Çizelge 69. Yıl Sonu Gümüş Stokları (Milyon tr ons)
Çizelge 70. Dünya Kömür Rezervleri (Milyon ton)
1985 1986 1987 Commodity Exchange
Chicago Board of Trade London Metal Exchange
Toplam 155.2 17.8 50.9 145.4 156.3 16.7 12.6 23.3 19.9 223.9 185.4 188.8
Kaynak : EMJ, Nisan 1988
2.11.4.3. Beklenen Gelişmeler
Washington'daki Silver Institute'm tahmini ne göre 1990 yılında Batı Bloku'nun gümüş üretiminin 434 milyon ons olması beklenmek tedir. Gümüş arz ve talep durumları incelendi ğinde yakın gelecekte, gümüş fiyatlarında önemli bir artış olmayacağı tahmin edilmekte dir. Gümüş piyasasında spekülatörler önemli rol oynamakta, hatta piyasayı büyük ölçüde et kileyebilmektedirler. Bu nedenle, tahminler ve beklentiler fiyatların artırılıp, azaltılmasında rol oynamaktadır. 1987 yılı, bu açıdan örnek bir yıl olarak verilebilir.
Dünyanın politik ve finansal problemleri devam etmektedir. Örneğin ABD'nin bütçe ye ticaret açıkları, enflasyon/deflasyondaki eğilim ler ve para değerlerindeki değişiklikler, dünya ticaretini olumlu ya da olumsuz yönde etkile meye devam etmektedir.
2.12. KÖMÜR 2.12.1. Rezerv
Dünya kömür rezervleri, Dünya Enerji Kongresi tarafından 1986 yılında değerlendirile rek belirlenmiştir. Dünya kömür rezervleri, ant rasit ve taşkömürü (bitümlü kömürler), yarı taş kömürü (alt bitümlü kömürler) ve linyit olarak sınıflandırılmış ve buna göre aşağıdaki çizelge de Dünya görünür kömür rezervleri ülkelere göre verilmiştir. Bu çizelgeden de görüleceği gi bi Dünya kömür rezervlerinin büyük bir bölü mü ABD, SSCB, Çin, Avustralya, Batı Almanya, Güney Afrika ve Polonya'da bulunmaktadır.
2.12.2. Üretim
1986 yılında Dünya'da 3,255 milyon ton taşkömürü üretilmiştir. Bu değer 1982 yılına
gö-Ulke
Antrasit+ Alt Bitümlü Bitümlü Kömürler Kömürler Linyit Avusturalya Avusturya Belçika Botsvana Kanada Çin Kolombiya Çekoslovakya Fransa D. Almanya B. Almanya ingiltere Yunanistan Hindistan Japonya Meksika Yeni Zelanda Polonya Güney Afrika ispanya 48,540 1 715 7,000 4,903 610,600 2,025 5,750 906 44,000 26,331 8,479 1,597 36 63,000 115,530 949 2,986 1,280 47 160 804 356 464 39,300 177 2,839 126,500 1 7,220 47,000 55,000 400 5,312 1,581 175 1,634 13,200 315 Dünya Toplamı 940,362 6,097 300,654 Kaynak : World Energy Conference, 1986
re 356 milyon ton bir fazlalık göstermekte ve % 12'lik bir üretim artışına karşılık gelmektedir. Tüm kıtalarda taşkömür üretimi anılan dönem de artmasına karşılık Batı Avrupa'da üretimde azalma olmuştur.
Taşkömürü üretimindeki bu yavaş artışın bir nedeni de gelişen açık işletmecilik olanakla rı ile derin kömür madenciliğinin rekabet ede memesi ve derin işletmelerin giderek kapanma sından kaynaklanmaktadır. 1950 yılında dünya taşkömür üretiminin % 15'i açık işletmelerden karşılanır iken 1986 yılında toplam üretimin % 45'i açık işletmelerden karşılanmaktadır. Alt bitümlü kömürlerde ve linyitlerde ise açık işlet mecilik daha da yaygın olup sırası ile % 85 ve % 95 oranında üretim, açık işletme ile karşılan mıştır.
International Iron and Steel Institute'un bir 44
Çizelge 71. Dünya Kömür Üretimi (milyon mt)
1983 1984 1985 1986 1987
Ülke •
Linyit Antrasit Toplam Linyit Antrasit Toplam Linyit Antrasit Toplam Linyit Antrasit Toplam Linyit Antrasit Toplam + Taşkömürü + Taşkömürü + Taşkömürü + Taşkömürü + Taşkömürü
Çin ABD SSCB D. Almanya Polonya Avusturalya B. Almanya G. Afrika Hindistan Çekoslovakya İngiltere Yogoslavya Kanada Romanya Türkiye İspanya Yunanistan K.Kore G.Kore Bulgaristan Macaristan -52 158 278 43 34 124 -7 99 -58 8 37 24 25 31 -32 22 715 658 558 -191 120 82 145 136 26 119 -37 8 7 15 -36 20 -3 715 710 716 278 234 154 206 145 143 125 119 58 45 45 31 40 31 36 20 32 25 -57 156 296 50 35 127 -8 103 -65 10 36 27 24 32 -32 22 772 756 557 -192 139 79 163 146 26 50 -48 8 7 15 -36 21 -3 772 813 713 296 242 174 206 163 154 129 50 65 58 44 34 39 32 36 21 32 25 -66 157 312 58 37 121 -8 100 -69 10 38 36 24 36 -31 21 850 736 569 -192 158 82 174 149 26 92 -60 9 9 16 -36 24 -3 850 802 726 312 250 195 203 174 157 126 92 69 70 47 45 40 36 36 24 31 24 -69 159 315 67 38 115 -8 101 -70 8 38 36 22 37 -32 21 870 738 592 -192 170 80 177 163 26 106 -58 9 9 16 -36 25 -2 870 808 751 315 259 208 195 177 171 127 106 70 66 47 45 38 37 V.Y. 25 32 23 68 58 163 307 69 44 114 -9 96 -73 27 V.Y. V.Y. V.Y. V.Y. V.Y. V.Y. V.Y. V.Y. 857 759 595 -193 157 77 166 273 27 107 1 28 V.Y. V.Y. V.Y. V.Y. V.Y. V.Y. V.Y. V.Y. 925 817 758 307 262 201 191 166 282 123 107 74 55 V.Y. V.Y. V.Y. V.Y. V.Y. V.Y. V.Y. V.Y. Toplam 1.032 2.876 3.909 1.080 3.018 4.098 1.124 3.185 4.309 1,136 3,269 4,406 Diğer 15 87 102 16 90 106 19 93 112 21 82 103 GendToplm 1,047 2,963 4,010 1,096 3,108 4,204 1,143 3,278 4,421 1,157 3,351 4,508 1,211 3,415 4,626
raporuna göre, Batı blokundaki kok üretim kapasitesi 1982 yılında 254 milyon ton/yıl iken 1986'da 218 milyon tona düşmüştür. Kapatılan kok tesislerinin çoğu, ABD'de bulunmaktadır. Ancak bu arada, Brezilya, F.Almanya, ABD ve Hindistan'da toplam 11.5 milyon ton/yıllık yeni bir kapasite devreye girmiştir.
Çizelge 71'de dünya kömür üretimi seçil
miş bazı ülkelerin üretim değerleri verilerek sergilenmektedir.
2.12.3. Tüketim
1987 yılında dünya birincil kaynak enerji tüketimi yaklaşık 7.75 milyar ton petrol eşdeğe ri olup, bunun yaklaşık % 3ö"u kömür kaynak larından sağlanmıştır.
Tüketilen toplam elektrik enerjisinde, kö mürün payı ülkelere göre değişiklikler göster mektedir. Batı Avrupa ülkelerinde, kömürün tüketilen enerji içindeki payı % 20—22 iken Merkezi Planlı Ülkelerde bu oranın % 45 oldu ğu görülmektedir. Türkiye'de ise bu oran % 45'dir.
1987'de global enerji talebi artışının % 2 ol duğu tahmin edilmektedir (1984'de % 3.7, 1986'da % 2.1). Bu artışın % 70'i Doğu Bloku ülkeleri, Çin ve Gelişmekte Olan Ülkeler'e ait tir. Bu arada kömüre olan talep artışı 1985'de % 4.5 iken 1986'da % 1.6'ya düşmüştür. 1987' de talep artışı yaklaşık % 2 civarındadır. Bu du rum, son yıllarda yaşanan düşük petrol fiyatla rından kaynaklanmaktadır. Sonuç olarak, SSCB ve Çin'de talep artışları görülürken, OECD ül kelerinde bir miktar azalma kaydedilmiştir.
Conoco Inc. tarafından yapılan bir araştır maya göre, petrol fiyatları 1990'a kadar, 15—20 $/varil arasında değişim göstereceği tahmin edilmektedir. 2000 yılında ise petrol fiyatlarının 40—50 $/varil olacağı tahmin edil mektedir. Öteyandan bazı ülkelerin yeni termik santraller kurma planlarının oldukları bi linmektedir. Örneğin Japonya, C.Kore, Tay land, Filipinler, Endonezya, Hong Kong, Türki ye, Mısır ve Ürdün gibi. Ancak düşük petrol fi yatlarının bu planlardan bazılarının ertelenme sine neden olduğu ve daha da olabileceği belir tilmektedir.
Japonya'da birçok kömür madeni kapatıl mıştır. B.Almanya'da taş kömürü üretimi önemli ölçülerde düşürülmüştür. Ancak herşe-ye rağmen, dünya taş kömürü ticareti 335 mil yon ton/yıl düzeyinde gerçekleşmiştir.
Japonya metalurjik kok tüketiminde önemli bir pazar olma konumunu sürdürmektedir. Ja ponya'nın ABD'den ithal ettiği metalurjik kok 1982 yılında 22.4 milyon ton/yıl iken, günü müzde bu rakam 12 milyon ton/yıla düşmüştür. Bu süre içinde fiyatlarda 66 $/tondan 55 $/tona düşüş kaydetmiştir. Fiyat düşüşleri devam et mekte olup, en son 50 $/tona inmiştir. Çizelge 72'de dünya kok ticareti, ithal ve ihraç eden ül
kelere göre verilmiştir.
Çizelge 72. Dünya Kok Kömürü Ticareti (Milyon metrik ton)
IHRACAAT Avusturalya Kanada Çin Kolombiya Polonya G.Afrika ABD SSCB Diğerleri Toplam ihracat İTHALAT Japonya Diğer Uzak Doğu B. Avrupa Kanada Diğerleri Toplam İthalat 1985 50 22 3 0 10 5 55 .11 8 164 70 13 46 6 31 164 1986 51 21 3 1 11 4 50 12 7 160 68 14 42 6 30 160 1987 55 22 3 1 9 3 46 12 6 157 66 16 40 5 30 157 Kaynak : EMJ, Nisan 1988
Dünya termik santral kömürü (steam coal) ticaretine ait bilgiler ise Çizelge 73'de verilmiş tir.
Çizelge 73. Dünya Termik Santral Kömürü (Steam Coal) Ticareti (Milyon rnt)
Çizelge 74. Dünya Kromit Rezervleri (Bin ton) İHRACAT Avusturalya Kanada Çin Kolombiya Polonya G.Afrika ABD SSCB Diğerleri Toplam İhracat İTHALAT Japonya Diğer Uzak Doğu B. Avrupa Kanada Diğerleri Toplam İthalat 1985 38 5 5 3 26 40 29 13 13 172 24 27 82 8 31 172 1986 42 4 7 5 23 41 27 13 14 176 23 33 81 8 31 176 1987 45 4 10 8 21 34 22 15 16 175 25 32 80 6 32 175 Ülke ABD Brezilya Finlandiya Hindistan Filipinler G.Afrika Türkiye Zimbabve Diğer Piyasa Ekonomili Ülkeler Arnavutluk SSCB
Diğer Merkezi Planlı Ülkeler Dünya Toplamı Rezerv 9,000 19,000 15,000 15,000 913,000 5,000 19,000 17.000 7.000 142,000 4,000 1,165,000 Kaynak : Mineral Commodity Summaries,
Rezerv+ Potansiyel 10,000 32,000 66,000 32.000 6,300,000 80,000 830,000 25,000 22,000 142,000 4,000 7,500,000 1988
Kaynak : EMJ, Nisan 1988
2.13. KROM 2.13.1. Rezerv
Çizelge 74'de dünya kromit rezervlerine ait
bilgiler verilmiştir.
2.13.2. Üretim
1987 yılında kromit üreticileri, talepteki ar tışlar ve buna bağlı olarak üretimde görülen büyümeler nedeniyle, iyi bir yıl geçirmişlerdir. Dünya kromit üretimi (parça ve % 40-45 C r203 tenörlü konsantre) yaklaşık, 11 milyon ton/yıldır. Sözkonusu üretimin % 93'ü toplam yedi ülke tarafından gerçekleştirilmiştir. Bu ül keler sırasıyla, Güney Afrika (% 35), SSCB (% 27), Arnavutluk (% 8), Finlandiya (% 6.1), Türkiye (% 5.8), Hindistan (% 5.8) ve Zimbabve
(% 5)'dir.
Çizelge 75'de dünya kromit üretimi ile ilgili
bilgiler verilmiştir.
1987 yılında ferro-krom üretimi ise 2.34 milyon ton/yıl olarak gerçekleşmiştir.
Krom ekonomik olarak sadece kromit mi neralinden üretilmektedir. C r203, A l203 ve Cr/Fe oranlarına göre üç grupta sınıflandırılan kromit cevheri, tüketim alanlarında bu sınıflan dırmaya göre ticari işlem görmektedir.
Çizelge 76'da kromitin sınıflandırılmasına
ilişkin bilgiler sunulmuştur.
2.13.2.1. Kapasite
Dünya kromit ve ferro-krom üretim kapasi teleri sırasıyla Çizelge 77'de ve 78'de verilmek tedir.
