Paracelsus, Selected Writings, Ed. JOLANDE JACOBI Çev. NORBERT
GUTERMAN, Princeton University Press, 1988 (IX + 279 sayfa).
Paracelsus ya da as~l ad~yla Philippus Aurelius Theophrastus Bombastus von Hohenheim onalunc~~ yüzy~lda ya~am~~~ me~hur bilimadamlar~ndan olup, o dönemde eserlerini anadilinde yazan nadir dü~ünürlerdendir. Onun sadece hekim oldu~unu söylemek pek do~ru olmaz; t~b-bin yan~s~ra, al~imi ve astroloji ile de yak~ndan ilgilenmi~tir. Onun çal~~malar~, sadece devri ub-bina de~il, daha sonraki dönemlerdeki kimya çal~~malar~nda da etkili olmu~; kimyan~ n ve inor-ganik ürünlere dayal~~ farmakoloji~~i~~~ geli~iminde önemli bir ad~m te~kil etmi~tir.
Paracelsus'un çal~~malar~, Osmanl~lardaki bilimsel faaliyetleri de etkilemi~tir. Onsekizinci yüzrldaki t~p ve kimya konusuna ilgi duyan ki~iler, Paracelsus'un temellerini att~~~~ iatrokimya cereyan' taraftarlar~~~~~~~ eserlerinden çesiriler yapm~~lar; onu tan~tan eserler kaleme alm~~lard~r. Dolay~s~yla, Osmanl~larda, on sekizinci yüzy~ldaki t~p ve kimya çal~~malar~n~~ de~erlendirebilmek için Paracelsus'u ve onun fikirlerine a~ina olmak gerekir. Burada tan~t~lan eser de onun yaz~la-r~ ndan seçmelerden meydana gelmi~tir.
Eserin giri~~ k~sm~nda Paracelsus'un hayat~~ ve eserlerin konusunda genel bir bilgi verilmek-tedir (s. xxxviii-hoc).
Bu eser 7 k~s~mdan meydana gelmi~tir. Birinci k~s~ m, ~nsan ve Yarat~lm~~~ Dünya ba~l~~~ n' ta~~r. Burada yaraulm~~~ Dünya ve insan vücudu aras~ ndaki milnasabet ele al~ nmaktachr. Bir öl-çüde ontoloji diye adland~ rabilece~imiz bu aç~klamalar~n temelinde makrokosmos ve mikro-kosmos görü~ü bulunmaktad~ r. Bunu bölümün alt ba~l~ klar~ndan da anlamak mümkün olmak-tad~ r. Bu bölümdeki örne~in Dünya'n~n Yarad~hs~, Erke~in Yarad~h~~, Erkek ve Vücud~~, Kad~n~n
Yarad~l~s~, Hayat A~ac~~ Olarak Kad~n, Tohum ve Meyva. Kad~n ve Erkek, Kosmosta ~nsan ve
~nsan~ n Sayg~ nl~~~~gibi alt ba~l~klar da bunu aç~kça göstermektedir.
~ kinci bölüm ~nsan ve Vüc~~du ba~l~~~ n' ta~~ maktad~ r. Burada insan daha çok t~ bbi yönden ele al~~~ maktad~r (s. 47-98). T~ p Paracelsus taraf~ ndan da daha erken tarihlerde oldu~u gibi bir sanat olarak kabul edildi~i için, bu bölümde t~p sanat~~ ~eklinde bir alt ba~l~~a rastlamaktarz. T~bba ba~l~~ olarak da, bu bölümde, hastal~ k ve sa~l~ k kavramlar~~ tarn~~lmakta, hekim, hastal~ k ve hasta ve iatrokimya okulunun tedavi prensiplerine uygun ilaçlar ve beslenme rejimi hakk~nda bilgi verilmektedir.
Eserin üçüncü k~sm~~ ~nsan ve Eserleri ad~ m ta~~r. (s. 99-156). Bu k~s~ mda, tedavi ve sa~l~~~ n korunabilmesi konusu ele al~ nm~~t~ r. Tedavinin bir parças~~ olarak, simya, büyü ve sihirden söz edilir. Dualar~ n da tedavideki önemi vurgulan~ r. Bunlara ilave olarak, Paracelsus, Evren,
Tannsal Ak~l ve insan konular~ n~~ ele al~r. Dördüncü k~s~ m, ~nsan ve Etik ad~ n~~ ta~~r. Burada
ya-zar baz~~ felsefi de~erleri tart~~~ r. A~k, en iyi, inanç, do~ru ve hata, gibi de~erler tart~~~l~r. Buna ilave olarak, ceza ve ödüllendirme ile, bunlarla günahlar~ m~z aras~ ndaki ili~ki sorgulamr.
Eseri~~~ be~inci k~sm~~ ~nsan ve Ruh ad~n~~ ta~~maktad~ r. Burada insan ve do~a üstü güçler aras~ndaki ili~ki ele al~ n~r. Bunlardan birisi kötü güçler, di~eri ise iyi güçlerdir. ~üphesiz ki inanç bu konuda büyük etkendir.
Alt~ nc~~ k~s~ m ~nsan ve Kader ba~l~~~ n' ta~~r. Bu k~s~mda ise Tanr~'n~ n insan~ n gelece~indeki rolü ele at~ lmakta ve insan ve son karar ve de ölüm konular~~ taru~~lmaktad~r.
662 K~TAP TANITMA
Son k~s~ m, ba~l~~~~ Tanr~, ilahi I~~k 'ur; insan~ n birçok ~eyi bilebilece~i ve ilaçlar~~ kullanarak nas~l tedavi yapabilece~i anlat~l~ r. Yazara göre, 'Tanr~~ her ~eyin Ustündedir, o nihai karar~~ verdik-ten sonra yap~lacak bir ~ey yoktur.'
Eserin arkas~ na metnin daha iyi anla~~labilmesi için bir de lugat ilave edilmi~tir. (245-266). Ayr~ca, güzel bir bibliyografya verilerek konuya ilgi duyanlar~n bu konuda ne gibi kaynaklara ba~~ vurabilece~i konusunda da bilgi verilmi~tir.
Sonuç olarak, eserin iatrokiya, t~p, kozmoloji ile ilgilenenler ve din-bilim ve felsefe ili~kileri konular~na ilgi duyanlar için iyi bir temel kaynak te~kil edece~ini söyleyebiliriz.
