SA N JIAN , Avedis K .: The Armenian Communities in Syria under Ottoman Dominion, Harvard University Press, CAMBRIDGE 1965, X I + 390 s„ 1 harita, 8°.
Yavuz E R C A N
Kitabın konusu, Osmanlı hakimiyeti altında Suriye’deki Erme ni cemaatidir. Ancak cemaatin, özellikle İçtimaî ve İktisadî durum ları üzerinde önemle durulmuştur. Esas olarak XIX.yy.daki durum ele alınmış, fakat bu zamana gelinceye kadar geçen Osmanlı ha kimiyeti dönemi de oldukça geniş bir şekilde anlatılmıştır. Yani Su riye’nin Osmanlı hakimiyeti altına girdiği XV I.yy. ile X IX .yy. ara sında kalan 300 yıllık devrede söz konusu edilmiştir. Hatta Os manlIlardan önce Suriye ve Çukurova Ermenilerinden de kısaca bahsedilmiştir.
Kitabın en önemli yanı özellikle Ermeni kaynaklarının kulla nılmış olmasıdır. Ancak yazar Önsöz’de türkçe ve arapca kaynak lardan da yararlandığını belirtiyorsa da bu bakımdan eksik kal dığı görülmektedir. Zira Başbakanlık Arşivinde “ Kepeci Tasnifi, Evamir-i Maliye Kalemine Tabi Piskopos Mukataası Defterleri” n- de Kudüs Ermeni patrikine verilmiş pek çok ferman suretleri var dır*. Bu defterler ve fermanlar esaslı bir şekilde gözden geçiril meden Kudüs patrikliğinin ve Ermeni cemaatinin sosyal ve hatta İktisadî durumunu yazmak çok zordur. Hele bu belgeler gözden geçirilmeden hukukî durumun ortaya konması hemen hemen im kânsızdır. Nitekim yazar kitabının 103. sayfasında, bir Ermeni kay nağına dayanarak (Hovhannesiants; Zhamanakagrakan Pat’mut’- iun, c. I, s. 256, 257), Kudüs Ermeni patrikliğinin padişah tarafın dan onaylanmasına dair ilk tarihî belgenin 1542 yılında alındığım ve padişahların patrikleri onaylama işleminin daha önce de ge çerli olup olmadığının bilinmediğini söylemektedir. Oysa yukarıda söz konusu ettiğimiz Arşiv belgelerinden 2539 nolu defterin ikinci
( • ) Adı geçen fermanların İleride, tarafımızdan neşri düşünülmektedir.
34
Kişise! Arşivlerde İstanbul Belleği Taha Toros Arşivi
