><ıl3St
sanayi müzesi
Rahmi M. Koç
Müzesi
By EMEL CELEBİ
Photos SERVET DİLBER / PRINT PHOTOBANK TURKEY
Turkey's First
Industrial Museum
Rahmi M. Koc
Museum
Antik dönemin coğrafyacılarından Strabon, girinti çıkıntılarıyla bir geyik boynuzuna benzediğini söy ler Haliç’in. Bu yüzden Keras adıyla anılır bir dö nem. Boynuz sözcüğü zamanla Hrisokeras (Altın- boynuz) olur. Araplar ve Osmanlılar ise buraya Ha- lic-i Konstantiniyye derler. Çağlar boyu kuzey-gü- ney ve doğu-batı doğrultusunda karadan geçen tüm ticaret yolları, Haliç’te düğümlenir. Marmara Denizi’ne yaptığı haliçle, bugünkü İstanbul’un ilk yerleşim yörelerinden Tarihi Yarımada’yı meydana getirir. Haliç günümüzde ise yerli yabancı tüm gez ginlerin uğradığı bir kültür-sanat merkezi olma yo lunda.
1994’te ziyarete açılan Rahmi M. Koç Müzesi de
Strabo, the ancient geographer who was born around 63 BC and died in 21 AD, described the Golden Horn as resembling a stag’s horn. For this reason the inlet was originally known as Keras, later becoming known as H riso ke ra s, o r the G o lden H orn . T h e A rab s and Ottomans, on the other hand, referred to it as Halic-i Konstantiniyye, or the Inlet o f Constantinople. The Golden Horn is an incomparable natural harbour, and therefore over the ages has been a hub of sea and land trade routes from north to south and east to west. This inlet and the Marmara Sea form the boundaries of the peninsula on which historic Istanbul stands, and some of the oldest districts and suburbs of the city line the shores
o f the Golden H orn. Today this part o f Istanbul is
Bir zamanların Hasköy Tersanesi şimdi müze (en üstte). Üstte, pervaneler. Sağda, Azize Can Taylan’ın çocukluğunda kullandığı çocuk kayığı ve 20. yüzyıl baçlarmda Thames Nehri’nde kullanılan gezinti kayı ğı. / Hasköy Shipyard is now a museum (top). Propellors (above). The children's boat used by Azize Can Taylan in her childhood, and a skiff used on the Thames River at the turn of the 20th cen tury (right).
1932’deki haliyle Erol Usta’nın Ayvansaray’daki sandal yapımevindetı bir kesit (en üstte). Çocukların en çok ilgisini çeken bölümlerden biri de Sualtı Bölümü (üstte solda). Gemi baç figürü (üstte sağda). / View of the workshop in Ayvansaray where Erol Usta built rowing boats in 1932 (top). The Underwater Section at the museum is a favourite with children (above left). A ship’s figurehead (above right).
Haliç’in kıyısında, temelleri Bizans’a dayanan tarihî Lengerhane binasında kurulu. Kurucusu Rahmi M. Koç’un kişisel çabaları, yapılan bağışlar ve verilen objelerle sürekli zenginleşen müzede 13- yüzyıl us turlabından 20. yüzyıl Harley Davidson motosiklete kadar uzanan geniş bir perspektifte sekizyüzü aş kın teknik antika eser sergileniyor. 12. yüzyıldan kalma Bizans temelleri üzerine, I I I . Ahmed döne minde (1703-1730) inşa edilen Lengerhane, bir
dö-becoming a cultural centre attracting both local people and foreign visitors.
Rahmi M. Koç Museum on the northern shore of the Golden Horn opened In 1994. It is housed in a historic an ch o r facto ry, w ho se foundations date back to Byzantine times. The museum was founded by Rahmi M. Koç, based on his private collection, and subsequent donations have greatly expanded the fascinating exhibits, which range from a 13th century astrolabe to a 20th
nem Osmanlı donanmasına dökümhane olarak hiz met vermiş. OsmanlI’da gemiyi denize sabitlemek için denize atılan zincir ve bu zincirin ucundaki ça paya ‘lenger’, imal edildikleri yere de ‘lengerhane’ dendiği için yapı bu adla anılır olmuş. İlk bakışta bir Bizans kilisesini ya da bir camiyi andıran tuğla renkli Lengerhane binası günümüzde Anıtlar Yük sek Kurulu’nca II. sınıf tarihî eser olarak değerlen diriliyor. Ancak, müzedeki sergileme alanlarının gi derek müze koleksiyonuna yetmemesi nedeniyle, 1996’de Rahmi M. Koç Müzecilik ve Kültür Vakfı tarafından Denizcilik îşletmeleri’nden Hasköy Ter sanesi de satın alındı. Haliç’in hemen kıyısındaki tersane, restore edildikten sonra bu yıl Temmuz
tury Harley Davidson motorcycle. Altogether the muse um's collection of technological objects now numbers over eight hundred. The anchor factory, or lengerhane, was constructed during the reign of Sultan Ahmed III (1703-1730) on the foundations o f a 12th century Byzantine structure. The imposing building with its mas sive walls and vaulted roof is at first sight reminiscent rather of a Byzantine church or Ottoman mosque than a factory. It is classified as a second grade historic monu ment by the Board of Monuments,
The museum collection quickly began to outgrow this building, how ever, and in 1996 the Rahmi M. K o f Museum and Culture Foundation purchased Haskoy Shipyard from the Maritime Lines. The shipyard, which is
1898 yapımı, buharla işleyen ilk arabalardan Malden Buharlı Araba (karşı sayfa, solda). Üstte ortada, ilk fabrikasyon otomobil, siyah bir Ford Model T (1918). 1913 Royal Enfield
(üstte sağda). Sağda, at arabası. Raylı Ulaşım Bölümü (karşı sayfa altta). / The Malden Steam Car, dating from 1898, and one of the first steam driven automobiles (facing page left). The first mass produced car, a black Ford Model T made in 1918 (above centre). A Royal Enfield dated 1913 (above rig h t). A horse c a rt (rig h t). The Rail Transport Section (facing page below).
also a second grade historic building, was established in 18 6 1 for carrying out repairs to Istanbul’s ferryboats. Located on the shores of the Golden Horn, this building has been restored, and opened as part of the museum in July this year. The museum complex seeks to both edu cate and entertain its visitors, who include many school- children and students, in line with modern, interactive concepts of museology. The museum has been designed with special lifts so that the disabled can enjoy their visit as much everyone else. In the section How It Works, by pressing a button visitors can see how a radiator pro duces heat, how a wheel turns, or how a dishwasher works.
In the vehicle section the exhibits are not restricted to veteran cars. There is a car which runs on both water and land, the Rolls-Royce which belonged to the late Barış Manço, an Anadol, the first mass produced a Turkish car, and a 1918 Ford T, the first-ever mass pro-ayı içinde hizmete açıldı. Bugün
II. derecede tarihî eser kabul edi len Hasköy Tersanesi, 1 8 6 l’de Şirket-i Hayriye tarafından kendi
vapurlarının bakım ve onarımlarını yapmak için kurulmuş. Hem eğitmeyi, hem de eğlendirmeyi amaç edinerek klasik müze anlayışının dışına çı kan, yaşayan, etkileşimli ve engellilerin de özel asansörlerle dolaşabildiği bir kompleksi olan mü zeye gelen öğrenci ve ziyaretçiler günlük hayatta kullandıkları objelerin nasıl çalıştığını öğrenebili yor. ‘Ne Nasıl Çalışır’ bölümünde ziyaretçi, yalnızca bir düğmeye basarak bir radyatörün ısıyı nasıl ilet tiğini, tekerleğin nasıl döndüğünü ya da bulaşık makinesinin nasıl çalıştığını görebiliyor. Klasik oto mobillerin olduğu bölümde sergilenen otomobille rin tek özelliği tarihi olmaları değil. Hem denizde, hem karada gidebilen otomobil, Barış Manço’nun Rolls Royce’u ve seri olarak üretilen ilk Türk oto mobili Anadol yan yana duruyor. Cumhuriyet’in ilk yıllarında Atatürk tarafından kullanılan 1921 yapımı Fordson traktör, 1918’de imal edilen ilk fabrikas
yon otomobil olan Ford T ile Galata ve Beyoğlu’nu duced car. The exhibits also include the 1921 Fordson
4 2
S K Y L I F E A Ğ U S T O S A U G U S T 2 0 0 1
4 3
i»
■
" -
1
»niÂ
m
1
•
J
jw
Dizel Makineler Bölümü (üstte). Nadir Araser’in bağıtladığı zeytinyağı imalathanesi (altta) aslına uygun olarak müzeye taşınm ış Sanki şalterini kaldırdığınızda fabrika çalışmaya başlayacak. / The Diesel Engines Section (above). A traditional olive oil production plant donated by Nadir Araser has been installed in the museum (below).
birbirine bağlayan Tü- nel’in buharla işleyen m ak in esi, P. M icha- ux’un icat ettiği velesi- ped de m üzenin ilgi çekici parçalarından. Geleneksel metodlarla üretim yapan Araser Z eytinyağı F ab rik a- sı’nın açık kapıları zi yaretçilerini bekliyor. Az ötede 1932’deki ha liyle Erol Usta’nın Ay- vansaray’daki Sandal
Yapımevi var. Tüm Avrupa’yı gezen saltanat vago nunun kapısını açtığınızda Sultan Abdiilaziz’i koltu ğunda otururken bulacaksınız. 1960’ların sonlarına kadar Kadıköy-Moda arasında yolcu taşıyan tram vay gıcır gıcır. ‘Boş Yer Yok, Yolcu Almaz’ levhala rı halen üzerinde. Haliç’in kıpırtılı sularına bakan Halat Restoran’ın karşısına ise 1930’lu, 40’lı yıllara ait dükkânlar dizilmiş: Haliç oyuncakçısı, ayakkabı tamirhanesi, saatçi, bitkilerin şifalı ilaçlara dönüştü ğü eczane, demirlerin kor ateşte dövüldüğü demir ci sizi yıllar öncesinde bir yolculuğa çıkartıyor. Asırlık bardak, çanak, masa ve sandalyelerle dona tılmış İngiliz Pub’ı Barbarrossa ise yorgun gezgin
lerini ağırlamak için bekliyor. •
tractor driven by Atatürk in the early period o f the Turkish R epublic, the steam engine which originally powered the fu n icu la r railw ay in Istanbul (which still carries passengers up and down the hill b etw een Galata and Beyoğlu today), and a velo cip ed e invented by P. Michaux. The Araser Olive Oil W orks shows how the olive oil w as produced by traditional methods, and a little further on is the rowing boat workshop of Erol Usta, exactly as it was in 1932 in Ayvansaray. When you open the door of the royal railway carriage in which the sultan travelled around Europe in the 19th century, you see Sultan Abdülaziz seated in his chair. The tram which carried passengers between Kadıköy and Moda until the late 1960s is in perfect condition, and still bears the sign 'No Empty Seats, Not Boarding Passengers'. Opposite Halat Restaurant overlooking the waters of the Golden Horn is a row of traditional shops dating from the 1930s and 1940s. The toy shop, cobbler, clockmaker, herbalist, and blacksmith’s forge carry you back into the past. And when you need a rest, a traditional British pub, the Barbarossa, with its century old beer mugs, tables and
chairs, welcomes visitors. •
4 4
S K Y L I F E A Ğ U S T O S - ^ . A U G U S T 2 0 0 1
