.
9. Marzuk PM, Tardiff K, Hirsch CS et al (1993) Increase in Suicide by Asphyxiation in New York City After the Publication of Final Exit. N Eng J Med, 329(20):1508-10.
10. Philips DP, Carstensen LL (1986) Clustering of Teenage Suicides After Television News Stories About Suicide. N Eng J Med, 315:685-689.
11. Schmidtke A, Hafner H (1988) The Werther Effect After Television Films: New Evidence for an Old Hypothesis. Psychological Medicine, 18:665-676. 12. Schmidtke A, Schaller S (2000) The Role of Mass Media in Suicide Prevention. In: K Hawton and K Van Heeringen (eds). The International Handbook of Suicide and Attempted Suicide. New York: Wiley, 675-697.
13.Stack S (1996) The Effect of the Media on Suicide: Evidence From Japan, 1955-1985. Suicide Life Threat Behav, 26(2):132-42.
14.Berman A, Jobes DA, O’Carroll P (1997) The Aftermath of Kurt Cobain’s Suicide. In De Leo D, Schmidtke A, Diekstra RFW Suicide Prevention: A Holistic Approach, 139-143.
15. World Health Organisation, Geneva 2000. Preventing Suicide: A Resource for Media Professionals. Department of Mental Health, Social Change and Mental Health.
