Türkiye’de Üniversite Ö¤rencisi Olmak:
fiehir Halk›, Türk ve Uluslararas› Ö¤renciler
Ba¤lam›nda Karfl›laflt›rmal› Bir Alan Araflt›rmas›
Being an international university student in Turkey: comparative field study on city population and Turkish and international students
Hasan Bacanl›1, Yavuz Eriflen2, Nadir Çeliköz2, Mehmet Ali Dombayc›3, Engin Karada¤4, Metin Toprak5, Mehmet fiahin2, M. Akif Kireçci6
1Üsküdar Üniversitesi, ‹stanbul; 2Y›ld›z Teknik Üniversitesi, ‹stanbul; 3Gazi Üniversitesi, Ankara; 4Eskiflehir Osmangazi Üniversitesi, Eskiflehir; 5‹stanbul Üniversitesi, ‹stanbul; 6‹hsan Do¤ramac› Bilkent Üniversitesi, Ankara
Ü
Ü
niversiteler toplumsal geliflmeleri ve de¤iflmeleri te-tikleyen en önemli kurumlar›n bafl›nda gelmekte olup bulunduklar› flehre ekonomik, sosyal ve kültürelaç›dan katk›lar sa¤lamaktad›r. Bu nedenle birçok ülkede üniver-siteler, bulunduklar› bölgeye sosyo-ekonomik aç›dan canl›l›k kazand›rmalar› amac›yla görece geri kalm›fl/geliflmemifl
flehirle-Bu araflt›rmada, Türk ve uluslararas› üniversite ö¤rencilerinin e¤itim gördük-leri flehre, flehir halk›n›n ise bu ö¤rencilere karfl› tutumlar›n›n karfl›laflt›rmal› olarak incelenmesi amaçlanm›flt›r. Kesitsel desende tasarlanan araflt›rmada nicel araflt›rma yaklafl›m› desenlerinden tarama deseni kullan›lm›flt›r. Araflt›r-man›n örneklemini 1055 uluslararas› üniversite ö¤rencisi, 1306 Türk üniver-site ö¤rencisi ve bu ö¤rencilerin ö¤renim gördükleri flehirlerdeki 1003 vatan-dafl oluflturmufltur. Araflt›rmada veriler, araflt›rma kapsam›nda gelifltirilen üç tutum ölçe¤iyle elde edilmifl olup elde edilen verilerin çözümlenmesinde t-testi ve ANOVA analizi kullan›lm›flt›r. Bulgular, Türk ö¤rencilerin ö¤renim gördükleri flehre iliflkin tutumlar›n›n orta, uluslararas› ö¤rencilerin tutumla-r›n›n ise orta-üstü seviyede oldu¤unu; buna karfl›n flehir halk›n›n ise üniversi-te ö¤rencilerine karfl›n alt-orta seviyede bir tutum sergiledi¤ini gösüniversi-termifltir. Ayr›ca toplum taraf›ndan ö¤renci flehri (örne¤in Bursa, ‹zmir, Eskiflehir) ola-rak bilinen flehirlerde ö¤renim görmek ö¤rencilerin flehre karfl› tutumlar›n› pozitif etkilemektedir. Buna karfl›n özellikle ‹stanbul gibi geçim standard› yüksek, ulafl›m ve bar›nma sorunun oldu¤u flehirler ise ö¤rencilerin flehre kar-fl› tutumlar›n› negatif olarak etkilemektedir. Sonuç olarak üniversite e¤itimi-nin kalitesini art›rmak için sadece fiziksel yap›lara ve e¤itim içeri¤ie¤itimi-nin kalite-sine de¤il, üniversitenin bulundu¤u flehirlerdeki illerdeki halk›n ö¤rencilere karfl› tutumlar›n›n olumlu yönde gelifltirilmesine de önem verilmelidir.
Anahtar sözcükler:fiehir halk›, tutum, uluslararas› ö¤renci, uluslarara-s›laflma, üniversite.
In this study, we aimed to investigate comparatively the attitudes of Turkish and international university students towards the city they have their educa-tion and of the city populaeduca-tion towards these students. We designed the study in cross-sectional pattern and used survey research as quantitative research approach. The sample of the study included 1055 international university students, 1306 Turkish university students and 1003 individuals living in the cities that these students have their education. The data of the study were obtained through three attitudinal scale developed for the study, and these data were analyzed by t-test and ANOVA analysis. The findings indicated that the attitudes of Turkish students towards the city were at mid-level and of international students were at mid-high level while the attitudes of the cit-izens towards university students were at low-mid level. Also, having educa-tion in cities known to be student cities (i.e. Bursa, Izmir, Eskiflehir) by the people provides a positive contribution to the attitudes of students towards the city. On the other hand, the cities with high living standards and trans-portation and accommodation problems such as Istanbul provide a negative contribution to the attitudes of students towards the city. In conclusion, in order to improve the quality of university education, it is important not only to improve the physical structures and educational content but also to devel-op the attitudes of pedevel-ople living in related city towards students positively.
Keywords:City population, attitude, internationalization, international student, university.
Özet Abstract
‹letiflim / Correspondence:
Prof. Dr. Engin Karada¤ Eskiflehir Osmangazi Üniversitesi, Eskiflehir
e-posta: engin.karadag@hotmail.com
Yüksekö¤retim Dergisi 2016;6(2):49–61. © 2016 Deomed
Gelifl tarihi / Received: A¤ustos / August 16, 2016; Kabul tarihi / Accepted: Kas›m / November 30, 2016 Bu çevrimiçi makalenin at›f künyesi / Please cite this online article as: Bacanl›, H., Eriflen, Y., Çeliköz, N., Dombayc›, M. A., Karada¤, E., Toprak, M., fiahin, M., Kireçci, M. A. (2016). Türkiye’de üniversite ö¤rencisi olmak: fiehir halk›, Türk ve uluslararas› ö¤renciler ba¤lam›nda karfl›laflt›rmal› bir alan araflt›rmas›. Yüksekö¤retim Dergisi, 6(2), 49–61. doi:10.2399/yod.16.007
re kurulmufl olup yap›lan çal›flmalarda bu üniversitelerin flehir-lere sosyo-ekonomik aç›dan canl›l›k yaratt›¤› ve flehrin geliflimi-ne katk› sa¤lad›klar› saptanm›flt›r (Görkemli, 2011; Kafll› ve Se-rel, 2008). Bu geliflime paralel olarak özellikle o flehre, flehir ve ülke d›fl›ndan gelen ö¤rencilerin beraberinde getirdikleri kültü-rel ö¤elerle flehre; flehir halk› ise bu ö¤rencilere uyum sa¤lama-ya çal›fl›rlar. Bu durum bazen kültürel çat›flmalara neden olabil-mekte ve farkl› kültüre sahip bireyler aras›nda yabanc›laflma, birbirini yad›rgama, kabul görmeme gibi sorunlar oluflabilmek-tedir.
Bu araflt›rmada temel olarak üniversitelerin uluslararas›lafl-mas› ba¤lam›nda Türk ve uluslararas› ö¤rencilerin flehre, flehir halk›n›n ise bu ö¤rencilere karfl›n tutumlar› belirlemeye çal›fl›l-m›flt›r. Araflt›rmada öncelikle yüksekö¤retimde uluslararas›lafl-ma kavram› ele al›nm›fl, daha sonra ise üniversite ö¤rencisi ve flehir iliflkisi de¤erlendirilip, üniversitesi ö¤rencileri ve flehir halk› üzerine hareketle ö¤rencilerin flehri ve flehir halk›n›n ise ö¤rencileri nas›l de¤erlendirdikleri ortaya konulmaya çal›fl›l-m›flt›r.
Yüksekö¤retimde Uluslararas›laflma Kavram›
Son y›llarda pek çok ülkede uluslararas›laflma konusuna olan ilgi artmakta, yüksekö¤retimde uluslararas›laflma yaklafl›mlar› ve bu ba¤lamda gerçeklefltirilecek etkinlikler gündeme daha fazla gelmektedir. Buna ba¤l› olarak uluslararas›laflma sorunlar› tart›fl›lmakta ve bu konuda literatür oluflmaktad›r.Toplumsal ve ekonomik küreselleflme, e¤itimi etkiledi¤i gi-bi, e¤itim de küreselleflmeyi etkilemifltir. So¤uk savafl dönemi-nin sona ermesiyle birlikte Avrupa Toplulu¤u gibi bölgesellefl-me süreçleri dikkate al›nd›¤›nda yüksekö¤retim sosyal, politik ve ekonomik geliflimin oda¤› haline gelmifltir. Yüksekö¤retim hem içeriden, hem de d›flar›dan bu geliflmelerden etkilenmifl ve tarihsel olarak evrensel bilgi ve anlay›fl›n merkezi olarak görü-len rol tan›m›n› gözden geçirme gere¤i ortaya ç›km›flt›r. Ulus-lararas› e¤itim, çok kültürlü e¤itim, karfl›laflt›rmal› e¤itim, küre-sel e¤itim gibi kavramlar bu geliflmelere ba¤l› olarak ortaya ç›k-m›fl kavramlard›r (Altbach ve Knight, 2007; Foskett ve Marin-ge, 2010; Polat ve K›l›ç, 2013).
Son y›llarda uluslararas›laflma kavram›, yüksekö¤retim siste-mi içerisinde çok s›k olarak kullan›lmaktad›r. Her ne kadar çok fazla kullan›lsa da, literatürde üzerinde uzlafl›lm›fl net bir tan›-m›na rastlan›lmam›flt›r. Knight’a (2004) göre, uluslararas›laflma, genel olarak (i) ö¤renci-ö¤retim eleman› de¤iflimi, (ii) e¤itim programlar› ve ö¤retim yöntemlerinin uluslararas› bir boyuta sahip olmas›, (iii) uluslararas› kurulufllarla iflbirli¤i içinde olma gibi faktörlerle iliflkilendirilmektedir. Geçmiflten bugüne farkl› flekillerde alg›lanan uluslararas›laflma kavram›n› tan›mlamak zor bir ifl olsa da, bu kapsamda bir tak›m tart›flmalar› yapmak için gereklidir.
Paige ve Mestenhauser (1999) uluslararas›laflmay›
“…bütün-leyici, kültürleraras›, disiplinleraras›, k›yaslamal›, bilgi teknolojisi transferi, içeriksel ve bilgi inflas›n›n küresel boyutlar›n› içeren karma-fl›k, çok boyutlu bir ö¤renme süreci” olarak tan›mlamaktad›r.
Wächter (1999) ise uluslararas›laflmay› yüksekö¤retim kurumla-r›n›n ö¤retim, araflt›rma ve topluma hizmet fonksiyonlar›na ulus-lararas› boyutun sistematik olarak dâhil edilmesi olarak ele al-maktad›r.
Knight’a (2008) göre ulusal, sektörel ve kurumsal aç›dan yüksekö¤retimin uluslararas›laflmas›; “bir yüksekö¤retim
kurumu-nun amaç, ifllev ve sundu¤u hizmetinin, kurumsal ve ulusal düzeyden uluslararas›, kültürleraras› veya küresel bir boyutla entegrasyonunun gerçekleflti¤i süreçtir.” Burada yap›lan tan›m içerisinde kullan›lan
baz› kavramlar özellikle tercih edilmifltir. Süreç kelimesi, yükse-kö¤retim sisteminin dura¤an bir yap›da olmay›p, sürekli de¤iflen ve ilerleyen bir konumda bulunmas›ndan dolay› kullan›lm›flt›r.
Entegrasyon kelimesinin kullan›m amac›nda ise,
uluslararas›lafl-man›n sa¤lanmas› ad›na kurumlar ve ülkeler nezdinde belirli an-laflmalar›n hayata geçirilmesi ve bu kapsamda bir birleflme sa¤la-narak bu sürecin devaml›l›¤›n›n sa¤lanmas› düflünülmüfltür.
Uluslararas› kavram›, ülkeler aras›nda bir tak›m iliflkilerin
sa¤lan-mas›, kültürleraras› kavram›, bu ülkeler aras›ndaki var olan kültür farkl›l›klar› ve küresel kavram› da bu olay›n do¤as›nda küresel bir boyutun bulunmas›ndan dolay› tercih edilmifltir. Bunlar›n ya-n›nda, amaç ifadesi, yüksekö¤retim kurumunun sahip oldu¤u vizyona, ifllev ifadesi, ulusal yüksekö¤retim sistemini flekillendi-ren unsurlara ve sunulan hizmet ifadesi ise ülke içine veya d›fl›na e¤itim programlar› ihraç etmeye yönelik kullan›lm›flt›r. Anlafl›la-ca¤› üzere, yüksekö¤retimin uluslararas›laflmas› kavram›n› ta-n›mlarken kullan›lan kavramlar tesadüf eseri olarak tercih edil-memifl, tam aksine bir tak›m anlamlar› içerdikleri düflünülerek burada yer alm›flt›r (Knight, 2004 ve 2008).
Üniversite-fiehir ‹liflkisi
1900’lü y›llardan itibaren özellikle Avrupa’da üniversiteler bir kalk›nma arac› olarak görülmüfl ve bu kapsamda üniversite-lerin yayg›nlaflt›r›lmas›na h›z verilmifltir. Bu durumun en önemli nedeni üniversitelerin kurulduklar›n› flehirleri etkileme beklentileridir. Bu beklentiler: (i) bölgesel gelir, bölge ekono-mik yap›s› ve iflgücü hareketlili¤inde iyileflme sa¤lanmas› gibi
ekonomik beklentiler; (ii) konut, sa¤l›k olanaklar›, iletiflim ve
ula-fl›mda iyileflme gibi sosyal ve fiziksel altyap› beklentileri; (iii) kültü-rel etkinliklerin artmas›, yaflam kalitesinin iyileflmesi gibi sosyal
ve kültürel beklentiler ve (iv) e¤itime kat›lma oran›nda art›fl,
do-¤um-ölüm oran›nda de¤iflme, göçün azalmas› gibi e¤itimsel ve
demografik beklentiler olmak üzere dört bafll›k alt›nda
toplanabi-lir (Akçakanat, Çar›kç› ve Dulupçu, 2010; Ceyhan ve Güney, 2011; Ergun, 2014; Sürmeli, 2008).
Üniversiteler, kurulduklar› flehirler için; insan kaynaklar›, bilgi, e¤itim, ifl ve sosyal hizmetler alanlar›nda katk› sa¤layan en
önemli kurumlardan biridir. Bununla birlikle üniversiteler, hem yapt›¤› harcamalar, hem de istihdam etti¤i personel ve sahip ol-du¤u ö¤renci dinami¤i sayesinde flehir ekonomisine de çok bü-yük katk›lar sa¤lamaktad›r. Gerek üniversitelerde çal›flan perso-nelin gerekse ö¤rencilerin sosyal yaflant›lar›n› devam ettirebil-meleri aç›s›ndan yapm›fl olduklar› harcamalar, flehir ekonomi-sinde büyük öneme sahiptir. Ayr›ca üniversiteler kurulduklar› flehrin sanayi kurulufllar›yla iflbirli¤i yaparak, sahip olduklar› bil-gi birikimini sanayi kesimine aktararak, daha etkin ve verimli olmalar› için önemli katk›lar sa¤lamaktad›rlar (Akçakanat, Ça-r›kç› ve Dulupçu, 2010; Ceyhan ve Güney, 2011; Dal¤ar, Tunç ve Kaya, 2009; Ergun, 2014; Ifl›k, 2008).
Üniversitelerin, nüfus yo¤unlu¤u bak›m›ndan küçük flehir-lere katk›lar› ve bu flehirlerdeki de¤iflimleri daha fazlad›r. Özel-likle genç nüfus, flehrin tüketim kal›plar›n› de¤ifltirmekte ve fle-hirde daha önce olmayan birçok ekonomik faaliyet yarat›rken, mevcut ifl kollar›n›n da geliflmesine katk›da bulunmaktad›r. fie-hirlere k›sa süreli göçlerle gelen bu nüfus, yo¤un bir konut ta-lebi yaratmakta ve bu durum flehirlerin alansal büyümesini de h›zland›rmaktad›r. Böylece, üniversite kurulan özellikle küçük ve orta büyüklükteki flehirler h›zl› bir büyüme sürecine girebil-mektedir. Bugüne kadar pek çok il ve hatta ilçede üniversite ku-rulmas› taleplerinin alt›nda da iflte bu gerçek yatmaktad›r (Ifl›k, 2008). Bu etkiler sadece ekonomik olmay›p sosyal ve kültürel düzeyde de s›kl›kla karfl›m›za ç›kmaktad›r. Özellikle farkl› kül-türlere sahip bireyler aras›nda her ne kadar karfl›l›kl› etkileflimin olmakla birlikte özellikle küçük flehirlerde üniversitenin flehrin kültürel yap›s›na do¤rudan etkileri olmakta, flehrin sosyo-kültü-rel hareketlili¤ine ve yaflam kalitesine katk›da bulunmaktad›r (Huggins ve Cooke, 1997; Ricci, 1997).
Amaç
Yüksekö¤retim çal›flmalar›na iliflkin literatür irdelendi¤in-de, çal›flmalar›n›n yüksekö¤retimin yönetimi, yöneticilerin li-derlik özellikleri ve ö¤rencilerin üniversite alg›lar›n› konular›y-la s›n›rl› kald›¤› görülmektedir. Bu eksiklikten hareket edilerek haz›rlanan bu araflt›rman›n amac›; Türk ve uluslararas› üniver-site ö¤rencilerinin ö¤renim gördükleri flehre, flehir halk›n›n ise bu ö¤rencilere iliflkin tutumlar›n› karfl›laflt›rmakt›r. Bu amaç do¤rultusunda araflt›rmada afla¤›daki sorulara cevap aranm›flt›r.
Türk ve uluslararas› ö¤rencilerin ö¤renim gördükleri flehre iliflkin tutumlar› nas›ld›r?
fiehir halk›n›n üniversite ö¤rencilerine iliflkin tutumlar›n› nas›ld›r?
Türk ve uluslararas› ö¤rencilerin ö¤renim gördükleri flehre iliflkin tutumlar›; cinsiyet, yafl, ö¤renim gördükleri il, konaklama
durumlar› ve bursluluk de¤iflkenlerine göre farkl›laflmakta
m›-d›r?
fiehir halk›n›n üniversite ö¤rencilerine iliflkin tutumlar›;
cin-siyet, yafl ve flehir de¤iflkenlerine göre farkl›laflmakta m›d›r?
Yöntem
DesenTürk ve uluslararas› üniversite ö¤rencilerinin e¤itim gör-dükleri flehre, flehir halk›n›n ise bu ö¤rencilere iliflkin tutumla-r›n› belirlenmesinin amaçland›¤› bu araflt›rma kesitsel desende olup nicel araflt›rma yaklafl›mlar›ndan tarama deseni kullan›larak tasarlanm›flt›r. Tarama deseni, geçmiflte görülen ya da halen var olan bir durumu var oldu¤u flekliyle betimlemeyi amaçlayan araflt›rma yaklafl›m›d›r. Araflt›rmaya konu olan olay, birey ya da nesne kendi koflullar› içinde ve oldu¤u gibi tan›mlanmaya çal›-fl›l›r. Onlar›, herhangi bir flekilde de¤ifltirme, etkileme çabas› gösterilmemektedir. Önemli olan, onu uygun bir biçimde göz-leyip belirleyebilmektir (McMillan ve Schumacher, 2006).
Evren ve Örneklem
Bu araflt›rma üç farkl› örneklem grubu üzerinde yürütül-müfltür. Örneklem gruplar›na ait bilgiler afla¤›da sunulmufltur:
Türk ö¤rencilerinin ö¤renim gördükleri flehre iliflkin tu-tumlar›n›n belirlenmesi çal›flmas›nda, araflt›rman›n çal›fl›-labilir evrenini Türkiye’deki örgün e¤itime devam eden 3.200.540 üniversite ö¤rencisinden oluflmaktad›r (YÖK, 2016). Bu evren içerisinden ‹ç Anadolu (Ankara ve Eskifle-hir), Ege (‹zmir ve Manisa), Marmara (‹stanbul ve Bursa), Karadeniz (Samsun), Do¤u Anadolu (Erzurum) ve Gü-neydo¤u Anadolu (Gaziantep) bölgelerindeki ö¤renci yo-¤unlu¤u en yüksek olan flehirler seçildi. Daha sonra ise se-çilen ildeki 31 üniversitede ö¤renim gören ve rassal olarak belirlenen 1306 ö¤renci ilk örneklem grubunu olufltur-mufltur. Örneklemin evreni temsil gücünü hesaplamada %1 güven aral›¤› ve %5 hata pay› dikkate al›nd›¤›nda, 3.200.540 birimlik olan evreni temsil edecek olan mini-mum örneklem say›s› 664 olarak hesaplanm›flt›r (Ham-burg, 1995). Elde edilen bu sonuca göre 1306 birimden oluflturulan örneklemin evreni temsil gücünün yeterli ol-du¤u söylenebilir.
Uluslararas› ö¤rencilerinin ö¤renim gördükleri flehre iliflkin tutumlar›n›n belirlenmesi çal›flmas›nda, araflt›rman›n çal›fl›-labilir evreni Türkiye’deki örgün e¤itime devam eden 2453’ü Erasmus de¤iflim ö¤rencisi olmak üzere 74.473 uluslararas› uyruklu üniversite ö¤rencisinden oluflmaktad›r (YÖK, 2016). Bu evren içerisinden yukar›da belirtilen 9 il-deki 31 üniversitede ö¤renim gören 112 farkl› ülke uyruklu 1.055 ö¤renci ikinci örneklem grubunu oluflturmufltur. Ör-neklemin evreni temsil gücünü hesaplamada %1 güven ara-l›¤› ve %5 hata pay› dikkate al›nd›¤›nda, 74.473 birimlik olan evreni temsil edecek olan minimum örneklem say›s› 658 olarak hesaplanm›flt›r (Hamburg, 1995). Elde edilen bu sonuca göre 1.055 birimden oluflturulan örneklemin evreni temsil gücünün yeterli oldu¤u söylenebilir.
fiehir halk›n›n üniversite ö¤rencilerine iliflkin tutumlar›n› belirlenmesi çal›flmas›nda, araflt›rman›n çal›fl›labilir evreni Türkiye’de yaflayan 77.695.904 kifliden oluflmaktad›r (TU-‹K, 2016). Bu evren içerisinden 7 ilde (‹stanbul, ‹zmir, An-kara, Erzurum, Gaziantep, Samsun, Eskiflehir) ikamet eden ve rassal örnekleme yoluyla seçilen ve 1003 yetiflkin örnek-lem grubunu oluflturmufltur. Örnekörnek-lemin evreni temsil gü-cünü hesaplamada %1 güven aral›¤› ve %5 hata pay› dikka-te al›nd›¤›nda, 77.695.904 birimlik olan evreni dikka-temsil ede-cek olan minimum örneklem say›s› 664 olarak hesaplanm›fl-t›r (Hamburg, 1995). Elde edilen bu sonuca göre 1003 bi-rimden oluflturulan örneklemin evreni temsil gücünün ye-terli oldu¤u söylenebilir.
Tablo 1’de araflt›rman›n örneklem gruplar›n›n özellikle-rine iliflkin da¤›l›mlar sunulmufltur.
Veri Toplama Araçlar›
Araflt›rmada veri toplama arac› olarak araflt›rma kapsam›nda gelifltirilmifl üç farkl› tutum ölçe¤i kullan›lm›flt›r [bkz.Ek 1]. Bu ölçeklerin özellikleri afla¤›da aç›klanmaktad›r:
Türk Ö¤rencilerin Ö¤renim Gördükleri fiehre Yönelik Tutum Ölçe¤i
Üniversite ö¤rencilerinin ö¤renim gördükleri flehre karfl› tutumlar›n› belirlemek için ilgili literatür taranarak ve araflt›r-mac›lar taraf›ndan flehir planlaaraflt›r-mac›lar, toplum bilimcilerle ve üniversite ö¤rencilerinden oluflan bir grup ile yap›lan odak grup görüflmeleri sonucunda 37 ifadeden oluflan ölçek tasla¤› gelifltirilmifltir. Ölçe¤in kapsam geçerli¤i çal›flmas›; 8 alan
uz-man›ndan al›nan görüfllerle tamamlanm›flt›r. Kapsam geçerli-¤iyle ilgili olarak uzmanlardan; taslak ölçekteki her bir mad-denin ö¤rencilerin flehre karfl› tutumlar›n› ölçebilme derecesini de-¤erlendirmeleri istenmifltir. Bafllang›çta 37 madde olarak ha-z›rlanan veri toplama arac› uzman de¤erlendirmeleri do¤rul-tusunda 4 maddesi ç›kart›larak 33 maddeye indirilmifltir.
Çal›flmada veriler, 1306 Türk üniversite ö¤rencisine taslak ölçe¤in uygulanmas›yla elde edilmifl olup daha sonra ölçek maddelerinin; (i) madde ay›rt edicili¤i, (ii) yap› geçerli¤i ve
(ii-i) güvenirlik analizleri yürütülmüfltür. Bu kapsamda ölçe¤in
madde-toplam de¤erlerini belirlemek amac›yla Pearson çarp›m
momentler korelasyon analizi, taslak ölçe¤in yap›s› hakk›nda fikir
edinmek amac›yla aç›mlay›c› ve do¤rulay›c› faktör analizi yap›l-m›flt›r. Ölçe¤in iç güvenirlik düzeyi ve maddelerin ayr›fl›kl›¤›n› belirlemek için; ölçe¤in Cronbach alfa iç tutarl›l›k katsay›s› kul-lan›lm›flt›r.
Elde edilen veriler kullan›larak, öncelikle bütün maddele-re ayn› puan verilen ve içtenlikle doldurulmad›¤› düflünülen anketler araflt›rma kapsam›ndan ç›kar›lm›fl; frekans analizi so-nucu yanl›fl girildi¤i belirlenen veriler kay›p veri olarak belir-lenmifl ve kay›p verilere seri ortalamalar› atanarak eksiksiz bir veri seti oluflturulmufltur. ‹kinci olarak, verilerin normal da¤›-l›m gösterip, göstermedi¤ini belirlemek amac›yla merkezi y›-¤›lma [A. Ort: (105.70), Mod: (101) ve Medyan (104)] ölçüle-ri incelenmifl ve de¤erleölçüle-rin bir birleölçüle-rine çok yak›n oldu¤u gözlenmifltir. Ayr›ca Çarp›kl›k (.20) ve Bas›kl›k [-.34] katsay›-lar› ile bu katsay›katsay›-lar›n hatakatsay›-lar› [Çar. Hata: .20; Bas. Hata: .40] aras›ndaki oranlar incelenmifl ve [çar: .99; bas: -.85] elde edi-len de¤erler -1.00 ile +1.00 aras›nda yer ald›¤› için da¤›l›m›n
Tablo 1.Örneklem gruplar›n›n özelliklerine iliflkin frekans ve yüzde da¤›l›mlar›.
Örneklem Erkek K›z Toplam
Cinsiyet Türk ö¤renciler n 746 560 1306 % 57.1 42.9 100 Uluslararas› ö¤renciler n 725 330 1055 % 68.7 31.3 100 fiehir halk› n 789 241 1003 % 78.7 21.3 100 Örneklem 18-24 24-34 35-44 45-54 55+ Toplam Yafl Türk ö¤renciler n 1173 133 1306 % 89.8 10.2 100 Uluslararas› ö¤renciler n 842 213 1055 % 79.8 20.2 100 fiehir halk› n 152 337 259 163 92 1003 % 15.2 33.6 25.8 16.3 9.2 100
çarp›kl›k ve bas›kl›k katsay›lar›n›n normallik s›n›rlar› içerisin-de bulundu¤u içerisin-de¤erlendirilmifltir. Normalli¤in kesin göster-gesi olarak ise Kolmogorov-Smirnov testi (p=.20) yap›lm›fl ve sonuçlar›n hem maddeler hem de toplam tutum puanlar› aç›-s›ndan normal da¤›l›m sergiledi¤i gözlenmifltir. Üçüncü afla-mada ölçek tasla¤›nda yer alan madde ölçütlerinin özellikler aç›s›ndan kiflileri ay›rt etmede ne kadar yeterli oldu¤unun be-lirlenmesi amac›yla madde-toplam korelasyonlar› hesaplan-m›flt›r. Madde-toplam korelasyonlar›nda elde edilen korelas-yon katsay›lar› .31 ile .74 aras›nda ve istatistiksel olarak an-laml›d›r.
Madde-toplam korelasyonun hesaplanmas›ndan sonra 1306 ö¤renciden elde edilen veriler rassal olarak 1139’u aç›m-lay›c› (AFA) 167’si ise do¤ruaç›m-lay›c› faktör analizi (DFA) için kullan›lm›flt›r. AFA için ilk olarak toplanan verilerin faktör analizi için uygunlu¤u ve örneklem yeterlili¤i aç›s›ndan de-¤erlendirilmesi amac›yla; Kaiser-Meyer-Olkin (KMO=.95) ve Bartlett küresellik testi uygulanm›fl ve elde edilen ki-kare (χ2
=3629.05) de¤erinin faktör analizi için uygun oldu¤u (p<.05) ve örneklemin yeterli oldu¤u sonuçlar›na var›lm›flt›r (Kline, 1994; Rennie, 1997; Stapleton, 1997). Daha sonra, ça-l›flman›n faktör analizinde temel bileflenler analizi sonucunda ölçek için varyans›n %40.73’ünü aç›klayan tek faktörlü bir ya-p› önerildi¤i görülmüfltür. Varimax temel eksen döndürmey-le aç›mlay›c› faktör analizi yap›ld›¤›nda ise, 33 maddenin ta-mam›n›n ⎟.30⎟’›n üzerinde ve sadece bir faktörde yüklendi¤i belirlenmifl olup ölçekte yer alan maddelerin faktör yük de-¤erleri .30 ile .51 aras›nda de¤iflmektedir.
AFA sonucunda elde edilen faktörlere dayal› olarak 167 ö¤renci grubundan elde edilen verilerle do¤rulay›c› faktör analizi yapmak için LISREL 8.51 program› kullan›lm›flt›r. Birçok araflt›rmac›ya (Garson, 2008; Gorsuch, 1983; Hutche-son ve Sofroniou, 1999; Kline, 1979; MacCallum, Widaman, Zhang ve Hong, 1999) göre 167 gözlem do¤rulay›c› faktör analizi yap›labilmesi için yeterlidir. Ölçe¤in yap› geçerli¤inin saptanmas› için yürütülen en küçük kareler yöntemi kullan›-larak gerçeklefltirilen DFA çal›flmas›nda öncelikle ölçe¤e ilifl-kin olarak aç›mlay›c› faktör analizi sonucunda elde edilen fak-törlerin, do¤rulay›c› faktör analizi sonuçlar› de¤erlendirilme-den önce tahmin edilen de¤erlerin teorik limitleri afl›p aflma-d›¤› belirlenmifltir. Elde edilen sonuca göre teorik limitleri afl-mayan de¤er tespit edilmifltir. Do¤rulay›c› faktör analizine iliflkin ki-kare (χ2
) de¤eri ve istatistiksel anlaml›l›k düzeyleri saptanm›flt›r (χ2
=719.3, sd=482, p>.05). Serbestlik derecesine ba¤l› olarak düflük ki-kare (χ2
) de¤eri, önerilen modelin top-lanan veriye uygun oldu¤unu göstermifltir (Schumacker ve Lomax, 1996). Ayr›ca modellere ait di¤er uyum iyili¤i indeks-leri de (GFI=0.90, AGFI=0.80, RMR=0.07, RMSEA=0.04, SRMR=0.05) ölçek için önerilen modelin uygun oldu¤unu
göstermifltir (Anderson ve Gerbing, 1984; Cole, 1987; Marsh, Balla ve McDonald, 1988). Buna dayal› olarak da üniversite-lerde ö¤renim gören Türk ö¤rencilerin, ö¤renim gördükleri flehirlere iliflkin tutumlar›n› belirlemek amac›yla 33 gösterge-den (gözlenen de¤iflken) oluflan tek faktörlü yap›n›n kuramsal olarak desteklendi¤i, yani ölçmek istedi¤i amac› ölçmeye uy-gun oldu¤u söylenebilir. Ölçe¤in iç tutarl›l›k düzeyi Cron-bach alfa kat say›s› ile tespit edilmifltir olup CronCron-bach alfa kat say›s› .95 olarak hesaplanm›flt›r.
Sonuç olarak hem güvenirlik hem de geçerlilik sonuçlar›-na dayal› olarak veri toplama arac›n›n, Türk ö¤rencilerin ö¤-renim gördükleri flehre iliflkin tutumlar›n› belirlemeye yöne-lik tek faktörlü ve toplam 33 Likert tipi sorudan oluflan bir ya-p›ya sahip oldu¤u söylenebilir. Ö¤renciler, ölçekte yer alan her bir maddeye iliflkin tutumlar›n›; “Hiç Kat›lm›yorum” (1), “Kat›lm›yorum” (2), “K›smen Kat›l›yorum” (3), “Kat›l›yo-rum” (4) ve “Kesinlikle Kat›l›yo“Kat›l›yo-rum” (5) seçeneklerinden bi-risini iflaretleyerek belirtmekle birlikte, tutumlar› daha ay›rt edici bir flekilde belirleyebilmek için her bir maddeye iliflkin “Cevap Yok” (6) ve “Fikrim Yok” (7) seçenekleri de eklenmifl-tir. Ölçme arac›ndan al›nan en düflük puan 33 ve en yüksek puan 165 puand›r. Al›nan puan artt›kça, ö¤rencilerin flehre yönelik tutumlar› da olumlu yönde artmaktad›r.
Uluslararas› Ö¤rencilerin Ö¤renim Gördükleri fiehre Yönelik Tutum Ölçe¤i
Genel anlamda üniversite ö¤rencilerinin ö¤renim gör-dükleri flehre yönelik tutumlar›n› belirlemek amac›yla haz›rla-nan ve Türk ö¤renciler üzerinde geçerlilik-güvenirlik çal›fl-mas› yap›lan veri toplama arac›n›n, farkl› kültürel özellikler gösteren ve Türkiye’de ö¤renim gören uluslararas› uyruklu ö¤rencilerin de tutumlar›n›n belirlenmesinde kullan›l›p, kul-lan›lmayaca¤›n› tespit için ikinci bir uygulama daha yap›larak, tekrar geçerlilik-güvenirlilik çal›flmas›nda bulunulmufltur.
Çal›flmada veriler, Türk ö¤renciler üzerinde gelifltirilen ölçe¤in 1055 uluslararas› üniversite ö¤rencisine uygulanma-s›yla elde edilmifl olup daha sonra ölçek maddelerinin; (i) ya-p› geçerli¤i ve (ii) güvenirlik analizleri yürütülmüfltür. Bu kapsamda ölçe¤in yap›s› hakk›nda fikir edinmek amac›yla
aç›mlay›c› ve do¤rulay›c› faktör analizi yap›lm›flt›r. Ölçe¤in iç
güvenirlik düzeyi ve maddelerin ayr›fl›kl›¤›n› belirlemek için; ölçe¤in Cronbach alfa iç tutarl›l›k katsay›s› kullan›lm›flt›r.
Elde edilen veriler kullan›larak, öncelikle bütün maddelere ayn› puan verilen ve içtenlikle doldurulmad›¤› düflünülen anket-ler araflt›rma kapsam›ndan ç›kar›lm›fl; frekans analizi sonucu yanl›fl girildi¤i belirlenen veriler kay›p veri olarak belirlendi ve kay›p verilere seri ortalamalar› atanarak eksiksiz bir veri seti olufl-turulmufltur. ‹kinci olarak, verilerin normal da¤›l›m gösterip, göstermedi¤ini belirlemek amac›yla merkezi y›¤›lma [A. Ort:
(109.21), Mod: (120) ve Medyan (111)] ölçüleri incelenmifl ve de¤erlerin bir birlerine çok yak›n oldu¤u gözlenmifltir. Ayr›ca Çarp›kl›k (-.05) ve Bas›kl›k (-.30) katsay›lar› ile bu katsay›lar›n hatalar› (çar. hata: .18; bas. hata: .37) aras›ndaki oranlar incelen-mifl ve (çar: .29; bas: .81) elde edilen de¤erler -1.00 ile +1.00 ara-s›nda yer ald›¤› için da¤›l›m›n çarp›kl›k ve bas›kl›k katsay›lar›n›n normallik s›n›rlar› içerisinde bulundu¤u de¤erlendirilmifltir. Normalli¤in kesin göstergesi olarak ise Kolmogorov-Smirnov testi (p=.20) yap›lm›fl ve sonuçlar›n hem maddeler hem de top-lam tutum puanlar› aç›s›ndan normal da¤›l›m sergiledi¤i gözlen-mifltir. Daha sonra 1055 ö¤renciden elde edilen veriler rassal olarak 852’si aç›mlay›c› (AFA) 203’si ise do¤rulay›c› faktör ana-lizi (DFA) için kullan›lm›flt›r. AFA için ilk olarak toplanan veri-lerin faktör analizi için uygunlu¤u ve örneklem yeterlili¤i aç›s›n-dan de¤erlendirilmesi amac›yla; Kaiser-Meyer-Olkin (KMO= .92) ve Bartlett küresellik testi uygulanm›fl ve elde edilen ki-kare (χ2
=3578.05) de¤erinin faktör analizi için uygun oldu¤u (p<.05) ve örneklemin yeterli oldu¤u sonuçlar›na var›lm›flt›r. Daha son-ra, çal›flman›n faktör analizinde temel bileflenler analizi sonu-cunda ölçek için varyans›n %41.29’unu aç›klayan tek faktörlü bir yap› önerildi¤i görülmüfltür. Varimax temel eksen döndürmeyle aç›mlay›c› faktör analizi yap›ld›¤›nda ise, 33 maddenin tamam›-n›n ⎟.30⎟’un üzerinde ve sadece bir faktörde yüklendi¤i belirlen-mifl olup ölçekte yer alan maddelerin faktör yük de¤erleri .31 ile .54 aras›nda de¤iflmektedir. Kapsam geçerlili¤ine etkisi uzman görüflleri do¤rultusunda yeniden ele al›nan 20. Maddenin (or-man, yeflil ve piknik alanlar› fazlad›r) at›lmas›nda bir sorun olma-yaca¤› teyit edilerek söz konusu madde ç›kart›lm›flt›r.
AFA sonucunda elde edilen faktörlere dayal› olarak 203 ö¤renci grubundan elde edilen verilerle do¤rulay›c› faktör analizi yapmak için LISREL 8.51 program› kullan›lm›flt›r. Ölçe¤in yap› geçerli¤inin saptanmas› için yürütülen en küçük kareler yöntemi kullan›larak gerçeklefltirilen DFA çal›flmas›n-da öncelikle ölçe¤e iliflkin olarak aç›mlay›c› faktör analizi nucunda elde edilen faktörlerin, do¤rulay›c› faktör analizi so-nuçlar› de¤erlendirilmeden önce tahmin edilen de¤erlerin teorik limitleri afl›p aflmad›¤› belirlenmifltir. Elde edilen sonu-ca göre teorik limitleri aflmayan de¤er tespit edilmifltir. Do¤-rulay›c› faktör analizine iliflkin ki-kare (χ2
) de¤eri ve istatistik-sel anlaml›l›k düzeyleri saptanm›flt›r (χ2
=639.97, sd=430, p>.05). Serbestlik derecesine ba¤l› olarak düflük ki-kare (χ2
) de¤eri, önerilen modelin toplanan veriye uygun oldu¤unu göstermifltir. Ayr›ca modellere ait di¤er uyum iyili¤i indeksle-ri de (GFI=0.90, AGFI=0.81, RMR=0.07, RMSEA=0.04, SRMR=0.04) ölçek için önerilen modelin uygun oldu¤unu göstermifltir. Buna dayal› olarak da üniversitelerde ö¤renim gören uluslararas› ö¤rencilerin, ö¤renim gördükleri flehirlere iliflkin tutumlar›n› belirlemek amac›yla 32 göstergeden (göz-lenen de¤iflken) oluflan tek faktörlü yap›n›n kuramsal olarak desteklendi¤i, yani ölçmek istedi¤i amac› ölçmeye uygun
ol-du¤u söylenebilir. Ölçe¤in iç tutarl›l›k düzeyi Cronbach alfa kat say›s› ile tespit edilmifltir olup Cronbach alfa kat say›s› .90 olarak hesaplanm›flt›r.
Sonuç olarak hem güvenirlik hem de geçerlilik sonuçlar›-na dayal› olarak veri toplama arac›n›n, uluslararas› ö¤rencile-rin ö¤renim gördükleri flehre iliflkin tutumlar›n› belirlemeye yönelik tek faktörlü ve toplam 33 Likert tipi sorudan oluflan bir yap›ya sahip oldu¤u söylenebilir. Ö¤renciler, ölçekte yer alan her bir maddeye iliflkin tutumlar›n›; “Hiç Kat›lm›yorum” (1), “Kat›lm›yorum” (2), “K›smen Kat›l›yorum” (3), “Kat›l›-yorum” (4) ve “Kesinlikle Kat›l›“Kat›l›-yorum” (5) seçeneklerinden birisini iflaretleyerek belirtmekle birlikte, tutumlar› daha ay›rt edici bir flekilde belirleyebilmek için her bir maddeye iliflkin “Cevap Yok” (6) ve “Fikrim Yok” (7) seçenekleri de eklenmifl-tir. Ölçme arac›ndan al›nan en düflük puan 32 ve en yüksek puan 160 puand›r. Al›nan puan artt›kça, ö¤rencilerin flehre yönelik tutumlar› da olumlu yönde artmaktad›r.
fiehir Halk›n›n Üniversite Ö¤rencilerine Yönelik Tutum Ölçe¤i
Ölçek tasla¤›, flehir halk›n›n üniversite ö¤rencilerine karfl› tutumlar›n› belirlemek için ilgili literatür taranarak ve araflt›r-mac›lar taraf›ndan flehir planlaaraflt›r-mac›lar, toplum bilimcilerle ve flehir halk›ndan oluflan gruplar ile yap›lan odak grup görüfl-meleri sonucunda 15 maddeden oluflturulmufltur. Ölçe¤in kapsam geçerli¤i çal›flmas›; 5 alan uzman›ndan al›nan görüfl-lerle tamamlanm›flt›r. Kapsam geçerli¤iyle ilgili olarak uz-manlardan; taslak ölçekteki her bir maddenin flehir halk›n›n
üniversite ö¤rencilerine karfl› tutumlar›n› ölçebilme derecesini
de-¤erlendirmeleri istenmifltir. Bafllang›çta 15 madde olarak ha-z›rlanan veri toplama arac› uzman de¤erlendirmeleri do¤rul-tusunda 5 maddesi ç›kart›larak 10 maddeye indirilmifltir.
Çal›flmada veriler, taslak ölçe¤in 1004 flehir halk›na uygu-lanmas›yla elde edilmifl olup daha sonra ölçek maddelerinin; (i) madde ay›rt edicili¤i, (ii) yap› geçerli¤i ve (iii) güvenirlik analiz-leri yürütülmüfltür. Bu kapsamda ölçe¤in madde-toplam de¤er-lerini belirlemek amac›yla Pearson çarp›m momentler korelasyon
analizi, taslak ölçe¤in yap›s› hakk›nda fikir edinmek amac›yla aç›mlay›c› ve do¤rulay›c› faktör analizi yap›lm›flt›r. Ölçe¤in iç
gü-venirlik düzeyi ve maddelerin ayr›fl›kl›¤›n› belirlemek için; ölçe-¤in Cronbach alfa iç tutarl›l›k katsay›s› kullan›lm›flt›r.
Elde edilen veriler kullan›larak, öncelikle bütün maddele-re ayn› puan verilen ve içtenlikle doldurulmad›¤› düflünülen anketler araflt›rma kapsam›ndan ç›kar›lm›fl; frekans analizi so-nucu yanl›fl girildi¤i belirlenen veriler kay›p veri olarak belir-lendi ve kay›p verilere seri ortalamalar› atanarak eksiksiz bir veri seti oluflturulmufltur. ‹kinci olarak, verilerin normal da¤›-l›m gösterip, göstermedi¤ini belirlemek amac›yla merkezi y›-¤›lma [A. Ort: (29.35), Mod: (31) ve Medyan (30)] ölçüleri
in-celenmifl ve de¤erlerin bir birlerine çok yak›n oldu¤u gözlen-mifltir. Ayr›ca Çarp›kl›k (.04) ve Bas›kl›k (.57) katsay›lar› ile bu katsay›lar›n hatalar› (çar. hata: .07; bas. hata: .15) aras›ndaki oranlar incelenmifl ve [çar: .64; bas: .37] elde edilen de¤erler -1.00 ile +-1.00 aras›nda yer ald›¤› için da¤›l›m›n çarp›kl›k ve bas›kl›k katsay›lar›n›n normallik s›n›rlar› içerisinde bulundu-¤u de¤erlendirilmifltir. Normalli¤in kesin göstergesi olarak ise Kolmogorov-Smirnov testi (p=.12) yap›lm›fl ve sonuçlar›n hem maddeler hem de toplam tutum puanlar› aç›s›ndan nor-mal da¤›l›m sergiledi¤i gözlenmifltir. Üçüncü aflamada ölçek tasla¤›nda yer alan madde ölçütlerinin özellikler aç›s›ndan ki-flileri ay›rt etmede ne kadar yeterli oldu¤unun belirlenmesi amac›yla madde-toplam korelasyonlar› hesaplanm›flt›r. Mad-de-toplam korelasyonlar›nda elde edilen korelasyon katsay›la-r› .53 ile .83 aras›nda ve istatistiksel olarak anlaml›d›r.
Madde-toplam korelasyonun hesaplanmas›ndan sonra 1001 kifliden elde edilen veriler rassal olarak 849’u aç›mlay›c› (AFA) 152’si ise do¤rulay›c› faktör analizi (DFA) için kullan›l-m›flt›r. AFA için ilk olarak toplanan verilerin faktör analizi için uygunlu¤u ve örneklem yeterlili¤i aç›s›ndan de¤erlendi-rilmesi amac›yla; Kaiser-Meyer-Olkin (KMO=.83) ve Bartlett küresellik testi uygulanm›fl ve elde edilen ki-kare (χ2
=3620.44) de¤erinin faktör analizi için uygun oldu¤u (p<.05) ve örnekle-min yeterli oldu¤u sonuçlar›na var›lm›flt›r. Daha sonra, çal›fl-man›n faktör analizinde temel bileflenler analizi sonucunda ölçek için varyans›n %48.55’ini aç›klayan tek faktörlü bir ya-p› önerildi¤i görülmüfltür. Varimax temel eksen döndürmey-le aç›mlay›c› faktör analizi yap›ld›¤›nda ise, 33 maddenin ta-mam›n›n ⎟.30⎟’un üzerinde ve sadece bir faktörde yüklendi¤i belirlenmifl olup ölçekte yer alan maddelerin faktör yük de-¤erleri .39 ile .57 aras›nda de¤iflmektedir.
AFA sonucunda elde edilen faktörlere dayal› olarak 152 ki-fliden elde edilen verilerle do¤rulay›c› faktör analizi yapmak için LISREL 8.51 program› kullan›lm›flt›r. Ölçe¤in yap› geçer-li¤inin saptanmas› için yürütülen en küçük kareler yöntemi kul-lan›larak gerçeklefltirilen DFA çal›flmas›nda öncelikle ölçe¤e iliflkin olarak aç›mlay›c› faktör analizi sonucunda elde edilen faktörlerin, do¤rulay›c› faktör analizi sonuçlar› de¤erlendiril-meden önce tahmin edilen de¤erlerin teorik limitleri afl›p afl-mad›¤› belirlenmifltir. Elde edilen sonuca göre teorik limitleri aflmayan de¤er tespit edilmifltir. Do¤rulay›c› faktör analizine iliflkin ki-kare (χ2
) de¤eri ve istatistiksel anlaml›l›k düzeyleri saptanm›flt›r (χ2
=67.95, sd=28, p>.05). Serbestlik derecesine ba¤l› olarak düflük ki-kare (χ2
) de¤eri, önerilen modelin topla-nan veriye uygun oldu¤unu göstermifltir. Ayr›ca modellere ait di¤er uyum iyili¤i indeksleri de (GFI=0.92, AGFI=0.90, RMR=0.04, RMSEA=0.05, SRMR=0.05) ölçek için önerilen modelin uygun oldu¤unu göstermifltir. Buna dayal› olarak da flehir halk›n›n üniversite ö¤rencilerine karfl› tutumlar›n› belirle-mek amac›yla 10 göstergeden (gözlenen de¤iflken) oluflan tek
faktörlü yap›n›n kuramsal olarak desteklendi¤i, yani ölçmek is-tedi¤i amac› ölçmeye uygun oldu¤u söylenebilir. Ölçe¤in iç tu-tarl›l›k düzeyi Cronbach alfa kat say›s› ile tespit edilmifltir olup Cronbach alfa kat say›s› .84 olarak hesaplanm›flt›r.
Sonuç olarak hem güvenirlik hem de geçerlilik [aç›mlay›-c› (AFA) ve do¤rulay›[aç›mlay›-c› (DFA) faktör analizi] sonuçlar›na da-yal› olarak veri toplama arac›n›n, flehir halk›n›n üniversiteler-de ö¤renim gören ö¤rencilere iliflkin tutumlar›n› belirlemeye yönelik tek faktörlü ve toplam 10 Likert tipi sorudan oluflan bir yap›ya sahip oldu¤u söylenebilir. fiehir halk›, ölçekte yer alan her bir maddeye iliflkin tutumlar›n›; “Hiç Kat›lm›yorum” (1), “Kat›lm›yorum” (2), “K›smen Kat›l›yorum” (3), “Kat›l›-yorum” (4) ve “Kesinlikle Kat›l›“Kat›l›-yorum” (5) seçeneklerinden birisini iflaretleyerek belirtmekle birlikte, tutumlar› daha ay›rt edici bir flekilde belirleyebilmek için her bir maddeye iliflkin “Cevap Yok” (6) ve “Fikrim Yok” (7) seçenekleri de eklenmifl-tir. Ölçme arac›nda yer alan 1, 5, 6, ve 7. sorular olumsuz tu-tumu ifade etmektedir ve ters puanlanmas› gerekmektedir. Ölçme arac›ndan al›nan en düflük puan 10 ve en yüksek puan 50 puand›r.
Verilerin Analizi
Araflt›rmada veriler, ölçeklerin örneklem grubunu olufltu-ran bireylere uygulanmas› yoluyla elde edilmifltir. Anketin ce-vapland›rma süresinin yaklafl›k 10–15 dakika sürdü¤ü gözlen-mifltir. Araflt›rman›n ifllem boyutu dört (4) aflamadan oluflmufl-tur. Bu aflamalara iliflkin ayr›nt›lar afla¤›da sunulmufltur:
Birinci Aflama: Araflt›rmada istatistiksel çözümlemelere geçilmeden önce, demografik de¤iflkenler grupland›r›lm›fl, bunun ard›ndan uygulanan ölçek üzerindeki maddeler 5’li Likert sistemiyle puanland›r›lm›flt›r.
‹kinci Aflama: Araflt›rma grubunu oluflturan velilerin de-mografik özelliklerini belirleyici frekans (η) ve yüzde (%) de¤erleri ç›kar›larak; ölçek puanlar› için ortalama (χ) ve standart sapma (SS) puanlar› hesaplanm›flt›r.
Üçüncü Aflama: Hipotez testlerine geçilmeden önce para-metrik test varsay›mlar› kontrol edilmifltir. Bu kapsamda her bir araflt›rma sorusu için de¤iflken gruplar› ba¤lam›nda nor-mallikleri Kormogrov-Smirnov testiyle kontrol edilmifl (p>.05) ve de¤iflken gruplar›n›n normal da¤›l›m gösterme-sinden dolay› araflt›rmada parametrik hipotez testleri kulla-n›lm›flt›r.
Dördüncü Aflama: Örneklem gruplar›n› oluflturan bireyle-rin, tutum puanlar›n›n; (i) cinsiyet de¤iflkenine göre farkl›la-fl›p farkl›laflmad›¤›n› belirlemek için t-testi; (ii) yafl de¤iflke-nine göre farkl›lafl›p farkl›laflmad›¤›n› belirlemek için
ANOVA testi; (iii) ANOVA testi sonras›nda elde edilen
far-k›n hangi gruplar aras›nda oldu¤unu belirlemek için Tukey
Bulgular
Tutum Puanlar›na ‹liflkin Tan›mlay›c› ‹statistiksel Bulgular
Tablo 2’de araflt›rmaya kat›lan Türk ve uluslararas› rencilerin ö¤renim gördükleri flehre, flehir halk›n›n ise bu ö¤-rencilere yönelik tutum puanlar›na iliflkin aritmetik ortalama, standart sapma ve ölçeklerden al›nabilecek minimum ve mak-simum de¤erleri sunulmufltur.
Tabloda görüldü¤ü üzere araflt›rmaya kat›lan Türk ö¤ren-cilerin ö¤renim gördükleri flehre iliflkin tutumlar› 99.95 orta-lama ile orta seviyede olup, uluslararas› ö¤rencilerin tutumla-r› ise 111.34 ortalamayla orta-üstü seviyededir. Bu karfl›n flehir halk›n›n üniversite ö¤rencilerine yönelik tutumlar› 29.35 or-talama ile alt-orta seviyededir.
Tutum Puanlar›n›n Cinsiyet De¤iflkenine Göre De¤erlendirilmesine ‹liflkin Bulgular
Tablo 3’te araflt›rmaya kat›lan Türk ve uluslararas› rencilerin ö¤renim gördükleri flehre, flehir halk›n›n ise bu ö¤-rencilere yönelik tutum puanlar›n›n cinsiyet de¤iflkeni aç›s›n-dan farkl›lafl›p farkl›laflmad›¤›n› belirlemek üzere gerçeklefltiri-len t-testi sonuçlar› sunulmufltur.
Tabloda görüldü¤ü üzere araflt›rmaya kat›lan Türk ve ulus-lararas› ö¤rencilerin ö¤renim gördükleri flehre, flehir halk›n›n ise bu ö¤rencilerine yönelik tutumlar›nda cinsiyet de¤iflkeni aç›s›ndan istatistiksel olarak anlaml› bir farkl›laflma saptanma-m›flt›r (p>.05).
Tutum Puanlar›n›n Yafl De¤iflkenine Göre De¤erlendirilmesine ‹liflkin Bulgular
Tablo 4’te araflt›rmaya kat›lan Türk ve uluslararas› ö¤-rencilerin ö¤renim gördükleri flehre iliflkin tutum puanlar›n›n yafl de¤iflkeni aç›s›ndan farkl›lafl›p farkl›laflmad›¤›n› belirlemek üzere gerçeklefltirilen t-testi sonuçlar› sunulmufltur.
Tabloda görüldü¤ü üzere araflt›rmaya kat›lan Türk ve ulus-lararas› ö¤rencilerin ö¤renim gördükleri flehre iliflkin tutumla-r›nda yafl de¤iflkeni aç›s›ndan istatistiksel olarak anlaml› bir farkl›laflma saptanmam›flt›r (p>.05).
Tablo 5’te araflt›rmaya kat›lan flehir halk›n›n üniversite ö¤rencilerine yönelik tutum puanlar›n›n yafl de¤iflkeni aç›s›n-dan farkl›lafl›p farkl›laflmad›¤›n› belirlemek üzere gerçeklefltiri-len ANOVA sonuçlar› sunulmufltur.
Tabloda görüldü¤ü üzere araflt›rmaya kat›lan flehir halk›-n›n üniversite ö¤rencilerine iliflkin tutumlar›nda yafl de¤iflke-ni aç›s›ndan istatistiksel olarak anlaml› bir farkl›laflma saptan-mam›flt›r (p>.05).
Tutum Puanlar›n›n fiehir De¤iflkenlerine Göre De¤erlendirilmesine ‹liflkin Bulgular
Tablo 6’da araflt›rmaya kat›lan Türk ve uluslararas› rencilerin ö¤renim gördükleri flehir, flehir halk›n›n ise bu ö¤-rencilere yönelik tutum puanlar›n›n flehir de¤iflkeni aç›s›ndan farkl›lafl›p farkl›laflmad›¤›n› belirlemek üzere gerçeklefltirilen ANOVA sonuçlar› sunulmufltur.
Tabloda görüldü¤ü üzere araflt›rmaya kat›lan Türk ve ulus-lararas› ö¤rencilerin ö¤renim gördükleri flehre, flehir halk›n›n
Tablo 2.Tutum puanlar›n ortalama ve standart sapmalar›.
Tutumlar n χχ SS Ölçekten al›nabilecek minimum ve maksimum puanlar
Türk ö¤rencilerin tutum puanlar› 1306 99.95 20.08 33–165
Uluslararas› ö¤rencilerin tutum puanlar› 1055 111.34 19.05 32–160
fiehir halk›n›n tutum puanlar› 1003 29.35 4.84 10–50
Tablo 3.Tutum puanlar›n›n cinsiyet de¤iflkenine göre t- testi sonuçlar›.
Tutumlar Cinsiyet n χχ SS t sd p
Türk ö¤rencilerin tutum puanlar› K›z 560 100.75 19.68 1.24 1304 .21
Erkek 746 99.35 20.36
Uluslararas› ö¤rencilerin tutum puanlar› K›z 330 111.26 17.31 -.10 1053 .91
Erkek 725 111.39 19.81
fiehir halk›n›n tutum puanlar› K›z 214 29.62 4.34 .90 1001 .36
ise üniversite ö¤rencilerine yönelik tutumlar›nda flehir de¤iflke-ni aç›s›ndan istatistiksel olarak anlaml› bir farkl›laflma saptan-m›flt›r (p<.05).
ANOVA sonras› belirlenen anlaml› farkl›l›¤›n hangi grup-lardan kaynakland›¤›n› belirlemek üzere tamamlay›c› post-hoc analiz tekniklerine geçilmifltir. Türk ö¤rencilerin tutum puan-lar›n›n flehir de¤iflkenine göre hangi alt gruplar aras›nda farkl›-laflt›¤›n› belirlemek üzere yap›lan tek yönlü varyans analizi (ANOVA) sonras› post-hoc Tukey testi sonucunda Bursa ve di-¤er flehirler (Ankara, ‹stanbul, ‹zmir, Eskiflehir, Samsun, Erzu-rum, Gaziantep ve Manisa) aras›nda Bursa’da ö¤renim gören ö¤renciler grubu lehine istatistiksel olarak (p<.01) düzeyinde anlaml› bir farkl›l›k saptanm›flt›r. Ayr›ca Türk ö¤rencilerin fle-hirlere göre tutum puan ortalamalar› de¤erlendirildi¤i zaman en yüksek üç flehir s›ras›yla Bursa, ‹zmir ve Samsun iken, en dü-flük üç flehir ise Manisa, Erzurum ve ‹stanbul’dur.
Uluslararas› ö¤rencilerin tutum puanlar›n›n flehir de¤iflke-nine göre hangi alt gruplar aras›nda farkl›laflt›¤›n› belirlemek üzere yap›lan tek yönlü varyans analizi (ANOVA) sonras› post-hoc Tukey testi sonucunda Samsun ve di¤er flehirler (Ankara, ‹stanbul, ‹zmir, Eskiflehir, Bursa, Erzurum, Gazian-tep ve Manisa) aras›nda Samsun’da ö¤renim gören ö¤renciler grubu lehine istatistiksel olarak (p<.01) düzeyinde anlaml› bir farkl›l›k saptanm›flt›r. Ayr›ca uluslararas› ö¤rencilerin flehirle-re göflehirle-re tutum puan ortalamalar› de¤erlendirildi¤i zaman en yüksek üç flehir s›ras›yla Samsun, Bursa ve Eskiflehir iken, en düflük üç flehir ise Manisa, Ankara ve Erzurum’dur.
fiehir halk›n›n tutum puanlar›n›n flehir de¤iflkenine göre hangi alt gruplar aras›nda farkl›laflt›¤›n› belirlemek üzere yap›-lan tek yönlü varyans analizi (ANOVA) sonras› post-hoc Tukey testi sonucunda ‹zmir ve baz› flehirler (‹stanbul, Samsun, Eski-flehir) aras›nda ‹zmir halk› lehine istatistiksel olarak (p<.01) dü-zeyinde anlaml› bir farkl›l›k saptanm›flt›r. Ayr›ca flehir halk›n›n flehirlere göre tutum puan ortalamalar› de¤erlendirildi¤i zaman en yüksek üç flehir s›ras›yla ‹zmir, Ankara, Gaziantep iken, en düflük üç flehir ise Samsun, Eskiflehir ve ‹stanbul’dur.
Tutum Puanlar›n›n Konaklama De¤iflkenlerine Göre De¤erlendirilmesine ‹liflkin Bulgular
Tablo 7’de araflt›rmaya kat›lan Türk ve uluslararas› ö¤-rencilerin ö¤renim gördükleri flehre iliflkin tutum puanlar›n›n konaklama (yurt, ö¤renci evi ve aile yan›) de¤iflkeni aç›s›ndan farkl›lafl›p farkl›laflmad›¤›n› belirlemek üzere gerçeklefltirilen ANOVA sonuçlar› sunulmufltur.
Tablo 4.Türk ve uluslararas› ö¤rencilerin tutum puanlar›n›n yafl de¤iflkenine göre t- testi sonuçlar›.
Tutumlar Yafl n χχ SS t sd p
Türk ö¤rencilerin tutum puanlar› 18–24 1173 100.14 19.80 1.05 1304 .29
25+ 133 98.21 22.35
Uluslararas› ö¤rencilerin tutum puanlar› 18–24 842 111.35 18.91 .01 1053 .98
25+ 213 111.33 19.65
Tablo 6.Tutum puanlar›n›n flehir de¤iflkenine göre ANOVA sonuçlar›.
Tutumlar Kareler toplam› SD Kareler ortalamas› F p
Türk ö¤rencilerin tutum puanlar› Gruplar aras› 47419.45 8 5927.43 16.05 .00
Grup içi 478921.40 1297 369.25
Toplam 526340.86 1305
Uluslararas› ö¤rencilerin tutum puanlar› Gruplar aras› 42125.99 8 5265.74 16.16 .00
Grup içi 340713.94 1046 325.73
Toplam 382839.93 1054
fiehir halk›n›n tutum puanlar› Gruplar aras› 1052.86 6 175.47 7.76 .00
Grup içi 22505.35 996 22.59
Toplam 23558.21 1002
Tablo 5.fiehir halk›n›n tutum puanlar›n›n yafl de¤iflkenine göre ANOVA sonuçlar›. Kareler SD Kareler F p toplam› ortalamas› Gruplar aras› 45.035 4 11.259 .478 .752 Grup içi 23513.184 998 23.560 Toplam 23558.219 1002
Tabloda görüldü¤ü üzere araflt›rmaya kat›lan Türk ve ulus-lararas› ö¤rencilerin ö¤renim gördükleri flehre iliflkin tutumla-r›nda konaklama de¤iflkeni aç›s›ndan istatistiksel olarak anlam-l› bir farkanlam-l›laflma saptanmam›flt›r (p>.05).
Tutum Puanlar›n›n Bursluluk De¤iflkenine Göre De¤erlendirilmesine ‹liflkin Bulgular
Tablo 8’de araflt›rmaya kat›lan Türk ve uluslararas› ö¤-renciler tutum puanlar›n›n bursluluk de¤iflkeni aç›s›ndan fark-l›lafl›p farkl›laflmad›¤›n› belirlemek üzere gerçeklefltirilen t-tes-ti sonuçlar› sunulmufltur.
Tabloda görüldü¤ü gibi araflt›rmaya kat›lan Türk ve ulusla-raras› ö¤rencilerin ö¤renim gördükleri flehre iliflkin tutumla-r›nda bursluluk de¤iflkeni aç›s›ndan istatistiksel olarak anlaml› bir farkl›laflma saptanmam›flt›r (p>.05).
Tart›flma
Bu araflt›rmada, Türk ve uluslararas› üniversite ö¤rencileri-nin ö¤renim gördükleri flehre, flehir halk›n›n ise üniversite ö¤-rencilerine iliflkin tutumlar›n› belirlemek amaçlanm›flt›r. Bu amac› gerçeklefltirmek üzere farkl› flehirlerdeki 1306 Türk ö¤-renciden, 1055 uluslararas› ö¤rencinden ve 1003 flehir halk›n-dan toplanan veriler irdelenmifltir.
Araflt›rmada elde edilen bulgular Türk ö¤rencilerin ö¤re-nim gördükleri flehre iliflkin tutumlar›n›n orta seviyede buna karfl›n uluslararas› ö¤rencilerin ise orta-üstü seviyede oldu¤unu göstermifltir.
Araflt›rmalar ö¤renci tutumlar›n›n bir göstergesi olan mem-nuniyetinin pek çok de¤iflken ile iliflkili oldu¤unu ortaya
koy-maktad›r. Bu kapsamda yap›lan araflt›rmalarda ö¤rencinin sahip oldu¤u özellikler (Denson, Loveday ve Dalton, 2010; Mooney, 2010) ve üniversitelerin özelliklerinin (Mavondo, Tsarenko ve Gabbott, 2004) memnuniyetle direk iliflkisi oldu¤u ortaya ko-nulmufltur. Ayr›ca üniversitenin sayg›nl›¤›, istenen program›n olmas›, aile ve arkadafllar›n etkisi, eve uzakl›k, konaklama ola-naklar›, burs imkânlar›, ifl olaola-naklar›, s›nav sonuçlar›, kalite, okurken çal›flma imkân›, konum ve prestij (Baykar ve fiahin, 2011; Verma, 2011; UCL, 2015) gibi unsurlar›n da ö¤rencile-rin bulunduklar› üniversiteyi seçmeleö¤rencile-rinde etkili saptanm›flt›r. Literatürde yer alan çal›flmalar›n ço¤unlu¤unun genel olarak Türk ö¤rencilerin uyum sorunlar›n› temel ald›¤›, uluslararas› ö¤rencilerin uyum sorunlar›na iliflkin araflt›rmalar›n az say›da oldu¤u görülmektedir. Özellikle uluslararas› ö¤rencilerin ö¤re-tim için geldikleri flehirlere yönelik tutumlar›n›n araflt›r›ld›¤› fazla çal›flma olmad›¤›ndan, çal›flmada elde edilen bulgular›n karfl›laflt›r›lmas›n› s›n›rl›d›r. Buna karfl›n araflt›rma sonuçlar› ile özellikle Türki Cumhuriyetlerden gelen ö¤rencilerin Türki-ye’ye uyum sa¤almalar›na iliflkin yap›lan araflt›rmalar›n bulgula-r›yla örtüflmektedir (Allaberdiyev, 2007; Azmaz, 1995; Enhofl, 1994). Ayr›ca uluslararas› ve Türk ö¤rencilerine sorunlar›n›n karfl›laflt›r›ld›¤›n› bir çal›flmada uluslararas› ö¤rencilerin Türk ö¤rencilerden daha fazla sorunlar› olmas›na karfl›n söz konusu sorunlar›n daha çok üniversite yaflam›yla iliflkili oldu¤unu orta-ya koymufltur (Çöllü ve Öztürk, 2010; Esentürk-Ercan, 1998; Trafl ve Güngör, 2011). Son y›llarda T‹KA, Yurtd›fl› Türkler Baflkanl›¤› ve üniversitelerin bafllatt›klar› at›l›mlarla uluslararas› ö¤rencilerin konaklama, yemek gibi sorunlar›n›n çözülmesinin uluslararas› ö¤rencilerin flehre karfl› tutumlar›n› da etkiledi¤i
Tablo 7.Türk ve uluslararas› ö¤rencilerin tutum puanlar›n›n konaklama de¤iflkenine göre ANOVA sonuçlar›.
Tutumlar Kareler toplam› SD Kareler ortalamas› F p
Türk ö¤rencilerin tutum puanlar› Gruplar aras› 1006.46 2 335.48 .83 .47
Grup içi 525334.40 1303 403.48
Toplam 526340.86 1305
Uluslararas› ö¤rencilerin tutum puanlar› Gruplar aras› 1031.77 2 343.92 .94 .41
Grup içi 381808.16 1052 363.28
Toplam 382839.93 1054
Tablo 8.Türk ve uluslararas› ö¤rencilerin tutum puanlar›n›n bursluluk de¤iflkenine göre t- testi sonuçlar›.
Tutumlar Bursluluk n χχ SS t sd p
Türk ö¤rencilerin tutum puanlar› Al›yor 552 100.14 20.12 .30 1290 .76
Alm›yor 744 99.80 20.13
Uluslararas› ö¤rencilerin tutum puanlar› Al›yor 539 113.66 19.25 4.04 1048 .00
söylenebilir. Benzer bir çal›flma da 2014 y›l›nda “Key influen-cers of international student satisfaction in Europe” bafll›¤›nda 10 AB ülkesinden 6923 uluslararas› ö¤rencinin ö¤renci dene-yimleri üzerine gerçeklefltirilmifltir. Ö¤rencilerin ço¤unlu¤u-nun flehir ve kültüre karfl›n pozitif alg›lar›n oldu¤u saptanm›flt›r. Birçok ö¤renci, özellikle mimari, tarihi binalar ve parklar ve ne-hirler aç›s›ndan kentin güzelli¤i hakk›nda olumlu yorumlar yapm›fllard›r. Küçük flehirlerdeki ö¤renciler büyük flehirdekile-re göflehirdekile-re daha düflük alg›ya sahip olduklar›n› belirtmelerine kar-fl›n entegrasyon ve uyum kolayl›¤› aç›s›ndan daha küçük flehir elveriflli olu¤unu ifade etmifllerdir. Küçük flehirlerden ö¤renci-ler büyük bir flehrin heyecan›n› keflfetmek isterken, büyük fle-hirlerden gelen ö¤renciler genellikle küçük flehirlere özlem duymaktad›rlar (van der Beek ve van Aart, 2014).
fiehir halk›, üniversite ö¤rencilerine karfl› alt-orta seviyede bir tutum göstermektedir. Araflt›rmada elde edilen sonuçlar Türkiye’nin çeflitli flehirlerinden gerçeklefltirilen benzer araflt›r-ma sonuçlar›yla örtüflmektedir (Ada ve Bilgili, 2008; Taflc›, Gö-kalp, Kumtepe, Kumtepe ve Toprak, 2011; Torun, 2005, To-run, Öztürk ve Gelibolu, 2009). Yine yap›lan baz› araflt›rmalar-da flehir halk›n›n ö¤rencilere yönelik düflük tutumlar›n› derinle-mesine incelenmifltir. Bu kapsamda flehir halk›n›n üniversite ö¤rencilerinden dolay› sorun olarak alg›lad›¤› konular›n bafl›n-da ö¤rencilerin kiralad›klar› evleri temiz kullanmamalar›, kom-fluluk iliflkilerine riayet etmemeleri, flehirde güvenlik sorunu oluflturmalar› gelmektedir. Özellikle küçük flehirlerde ö¤renci-lerin aile ve ahlaki de¤erlere ters tutumlar›, serbest davran›fllar›, serbest k›z-erkek iliflkileri ve sosyal çevreye verdikleri -gürültü gibi- zararlar büyük flehirlerden daha yüksektir. Elde edilen bulgular bir bütün olarak irdelendi¤inde, flehir halk›n›n ö¤ren-cilere tutumunun düflük olmas›n›n ö¤rencilerin tutumlar›n› da etkiledi¤inin söylenebilir. Bu nedenle flehir halk›n›n üniversite ö¤rencilerine bak›fl aç›lar›n›n ve tutumlar›n›n iyilefltirilmesi ö¤-rencilerin flehre olan tutumlar›na olumlu katk› sa¤layacakt›r.
Araflt›rmada ele al›nan tutumlar›n ö¤renci ve flehir halk›n›n bir k›s›m özelliklerine göre de¤erlendirmesine iliflkin olarak el-de edilen önemli sonuçlar flu flekilel-de özetlenebilir:
Hem ö¤rencilerin hem de flehir halk›n›n tutumlar›n cinsiye-te göre farkl›laflmamaktad›r.
Ö¤rencilerin ve flehir halk›n›n tutumlar›n yafl gruplar›na gö-re farkl›laflmamaktad›r.
Türk ö¤rencilerin flehirlere göre tutum puan ortalamalar› de¤erlendirildi¤i zaman en yüksek üç flehir s›ras›yla Bursa, ‹zmir ve Samsun iken, en düflük üç flehir ise Manisa, Erzu-rum ve ‹stanbul’dur.
Uluslararas› ö¤rencilerin flehirlere göre tutum puan ortala-malar› de¤erlendirildi¤i zaman en yüksek üç flehir s›ras›yla Samsun, Bursa ve Eskiflehir iken, en düflük üç flehir ise Ma-nisa, Ankara ve Erzurum’dur.
Türk ve uluslararas› ö¤rencilerin tutumlar› konaklad›klar› yere göre farkl›laflmamaktad›r.
Türk ö¤rencilerin tutumlar› bursluluk durumlar›na göre farkl›laflmamaktad›r.
Burs alan uluslararas› ö¤rencilerin tutumlar› almayan ulus-lararas› ö¤rencilere göre daha yüksektir.
Yukar›daki bulgular bir bütün olarak ele al›nd›¤›nda bas›n-da yer alan ö¤renci flehri (örne¤in Bursa, ‹zmir, Eskiflehir) ola-rak yans›t›lan flehirlerde ö¤renim görmek ve özellikle uluslara-ras› ö¤rencilerde burs alma ö¤rencilerin flehre karfl› tutumlar›-n› pozitif etkilemektedir. Buna karfl›n özellikle ‹stanbul gibi ge-çim standard› yüksek, ulafl›m ve bar›nma sorunun oldu¤u flehir-ler ise ö¤renciflehir-lerin flehre karfl› tutumlar›n› negatif olarak etki-lemektedir.
Araflt›rmada elde edilen en önemli iki bulgu flehir halk›n›n üniversite ö¤rencilerine karfl› tutumlar›n›n düflüklü¤ü ve ulusla-raras› ö¤rencilerde bursluluk durumlar›n›n tutumlar› pozitif et-kilemesidir. Bu durum (karfl› tarafa olan olumsuz tutum) Tür-kiye’de özellikle toplumun büyük bir k›sm›nda görülen sosyo-lojik bir sorundur. Sonuç olarak;
Üniversite e¤itimin kalitesini art›rmak için sadece fiziksel yap›lara ve e¤itim içeri¤inin kalitesine de¤il, üniversitenin bulundu¤u flehirlerdeki halk›n ö¤rencilere karfl› tutumlar›-n›n olumlu yönde gelifltirilmesine de önem verilmelidir. H›zl› bir üniversiteleflme sürecindeki Türkiye’de üniversite-nin h›zl› büyümesi alt yap› eksikli¤ini ortaya ç›karmaktad›r. Bu durum özellikle ö¤renci-halk aras›ndaki iletiflimlerinin olumsuzlu¤unu ortaya ç›kmakta, halk›n üniversite ile ilgili ha-berleri ald›¤› birinci ve en yayg›n kaynak ö¤renciler olmas›n-dan dolay› halk-üniversite iliflkilerini derinden etkileyebil-mektedir. Bu kapsamda üniversite yönetimlerinin halkla ilifl-kiler departmanlar›n›n daha etkin çal›flmalar yürütmeleri ge-reklidir.
Yap›lan bu araflt›rman›n sonuçlar›n›n güvenilir olmas› için muhtemel araflt›rma ve ölçüm hatas›na neden olabilecek uy-gulamalardan kaç›n›lmas›na dikkat edilmesine karfl›n, arafl-t›rmada verilerin k›s›tl› bir bölgeden elde edilmesi, araflt›r-ma sonuçlar›n›n do¤rulanaraflt›r-mas›n› gerektirmektedir. Dolay›-s›yla daha sonra yap›lacak araflt›rman›n daha genifl örnek-lemlerde ve farkl› modellerin birlikte kullan›m› ile literatü-re katk› sa¤layacakt›r.
Teflekkür
Bu çal›flma Yurtd›fl› Türkler ve Akraba Topluluklar Baflkan-l›¤› [YTB] ile Ankara Siyasal ve Ekonomik Araflt›rma Merkezi [ASEM] taraf›ndan desteklenen “Türkiye’de Yüksekö¤retimin Uluslararas›laflma Endeksi” bafll›kl› projeden üretilmifltir. Yazar-lar her iki kuruma da teflekkür eder.
Kaynaklar
Ada, fi. ve Bilgili, A. S. (2008). Üniversitenin flehrin sosyo-ekonomik kalk›nma-s›na etkisi (Atatürk Üniversitesi örne¤i). 19 Ekim 2016 tarihinde <www. deu.edu.tr/userweb/iibf_kongre/dosyalar/ada.pdf> adresinden eriflildi. Akçakanat, T., Çar›kç›, ‹. ve Dulupçu, M. A. (2010). Üniversite
ö¤renci-lerinin bulunduklar› il merkezine ekonomik katk›lar› ve harcama e¤ilimleri: Isparta 2003–2009 y›llar› örne¤i. Süleyman Demirel Üniver-sitesi Fen-Edebiyat Fakültesi Sosyal Bilimler Dergisi, 22, 165–178. Allaberdiyev, P. (2007). The adaptation levels at the students who come to
Turkey for higher education purposes from Turkic Republics. Yay›mlan-mam›fl yüksek lisans tezi, Gazi Üniversitesi, Ankara.
Altbach, P. G., and Knight, J. (2007). The internationalization of higher education: Motivations and realities. Journal of Studies in International Education, 11(3–4), 290–305.
Anderson, J. C., and Gerbing, D. (1984). The effect of sampling error on convergence, improper solutions, and goodness-of-fit indices for maxi-mum likelihood confirmatory factor analysis. Psychometrika, 49, 155–173. Azmaz, S. (1995). Orta Asya Cumhuriyetlerinden gelen Uluda¤ üniversitesinde
ö¤renim gören ö¤rencilerin uyum düzeylerini etkileyen baz› etmenler. Yay›m-lanmam›fl yüksek lisans tezi, Uluda¤ Üniversitesi, Bursa.
Balkar, B. ve fiahin, S. (2011). Üniversite ö¤rencilerinin ö¤renim gördükleri üniversiteyi seçme nedenleri ve üniversitelerine yükledikleri roller. Uluslara-ras› Yüksekö¤retim Kongresi: Yeni Yönelifller ve Sorunlar (UYK-2011) (pp. 2055–2063), ‹stanbul.
Ceyhan, M. S. ve Güney, G. (2011). Bart›n Üniversitesi’nin Bart›n ilinin ekonomik geliflimine 20 y›ll›k projeksiyonda katk›lar›n›n de¤erlendiril-mesi. F›rat Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 21(2), 183–207. Cole, D. A. (1987). Utility of confirmatory factor analysis in test validation
research. Journal of Consulting and Clinical Psychology, 55(4), 584–594. Çöllü, E. F. ve Öztürk, Y. E. (2010). Türk cumhuriyetleri, Türk ve akraba
topluluklar›ndan Türkiye’ye yüksekö¤renim görmek amac›yla gelen ö¤rencelerinin uyum ve iletiflim sorunlar› (Konya Selçuk Üniversitesi örne¤i). Journal of Azerbaijani Studies, 6(18), 223–239.
Dal¤ar, H., Tunç, H. ve Kaya, M. (2009), Bölgesel kalk›nmada yüksekö¤-retim kurumlar›n›n rolü ve Bucak örne¤i, Mehmet Akif Ersoy Üniversi-tesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 1(1), 39–50.
Denson, N., Loveday, T., and Dalton, H. (2010). Student evaluation of courses: What predicts satisfaction? Higher Education Research and Development, 29(4), 339–356.
Enhofl, A. (1994). Orta Asya Türk Cumhuriyetleri ile di¤er Türk topluluklar›n-dan gelen ve YURTKUR yurtlar›nda bar›nan ö¤rencilerin genel özellikleri içinde bulunduklar› durum ve beklentileri, Ankara: Yüksek Ö¤renim Kre-di ve Yurtlar Kurumu Genel Müdürlü¤ü.
Ergun, C. (2014). Üniversite ve kent iliflkisi üzerine görüfller: Mehmet Akif Ersoy Üniversitesi örne¤i. Mehmet Akif Ersoy Üniversitesi E¤itim Fakül-tesi Dergisi, 1(31), 216–237.
Esentürk-Ercan, L. (1998). Yabanc› uyruklu ve Türk üniversite ö¤rencilerine ait sorunlar›n baz› de¤iflkenler aç›s›ndan incelenmesi. Yay›mlanmam›fl dok-tora tezi, Gazi Üniversitesi, Ankara.
Foskett, N., and Maringe, F. (Eds.) (2010). Globalization and international-ization in higher education: Theoretical, strategic and management perspec-tives. London: Bloomsbury Publishing.
Garson, D. G. (2008). Factor analysis: Statnotes. 21 Kas›m 2016 tarihinde <http://www2.chass.ncsu.edu/garson/pa765/factor.htm> adresinden eri-flildi.
Gorsuch, R. L. (1983). Factor analysis. Hillsdale, NJ: Erlbaum.
Görkemli, H. N. (2009). Selçuk Üniversitesi’nin Konya kent ekonomisine etkileri. Selçuk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 22, 169–186. Hamburg, M. (1985). Basic statistics: A modern approach. New York: Harcourt,
Brace Jovanovich.
Huggins, R., and Cooke, P. (1997). The economic impact of Cardiff University: Innovation, learning and job generation. GeoJournal, 41(4), 325–337.
Hutcheson, G., and Sofroniou, N. (1999). The multivariate social scientist: Introductory statistics using generalized linear models. Thousand Oaks, CA: Sage Publications.
Ifl›k, fi. (2008). Türkiye’de üniversitelerin kentleflme üzerine etkileri. Dokuz Eylül Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 10(3), 159–181. Kafll›, M. ve Serel, A. (2008). Üniversite ö¤renci harcamalar›n›n analizi ve
bölge ekonomilerine katk›lar›n› belirlemeye yönelik bir araflt›rma, Yönetim ve Ekonomi, 15(2), 99–113.
Kline, P. (1979). Psychometrics and psychology. London: Academic Press. Kline, P. (1994). An easy guide to factor analysis. New York, NY: Routledge. Knight, J. (2004). Internationalization remodeled: definition, approaches, and rationales. Journal of Studies in International Education, 8(1), 5–31. Knight, J. (2008). Higher education in turmoil: The changing world of
interna-tionalization. Rotterdam: Sense Publishers.
MacCallum, R. C., Widaman, K. F., Zhang, S., and Hong S. (1999). Sample size in factor analysis. Psychological Methods, 4(1), 84–99. Marsh, H. W., Balla, JR., and McDonald, R. P. (1988). Goodness-of-fit
indexes in confirmatory factory analysis: The effects of sample size. Psychological Bulletin, 103(3), 391–410.
Mavondo, F. T., Tsarenko, Y., and Gabbott, M. (2004). International and local student satisfaction: Resources and capabilities perspective. Journal of Marketing for Higher Education, 14(1), 41–60.
McMillan, J., and Schumacher, S. (2006). Research in education evidence–based inquiry. London: Pearson.
Mooney, M. (2010). Religion, college grades, and satisfaction among stu-dents at elite colleges and universities. Sociology of Religion, 71(2), 197–215.
Paige, R. M., and Mestenhauser, J. A. (1999). Internationalizing education-al administration. Educationeducation-al Administration Quarterly, 35(4), 500–517. Polat, ‹. ve K›l›ç, E. (2013). Türkiye’de çok kültürlü e¤itim ve çok kültürlü e¤itimde ö¤retmen yeterlilikleri. Yüzüncü Y›l Üniversitesi E¤itim Fakül-tesi Dergisi, 10(1), 321–351.
Rennie, K. M. (1997). Exploratory and confirmatory rotation strategies in exploratory factor analysis. (ERIC Document Reproduction Service No. ED406446).
Ricci, M. (1997). The urban role of a New University: A case study of Cheeti-Pescara, Abruzzo, Italy. GeoJournal, 41(4), 319–324.
Schumacker, R. E., and Lomax, R. G. (1996). A beginner’s guide to structur-al equation modeling. Hilsdstructur-ale, NJ: Erlbaum.
Stapleton, C. D. (1997). Basic concepts in exploratory factor analysis as a tool to evaluate score validity: A right-brained approach. (ERIC Document Reproduction Service No. ED407419).
Sürmeli, F. (2008). Anadolu Üniversitesinin Eskiflehir’e etkileri ve flehrin üni-versiteyi alg›lay›fl›, Eskiflehir: Anadolu Üniversitesi Yay›nlar›.
Taflc›, D., Gökalp, E., Kumtepe, G. E., Kumtepe, T. A. ve Toprak, E. (2011). Kentin üniversite alg›s›: Anadolu Üniversitesi ve Eskiflehir ör-ne¤i. Amme ‹daresi Dergisi, 44(2), 131–146.
Torun, ‹. (2005). Yöre halk›n›n üniversiteye bak›fl› ve beklentileri: Ni¤de Üniversitesi örne¤i. Sakarya Üniversitesi E¤itim Fakültesi Dergisi, 9, 156–176.
Torun, ‹., Öztürk, S. ve Gelibolu, L. (2009). Yöre halk›n›n üniversiteye ba-k›fl› ve beklentileri: Kars Kafkas Üniversitesi örne¤i. Manas Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 11(21), 169–189.
Trafl, Z. ve Güngör H. C. (2011). Avrupa ülkelerinden gelen Türk as›ll› üni-versite ö¤rencilerinin sosyal destek ve sosyal ba¤l›l›klar› üzerine nitel bir araflt›rma. Selçuk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 25, 261–271.
UCL (2015). 10 reasons for choosing us. 21 Kas›m 2016 tarihinde <http:// www.ioe.ac.uk/studentInformation> adresinden eriflildi.
Van der Beek, C., and van Aart, J. (2014). Key influencers of international stu-dent satisfaction in Europe. Eindhoven: StudyPortals.
Verma, S. (2011). 10 top reasons to choose Harvard University. 21 Kas›m 2016 tarihinde <http://studyusa.learnhub.com> adresinden eriflildi. Wächter, O. (1999). Internationalisation in higher education – a paper and seven
essays on ›nternational cooperation in the tertiary sector. Bonn: Lemmens.
Ek 1.
Türk/Uluslararas› Ö¤rencilerin Ö¤renim Gördükleri fiehre Yönelik Tutum Ölçe¤i 1. Hava temizdir.
2. Ulafl›m hizmetleri yeterlidir. 3. Ev bulmak kolayd›r. 4. Kiralar düflüktür. 5. Yaflam ucuzdur.
6. Yemekler lezzetli, çeflitli ve kalitelidir. 7. Yeterli say›da AVM vard›r.
8. Arad›¤›m her fleyi kolayca bulabiliyorum.
9. E¤lence merkezleri (sinema, tiyatro, konser) yeterlidir. 10. Her türlü spor yapma imkân› vard›r.
11. Ulafl›m kolay, güvenli ve ucuzdur. 12. Yiyecek ve içecekler ucuzdur. 13. Sa¤l›k hizmetleri yeterlidir. 14. Temizlik hizmetlerine dikkat edilir. 15. Halk yard›mseverdir.
16. Görüntü kirlili¤i yoktur.
17. Fuar, festival, flölen, flenlik gibi sosyal kültürel etkinlikler yeterlidir. 18. Belediye tahsilat hizmetleri h›zl› ve kolayd›r.
19. Yüzme-havuz, plaj, deniz imkânlar› vard›r. 20. Orman, yeflil ve piknik imkânlar› fazlad›r.
21. Güvenlik üst düzeydedir, günün her saatinde korkmadan d›flar› ç›k›labilir. 22. Kamu görevlilerinin iletiflim düzeyi yüksektir ve onlarla sorun yaflamam. 23. fiikâyetlerimi kolayl›kla iletebilir ve çözümünü sa¤layabilirim. 24. E¤itim imkânlar› (kurs, dershane, özel okul, e¤itim merkezleri gibi)
çeflitli ve yeterlidir.
25. Bilimsel faaliyetler yeterlidir (seminer, konferans, sempozyum gibi). 26. Okulu bitirince de yaflamaya devam etmek isterim.
27. Üniversite mezunlar› için yeterli düzeyde istihdam olana¤› vard›r. 28. S›k›lmadan vakit geçirebiliyorum.
29. Esnaf› dürüst ve yard›msever buluyorum. 30. Alt yap› yeterlidir.
31. Müzeler vard›r ve flehrin tarihi dokusu zengindir. 32. Yabanc›lara iyi davran›l›r, ay›r›mc›l›k yap›lmaz. 33. Uluslararas› ulafl›m imkânlar› vard›r.
fiehir Halk›n›n Üniversite Ö¤rencilerine Yönelik Tutum Ölçe¤i 1. Halk›n ahlak›n› bozuyorlar.
2. fiehrimizin ekonomik geliflmesine katl› sa¤l›yorlar. 3. fiehrimizin tan›t›m›na hizmet ediyorlar. 4. Bilgi ve görgümüzü art›r›yorlar.
5. Aile de¤erlerine ayk›r› davran›fllar sergiliyorlar. 6. fiehri kirletiyorlar.
7. Gürültü yap›yorlar.
8. Keflke daha fazla say›da olsalar. 9. fiehrimizin kültürü için zenginliktir.
