9 E Y L Ü L 1986
KÜLTÜR-Tartışmaya y o l açan tablolar Ankara'da sergileniyor
Osman Hamdi’nin bilinmeyen
TARTIŞMALI TABLO — - Mustafa Cezar’m, Osman Hamdi Bey'in
olmayabileceğini söylediği yapıtlardan biri de, Ayaktaki Çıplak Kadın tablosu. Ferit Edgii ise yapıtların tümünün Osman Hamdi'nin ol duğu görüşünde.
Yücel Menemencioğlu-
Teoman’ın
koleksiyonundan derlenen
ve Osman Hamdi Bey’in
bugüne kadar hiç
sergilenme en yapıtlarından
oluşan serc
i,
“Bilinmeyen
Resimler” adı altında
Ankara Vakko Sanat
Galerisi’nde 27 eylüle
kadar izlenebilecek.
ANKARA, (Cumhuriyet Büro su) — Vakko Sanat Galerisi Yü
cel Menemencioğlu-Teoman’a ha
lası Kamuran Hanım (Osman
Hamdi Bey’in oğlu Mimar Edhem
Bey’in eşi) tarafından Osman
Hamdi Bey’e ait olduğu belirtile rek armağan edilen yedi yağlıbo
ya resim ile 17 eseri sergilemeye başladı.
Yücel M enem encioğlu- Teoman’ın koleksiyonundan der lenen ve Osman Hamdi Bey’in bu güne kadar hiç sergilenmeyen ya pıtlarından olman sergi “ Bilinme
yen Resimler” başlığıyla 27 eylü
le kadar sergilenecek.
Menemencioğlu geçen yılın baş larında kendisine Güzel Sanatlar Akademisi’nde öğrenciyken arma ğan edilen ve bugüne kadar sergi lenmemiş, kitaplarda yer almamış Osman Hamdi resimlerini sergile yerek “ bilinir” kılmak amacıyla
Ferit Edgü’ye başvurmuş. Edgü
ise bilinmeyen bu yapıtları bir ki tap olarak bastırıp sanatseverlere sunmayı önermiş Menemencioğ- lu’na. Bunun üzerine resimler ge çen yılın ortalarında Prof. Musta
fa Cezar’m yazdığı önsöz ile “ Bi
linmeyen Resimler” adıyla kitap
haline getirilmiş. Kitap yalnızca Osman Hamdi’nin bilinmeyen re simlerini sanatseverlere sunmak tan öte, yalnızca birinde (O.H.) bi çiminde bir imza dışında, diğerle rinde herhangi bir imzanın bulun madığı bu resimlerle ilgili Edgü ve Cezar tartışmasını ve Osman Hamdi Bey’in resimlerine nasıl ba kılması gerektiği konusunda da bilgi veriyor.
“ Bu resimler kimin?”
Edgü, Osman Hamdi Bey’in re simlerini kitaplaştırmaya karar verdiğinde Osman Hamdi’nin ya şamına uzun yıllarını veren ve
“ Sanatta Batı’ya Açdış ve Osman
Hamdi” adlı kitabı yazan Cezar’-
dan kitap için bir inceleme yazısı istemiş. Edgü bu yazıyı resimlerin incelenip Osman Hamdi’ye ait olup olmadığı konusunda bir bi lirkişi raporu olarak, istemediği halde Cezar y a z ı s ı n ı hazırlarken
desenlerin birinin üzerindeki (O.H.) biçimindeki imzanın dışın da hiçbirinde sanatçının imzası ol maması nedeniyle yazısını hazır larken bir hayli dikkatli ve ihtiyatlı davranmak zorunda kalmış. Cezar
kitap için yazdığı “ Bu Resimler
Kimin Eseri” başlıklı sunusunda
resimlerin Osman Hamdi’ye ait olup olmadığı tartışılırken Osman Hamdi Bey’in Leyla adlı kızından torunu olan Hamdi Kerman’ııı eşi
Nihal Hanım’ın Edhem Mene-
mencioğlu’nun kızı olması bakı mından resimlerin Menemencioğlu ailesine geçebileceğini belirtip bu konudaki kuşkularını da “ Ham
di Kerman ‘Sanatta Batı’ya Açılış
ve Osman Hamdi’ adlı kitabımı zı yazarken 1969 senesindeki gö rüşmemizde, dedesinden kalan bü tün malzemeyi bize sunduğunu ke sin bir dille belirtmiş olduğu cihet le, böyle bir ihtimal de varit değil dir. Ayrıca, Hamdi Bey’in hayat taki tek torunu Sayın Cenan Sarc, büyükbabasının gençlik yıllarına ait imzasız resim çalışmalarının özel ellerde bulunamayacağı görü şünü bu vesile ile tekrarlamıştır” diye dile getiriyor.
Cezar yazısında, Osman Ham
di Bey’e ait olduğu söylenen im zasız karakalem ve yağlıboya re simlerin gerçekten Osman Hamdi Bey’e ait olup olmadığı sorusuna malzemeyi inceleyerek yanıt arı yor. Cezar, üzerinde (O.H.) harf leri bulunan sarıklı erkek başından oluşan desenin mevcut karakalem resimler arasında, Osman Hamdi’ ye aidiyetinden şüphe edilmemesi gereken tek resim olduğunu be lirtiyor.
İmzasız resimler
Diğer desenlerin ise Osman Hamdi Bey’in elinden çıkıp çıkma dığına ilişkin bir şey söylemenin olanaksız olduğunu söylüyor. Ce zar, imzalı olmayan yağlıboya re simler için de Osman Hamdi’nin diyebilmek için tabloların sanatçı nın üslubuna uyup uymadığına bakmak gerektiğini vurgulayarak,
“ Türk mezarlığından bir bölümü yansıtan tablo ile, bereli genç kız, beyaz elbiseli kadın resimleri
Os-resimleri
man Hamdi Bey’in çalışma tarzı, bu tür konulan ele alıp işleme bi çimine gerçekten uyan eserler. Genç kadın ve özellikle bereli kız portresindeki genel hava, Osman Hamdi Bey’in kadın portrelerinde yüzlere verdiği sükunet ve masu miyet görünümüne uygunluk ar- zettiği gibi, portre çalışmalarında göz, burun, ağız ve kulakları ince bir dikkatle işleyiş tarzına, hatla portre fonlarında tercih ettiği renklere varıncaya kadar ciddi bir uyarlık arzetmekte, velhasıl, bun lar imza ihtiva etmeseler de Osman Hamdi Bey’in elinden çıkmış ola bileceğini düşündürecek şeyler”
diyor. Cezar’m diğer yapıtları ko nusundaki görüşleri ise şöyle:
Öğrencilik dönemi mi?
“ Çıplak omuzlu genç kadın portreleri, fikir belirtmeye tutanak teşkil edecek tarafları olmayan şeyler. Bunlar Osman Hamdi Bey’in öğrencilik dönemindeki ça lışmalarından mıdır? Değil midir? Olumlu ya da olumsuz bir şey söy lemem mümkün değil. Beyaz elbi seli kadın, özellikle de bereli genç kız portresine nazaran daha basit kaçan bu çıplak omuzlu kadın portrelerinin yüzündeki ifade şek li, başın bütünündeki genel işleniş havası, Osman Hamdi Bey’in ka dın portrelerindeki durumdan ol dukça farklı. Öte yandan Osman Hamdi Bey’in bir sürü kadın port resinin hiçbirinde bunlardaki ka dar ince bir kaşa rastlanmayışı da dikkati çekmekte”
Cezar bu yazısından sonra ken disine Menemencioğlu’nun gön derdiği soy ağacına bakarak resim lerin Menemencioğlu’na geçebile ceğini kabul ediyor. Ancak bu kez de yaptığı araştırmada Mimar Ed hem Bey’in kızı Nevin’in çok gü zel resim yaptığını ve Paris’teki re sim atölyelerine devam ettiğini öğ renince “ Yağlıboya çıplak omuz
lu kadın portreleri ile ayaktaki çıp lak kadın resmi, özellikle de çıp lak modelden yapılmış karakalem desenlerinin Nevin tarafından ya
pılmış olabileceğine” dikkat çeki
yor.
Cezar’ın açıklamalarından son ra “ Bu Resimler Niçin Osman
Hamdi Bey’in Eseri?” başlıklı bir
yazı yazan Edgü ise bilinmeyen re simlerin Osman Hamdi Bey’e ait olduğunu vurgulayarak düşünce sini “ Koleksiyonunda yer alan çıp
lak modelden çalışılmış karakalem resimlerin, görüldüğü gibi, bazıla rında yapıldığı tarih (1886) ve hat ta modelin adı yer almaktadır. Do layısıyla, bu resimlerden bir teki Osman Hamdi Bey’in ise (tarihler ve elyazısı bunu gösteriyor) diğer leri de Osman Hamdi’nindir. Çün
kü bu resimlerin aynı elden, ayr
dönemde çıktığını görmek için ek sper olmak gerekmiyor. Kaldı k kâğıtlar ve zamanın bıraktığı iz ye
terince konuşuyor” diye noktalı
yor.
