Etkili terapist özellikleri için farkındalık eğitim ve uygulamaları: Bir meta-sentez çalışması

Etkili Terapist Özellikleri İçin Farkındalık

Eğitim ve Uygulamaları: Bir Meta-Sentez

Çalışması

Mindfulness Training and Practice for

Effective Therapist Characteristics:

A Meta-Synthesis Study

İ. Volkan Gülüm

Öz

Bu çalışmanın birincil amacı farkındalık temelli eğitim ve uygulamaların ruh sağlığı alanında eğitim alan ya da çalışan bireyler tarafından nasıl deneyimleniyor olduğunu anlamaya çalışmaktır. Buna paralel olarak söz konusu eğitim ve uygulamaların etkili bir ruh sağlığı hizmeti sağlamak adına ne gibi faydalar sağlayabileceğine dair fikir edinmek de çalışmanın amaçları arasındadır. Ruh sağlığı alanında eğitim alan ya da bu alanda çalışanların farkındalık uygulamaları ve farkındalık eğitimini incelemeye yönelik olarak yürütülmüş 12 niteliksel araştırma meta-senteze dâhil edilmiştir. Meta-sentez sonucunda ortaya çıkan ana temalar, genel fayda, kuramsal ve kavramsal değişimler, kişilik özelliklerinde değişme-terapist kimliği, yeni beceriler-terapistlik biçiminde sıralanmıştır. Bu ana temalar içerisinde empati, merhamet, ilişki kurma becerisinde artış, kabul, seans içeriğiyle başa çıkabilme, odaklanma gibi kategoriler öne çıkmıştır. Sonuç olarak farkındalık odaklı eğitim ve uygulamaların ruh sağlığı alanında çalışanların hem kişisel hem de mesleki yaşamlarına olumlu katkılar sunduğu görülmüştür.

Anahtar sözcükler: Farkındalık, meta-sentez, terapist gelişimi.

Abstract

The aim of this study was to conduct a meta-synthesis about mental health workers’ and/or stu-dents’ experiences on mindfulness focused training and education. While doing that the aforemen-tioned trainings’ and practices’ advantageous on providing an effective mental health service were also examined. A total of 12 qualitative studies which were focused on mental health workers’ mindfulness training and practice were included to meta-synthesis. Main themes obtained from the meta-synthesis were, general benefit, theoretical and conceptual changes, changes in personality-therapist identity, new skills-personality-therapist. Empathy, compassion, increase in relationship skills, ac-ceptance, handling better with session content and focusing were the categories those came to forefront among others. As a conclusion, mindfulness focused trainings and practices contribute to personal and professional life of the mental health workers.

H

etkilidir? Hangi terapi yaklaşımı hangi bozukluklarda daha etkilidir? Bunlar ve bunlara benzer sorular içlerinde hep bir ön kabul barındırmaktadır: Bir yaklaşımın ya da tekni-ğin diğer başka yaklaşımlara ve tekniklere üstün olması mümkündür ve durum zaten böyledir. Bize düşen bunun hangi yaklaşımlar ve teknikler lehine ya da aleyhine oldu-ğunu sınayabileceğimiz araştırmalar tasarlamaktır. Ancak bu sorular ve benzerleri terapi yaklaşımını sunan terapistin ve terapi hizmeti alan hastanın rolünün önemini en aza indirgemekte ve terapinin önemli sac ayaklarını, deyim yerindeyse yok saymaktadır. Psikoterapi araştırmalarının ilk dönemlerine ait olan bu soruların odağı daha sonra terapinin hangi ögesinin daha etkili olduğuna, sonra da bu etkinin nasıl ölçülebileceği-ne, süreç içerisinde nasıl bir değişim ve etki gösterdiğine yönelmiştir (Pachankis ve Goldfried 2007).

Bu türden sorular psikoterapi araştırmaları alan yazınında “psikoterapide etkili ola-nın terapilere özgü etkenler” olduğunu savunan araştırmacılarından gelmektedir. Bu araştırmacıların karşısında ise “ortak etkenler” yaklaşımını benimseyen araştırmacılar bulunmaktadır. Ortak etkenler modelini benimseyenler tüm psikoterapi türlerinde ortak bazı etkenlerin olduğunu ve bu etkenlerin değişimin esasını oluşturduğunu savunurken, psikoterapide esas olanın “özgül etkenler” olduğunu savunanlar psikoterapötik değişimi terapi türüne özgü özel bileşen ve etkenlere atfederler. Ancak araştırmalar incelendiğin-de psikoterapinin genel olarak etkili olduğu (Lambert ve Ogles 2004) ve teknikler arasında çok az düzeyde farklılıklar bulunduğu sıklıkla rastlanılan bir bulgudur (Stiles ve ark. 1986, Wampold 2007). Buna karşılık, ortak etkenler diye kavramsallaştırılan şeyle-rin kişilerarası ilişki olduğu ve özgül teknikleşeyle-rin bu ilişkinin doğasından ayrı düşünüle-meyeceği vurgulanarak ortak etkenler yaklaşımı eleştirilmektedir (Butler ve Strupp 1986). Butler ve Strupp’a göre (1986) “teknikler, bireylerin dâhil olduğu belli etkile-şimler içerisinde anlam kazanmakta ve dolayısıyla da etkili olmaktadır” ve “psikoterapi, insani ilişkinin terapötik amaçlarla sistemli olarak kullanılmasıdır”. Yani, teknik olarak ifade edilen müdahalelerin yalıtılmış ortamlarda sunulmadığı, bunların terapötik ilişki bağlamında sunulduğu ifade edilmektedir (Safran ve ark. 2009).

Her ne kadar başlangıç noktaları aynı olmasa da her iki yaklaşım da terapinin yalı-tılmış bir ortamda sunulmadığını, terapist ve hastanın sürecin ayrılmaz bir parçası oldu-ğunu kabul ediyor oldukları görünmektedir. Bu iki kutbun ortaklaşması da psikoterapi sonuç araştırmalarından psikoterapi süreç araştırmalarına geçişle mümkün olmuştur. Kimileri için empatik yaklaşmak bir terapi yaklaşımın kullandığı bir teknik iken (örne-ğin şema terapi’deki empatik yüzleştirme) (Young ve ark. 2003) kimileri için terapi türünden bağımsız olarak her terapi yaklaşımında olan ve bir terapinin etkili olabilmesi için olmazsa olmaz olan bir terapist/terapi özelliğidir (Wampold 2015). İster esas olanın terapi yaklaşımı olduğu savunulsun isterse etkili sonuç verenin yaklaşımdan bağımsız özellikler olduğu, geldiğimiz noktada bazı terapist özelliklerinin öne çıktığı dikkat çekmektedir. Örneğin, bazı terapistlerin hastalarıyla daha iyi düzeyde bir ittifak kurdu-ğu ve dolayısıyla da daha iyi bir terapi sonucu elde edilebildiği belirtilmiştir (Wampold 2001, Baldwin ve ark. 2007). Çok sayıda araştırmacı etkili terapi ve terapist özellikleri-nin neler olduğunu belirlemeye çalışmıştır (Wampold 2007, Anderson ve ark. 2009). Bu çalışmaları yapan araştırmacıların bir kısmının görece daha teknik sayılabilecek “tedavi planı sunma ve açıklama”, “psikoterapi alan yazınındaki araştırma sonuçlarını takip etme” gibi özelliklere odaklandığı bir kısmının ise empati, sıcaklık, kabul, hastanın

özelliklerinin farkında olma, esnek olma gibi daha çok kişilik özellikleriyle özdeşleştiri-lebilecek davranışlara odaklandığı gözlenmektedir (Wampold 2011). Ancak etkili tera-pist özelliklerine dair çalışma ve tartışmalardan görece bağımsız olarak teratera-pistlerin terapi sonucunda açıkladıkları varyansın %5-8 arasında değiştiği bilinmektedir (APA Presidential Task Force on Evidence-Based Practice 2006).

Bu noktada öne çıkan etkili terapist özelliklerini geliştirmeye yönelik faaliyetlerin neler olabileceği ve bu anlamda alanda neler yapıldığına ilişkin sorular öne çıkmaktadır. Alan yazın incelendiğinde yukarıda bahsedilen özellikleri geliştirebilmek için iki temel yol olduğu görülmektedir. Bunlardan ilki, ruh sağlığı alanında eğitim alan bireylerin eğitim programları içerisine eklenecek derslerden faydalanmaktır. Bunun bir örneği Christopher ve arkadaşları tarafından eğitim programına önce seçmeli olarak eklenen daha sonra ise zorunlu ders olarak programa dâhil edilen (Christopher ve Maris 2010) “Zihin Beden Tıbbı ve Kendine Bakım Sanatı” adlı, farkındalık odaklı derstir. Bir diğer yol ise süpervizyon süreçleri içerisine belirli bazı teknik ve eğitimlerin bütünleştirilmesi-dir. Bunun örneği ise Safran ve arkadaşlarının süpervizyon programı içerisinde sunduk-ları farkındalık odaklı eğitimlerdir (Eubanks-Carter ve ark. 2015; Safran ve ark. 2014). Söz konusu eğitimlerin belirli bazı açılardan terapistlere yardımcı olduğu ve terapi içerisindeki davranışları olumlu anlamda yapılandırdığı örülmektedir. Örneğin Chris-topher ve arkadaşlarının çalışmaları sonucunda (ChrisChris-topher ve Maris 2010) terapist adaylarının “terapist olarak kendilerine güven”, “ilişki kurma becerisinde artış” gibi konuların öne çıktığı görülebilirken, Safran ve arkadaşlarının (2014) çalışmasında söz konusu eğitimin seans içi kişilerarası süreçlere, terapistin kendi duygularını keşfetmesi-ne ökeşfetmesi-nemli oranda katkı sağladığı dikkat çekmektedir.

Görüldüğü üzere farkındalık odaklı eğitimler terapistlerin gelişimi için ön plana çıkmaktadır. Buradan hareketle farkındalık odaklı eğitimlerin terapistlerin kişisel yaşan-tıları ve mesleki yaşamlarına etkisinin ne ve nasıl olduğunun anlaşılması önem kazan-maktadır. Ancak öncellikle farkındalık kavramından ve farkındalık ile ilişkili bazı önemli çalışmalardan bahsetmek gerekmektedir.

Farkındalık kavramının batı dünyasında ruh sağlığı alanında popülerlik kazanması Kabat-Zinn’in bu geleneği dini ögelerinden arındırmasına bağlanmaktadır (Hemanth ve Fisher 2015). Kabat-Zinn, dini ve ruhani özelliklerinden bağımsız olarak farkındalı-ğı, “belirli bir biçimde dikkat etmek: bilerek, şu anda ve yargılamadan” olarak tanımla-maktadır (Kabat-Zinn 1994). Daha açık ve özet bir ifadeyle farkındalık, kişilerin bu-lundukları zaman içerisinde olan biten, bilinçlerine gelen her şeye dair yargılayıcı olma-yan, açık ve kabul edici bir tutum sergilemeleri biçiminde kavramsallaştırılmaktadır (Cigolla ve Brown 2011). Farkındalık uygulamaları arasında çeşitli meditasyon teknik-lerini yoga, Zen, beden taraması, nefes egzersizleri, qigong gibi teknikler yer almakta-dır. Bu tür uygulamaların duygusal zorluklar (Jain ve ark. 2007), depresyon (Baer 2003, Brown ve ark. 2007) gibi durumlarda azalmaya, bilişsel beceriler (Chambers ve ark. 2007), ve dikkatte (Semple 2010, Baijal ve ark. 2011) artmaya neden olduğu dikkat çekmektedir.

Söz konusu eğitim ve egzersizlerin ruh sağlığı çalışanlarının kişisel yaşamlarına etki-sine ilişkin yapılmış olan niteliksel çalışmaları sistematik bir biçimde derleyen bir meta-sentez çalışması daha önce yayınlanmıştır (Gülüm 2016). Bu çalışmanın konusu da, bahsedilen çalışmanın ikinci aşaması olarak söz konusu eğitim ve egzersizlerin terapist ve terapist adaylarının mesleki yaşamlarına nasıl etki edebileceğini incelemektir. Bu

amaç doğrultusunda farkındalık eğitim ve uygulamalarının ruh sağlığı alanındaki birey-lerin mesleki yaşamlarına etkisini konu etmiş olan niteliksel çalışmaların ikincil nitelik-sel analizleri yapılmıştır. Meta-sentez olarak adlandırılan bu tür çalışmaların ardındaki mantık ilgilenilen konuya ilişkin karşılaştırılabilir, kapsamlı ve sistematik bir bakış açısı sağlamaktır (Timulak 2007, 2009). Farkındalık odaklı eğitim ve uygulamaların rıh sağlığı alanındaki çalışanların mesleki yaşantılarına etkisine yönelik deneyimlerini de-ğerlendirmek üzere meta-sentez yönteminin seçilmesinin en önemli gerekçesi söz ko-nusu kavramın doğası gereği niceliksel olarak çalışılmaya uygun olmadığının savunul-masıdır (Hick 2008). Bu bağlamda, kişilerin deneyimlerine odaklanan ilgili niteliksel çalışmaları bir araya getirmenin konuya ilişkin kapsamlı ve kişilerin deneyimlerini yansı-tabilecek bir sonuç almak adına kullanılmasının uygun olabileceği düşünülmektedir.

Alan yazındaki bilgiler ışığında bu çalışmanın amacı, ruh sağlığı alanında çalışan bi-reylerin farkındalık uygulama ve eğitim deneyimleri ile bu uygulamaların mesleki yaşa-ma etkisini konu edinen niteliksel çalışyaşa-maların meta-sentezini yapyaşa-mak ve elde edilen bulguları “etkili terapist özellikleri” bağlamında incelemektir.

Yöntem

Çalışma kapsamında ruh sağlığı alanında çalışan ya da bu alanlarda eğitim alan bireyle-rin farkındalık temelli eğitim ve uygulamalara ilişkin deneyimlebireyle-rinin mesleki yaşantılara etkilerini inceleyen niteliksel çalışmaların bir meta-sentezi yapılmıştır. Bu doğrultuda, Timulak (2009) tarafından önerilen betimleyici/yorumlayıcı yaklaşım benimsenmiş ve çalışmaların betimleyici özelliklerinin sunumuna ek olarak elde edilmiş veriler yorumla-narak sentezlenmiştir. Aşağıda daha ayrıntılı olarak açıklanan veri seçimi sürecinin ardından çalışmaya dâhil edilen araştırmaların bulguları ikincil nitel analiz için veri olarak kabul edilmiştir.

Çalışmaların Seçimi

Meta-senteze dâhil edilecek çalışmaları belirlemek amacıyla Web of Science (SSCI, SCI, AHCI), Scopus, PsycInfo, PsycArticles ve MEDLINE veri tabanlarında 03.02.2016 (dâhil) tarihinde çeşitli anahtar sözcükler kullanılarak [mindfulness (farkın-dalık); therapist (terapist); psychotherapist (psikoterapist); counselor (danışman); coun-sellor (danışman)] bir dizi arama gerçekleştirilmiştir. Meta-senteze dâhil edilen çalış-maların belirlenme sürecine ilişkin ayrıntılı akış Şekil 1’de sunulmuştur. Tarama sonu-cunda meta-senteze dâhil edilen 12 niteliksel ya da niteliksel öge barındıran çalışmaya dair bilgiler ve bu çalışmaların temel bulgularına dair bir özet Tablo 1’de sunulmuştur. (Tablo 1 yazının sonunda verilmiştir.)

İşlem–Veri Analizi

Meta-sentez sürecine dâhil edilen 12 çalışmadaki katılımcılar, eğitim ya da egzersizin türü ve süresi, veri toplama yöntemi ve veri analiz yöntemleri incelenmiştir. Bu meta-sentez çalışmasında ruh sağlığı alanında çalışan ya da bu alanda eğitim gören kişilerin aldıkları farkındalık odaklı eğitim ya da uyguladıkları farkındalık egzersizlerinin mesleki yaşamlarında nasıl deneyimlendiği incelenmiştir. Buna göre seçilen çalışmaların ilgili bölümlerinde yer alan tüm ifadeler (araştırmacıların notları ve yorumları, kategori ya da tema tanımları, katılımcılardan yapılan doğrudan alıntılar vs.) yani, birincil çalışmaların bulgu/sonuç bölümleri veri olarak meta-sentez çalışmamıza dâhil edilmiştir.

Şekil 1. Meta-senteze dâhil edilen çalışmaların belirlenme sürecine ilişkin ayrıntılı akış

Elde edilen bu veriler Braun ve Clarke’ın (2006) tematik analiz için önerdiği basa-maklar takip edilerek analiz edilmiştir. Tematik analiz sırasında veri içerisindeki örün-tüler tanımlanmaya çalışılmış, bu örünörün-tüler analiz edilmiş ve raporlanmıştır. Analiz sonucunda ortaya çıkan temalar uzman bir klinik psikolog tarafından seçkisiz olarak seçilip denetlenmiştir.

Bulgular

Yapılan meta-sentez sonucunda “genel fayda”, “kuramsal ve kavramsal değişimler”, “kişilik özelliklerinde değişim-terapist kimliği”, “yeni beceriler-terapistlik” olmak üzere dört ana tema ortaya çıkmıştır. Genel fayda ana teması altında yer alan temalar “rahat-lama ve ayrıştırma” ve “terapistin farkında olmasının hasta için avantajları” biçiminde-dir. Diğer ana temalardaki kadar net bir özelliğe vurgu yapmayan tüm genel ifadeler bu başlık altında değerlendirilmiştir. Kuramsal ve kavramsal değişimler ana temasında yer alan temalar ise şöyledir: Farkındalık önerme ve uygulama, kavramsallaştırmada deği-şimler, kuramsal örtüşmeler. Kuramsal ve kavramsal değişimler ana temasında terapist-lerin ilgili uygulama ve eğitimler sırasında ve sonrasında uygulamaları ve uygulamaları-nın kuramsal temellerine ilişkin değişimlere yer verilmiştir. Kişilik özelliklerinde deği-şim-terapist kimliği ana temasında yer alan beş tema ise şöyle sıralanmaktadır: Kendine güven, merhamet (kendine ve hastaya olmak üzere iki kategori içermektedir), sorumlu-luk-sorumluluğun netleştirilmesi, sakinleşme, yavaşlama. Kişilik özelliklerinde değişim-terapist kimliği ana temasında yer alan ifadeler değişim-terapist kimliği ile yapılan etkinliklerde gözlemlenen ve kişilik örüntülerindeki değişimlerle ilgili ifadeleri kapsamaktadır. Terapi sürecinde gözlemlenen yeni uygulamaları içeren yeni beceriler-terapistlik ana teması altında ise yedi farklı temanın yer aldığı görülmüştür: Kabul, anda olmak ve ilişki kur-mak, empati becerisinde artış, sonuç odaklı olmama, farkında olma, bakım verme, odaklanma ve başa çıkma. Farkında olma temasının altında üç farklı kategori ortaya çıkmıştır: İçinde bulunulan anın, kendisinin, hastanın-sürecin. Benzer bir biçimde başa çıkma temasının da altında dört farklı kategori ortaya çıkmıştır: Kendi kendine konuş-maları idare etme, duygu kontrolü/düzenlemesi, kişisel yatkınlıklar, seans içeriği.

Ana temalar, temalar ve kategorilere ilişkin ayrıntılı bir şema ve ilgili tema ve kate-gorilere ilişkin birer örnek Tablo 2’de sunulmuştur. (Tablo 2 yazının sonunda verilmiş-tir). Ana tema, tema ve kategorilerin görülme sıklıklarından da anlaşılabileceği üzere farkındalık odaklı eğitim ve uygulamaların ruh sağlığı alanında eğitim gören ya da bu alanlarda çalışan bireylere yeni beceriler kazandırmak konusunda öne çıktığı dikkat çekmektedir. Terapist kimliği ve terapistlikle ilişkili tema ve kategorilerin pek çok çalışmada öne çıktığı ve bireylerin bu türdeki uygulamalardan mesleki anlamda yarar gördükleri vurgulanmaktadır.

Tartışma

Farkındalık odaklı çalışmaların bireylerin üzerindeki etkisini incelemek için en uygun yöntem niteliksel çalışmalardır. Bu çalışmalarda bireylerin deneyimleri ve fikirleri sayı-lara indirgenmediğinden daha kapsamlı bilgi edinmek mümkün olmaktadır. Bu kavra-mın nicel yöntemlerle ele alınmasının yaratabileceği sınırlılığın farkındalığın deneyimsel olan doğasından kaynaklanıyor olabileceği belirtilmektedir (Hick 2008). Bu meta-sentez kapsamında da farkındalık odaklı eğitim ve uygulamaların mesleki yaşama nasıl etki ettiğini inceleyen 12 farklı niteliksel çalışmanın ikincil nitel analizleri yapılmıştır. Bu tür eğitim ve uygulamaların özellikle anda olmak ve ilişki kurmak, hastanın ve terapi sürecinin farkında olmak, kişisel farkındalığının hasta için avantaj sağlaması ve seans içeriğiyle başa çıkmak gibi konulardaki etkisinin öne çıktığı dikkat çekmiştir.

Daha önceki bir meta-sentez çalışmasında ruh sağlığı alanında çalışanların farkın-dalık odaklı eğitim ve uygulamalardan kişisel yaşantılarında da oldukça faydalandıkları,

kabul, farkındalık, sorunlarla başa çıkma, akışına bırakma, merhamet ve odaklanma gibi konulardaki becerilerinde artış sağladığı ifade edilmiştir (Gülüm 2016). Kişisel yaşam-daki etkilere ek olarak bu çalışmada da söz konusu eğitimlerin mesleki yaşamda da etkisi olduğu görülmektedir. Bu etkinin hem seans içerisinde (anda olmak ve zorlayıcı seans içeriğiyle başa çıkabilmek gibi) hem de seans dışında (kuramsal değişimler, seans-lar arasında rahatlayabilme gibi) sürdüğü ve ruh sağlığı çalışanseans-larının yaşamseans-larının her alanında onların yararına olduğu gözlemlenmiştir.

Daha önce de belirtildiği gibi psikoterapi araştırmaları alan yazınında bazı terapist-lerin diğerterapist-lerine göre daha başarılı terapi sonucuyla ilişkilendirildiği gözlemlenmiştir (Wampold 2001, Baldwin ve ark. 2007). Söz konusu durumun terapistlerin bazı kişilik özelliklerinden kaynaklanabiliyor olduğu düşünülmüştür. Terapistlerin psikoterapi sonucunda önemli oranda bir varyansı açıkladıkları göz önüne alındığında bu özellikle-rin ne olduğu ve nasıl geliştirilebileceğine ilişkin araştırmalar da önem kazanmaktadır.

Etkili olabilecek terapist özelliklerine ilişkin bir derleme çalışmasında Wampold (2011) çeşitli özelliklerin öne çıktığını belirtmiştir. Wampold’un sıraladığı özelliklerle farkındalık odaklı eğitim ve uygulamaların sonuçları arasında bir örtüşme olduğu dikkat çekmektedir. Örneğin empati, kabul, odaklanma, kendinin, hastanın ve sürecin farkında olma, zor malzemelerden kaçınmama, güven verebilme gibi özelliklerin farkındalık odaklı eğitim ve uygulamalar sonucunda geliştirilebileceği görülmektedir. Bu anlamda, terapist ve terapist adaylarının olumlu etkilerini geliştirebilmek için farkındalık eğitim ve uygulamalarından faydalanabileceği düşünülebilir.

Bu meta-sentez çalışmasına konu olan niteliksel çalışmalar katılımcıların aktardığı deneyimlere odaklanmaktadır. Her ne kadar sağlanan bilginin değerini azaltmasa da söz konusu verilerin hastalar tarafından algılanan değişimler değil terapistler tarafından aktarılan ve kendilerinde gördükleri değişimlerdir. Hem birincil niteliksel çalışmalarının sonuçları hem de bu meta-sentez çalışmasının sonuçları yorumlanırken bu durum göz önünde bulundurulmalıdır. İlerideki çalışmalar söz konusu eğitim ve uygulamaların terapistlerin hastaları tarafından nasıl deneyimlendiğine de odaklanması yararlı olacak-tır.

Gülüm’ün (2016) önceki meta-sentez çalışmasında olduğu gibi devam niteliğindeki bu çalışmada da yer alan birincil çalışmalar tema ve kategorilerin “gücüne” dair net bir bilgi içermediğinden ilgili tema ve kategorilerin her bir çalışmada ne düzeyde ortaya çıktığı bilinmemektedir. Bu nedenle bu meta-sentez çalışması her bir özelliğin çalışma içerisinde herhangi bir yerde herhangi bir biçimde rapor edilip edilmediğini esas almış-tır. İlgili tema ve kategorilerin gücüne dair çalışmalar arası tutarlı bir bilgi olsaydı bu çalışmalar derlenirken daha kapsamlı bir değerlendirme yapmak da mümkün olabilirdi. İlerideki çalışmalarda sadece tema ve kategorilerin gücüne dair veri içeren çalışmalar analizlere dahil edilerek konuya ilişkin farklı bir katkı sunulması mümkün olabilir. Bu sınırlılıklara ek olarak bu çalışma, birincil çalışmaların sadece terapi ve terapistlikle ilişkili sonuçlarına odaklanmıştır. Her ne kadar kişisel yaşam ve mesleki yaşamla ilişkili sonuçları bir arada görmek değerlendirme açısından daha geniş bir bakış açısı sunacak olsa da kişisel yaşamla ilişkili analizler bu çalışmanın kapsamı ve sınırlarının ötesindedir.

Sonuç

Bu çalışma farkındalık odaklı eğitim ve uygulamaların ruh sağlığı alanında çalışan ve bu alanlarda eğitim alan bireylerin mesleki yaşamlarına etkisine ilişkin önemli veriler ortaya

koymuştur. Genelde ruh sağlığı çalışanlarının, özelde terapistlerin bu tür uygulamalar-dan mesleki anlamda nasıl fayda gördüğüne dair bilinen başka bir araştırma olmaması bu çalışmayı öne çıkaran özelliklerden biridir. Bu meta-sentez çalışmasının sonuçları-nın, bir önceki çalışması ile birlikte ilerideki niteliksel ve niceliksel çalışmalara zemin oluşturması; terapistlerin ve diğer tüm ruh sağlığı çalışanlarının eğitim süreçlerinin yapılandırılması sırasında fayda sağlaması ve bu alanda çalışan bireylerin kişisel ve mes-leki gelişimleri için neler yapabileceklerine dair fikir vermesi bağlamlarında yararlı olması umulmaktadır..

Kaynaklar

Anderson T, Ogles BM, Patterson CL, Lambert MJ, Vermeersch DA (2009) Therapist effects: facilitative interpersonal skills as a predictor of therapist success. J Clin Psychol, 65:755-768.

APA Presidential Task Force on Evidence-Based Practice (2006) Evidence-based practice in psychology. Am Psychol, 61:271-285. Baer RA (2003) Mindfulness training as a clinical intervention: a conceptual and empirical review. Clin Psychol, 10:125–143. Baijal S, Jha AP, Kiyonaga A, Singh R, Srinivasan N (2011) The influence of concentrative meditation training on the development

of attention networks during early adolescence. Front Psychol, 2:153.

Baldwin SA, Wampold BE, Imel ZE (2007) Untangling the alliance-outcome correlation: exploring the relative importance of therapist and patient variability in the alliance. J Consult Clin Psychol, 75:842–852.

Boellinghaus I, Jones FW, Hutton J (2013) Cultivating self-care and compassion in psychological therapists in training: the experience of practicing loving-kindness meditation. Train Educ Prof Psychol, 7:267-277.

Braun V, Clarke V (2006) Using thematic analysis in psychology. Qual Res Psychol, 3:77-101.

Brenner MJ (2009) Zen practice: a training method to enhance the skills of clinical social workers. Soc Work Health Care, 48:462-470.

Brown K, Ryan RM, Creswell J (2007) Mindfulness: theoretical foundations and evidence for its salutary effects. Psychol Inq, 18:211–237.

Butler SF, Strupp HH (1986) Specific and nonspecific factors in psychotherapy: a problematic paradigm for psychotherapy research. Psychotherapy, 23:30-40.

Chambers R, Lo BCY, Allen NB (2007) The impact of intensive mindfulness training on attentional control, cognitive style, and affect. Cognit Ther Res, 32:303–322.

Christopher JC, Chrisman JA, Trotter-Mathison MJ, Schure MB, Dahlen P, Christopher SB (2011) Perceptions of the long-term influence of mindfulness training on counselors and psychotherapists: a qualitative inquiry. Journal of Humanistic Psychology, 51:318-349.

Christopher JC, Christopher SE, Dunnagan T, Schure M (2006) Teaching self-care through mindfulness practices: the application of yoga, meditation, and qigong to counselor training. Journal of Humanistic Psychology, 46:494-509.

Christopher JC, Maris JA (2010) Integrating mindfulness as self-care into counselling and psychotherapy training. Counselling and Psychotherapy Research, 10:114-125.

Cigolla F, Brown D (2011) A way of being: bringing mindfulness into individual therapy. Psychother Res, 21:709-721. Eubanks-Carter C, Muran JC, Safran JD (2015) Alliance-focused training. Psychotherapy, 52:169-173.

Felton TM, Coates L, Christopher JC (2013) Impact of Mindfulness training on counseling students' perceptions of stress. Mindfulness, 6:159-169.

Gülüm İV (2016) Farkındalık eğitim ve uygulamalarının terapistlerin kişisel yaşamlarına etkisi: bir meta-sentez çalışması. I. Uluslararası Avrasya Pozitif Psikoloji Kongresi, 28-30 Nisan 2016 İstanbul, Türkiye.

Hemanth P, Fisher P (2015) Clinical psychology trainees’ experiences of mindfulness: an interpretive phenomenological analysis. Mindfulness, 6:1143-1152.

Hick SF (2008) Cultivating therapeutic relationships: the role of mindfulness. In Mindfulness and the Therapeutic Relationship (Eds SF Hick, T Bien):318. London, Guilford Press.

Hopkins A, Proeve M (2013) Teaching mindfulness-based cognitive therapy to trainee psychologists: qualitative and quantitative effects. Couns Psychol Q, 26:115-130.

Jain S, Shapiro SL, Swanick S, Roesch SC, Mills PJ, Bell I et al. (2007) A randomized controlled trial of mindfulness meditation versus relaxation training: effects on distress, positive states of mind, rumination, and distraction. Ann Behav Med, 33:11–21. Kabat-Zinn J (1994) Wherever You Go There You Are: Mindfulness Meditation in Everyday Life. New York, Hyperion.

Keane A (2014) The influence of therapist mindfulness practice on psychotherapeutic work: a mixed-methods study. Mindfulness, 5:689-703.

Lambert MJ, Ogles BM (2004) The efficacy and effectiveness of psychotherapy. In Bergin and Garfield’s Handbook of Psychotherapy and Behavior Change, 5th ed. (Ed MJ Lambert):139-193. New York, Wiley.

McCollum EE, Gehart DR (2010) Using mindfulness meditation to teach beginning therapists therapeutic presence: a qualitative study. J Marital Fam Ther, 36:347-360.

Moore P (2008) Introducing mindfulness to clinical psychologists in training: an experiential course of brief exercises. J Clin Psychol Med Settings, 15:331–337.

Pachankis JE, Goldfried MR (2007) On the next generation of process research. Clin Psychol Rev, 27:760–768.

Safran J, Muran JC, Demaria A, Boutwell C, Eubanks-Carter C, Winston A (2014) Investigating the impact of alliance-focused training on interpersonal process and therapists' capacity for experiential reflection. Psychother Res, 24:269-285.

Safran JD, Muran JC, Proskurov B (2009) Alliance, negotiation and rupture resolution. In Handbook of Evidence Based Psychodynamic Therapy (Eds RA Levy, JS Ablon):201-225. New York, Human Press.

Schure MB, Christopher J, Christopher S (2008) Mind-body medicine and the art of self-care: teaching mindfulness to counseling students through yoga, meditation, and Qigong. J Couns Dev, 86:47-56.

Semple RJ (2010) Does mindfulness meditation enhance attention? a randomized controlled trial. Mindfulness, 1:121–130. Stiles WB, Shapiro DA, Elliott R (1986) "Are all psychotherapies equivalent?". Am Psychol, 41:165-180.

Timulak L (2007) Identifying core categories of client identified impact of helpful events in psychotherapy: a qualitative meta-analysis. Psychother Res, 17: 305–314.

Timulak L (2009) Meta-analysis of qualitative studies: A tool for reviewing qualitative research findings in psychotherapy. Psychother Res, 19:591-600.

Wampold BE (2001) The Great Psychotherapy Debate: Model, Methods, and Findings. Mahwah, NJ, Lawrence Erlbaum. Wampold BE (2007) Psychotherapy: the humanistic (and effective) treatment. Am Psychol, 62:857-873.

Wampold BE (2011) Qualities and actions of effective therapists. American Psychological Association. Retrieved from https://www.apa.org/education/ce/effective-therapists.pdf (accessed at May 2016)

Wampold BE (2015) How important are the common factors in psychotherapy? an update. World Psychiatry, 14:270–277. Young JE, Klosko JS, Weishaar ME (2003) Schema Therapy: A Practitioner's Guide. New York, Guilford Press.

İ. Volkan Gülüm, Dumlupınar Üniversitesi, Kütahya.

Yazışma Adresi/Correspondence: İ. Volkan Gülüm, Dumlupınar Üniversitesi Eğitim Fakültesi Psikolojik Danışmanlık ve Rehberlik Anabilim Dalı, Kütahya, Turkey. E-mail:volkanglm@gmail.com

Bu makale ile ilgili herhangi bir çıkar çatışması bildirilmemiştir · No conflict of interest is declared related to this article Çevrimiçi adresi / Available online: www.cappsy.org/archives/vol8/no4/

Ta bl o 1. M et a-se nt ez e d âh il ed ilen ça lış m al ar Ça lış m a N Eğit im Tü rü İç eri k Ka tıl ım cı Öz elli kle ri Ve ri T op la m a Yön te m i Ve ri Yön te m i Tem ala r v e Ka teg or iler (Ç alı şm a Ö zet i) Ch rist op her ve a rk . (2006 ) 8 ka dın 3 er kek Bir dö nem lik far kın da lık der si Der s iç i v e d er s dışı u yg ula -m alar _(medita sy on , yo ga , qi go ng, ta i c hi g ibi) Da nışm an lık yü ksek lisa ns öğ ren cil er i Oda k gr up gö rü şm esi v e gö rü şm en in m od er at ör ün ün alan no tlar ı Tü m ev ar ım -sa l iç er ik an ali zi Ko d, t em a y a d a k at eg or ile re day alı bi r a na liz ya pıl m am ışt ır. Fiz iks el, zih insel ve r uh an i d eğ işim ler ra po r ed ilm işt ir. Ka tıl ım cıl ar ça lışm a so nu nd a d ah a sa bır lı, f ar kın da , b ilin çli v e o da kla na bil ir b ir ha le g eld ikl er ini b ild irm işl er dir . Ka tıl ım cıl ar ın v ak a k av ra m sa lla ştır m ası v e t ak ibin de d eğ işi m ler old uğ u b eli rtil m işt ir. M oo re (2 008) 9 ka dın 1 er kek Vi pas san a içg ör ü m ed ita sy on u ku llan ılar ak 4 ha fta lık eğ itim Nef es, bed en , duy gu v e dü şü nc e far kın da lığ ını hed efl ey en uy gu lam alar . Kl inik psik olo ji öğ ren cil er i Ger i b ild iri m ölç eğ i Tem at ik an ali z Fa rk ınd alık uy gu lam ala rın ın et kisi ( yen i iç gö rü ler , fa rk ınd a o lu n-m ad ığın ın f ar kın a v ar ılm as ı) Fa rk ınd alığ ın kişisel ve m esl ek i y aşa m la b üt ün leşt iril m esi ( gel işt iri-len ve u yg ul an an bir bec er i, il er idek i k işisel fa yd ala rı, iler idek i m esl ek i fa yd ala r) Sc hu re ve ark . (2008 ) 27 k ad ın 6 er kek Haf tad a i ki ker e o lm ak üz er e 1 5 haf tal ık seç m eli d er s. Der s iç i v e d er s dışı u yg ula -m alar _(medita sy on , yo ga , qi go ng, ta i c hi g ibi) Da nışm an lık yü ksek lisa ns öğ ren cil er i Aç ık u çlu so ru lar ve gü nlü kle r İçer ik a na liz i Fiz iks el değ işim ler Du yg usa l d eğ işim ler Tu tu m sa l v e z ihin sel değ işim ler Ru han i far kın dal ık Kişil er ar ası d eğ işim ler Yo ga (b ed en e y ön elik ar tm ış f ar kın da lık , a rtm ış esn ek lik ve en er ji, ar tm ış z ihin sel aç ıkl ık v e k on sa nt ra sy on ) M ed ita sy on (d uy gu lar a v e k işisel m esel eler e y ön elik ar tm ış far kın da lık ve ka bu l, a rtm ış z ihin sel aç ıkl ık v e d üz en lem e, f izik sel ve du yg usa l a cıl ar a y ön eli k a rtm ış t oler an s, ra ha tla m a h issin de a rtış) Qig on g ( m er kez len m işl ik h issin de a rtış, en er jid e a rtış, zih in b ed en ve d uy gu ba ğl an tısın a y ön elik fa rk ınd alık ta ar tış , a kış h issin de a rtış) Sessiz liğ e y ön elik ra ha tlık ta ar tış Ter ap i sü rec ine y ön elik da ha di kk at li o lm ak Ter ap inin na sıl ka vr am sa lla ştır ıld ığın a il işk in d eğ işim Sın ıft ak i fik irl er in en teg ra sy on u Bel irl i u yg ula m ala rı ö ner m e Uy gu lam ay ı t er ap i il e b üt ün leşt irm e

Kişisel uy gu lam ala ra dev am et m e M cC oll um ve Ge ha rt ( 20 10) 6 ka dın 7 er kek He r h aft a 2 ,5 sa at lik der s v e gü nlü k e n a z 5-10 da kika lık uy gu lam a. Der s iç i v e d er s dışı u yg ula -m alar Yü ks ek lisa ns öğ ren cil er i Haf tal ık o lar ak dol dur ul an bi r sa yfa lık gü nl ük-ler So sya l yap ılan m ac ı ba kış a çısın a day an an tem at ik an ali z An da ol m ak (iç sel den ey im e o da kla nm ak , h ast a il e b irl ikt ey ken ne ler ol du ğu nu n f ar kın da olm ak , far kın da olar ak har ek et et m ek ) M ed ita sy on un et kil er i (d ah a sa kin , iç sel ko nu şm ala rı ko ntr ol e tm ek , yav aşl am a, se an slar ar as ına s ını r k oy m ak ) M od değ işim i ( ya pm a m od un un ol m a m od u il e d en gel en m esi) M er ha m et ve ka bu l ( ken din e y ön elik , h ast ay a y ön elik , p ay laşıl an insa nl ık h issi) Ch rist op her ve a rk . (2011 ) 13 k ad ın 3 er kek Fa rkı nda lık Uyg ulam alar ı (y og a, ot ur ar ak m ed ita sy on , bil inç li rah at lam a tek nik ler i, qigo ng ) Der s iç i v e d er s dışı u yg ula -m alar _(medita sy on , yo ga , qi go ng, ta i c hi g ibi) Far kın dal ığa ilişk in d er s alm ış esk i da nışm an lık yü ksek lisa ns öğ ren cil er i Ku rsta n or tal am a 4 yı l so nr a y ap ılan yar ı y ap ılan dı-rıl m ış t elef on gö rü şm ele ri İçer ik a na liz i İki a na tem a o rta ya çık m ışt ır: (a ) k işis el y aşa nt ıya et ki ( 2) m es lek i ya şa nt ıya et ki v e ek ol ar ak da ol um su z s on uç lar ol ab ilec eğ i b idir il-m işt ir. Cig oll a v e B ro wn (2011 ) 4 ka dın 2 er kek Gü nd eli k yaş am dak i far kın da lık uy gu lam alar ı Ka tıl ım cıl ar ın 3’ü g ün lük ; 3’ü ar a s ıra ola ra k eg zer siz ya pıyo r. Ka yıt lı/ lisa nsl ı ter ap ist ler Yar ı y ap ılan dı-rıl m ış g ör üşm e Yo ru m a day alı fen om on o-loj ik an ali z Bir ad et bir inc il t em a o rta ya çık m ışt ır: va r o lm a şe kli. Bu te m ay a ilişk in a lt t em ala r ise şö yle sır ala nm ışt ır: (a ) k işisel ya şa m da va r olm a, ( b) te rap ide var ol m a, ( c) v ar ol m a k on us un da d iğe rle rin i cesa ret len dir m e. Bo ell ing ha us ve ar k. ( 201 3) 10 k ad ın 2 er kek Şe fkat M ed ita sy on u (L ov ing -Kin dn ess M ed iat ion ) 6 d er slik eğ itim Bil işsel Da vr an ışç ı Te rap i y a d a klin ik p sik olo ji öğ ren cil er i Gör üş m e Yo ru m a day alı fen om on o-loj ik an ali z Or tay a ç ıkan te m ala r şö yle sı ral an m ışt ır: (a) çal ışm ay a b ağ lan m a (b ) k en dil iğe et ki ( c) il işk ile re et ki ( d) m er ha m et i ter ap i o da sın a get irm e ( e) şef ka t m ed ita sy on un u y aşa m a en teg re et m e Fel to n v e a rk . (2013 ) 38 k ad ın 3 er kek Kab at -Z ihn’ in yö nt em i esa s alı nar ak haf tad a i ki olm ak üz er e 15 h ft. der s. Der s iç i v e d er s dışı u yg ula -m alar _(medita sy on , yo ga , qi go ng, ta i c hi g ibi) Dan ışm an lık yü ksek lisa ns öğ ren cil er i 5 s or ulu k a çık uç lu s or uy a ver ilen ya zıl ı yan ıtl ar İçer ik a na liz i Eğ itim in so nu nd a: (a ) F ar kın da lık (a nd a k alm a, st rese y ön eli k b ilin cin ar tm ası, bed en sel st rese y ön elik fa rk ınd alı ğın ar tm as ı) ( b) ka bu l ( zo rlu kla rı ka bu l et m e, k en din i d ah a f az la b ağ ışl am a, d uy gu sa l t ep kisel lik ve duy gu d üz en lem e)

Ho pk ins ve Pr oev e (2013 ) 10 k ad ın 1 er kek Sek iz h aft alık Fa rkı nda lık tem ell i B ilişs el Da vr an ışç ı Ter ap i eğ itim i. (b elir til m e-m iş) Kl inik psik olo ji lisa nsü stü eğ itim ind ek i ps iko logl ar Yar ı y ap ılan dı-rıl m ış g ör üşm e-ler (b aşl an gıç , so n v e t ak ip) ve haf tal ık g ün lük -ler Tem at ik an ali z Eğ itim ön ce si ya pıla n g ör üş me nin so nu çla rı ç alış m am ız k ap sa m ı dış ınd a o ldu ğu nd an bu ra ya dâ hil e dil m em işt ir. Gö rü şm e so nu cu nd a o rta ya çık an tem ala r ise ş öy led ir: Zo rla yıc ı d en ey im (m ed ita sy on uy gu lam asın ın z or lu kla rı, m ed ita s-yon u uy ar lam a) Değ işm iş st res t ep kisi ( da ha fa rk ınd a, g idişe k ap ılm am ış, an a od ak lı, ak ışı na b ırak m a) Değ işm iş t er ap i d en ey im i ( ken di t ep kil er inin fa rk ınd a o lm a, gid işe kap ılm am ış, çab alam ay a ç alı şm ad an an a o da klan m a, k işi se l ya şa m ın m es lek i y aşa m a et kil er i) Bil gin in a rtm ası ( far kın da lığ a il işk in ba ğl am sa l b ilg i, f ar kın da lığ a ilişk in işl em sel bil gi, BD T h ar icin de b ir şey ) Ev Ö de G ün lük ler in a na liz i so nu cu nd a o rta ya çık an so nu çla r şö yled ir: Ken din i v e d iğer ler ine y ön elik ka bu l Ta kip gö rü şm esin de or ta ya çık an so nu çla r ise şö yled ir: Değ işm iş d üşü nc e b içim inin dev am et m esi ( ya şa m a y ön eli k g en el ba kış, du yg u y ön et im i, g ün lük et kin lik ler e y ön elik fa rk ınd alık ) Br en ne r ( 200 9) 7 ka dın 3 er kek Zen Bu dist m ed ita sy on u Eg zer siz yap m ak Den ey im li klin ik so sy al çal ışm ac ılar Yar ı y ap ılan dı-rıl m ış g ör üşm e Göm ül ü teo ri Çal ışm a s on un da or ya ç ıkan te m alar şö yle dir : ( a) far kın dal ık olu ştu rm ak (d en ey im in ö nc eliğ i, a na od ak lan m a, ken dis i y a d a baş kas ı ar as ınd a ay rım yap m am a, h ipo te z k ur m am a-bil m em e, tem el g üv en ) ( b) ka bu lü n a rtm ası, (c ) so ru m lul uğ un besl en m es i Ke an e ( 20 14) 1. Çalışm a: 25 k ad ın 15 er kek . 2. Çalışm a: Kişisel farkın da lık ve m ed ita sy on uy gu lam alar ı M ed ita sy on uy gu lam alar ı (Z en , T ibet , gen el g ibi) Pr of esy on el psik ot er ap ist -ler 40 kişi il e a çık uç lu s or ul ar ve 12 kişi il e y üz yü ze g ör üşm e İlk ça lışm a için bel irt il-m em işt ir. İkin ci ça lışm a iç in tem at ik an ali z Çal ışm a 1 : (a) Far kın dal ık u yg ul am alar ı d ikk at ve far kın dal ığı ar ttı rır (ar tan dikka t v e f ar kın dal ığı n f ay dal ar ı, ar tan di kk at ve far kın dal ığı n zo rlu kla rı, ar ta n f ar kın da lık e t er ap ist in öz ba kım ı) (b ) F ar kın da lık hissin in şek illen m esi - t er ap ist nit elik ler i (c) Bü yü k r esim - psik ot er ap iye il işk in b ak ış a çıl ar ı (d ) B ir m üd ah ale ol ar ak far kın dal ık Çal ışm a 2 : (a ) A rtm ış f ar kın da lık ve d ikk at - k an all ar ı y en iden dü zel tm e (b ) F ay dal ar : A nd a o lm ak - Der inl ikl e b ulu şm ak

(c) A rtm ış f ar kın da lığ a il işk in z or luk lar (d ) F ar kın da lığ ın şek illen m es i ter ap ist nit elik ler i (e) Ter ap ist in ö z b ak ım ı: F ar kın da lık ve d est ek (f) Bi r m üd ah ale ol ar ak far kın dal ık (g )B üy ük resim - far kın da lığ a v e p sik ot er ap iye il işk in b ak ış a çıl ar ı Hem an th ve F ish er (2015 ) 6 ka dın Haf ta b ir olm ak üz er e 10 h aft alı k der s. Der s iç i v e d er s dışı u yg ula -m alar . Kl inik psik olo ji öğ ren cil eri Yar ı y ap ılan dı-rıl m ış g ör üşm e Yo ru m a day alı fen om on o-loj ik an ali z Ça lış m a so nu cu nd a el de e dil en tem ala r şö yled ir: (a ) f ar kın da lık gr ub un a d air den ey im (b aşl an gıç ta du yu lan ra ha tsız lık , r ah at lığ ı ko lay laş tır an sü reç ) ( b) fa rk ınd alık ku lla nım ının ki şis el v e m esl ek i ola ra k a rtm ası ( ken din e b ak ım yo lu, ter ap öt ik v ar lığ ın a rtm ası, gü ven in a rtm ası) No t: H ast a v e d an ışa n k elim eler i ç alış m ala rd a k ull an ıld ığı b içim iyl e su nu lm ay a ç alışıl m ışt ır.

Ta bl o 2 . Ana tem al ar , t em al ar ve k at eg or iler Ana Te m a Te m a Ka te gor i Ça lış m a Sa yı sı Örn ek Ke sit İlgil i Ça lış m al ar Gen el F ay da Rah at lam a v e A yr ışt ırm a 2 “F ar kın da lık u yg ul am ası sea nsl ar a a ra sın da k en dim i – den gel em em ya rd ım cı old u. Ç ok çeşit li d an ışa nl ar ım ve bü tü n ra nde vu lar ım do lu old uğu nda n da nış an lar ı ke ndi zam an lar ınd a b ırak m ak ve b ir s on rak i d an ışan ın z am an ı-na taş ım am ak ön em li.” M cC oll um ve G eh ar t 2 01 0 M cC oll um ve G eh ar t 201 0, Kea ne 2 01 4 Ter ap ist in Fa rkı nda Ol m asın ın H ast a İç in Av an taj O lm ası 9 “K en di t ut um um un k en di m es elel er iyl e u ğr aşır ken da nışa nl ar a m od ell ik y ap ab ilec eğ ine in an ıyo ru m , b un un ken dil er i iç in d e m üm kü n old uğ un a d air m od el oluy o-rum .” Cig oll a v e B ro wn 201 1 Ch rist op her v e a rk . 2006 , Mo or e 20 08 , Sc hu re v e a rk . 20 08 , M cC oll um v e Ge ha rt 2010 , Ch rist op her v e a rk . 201 1, Cig olla v e Br ow n 2 011 , Ho pk ins v e P ro ev e 20 13 , Ke an e 2014 , F elt on ve ark . 201 5 Ku ram sal v e Kav ram sal Değ işim ler Far kın dal ık Ön er m e v e Uy gul am a 8 “H ala bu nu n k an ıta day alı o lup o lm ad ığı na d air al an yaz ına b ak m ad an am a be n b un u f ay dal ı b ulu yo ru m , bu nu p ay laş m ay ı d ah a k olay b ulu yo ru m … ” H em an th ve Fish er 2 01 5 “A çık ça sı b u y ük sek s ev iyed e sık ınt ı ç ek en k işil er e ön er ile cek bir m üd ah ale değ il.” Kea ne 20 14 M oo re 2 008 , Sc hu re ve ar k. 20 08 , C hr ist op -her v e ar k. 2011, C igo lla v e Br ow n 20 11 , Bo ell ing ha us v e a rk . 201 3, Kea ne 2 01 4, Fel to n ve a rk . 201 5, Hem an th v e F ish er 2015 Kav ram sal laş tır m ad a Değ işim ler 4 “D an ışm an lığ a il işk in ba kışım ın d a d eğ işt iğin i d üşü nü yo -ru m , b u d er s r uh an i b ir y ön elim in olm asın ı v e k en di iy ilik ha lim i ç alışm am g er ek tiğ ine v ur gu y ap ıyo r.” S ch ur e ve ar k. 200 8 Sc hu re v e a rk . 2008 , C hr ist op her v e a rk . 2011 , H op kin s v e P ro ev e 2 01 3, Kea ne 2 01 4, Ku ra m sa l Ö rtü şm ele r 2 “[K at ılım cıl ar da n] i kisi ‘ ya lın d ikk at ’ il e psik on alit ik psik ot er ap idek i ser best ç ağ rışım ar asın da b en zer lik gö rm üşt ür .” Kea ne 2 01 4 Bo ell ing ha us ve ar k. 2013 , K ean e 2 014 Kişil ik Öz ell ikl e-rin de D eğ işim -Ter ap ist Kim liğ i Ken din e G üv en 6 “S ür ec e güv en iyor um , ç ün kü b un u uz un z am an dır ya pıy or um v e o ldu kç a… ra ha tım v e b iliy or um , k en dil i-ğin den g elec ek v e b u t am am en d oğ al bir d en ey im .” Cig olla ve Br ow n 20 11 Sc hu re v e a rk. 2 008 , B ren ner 20 09, C hr is-to ph er ve ark . 201 1, Cig oll a v e B ro wn 20 11, Ho pk ins ve Pr oev e 2 01 3, Fel to n v e a rk . 201 5 M er ha m et Ken din e 3 “… d an ışm an lık b ec er iler im e da ir ka yg ım d a ep ey az ald ı. B üy üm e a ğr ıla rım a k ar şı geç m işe gö re d ah a M cC oll um v e G eh ar t 201 0, Ch rist op her v e ar k. 201 1, Fe lto n v e ar k. 20 15

aff ed iciy im . E hl ileşm ek iç in z am an g er ek tiğ ini d ah a f az la ka bu l ed eb iliy or um .” Fe lto n v e ar k. 20 15 Has tay a 3 “K at ılım cıl ar d an ışa nl ar ını k en dil er ine k ar şı d ah a m er ha -m et li o lm ak k on us un da a kt if o lar ak cesa ret len dir m ek te -ler v e ken dil er i d e d an ışa nl ar ına k ar şı d ah a m er ha m et li-ler .” Bo ell ing ha us ve a rk . 20 13 M cC oll um v e G eh ar t 2 010 , C hr ist op her v e ar k. 201 1, Bo ell ing hau s v e a rk . 201 3 Sor um lul uk / S or um lul u-ğu n N et leşt iril m esi 6 “E kst ra ağ ırl ıkl ar ta şım ak yer ine o za m an iç er isin de o ra da ne ol uy or sa on un la uğ ra şıy or sun uz … ” K ea ne 201 4 Sc hu re v e a rk. 2 008 , B ren ner 2 00 9, Ch ris-to ph er v e a rk . 201 1, Ho pk ins ve P ro ev e 2013 , K ea ne 2 01 4, Fel to n v e a rk . 201 5 Sa kin leşm e 6 “K at ılım cıl ar , Z en uy gu lam as ınd an kay nak lan an , d an ışan -lar ı il e ç alışm ala rı sır as ınd a sa kin lik v e a çık lık g ibi den ey im ler ya şa dık lar ını b elir tm işl er dir .” B ren ner 2009 Ch rist op her v e a rk . 2006 , Br en ner 2 00 9, M cC oll um v e G eh ar t 2 010 , C hr ist op her v e ar k. 2011 , H op kin s v e P ro ev e 2013, K ean e 2014 Yav aş lam a 5 “Yav aş lay ar ak ve o an da n as ıl d üş ün dü ğü m e i lişk in d ah a far kın da o lar ak te rap ide d ah a f az la al an yar at ılıy or ve b u da dan ışan lar ım a k ar şı d ah a al ıcı hiss et m em e iz in ver iyo rm uş gib i h issed iyo ru m .” M cC oll um ve G eh ar t 2 01 0 Sc hu re v e a rk . 20 08 , M cC oll um v e Ge ha rt 2010 , Ch rist op her v e a rk . 201 1, Kea ne 2014 , F elt on ve ark . 201 5 Yen i B ec er iler -Ter ap ist lik Kab ul 5 “… d an ışm an lar d an ışan lar ına k ar şı d ah a faz la say gı, m er ak ve k ab ul d en ey im i y aşa dık lar ını if ad e et m işl er dir .” Ch rist op her ve a rk . 2 01 1 Sc hu re v e a rk . 20 08 , M cC oll um v e Ge ha rt 2010 , C hr ist op her v e a rk . 201 1, Cig oll a v e Br ow n 2 011 , K ea ne 2 01 4, An da O lm ak v e İl işk i Ku rm a 10 “… et ra fın da n eler o lu p b itt iğin in f ar kın da o lm ak . E vet , dan ışan ına d ah a f az la ay ak u yd ur ab iliy or su n d oğ al ola ra k, o a nda o nla rda n ele r o ldu ğu na . B ir ş ey e t epki ver m ek iç in b ir so nr ak i h aft ay ı b ek lem ek zo ru nd a d eğ ils in (g ül er ) … ev et .” H em an th ve F ish er 20 15 Ch rist op her v e a rk . 20 06 , Sc hu re v e a rk . 2008 , M cC oll um v e G eh ar t 20 10 , C hr ist op -her v e ar k. 2011, C igo lla v e Br ow n 20 11 , Bo ell ing ha us v e a rk . 20 13, H op kin s v e Pr oev e 201 3, Kea ne 2 01 4, He m ant h ve Fish er 201 5, Fe lto n v e ar k. 20 15 Em pa ti B ec er isin de Ar tış 6 “… Ş im di, sea nsl ar ım ın d ah a y av aş g itt iğin i v e d ah a der in v e ge rçek em pa tiy i ya nsıt tığ ını dü şü nü yo ru m .” Fel to n v e a rk . 2 015 Sc hu re v e ar k. 200 8, Bo ell ing ha us v e a rk . 2013, H op kin s v e P ro ev e 201 3, K ea ne 20 14 , Fel to n ve a rk . 201 5, Hem an th v e F ish er 2015 So nu ç O dak lı O lm am a 4 “Ç ok , ç ok dah a az çö zü m od ak lıy ım ” K ean e 201 4 Br en ner 2 009 , Cig olla v e B ro wn 20 11 , Ho pki ns v e P ro ev e 2 013 , K ea ne 2 01 4

Far kın da O lm a 2 “… sa nk i b ir len s… t em izl en m iş v e g ün cel len m iş. ” Ke an e 2014 Ch rist op her ve ark . 2 006 , K ea ne 2 01 4 İçi nd e B ulu nu lan Anı n 8 “B u işim e y ar ad ı… . B ir a dım g er iye a ttım v e b un un üz er ind e ç alış tım (o lum su z k ar şı a kt ar ım ).” B oel lin gh au s ve ar k. 201 3 Sc hu re v e a rk . 20 08 , B ren ner 20 09, M cC ol-lu m v e G eh ar t 201 0, Ch rist op her v e a rk . 2011, C igo lla v e Br ow n 20 11 , B oel lin gh au s ve ar k. 201 3, Ho pk ins v e P ro ev e 2 01 3, Ke an e 2014 Ken disin in 9 “S ınır lar ım k esin lik le da ha iy i. Ön em li old uğ um u ve ke nd im i un ut ar ak b üt ün e ne rji m i b aş kal ar ına y ar dım et m ey e ç alışa ra k ha rca ya m ay ac ağ ım ı f ar k et tim . K en di-m e k ar şı da ha n az ik d av ra nıy or um ve z ihn im e, bed en im e sa yg ı d uy uy or um … ” F elt on ve ar k. 201 5 Sc hu re v e a rk . 20 08 , B ren ner 2 00 9, M cC ol-lu m v e G eh ar t 201 0, Ch rist op her v e a rk . 2011 , C igo lla v e B ro wn 201 1, Ho pk ins v e Pr oev e 2 01 3, Kea ne 2 01 4, Fe lto n ve a rk . 2015 , H em an th ve F ish er 20 15 Ha sta nın / S ür ec in 10 “… fa rk ınd a o lm ak v e d ah a “ m er kez leşm ek ” ken dim in dış ına d ah a f az la b ak m am a i m kan ve rd i, d an ışan ım ı d ah a faz la g öz lem lem em e v e o nu n ola n il işk im i.” S ch ur e v e ar k. 200 8 Sc hu re v e a rk . 20 08 , B re nn er 20 09, M cC ol-lu m v e G eh ar t 201 0, Ch rist op her v e a rk . 2011, Ci go lla v e B ro wn 20 11 , B oel lin gh au s ve ar k. 201 3, Ho pk ins v e P ro ev e 2 01 3, Kea ne 2 01 4, Fel to n ve a rk . 201 5, He m an th ve F ish er 20 15 Ba kım V er me 3 “’A nd a m ıyım ? Bed en im in için de m iyim ?’ ha sta lar ım bir ço ğu nu n f izik sel tr av m ası v ar ve az d a o lsa b ed en ler in-den k op uk lar . A ya kla rım ın y er e n asıl b asa ca ğın ı ö ğr en -dim v e ken dil er ine d e bu nu y ap m ala rı iç in y ar dım ed iyo ru m .” K ea ne 2014 Sc hu re v e a rk . 2 00 8, K ea ne 20 14, Fe lto n v e ar k. 201 5 Od ak lan m a 7 “… o a nd a n e ol uy or sa on u f ar k e diy or sun … b en ce b u ter ap ide ç ok sı k o luy or ...” Ci go lla ve Br ow n 20 11 Sc hu re v e a rk . 20 08 , M cCo llu m v e G eh ar t 2010 , C hr ist op her v e a rk . 201 1, Cig oll a v e Br ow n 2 011 , K ean e 201 4, Fe lto n ve a rk . 2015 , H em an th ve F ish er 20 15 Baş a Çı kma Ken di K en din e K on uş-m alar ı İd ar e E tm e 1 “T er ap i sea nsın da yk en ’iç sel k on uşm ala rım ” d ah a kon trol lü gib i g ör ün üy or .” M cC oll um ve G eh ar t 2 01 0 M cC oll um ve G eh ar t 201 0 Duy gu K on tro -lü /D üz en lem esi 5 “B u d er stek i ç alışm ala rım so nu cu nd a d an ışa nl ar ım a k ar şı da ha az te pki se l o ldu ğu m u h issed iyo ru m .” S ch ur e v e a rk . 2008 Sc hu re v e a rk . 20 08 , M cC oll um v e Ge ha rt 2010 , Ch ris to ph er v e ar k. 20 11 , Kea ne, 2014, Fel to n v e a rk . 201 5

Kişisel Ya tk ınl ıkl ar 6 “E ğe r k ay gıl ı ya d a str esl i hissed iyo rsa m b un un o da içer isin de nel er o lu p bit tiğ ine il işk in b ir d ikk at d ağ ılm ası old uğ un u b iliy or um … ” F elt on ve ark . 201 5 Ch rist op her v e a rk . 200 6, M cC oll um v e Ge har t 2010 , Ch rist op her v e ar k. 20 11, Ho pk ins v e P ro ev e 201 3, Ke an e, 20 14, Fel to n v e a rk . 201 5, Sea ns İç er iği 7 “D an ışan zo r z am an lar geç irir ken ya da on un ko nu şm asın ı be kle rke n on un la o ra da du rm ay ı da ha ko lay bu luy or um .” Sc hu re v e a rk . 2 00 8 Sc hu re v e a rk . 20 08 , M cCo llu m v e G eh ar t 2010, C hr ist op her v e a rk . 201 1, Cig oll a v e Br ow n 20 11 , Bo ell ing ha us v e a rk . 20 13 , Ho pk ins ve Pr oev e 2 01 3, Fel to n v e a rk . 201 5