Hroylerlerde dil ve özofagus-proventrikulus arası bölge üzerinde
histolojik ve histokimyasal çalışmalar
Şadiye KUM
Adnan \1enderes L;niversitesi. Veteriner Fakiilıesı. Hisıoloji-Embriyoloji Anabilim Dalı. Aydın
Özet: Sıınliian "alışmada. bmylerlcrın sindirim sisıeminİn dil ve özofagııstan proventrikıılıısa kadar olaıı kısıııllld aiı lıistol<Jjık ve 1ll'.a<Jkimyasal özelliklerin ortay~ı koııması ama"landı. Bıı ama,;la.
ı
Oadet. 42 giinliik ve ortalama canlı ~ı~ırlıj::ı2()()() g oldn Cobb5()() ıı'kı erkek eılik pilıç kıılıaıııldı. Broylcrlerın dillerinde Y şekliilde hiyalin kıkırdaj::ın hlılııııdııj::lI. dil hezlerinin po'aerıy,;r ve dnıeri>ör olarak yer aldı~ı. posterıyiır bel.lerin dilin dorsalıne ve ventrolaıeralıne. anıeriyör bulerin ıse IL'lllroldtn,ı!e d\'ıldıkl,ırı ıe'plt edıldı. Dil hezlerıııın IHiırdl ve dsidık mııkosııhsıans içerdıkleri belirlcildi. ;\yrıl'd. dnıeriyör hezinde proıeın. posıcrıyör bulnde glıkoıen panikiilieri demonstre edildi. Kıırsak ıııııkol.asında heıe rastlaıımd/keıı. öl.Ofagllsıa lamııı" pmprıYd'd" h~I'11 (LılI"nıııış ıııhııloal\eol"r hC/lcre rasıl~ıııdı. Ö/ofagııs bulerınde de niıırd!. asidik mııkosııhstan.s. eser mıkl,ırda gllkojCl1 p,lrIIU,llcrl \ c pJ'()\enırıklıllıs~1 yakın kısımlarındaki bulerde çok aı protein varlığı belirlendi. Dil hezleri arasında ve ,)I.Oı.lgIISt~1 Lilııın" pmprıy,,'da. korpııs glandıık'ler arasında lenfosiı infillrasyonları ıespit edildi.
/\nalıtar kelimeler: Broyler. di!. histnkimya. hisıolnji. kıır"ık. özofagııs
Histologk and histochemkal studies on tongue and the arca hetwcen esophagus and provcntrkulus of
the hroİlers
Summary: The "ım of IILIS sıııdy WdS to determıne ıhe hisıologıl' and histoch.:mical char~lcıerİsıil's or ıhe ıon"ııe ,ımı dlTd belıı.een esophdgııs-pmventrieıılııs of ıhe broilers. For ıhis pıırpose, LOmdle. Cobb 5()() hroilers "I42 ddYs old ~ıııd dmıınd 2()()() g weı"lıı were med. lı ıvas ohsnved ıhat ıhere was Y shaped hyaline eartilage in broilers ıongııe. Liııgııal glands IOl'dıed di posıerıorly and anıerıorly of ıh.: ıongııe. lı was shown that excretory dııets of posterim glands opened to dorsal and ıentrolaıer,ı! or ılıe ıoııgııe AIIlerior glands open.:d LO venıro!aıeral of the tongııe. Neııtral and asidic mııeosııbtanee were deıel'ted iıı Iıngııal gLinds. Tlıe presl'nce of proteiıı and glyeogen partieles were deıee!ed in anterior glands and in posterinI' lingııal glands. respeeıiıcly. Whilc ılıere were no gLıııds ın mlll'osa of erop, simplc branchedıııbııloalveoler glands were seen in lamına propria of esoplıagııs. :\eıııral. a"die mııcnsııbsıallCc. traec amoıınt glyeogen partieles wcre detectcd in esophagııs glands. The presenee of protein was ohserveLi al 101'.'
lew.:1 ın ıhe esophageal glands ne,ır to proventrieıılııs. Lymphoıd infiltraıion was deıermincel among liııgııal glaııds and ııı I~ııııına proprıa of esoph~lglJs, and between eorpııs glandıılae.
Key words Broilers. esophagııs. hislOchemistry, hisıology. ıongııe
Giriş
Kanatlılarda diL. çok katlı yassı epitelle çevrilmiş, enıoglossal kemik ile desteklenen liçgen bir organdır (7). Dilııı dorso-lateral hiilLimlinde anteriyör, arka hölgesinde ise posteriyiir dil be/,leri yer alıııaktadır (4,16,24). An-ıeriyör dil he/,leri hlicresel özellikleri ve boyanma ye-teneklerine göre lateral ve medial böli.imlcrine ay-rılmışlardır. Yledialdeki dil hezleri ilc posteriyör dil bel.leri, sitoplazmaları köpliklü. çekirdekleri hazalc itil-miş olan tipik mliköz hücrelerdir (4).
Kanatlı özofagusu, nonkeratinil.e çok katlı yass! epi-ıelle örtülLidiir (17. 19). Lamina propriya'da sialo ve slil-lamiisin içeren nüikiiz hel.lcr bulunur (17,21). Shihata ve <ırk. (21) öwLıgus hezlerini bileşik tubuler bel.ler olarak tanıııılamışl ardır.
Kertcnkelelerde yapılan çalışmalarda (9,10) ÖI.O-fagusun alt bölLimlinde lamina propriya üzuinde dağılmış şişe şekılli hezlerin varlığı bildirilmiştir.
Üzofagusun genişlemiş kısmı olarak bildırılen kur-sağın yapısının özofagusa benzediği. organ111 bliyük bii-lümünde mliköz bczkrin olmadığı. iil.Ofagus-kurs~lk geçiş biilgclerinde ise lamina propriya' da hClinin bulunduğu bildirilmektedir (7).
Cobb SOO ırkı etçi hibritkı', ycınden yararLmına oranları yüksek olduğu için kısa zamanda kesim ~ıi:'ıı-lığına ulaşan hayvanlardır (i I). Çalışmada. ııiI lilnılflll beslenen Cobb 500 ırkı broylerlerin. sindirim sısıeminin dil ve özofagustan proventrikulusa kadar olan kısmına ait. histolojik ve histokimyasal özelliklerin (H'taya kon-ması amaç landı.
Materyal ve Metot
Araştırmada. Aydın/Erbcyli lııe,ir ;\raşıırm~ı
bb-titlisli'nden sağlanan, mısır-soya küspesi ağırlıklı yem ıle ({d libitlllll beslenmiş, 42 glinllik ve ortalama canlı ağır-lığı 2000 g olan iOadet Co bb SOO ırkı erkek eılik pıliç
1(,6 Şadiye Kum
kullanıldı. Hayvanların dil (D), özofagusun ilk kısmı (ömfagus I-OL). Ol-kursak geçidi (Ol-K), kursak (K). kur~akOII geçidi (K-Om, özofagusun kursaktan sonraki kısmı ıözofagus ıı-Oıı), ve OII-proventrikulus geçiş böl-gelerinden (OII-P) doku örnekleri (Şekiii) alındı. Doku örnekleri. Maksimow solusyonunda tespit edilerek, ge-rekli doku takibinden sonra. parafine gömüldüler. Parafin hloklardan 6 miknın kalınlığında alınan kesitlere, genel histolojik incelemeler için Crossman tarafından modifiye edilen. Mallory'nin üçlü boyama tekniği (2); keratin ve pn:keratin demonstrasyonu için Ayoub-Shklar boyama metodu (14): nötral mükosubstansın demonstrasyon u için periyodik asi d Schiff (PAS) reaksiyonu (\5); asidik mü-kosubsıans için alcian blue (AB) pH 2.5 boyama metodu (14): ~ülfaılı asidik mükosubstans için AB pH 0.5 bo-yama metodu (14): nötral ve asidik mükosubstansın bir-likıe denıonstrasyonu için PAS/AB pH 2.5 metodu (14); sülfaılı \'e karboksilli asidik mukosubstansın birlikte de-nıonstrasyonu için aldehit fuksin (AF)/AB pH 2.5 metodu (22): glikojen için Best carmine metodu, glikojenin en-ıinıle kontrolü için diastaz (PB S pH 6.ü'da 111000 malt dıasta/,ı-(t amilaz'J- )/Best carmine reaksiyonu (i) ve pro-teın varlığının tespiti için performik asit! AB pH 0.2 me-todu (1) uygulandı.
Bulgular
Yapılan makroskohik incelemede üçgenimsi şekle '<ıhip "Ian dilin arka kısmının dorsalinde, larinkse doğru
Şe~11 i Cohb SO() ırkı hroylerde dil ve pro\entrıkulus arası holgeııııı ıııakr",~ohık görlıniiıııii. D: DiL. Ok: Papillalar. OL: OZııldgus i.Ol-K: Omfagus I-kursak geçidi. K: Kursak, K-OII: Kıırsdk-ölOfagus II geçidi. 011. Ômfagus ii.UII-P: Ôzofagus II-pro\enırikulu.s geçidi, P: Proventrikulııs.
Fıpıre i. The ınaeroseopie appearanee of between ıongue and pro\eııırıcıılııs of Cohb SOO bmilers. D: Toııgue, .UTOW: Papillae, OL' bophagııs
ı.
Ol-K. Juncıioıı of esophagııs I-crap, K: Crop, K-OII: .Iııııctıon ol crop-esophagııs II, 011: Esophagus II,011-1':Jııııeııoıı of esophagııs ii .pro\'enırieulııs, 1':Provenırieıılııs,
:r
(x-aıııi!ase: Typc VIII A, a.277 I, Sıgma,eğimli, dilin tüm enini kaplayarak V şeklinde yerleşmiş ve biraz daha geride. her iki yanda yer alan makroskohik papillalar gözlendi (Şekil I, ok) Makroskohik papilJala-rın sonlandığı kısım dilin tabanı olarak belirlendi.
Yapılan genel histolojik incelemede. dilin üst yü-zeyini oldukça kalın ve çok sayıda mikroskobik papilla içeren, alt yüzeyini ise daha az kalınlıkta. çok katlı yassı keratinize epitelin önlüğü gözlendi. Dilin ıabanından iti-baren transversal olarak alınan seri kesitler \'l:
lon-gitudinal yönlü kesitler incelendiğinde. dilııı lateral kı sımlarında ba~layan entoglossal kıkınıağın (Şekil 2, C) .uçlarının Y şeklinde bir süre sonra birle,?tiği ve dilin en u~' kısmına kadar devam ettiği görüldii. Kıkmlak uçlar ara-sında hasibranchial kemiğin dorsalinde ve lateral kı-sımlarında yer alan iskelet kasının. kıkırdak uçlar hir-leştikten sonra entoglossal kıkırdağın ventralinde yer aldığı (Şekil 3A. M) ve incelerek dilin uç kısmına kadar devam ettiği gözlendi, Dilin bazal kısınında enıogJoss~ı1 kıkırdağın uçiarı arasında dorsalde (Şekil 2. X) ve dilin yan kısımlarında bağ dokuda yerleşen müköz karakterli bezler görüldü. Bezlerin hem dorsale hem de yenı rolaterale açıldıkları tespit edildi. Bezlerin bir süre sonra azaldığı. bu arada dorsolateralde daha az müköı içerik bulunduran, seröz granülkrc sahip beıkI'in başladığı (Şekil 2, *) gözlendi. Papillaların bittiği yerde dorsalde yer alan müköz bezlerin de sonlandığı. lateraldeki müköı hezierin ise kıkırdağın henıen yakınında yer yer devam et-tiği dikkati çekti, Dilin tahanından papillaların bittiği yere kadar olan kısım dilin posteriyörü. geriye kalan kısını ıse anteriyörü olarak belirlendi, Dilin anıeriyöründe dor-solateral olarak yerleşmj~ olan he/lerin (Şekil 2.)
sal-Şekil 2. Dilın hazal kı.smının tr"ıı"'Cr.,,ıı ~e"tl gorııııııııııı.
C",.
kırdak. X: Posıeriyör bez, ;': Aıııerıyiir hezln. P Papıll;ı lC;lıı boyama, x 40.Figure 2. The .1ppcaraııee of ıran",er"al "C(ltOll III hasıs o!ıiıc toııgue,
c:
Cartilage, X' Posterior gLıııd. ,L\,ıııerıor gldııds. P: Papillae. Triple staiıı. x 40.gılarını ventrolaıerale verdikleri (Şekil 3A, J), dilin uç
klSnıına doğru azalarak sonlandıkları (Şekil 3B) dikkati
çekti.
Posteriyiir ve anteriyörde yer alan he/lcrin bileşik
tuhuler he/Jel' olduğu tespit edildi. Anteriyiir dil beıleri
arasında genelde kıkırdağa yakın kısımlarda olmak üzere.
haıen de epitel altında (Şekil 4, X) diğerlerine giire daha
fdlla müköz salgı maddesi ile dolu olan korpus
glan-dulc'lere rast1<ll1dı. Bezler arasında knfosit
infiltrasyon-ları (Şekil 4. oklar) dikkati çekti.
Çok katlı yassı nonkeratinize iirtü epiteli ilc kaplı
olan iizoLıgusta lanıina propriya' da hulunan ve lümene
açılan. mlikiiı karakterli basit dallanmış tubuloalveolar
hokı i':idil ~. G) gii/lendi. Lanıina propriya'da bağ do.
~d.11 , ..\ Dılın Ir,l11svcrsal kcsltıııde anıerıyiir bcılerın
gli-rıırıuıııu. Ep Lanlina epiteliyalıs.
c:
Kıkırdak. M: Kas. D:Akı-lıeı kanal. Üçlü boyam,\. x 30. B: Dilin uç kısmınııı transvcrsal
kçsll "lirıintlısii. Üçlü boyama. x 40.
f-ıgure 3. A: The appearanee of anıcrior glands of transvcrsal
IlllgU,ı1 section. Ep: Epitclıum.
c:
Cırtilage. M: Musele. D:Exc-reıory due!. Trip1c slaiıı. X 3(). B Thc appcarance of transversal
,<','11<11\"ı' IhL' III' of ıonguc. Triple slain. x 4().
"l'~ii -1. Dılııı lollglıudllı,ı1 ~esll giirünıusü. Ep: Lunina
epitelı-)'"Iıs. X Mükiiı salgı maddesi ilc dolu hezler . oklar: Lenfmit
Illfllırasyonları ()çlü hoyama. x 50.
Fıgure 4. 'Ilıe appearance of longiıııdinal section of the tongue.
Ep Epiıhelium. X: The glands wiıh filled mueous seeretory
ma-teri al. arrow.s Lymphoeyıie ınfiltratıons. Triple slain. x 50.
kuda. heıierin kenarı veya hezler arasında lenfosiı
in-filtrasyonlarına rastlandı. Hatta korpus glandulc'lerin akı
lıcı kanala açıldı kları kısımda, iki korrus gl,ındulc ,ıra
sında lenfasit agregasyonları (Şekil Cı, X) gii/lcndi
Lenfosit agregasyonunun üzerİnde yer alan epıtelin
fark-lılık gösterdiği hölgeler dikkati c,:ekti. Bu hiilgelcrde
eri-telin eozinofilik sitoplazmaya sahip olduğu, ya hi\-' müköz
salgı içermedigi ya da çok;az müköı salgı i\--crdiğı (Şekil
6.e) giizlendi.
Ö/ofagus mukozasında lamina muskularis' in
01-dukc,:a kalın olduğu dikkati çekti (Şekil ), '-m)
Sub-mukozada heze rastlanmadı. Tunika ıııııskularis'in. }(,:ıe
sirkuler dı~ta longitudina! yönlü kas katmanlarıllLbn
1)lıı~-tuğu. kas katmanlarının arasında hol miktdrcLI h;ığ d"kıı
Şekil 5. Owf,ıgu.sun histolOJik gelrJınullııl. CJ 13L'1Il'1.Lın L;UIlIIl"
ıııuskularis. Üçlü büyaına. x 6().
Figure 5. The histologic appearancL' 0.1' csoph;lgILs. CJ GlClııds.
Lııı: Muscularis ınucosae. Triple slaiı!. X(,(l.
Şekil 6. OZOf<ıglısta hulerin giiniııüınil. X K"rpu' gLındulc'lcr
arasında Ienfosit agregasyünu. e: Eo/.inofılik Sil"pI;lIııı;ıil epitel
hücreleri. Üçlü hoyama. x 200.
Figure 6. The "ppearance of esophagal gl,\llds. X The
Iyınpho-cyte agregation bctwecn corpııs ghl11dulae. (' Thc L'pııhclıııın
has eosinophilie eytoplasın. Triplc st,un. X 21)11
168 Şadiye Kum
,
/,,~
hulunduğu güzlendi. Tunika adventisya. hol miktarda yağ
hücresi. sinir ıelleri demetleri ve kan damarları
içeriyor-du.
Özofagusun genhlemesi ~eklinde olan kursakta.
la-min;) epitclyalis' i olu~ıuran çok kaılı yassı ÖrlÜ epitelinin
keraıin i<;erınediği tespit edildi. Öl.Ofagus {-kursak ve
kurs~\k-ö/.()fagus II geçi~ hölgelerinde müköz bezlere
rast-lanırken. iizofagusran farklı olarak kursağın lamina
prop-riya'sında hczkrin hulunmadığı gözlendi. Lamina
mus-kularis' in ölOfagusa giire ınce olduğu (Şekil 7, Lm)
dıkkatı <;ekti.
Ö/lJfagus ['de haşlangı<;ta lumene doğru
mak-roskohik kıvrımlar yokken. kursağa yaklaştıkç:a
kıv-I'Imların ~ekillendiğj ve özellikle kursaktan sonraki
özo-Lı~u' h;mında hu kıvrımların <;ok hclirginleşfiği dikbti
Şı'~11 7. Kıır,<ık ~esilıııııı hl,toloJik gönilllll'U Ep: Lımllld
cpıtelıyalı,. Lm: Lamiııa ııııı,kulan,. Tm: TUllIea Ilııı,kularis.
Lı;lıi boyama. x60.
Figıııe 7.Hi,ıologic appcarancc of erop sectıon. Ep: Epithelium.
Lın 'v1ııseulari, mllCClS;le. Tm: Tıııııea mııscularis. Tnple slain.
x hll
~dıl X... \ Dilde <ınıenyör beılerde PAS (+) salgı materyalıııııı
g()J'Illlıılnıi. PAS x 160. B: Dilde anteriyör bczlerde AB (+) salgı
11l"tery;ı1inin görünüııııı. AB pH 2.5. x 120.
fıgııre R. A Thc appCdrance of PAS (+) secretory lTIaıerial of
dnıerior lingıı,,1 glaııds. PAS. x J(ıO. B: The appearance of AB
(+! 'ccrcıory ınaleri~ı! of ;lI1tel'llır Iıngual ghll1d,. AB pH 2.5. x J 20.
çekti. Özofagus-proventrikulus geçidinde agregaı ıarzda
lenfoid foliki.iIler gözlendi.
Histokimyasal incelemelerde. dilde anteriyör ve pos.
teriyür hezlerin kuvvetli PAS (+) (Şekil 8. A) ve AB pH
2.5 (+) (Şekil 8, B) reaksiyon verdikleri. PAS/AB pH 2.5
boyama metodu ile posteriyür bezler ile anterıyürde fazla
salgı maddesi İçeren bezlerin PAS (+) ağırlıklı
bo-yandıkları, diğer anteriyür hezlerin ise P:\S/:\B (+)
re-aksiyon verdikleri gözlendi. AF/AB pH 2) boyal11<1 ıııe
todu uygulanan kesitlerde hem posıerıyiJr hem de
anteriyür dil bezlerinde AB (+) materyalin haskın olduğu
görüldü. AB pH O.S hoyama metodu uygulandığıııda da
AB (+) materyalin az olduğu gözlendi (~ekil 9) Glikoıeıı
paniküııerİ posteriyör hezierde (Şeki i 10. okl,ıı') ve
l11üköz salgısı fa/la olan anteriyhr hezlerde denıoıısıre
Şekıl 9. Dılde anıeriy(ır bolerde AB (+; "11':1 nLııcry~ı1lllln
görlinlimiL AB pH 0,5. x 140.
Figııre 9. The appearance or AB (+) ,ecreıorv nıdıcn,ı! or <ııılcrıor
lingııal glands. AB pH 1),5. x 140. •
Şekil JO. Dilde postcrıyOl' bezlerde gllku,Jen p,lllI~lIılc'lllllll
görliniimii. Okl~lI" Glikojen partıkiillcri. Besi cmııınc hııvaııw
metodıı. x450.
Figure LO. ılıe ap pc aran cc or glycogcıı p,ırlicııic, or po,ıcnor
lingııal glands. Arrows: Glycııgen partlculc., B,.sı', c;ırıııııı
edildi. Diastaz-Best carnıine boyama metodu uy-gulandığında da bu partiklilIerin sindirildiği tespit edildi. Perl'ormik asit-AB pH 0.2 uygulandığında, genelde mliköz salgı maddesİ az olan anteriyör hezlerde, hüc-relerin apikalinde hafif pozitif reaksiyon gözlenirken ()ekil
ı
I). posteriyör hezlerde reaksiyon görülmedi.Öıafogus i ve II' de yer alan bezlerin kuvvetli PAS
(+) n: AB pH 2.5 (+) reaksiyon verdikleri gözlendi. PASı AB pH 2.5 hoyama metodu uygulandığında ise yer yer AB (+) veya PAS (+) materyal ağırlıklı olan bezleri n ya-nında. PAS/AB (+) ağırlıklı hoyanan materyale sahip hC/bin de varlığı (Şekil 12A. ;) dikkati çekti. AH pH 0.5 boyama nıetodu uygulandığında AB (+) materyalin az olduğu gözlendi. AF/AB pH 2.5 boyama metodu uy-gulanan kesitlerde. AB (+) materyalin baskın olduğu gö-rüldü (Şekil 1213.*). AF (+) hücrelere nadir olarak rast-bndı (Şekil i2B, oklar). Özofagus bezlerinde dil be/krine göre daha az miklarda olmak üzere glikojen bu-lunduğu ve perl'ormik asit-AB pH 0.2 uygulandığında, OIL kısmında bulunan bezlerde eser miktarda pozitif gra-nüller tespit edildi.
Tartışma ve Sonuç
YJpılan genel histolojik incelemede. dilin çok katlı yassı keratinize epitel ile örtüldüğü, yapısında bulunan entoglossal hiyalin kıkıı'dağın Y şeklinde olduğu. ba-sibranchial kemiğin dorsalinde ve lateral kısımlarında yer alan iskelet kasının. kıkırdak uçlar birleşıikten sonra en-toglossal kıkırdağın ventralinde yer aldığı ve incelerek dilin uç kısmına kadar devam ettiği gözlendi. Hodges (7) kanatlı dilinde enıoglossal kemikten bahsetmektedir. Su-mılan çalışmada. kullanılan materyal altı haftalık ol-duğundan, enıoglossal kıkırdağın helirlenmiş olması yaşa hağliolahilir.
Sekıl II. Dılde aıııerıvör bCl.lerde epııel hücreleııııııı apıkalıııde ;1111ogcıı;;ran(i1icr P.~/AB pH 02. x LX60.
Fıgure II. The IYlllü;;eıı gral1llles aı apıca! epilhclilIm of aıılerİor liııgual glaııds. PA/AB pH 0.2. x i X60.
Farelerde yapılan hir (,alışmada (LX) dıliıı orta hö-lümünde hem seröz, hem mükiiz hezlerin y,ınında. karışık bezlerin varlığı da bildirilmektedir. (;üney Afrik.ı ma) munlarında ise dilde hem seröz, hem de nııikiiı he/krin olduğu belirtilmektedir (21). Martı (24) ve lavukla (4)
an-teriyör ve posteriyiir müköz bezlerin varlığından hah-sedilmektedir. Nalavade ve Vanıte (16) ise serçe. ra-pağan, güvercin ve şahinde dil bezlerini seriimüköz tipte tanımlamıştır. Sunulan çalışmada. dilin tahanında pa-piııaların hittiği yere kadar olan kısım posteriyiir. gerı kalan kısım ise anıeriyör olarak belirlendi. Posıcriyilr hcz-Icrin mükiil. karakterli hücrelerden oluştuğu. anıeriyilr bezlerİn ise daha az müküz salgı nıateryaline sahip ()i-dukları, bunun yanında seröz granüııer içerdikleri giiz-lendi. Anteriyör hezIcrin arasında da nadir obrak müküı salgı içeriği fazla olan korpus glandulc 'Iere ra~tıandL
Serçe, papağan. güvercin ve şahınde anıerıyi)r dı! bezlerinin nöıral mukosubstans. sialomüsin vcsüıronıl1sİn içeren tek bir hücre tipinden olu~tuğu bildirilmektedir (16). Yapılan çalışmada anteriyilI' bezlerin niitr ve asidık mukosubstans içerdikleri. asidik mukosuhsıansın ço-ğunlukla karboksilli asidik nıukosuhstans olduğu. nadir olarak görülen müköz salgı nıateryali ilc dolu olan glan-dulelel'İn PAS (+) materyali daha fazla bulundurdukları tespit edildi. Ayrıca, anteriyiir hezleri oluşıuran hüc-relerde protein içerikli granüııer tespit edildi.
Posteriyör dil bezlerinin tavuklarda. sialo ve sül-fomusinleri içeren iki hüere tipinden meydana geldigL bayku~larda ise niiıra1. sialıı ve sülfıımusinleri 1,'LTı'nıd:
Şekil 12. A: Özofagııs beıkıınde niı!r\lO dsıdı~ Illııkosubsldlhlll görliııiimli. *: PAS/AB (+) salgı Illdıeıyalı. PAS/AB pH 2.5. \ 100. B: Öwfagııs he/lerinde asidik ıııııkosuhsl,ınsın görıinliIllil *: AB/Af (+) salgı materyali. oklar: AF (+) hiıen:ln AF/AB pH 2.5. x 100.
Figure 12. A: The appearance of ııeulral and dcıdıc ınliCO suhslaııce of oesophagal glands. ," PAS/AB (+) scneıor\' n1d-leriat. PAS/AB pH 2.5. x LOO. B: The appearance "I' 'lCıdıc illll-cosııbslanee of oesophagal glands. ": Af/AB (+) .scncıory
I/Il Şadıye Kum
hlicre tipinden ()lu~tuğu belirtilmcktedir (16).Martıda an-teriyiır \T posıeriyör dil balel'inde nötral musinler.
sül-fatlı ve sülfatsız asid musinicr bulunurken, sialomusinler bulunmadığı bildirilmektedir (24). Sunulan çalışmada ise posteriyiir bezlerin nöıral ımıkosubstansı asidik mu-kosuhSl,lııslan daha faıla içerdiği, sülfatlı asidik mu-kosubstansııı çok az miktarda olduğu belirlendi. Ayrıca. l'osıcriyör holerdc glikojen partikülleri dcmonstre edi-lerek diastaz reaksiyonu ile kontrol edildi. Farklı 'Jlarak Ciargiul() ve ark. (4) ile Nalavade ve varute (16) kanatlı dil hezlerinde glikojen hulunmadığını bildirmektedirler. Elde edilen hulgulara dayanılarak anteriyör ve posteriyör he/lerin salgısıııın yenıin ıslatılması ve kayganlaştırılma-sının yanında. kısıııen sindirilmesine hizmet eıtiği dü-~iinlilehilir
Kanatlı ölOfagusu ü/.erinde yapılan çalışmalarda
( 17.19). ölOfagusun nonkeratinize çok katlı yassı
epi-ıelle örtülii. yutağa yakın Ü.st bölümlerinde kıvrımlar yok-ken. orta ve alt hölümlerinin oldukça kıvrımlı hir yapıya sahip olduğu (9) gösterilmiştir Sunulan çalışmada da benzer hulgular elde edilmi1tir
Tavuk (ı 7.21) ve kertenkele (I O) özofagusu üze-rinde yapılan çalışmalarda, lamina propriya'da müköz ka-rekıerli holerin varlığından hahsedilmektedir. Kö .. peklerde (5) ve insanlarda OL)ö7.0fagusta bezlerin subımı-kazada hulunduğu bildirilmiştir Yapılan çalışmada da ,lraştınCllarla (17.21) uyunılu olarak. mükö/. karekterli bCller lamina propriya'da tespit edilmiştir. Bezlerin hasit d,ıllannıı~ tuhuloalveo!ar tipte olduğu gözlenmiştir. Salgı maddesi olarak niıtr ve asidik nıukosuhstans içerdikleri. slilfallı asidik mukosuhstansı az miktarda bulundurduk-ları tespit edilıııiştir Shihata ve ark. (21) farklı olarak he/lerin bileşik tubuler tipte olduğunu ileri sürmüşlerdir. Araştıncılar (2 ı)hezlerin nötral, ıayıf ve güçlü asit mu-kopolısakkaridleri içenliklerini fakat glikojen hulundur-madıklannı bildirmişlerdir Sunulan çalışmada ise, hez-lerde eser miktarda glikojen ve proventrikulusa yakın kı-sımbrda yıne eser miktarda protein içeriği tespit edil-miştir
Sapin ve Pliavin (20). insan öıofagusunda lamina prol'riya'da. yeni doğanlarda en yüksek sayıda olup, sa-yılan yaşb bırlikte azalma gösteren lenfoid hücrelerin varlığını giisternıişlerdir. Elçi tavuklarda yapılan hu ça-11)mada da lamina propriya'da. veya korpı:) glandule'ler arasında lenfosit infiltrasyonlarına rastlandı. Haıta korpus glandulc'lerin akıtlCl kanala açıldıkları kısımda, iki kor-plıS gbndulc arasında. lenfasiı agregasyonlarının üze-rınde yer alan epitelin farklılık gösterdiği hölgelcr dikkati ~'ekti Çok katlı epitellc korunmu~ olan özofagus
mu-kozasında. hu kısımların lumcn ilc doku ,ırasınc\a sa-vunma amaçlı kullanıldığı düşünülebilir. Savunma mc. kanizmasında rol alan hücrelere yönclik yapılacak olan. immunositokimyasal ve elektron mikroskobik e,:,ılI1malar. la konuya açıklık getirilehilir.
Midcnin asid vc pepsin içeriğinin iiwfagus ımı kozasında hasarlara yol açtığı bildirilmekıedir (6.1:ı) Ki-noshita vc ark. (ı 2) asiı ve pepsinin (imf,ıgus 11ııIkOl.,ısln,ı zararlı etkisinin Wkrük be/leri ve (i7.0Lıglıs bezleri t,ı-rafından engcllendiğini ileri sürmcktedirler Çok kat!ı yassı epitelle örtülü olan özofagusla. lamina propriya' da çok sayıda nıüköı içcrikli hczlerİn varlığı vc yüzeye açıl dıklarının tespiti. tavuklarda da ö/ofagus mukmasındaki hezlerin, yemin ıslatıJıp kaygan)a~tırılınasının yanınclcı. ımıkoıayı koruma amaçlı salgı yaptığını dii~ündiirnıckıe-dir.
Sonuç olarak. sUIllılan çalışma ilc Cobh SOO ırkı hroylerlerin sindirim sistemlerinin, dil ve (w)fagustan proventrikulusa kadar olan kısmının. histolojik ve hıs tokimyasal özcllikleri belirlendi. Tavuklarda dil ve özo-fagusta lokal sanınma nıekanizması konusund;ı inı-1l1unositokimyasa! ve elektron mikroskohik c,;alI1111,ı1,lıın yoğunlaştırılınası gercktiği kanısına varıldı.
Kaynaklar
i. Best F (191l6): UIı,..r kilmıiıı/iırlıuııg de." glrkng"ııs uııd d,..,.
kmıl'.Z \Viss \1ikr. 23. 319-322.
2. Crossman O (I 937): A 1Il1)l1i/ıulıiml n/ Mu//nn '.1
cnıı-,wcıi\'1' flSSl<1'si(i/ii ""iıh il di.lcl<sSI<JlI (,/I/ıl'I'rlııeııı/es iii. m/I.l'd Anal Rec. 69. 31-38.
3. Culling CFA. Allison nT, Ban \\'1' (
ı
'.JR5 ) CI'/lııhıı e,l!. fılı/nJ.?."Ta1111iqıw 4'iı Eel. BlIııel'\\'orıiı Co IJe\. L<ındon. 4. Gargiulo AM, Lonik S, Ceccarelli P, Pedini V 1,19Y i)Hisllı/oKiuı/ (lııd hlsıoc!7I:'IIliuı/ sll<dl,..s mı ıhl' ,hiekl'lI 1111-J.?Uii/g/mıds. RI' Poulı Sci. 32. 693-702.
5. Henk WG, Hoskins .lD, Ahdelhaki YZ (IYSö)
CnJJl-pilmıi\'1' morııhn/ııg." o(esııphilg,..iI/ IIWCOSIıııııd sulııııııcn.lu iıı dngs/i'oııı iIn 337 dil\'.l o/lig"'. Am .i Veı Rcs. 47. 2ô5R
2665.
(ı. Hırschowitz BI (1999) Pepsiıı iiill/ ıhl' ,'lnl'fı(i~!{S. Y,dc .i Biol \1ed. 72.133-143.
7. Hodges RD 1.1974): Tfıl' His ın/ilgI' n/ıhl' ("Ol) ,'\c"dcnııc Press. London.
R. lIopwood D, Coghill G, Sanders DS (ı0S(ı) I-Iıımun 1""1'-hilKea/ sulımu<.rJsa/ g/({Iıds. Theıı- dernıu)J1 ןiı11</11. 1'11,."'111'
ilııd sI"Crl"1orr proıeiıı cmlleııı. H istociıeıııısıry. XO. iIlı -
ı
12. 9. Imai M, Shihata '1', IZLImiT i.ı002): i {111"lngiuJi uııd Iııs-wcfıemicill iııı'eslig(lıioııs nil .!c/ıı({lı<'."- Iıaıul ('\"ı)fıu.~!(\ Okajııııas Folıa Anal. 69. 25-34.i O. Imai \'1, Shihata T, Moriguchi K, Hayama H 1.1 '-i9
ı
i C/wıds disırihıııed iii/mntllu ı"'nı"'ıu 1II11,-"\UI' "/ ıhe 1""1'-Iwgııs iıı ıhl' geckn ilııd .Ii1I'({1lese /ıwu/ Ok,ıııııld-s Folı"laAnal. 68. 2R9-293.
ı
1. Kalpalp Y (19R5): Till'tlk Yerişıırici//ifi. T.C Tıııııı (hııı"n ve Köy l~lcri Bakanlığı Te~kil,Il"l\lcll['[)ı" \c Dcsıeklcıne Genel .\1iidlirlıiğıi. Yayın No I. Ankar,ı.12. Kinoshita M. Kumc E. Igarashi S, Sailo
:'Ii,
Norita H( 19')9) Nole "fso/iv(IIT ııwcin in ılıe ıımıeclioıı olmı eS"fi-IlI/gelıl mııc"su/mm ııcid ond j.wpsin-ıııduud "!jur\". Anı.J
Physioi. 277. 7')6-S00.
i]. Lanos AI. mas .lM, Ortego .l, Soria .l, Sainz R (1997)
,Idojilil/I"II of ı'soıılıogeııl lIlııcosoe lo ocid ııııd jlt'jJsilı-ındııl.t'il dOll1llge: mil' ofniıric oxide ıınd epidermııl gmwıh /ııcı"r Diges Dis Sci.42. 1003-1012.
14. Luııa LG (196S): M(//ıuııl of llislolo;;ic Swinillfi Meıhods
o/ Armed Forces liısıilwe of Pillholog)'. :Jnl Ed. Mc
Graw-11111 BODk Conıpany. New \'ork.
ı
5. 'leManus .lFA (ı(46): J-/ısı"logiclıl demOIlSll'({liolı ofii 1/.1cınıı/ıer periodic ııcid. NallJre. 158. 200.
16. l\alavade MN, Yarutc AT (1977): IIisıoclıemical sludies
"n ıhe muCln.1 o/tlıe ,'erlelll'({le I{j{ıgıws. Xi. IIlslOchemiclıl ıınıt/nıs o/nwco.ıuhsl(//ıces iıı ıhe liııgulıl fil(//ıds 1111£1Wsk . IJtlds o/s()me I)irds. Acta Histochenı, 60,
ıS-:J i.
17 Pastor LM, Ballesta .l, :Vladrid .ll", Percz-Tomas R,
Hernandcz F (198S): A hisı"c/ıemical sıudy of ılıe muciııs
iii ıhe digesl/ve Imcl of ılıe chicken. Acta Histoehenı. 83.
<)1-<)7
ıs.
Poddar S, .Iaeoh S (1980): Hisl"clıo17i.l(n' olmucosuh-si,iiice.ı' ın ılıe luıguııl gliınds "f ılıe mongoow. Aeta Anat. 107.4:JO-4:JS.
19. Poorkhalkali N, Jaeohson i, Helander HI' (1999): Leclın
hisıochemisırr o/the e.wplıogus iıı seı'erıl! m(//n1lwli(//1
.ıpe-cin.Anal Eıııhryoi. 200. 541-54<).
20.
21.
)'
-.).
24.
Sapin MR, Plhıvin LA (i<)X6):Lmı/ıh"ıd ıımelııu'ı in ılıe
wıılI ol ılı e Imm(//ı oesoıı/wgus duung IJrJsınollı1 oıııogeııe
sis. Arkh Anat Ilıstol Eıııbrıoi. 90. 21-27
Shihata '1',Imai M, Moriguehi K. Takada Y. Hayanıa H
(19<) i): AdUlii "hlll'({claisıies of I/ii' glııııdı dıııl"{/Jıılnl iii
ılıe {01/1I1111 pmıırııı muuJ.ıoe of ıhe /011-/ el'tlıılwgııı Ob
jinıas Folia Anat. 68. 41-45.
Spiccr SS, Maycr DB(I Y(0): 1I111ocheıılıcııI
dll/ı'l't'JIIWI/-011 olııcid IIl11Cojlo/iso"c/wride.1 h." mNıns of ,'oııı/Jıııed 111-de/nde jiıchlllHt/cillıı Nue .1(111 iimg Teelın Bııll Ret:ls' Med Techn, 30. 53-60.
Woodroof CW (i ')86): The hısıol"g" uııd (t/I'/Jo/1\'dmle
Iıisloc/ıemisl!y of ıhe /iııgıııtl glunds iii l'elTn moııkns .1 Riol Bııccale. 14. 2S7 -291.
Zaeeonc G (1977)' MııcoJlo{ysacclıoride hillı"hul!lıın o/
ıhe avı(//ı ıonj;ut'. Hisl(JclıeJlll!.al li~({(ul'('s "Iıhe III/gl/ol g{(//IS in {artls ridibUlıdııS (IJ Acı;] ilistoehenı. (ın. lı 7-77
Geliş larihi.' 5.2.2002/ KollUl (({rilıi 4.3.2()()2 Yazışma adresi:
Dr. Şilih"e KlIm
Alinilll Mendf'l'es Ünıvf'I'Silesl. VelenJler J-ok/ılles; BıılI Kıımpüsü
lliswloıi-Emhrı\'(}{oli AllahilllJ/ naiı Işıklt. A"dııı
