T.C.
SELÇUK ÜNİVERSİTESİ
SOSYAL BİLİMLER ENSTİTÜSÜ
İŞLETME ANABİLİM DALI
YÖNETİM ORGANİZASYON BİLİM DALI
LOJİSTİK KÖYLERİN ETKİN YÖNETİMİ: KONYA
İLİNE YÖNELİK BİR MODEL ÖNERİSİ
Gökhan AKANDERE
YÜKSEK LİSANS TEZİ
DANIŞMAN
Prof. Dr. Adnan ÇELİK
iii ÖNSÖZ
Küreselleşmeyle birlikte artan uluslararası ticaret lojistik faaliyetlerin ve lojistik sektörünün önemini her geçen gün biraz daha artmıştır. İhracattaki hedefini 2023’te 500 milyar dolara çıkartmayı ve üç kıtanın lojistik üssü olmayı hedeflemiş olan Türkiye, lojistik sektörüne ve lojistik köylere büyük önem vermektedir. Bu amaçla TCDD’nin öncülüğünde bugün için 16 lojistik köy kurulması çalışmaları başlatılmıştır. Kurulmasına karar verilmiş olan lojistik köylerden birisi de çalışmamıza konu olan Kayacık (Konya) lojistik köyüdür. Bu çalışmayla lojistik köylere ve bilhassa Konya’da kurulacak lojistik köyün şehre, bölgeye ve ülkemize yapacağı ekonomik katkılar ve bunun sonrasında ulaşılacak olan gelişme ve kalkınmaya dikkat çekilmiştir. Kayacık (Konya) lojistik köyüne yönelik olarak ortaya koyduğumuz model önerisi ile de kurulacak lojistik köyün nasıl olması gerektiği yani yapısı ile işlevi konusunda yerel ve ulusal bazda muhataplara bir fikir verilmeye çalışılmıştır. Ayrıca çalışmamızın genelde lojistik ve lojistik köylere özelde ise Kayacık (Konya) lojistik köyüne yönelik çalışmalara ilham vermesi, araştırmacılara ise kaynak teşkil etmesi amaçlanmıştır.
Konya’ya kurulacak bir lojistik köy ve lojistik köyün etkin yönetimi için önerilerin ele alındığı bu çalışmada; lojistik sektörünün aktörleri olan üreticiler, tedarikçiler, lojistik hizmet sağlayıcı işletmeler ve devlet açısından lojistik faaliyetlerin sağlayacağı yararlar değerlendirilmeye çalışılacaktır. Ayrıca lojistik, lojistik yönetimi ve lojistik köy kavramları incelenecektir. Dünya’da ve Türkiye’de gerçekleştirilen lojistik faaliyetlerin lojistik köylerle birlikte kazanmış olduğu önem de çalışmada ele alınmıştır.
Bu çalışmada lojistik köylerin etkin yönetimi kapsamında Konya’da kurulacak lojistik köy için bir model önerisi ele alınıp, verilmeye çalışılmıştır. Model önerisi ortaya konulurken Konya’nın coğrafi konumu, arazi yapısı, ulaştırma alt yapısı, lojistik durumu ve potansiyeli, ihracat performansı ve ithalat potansiyelinin ele alındığı dış ticaret yapısı, ulaşım ağları açısından durumu ve OSB ve küçük sanayi sitelerinin ele alındığı sanayi yapısı incelenmiştir. Bütün bunların sonucunda da Konya’da lojistik köy kurulmasının doğru ve yerinde bir karar olduğu, bu köyün Kayacık mevkiinde kurulmasının coğrafi konum ve alt
iv
yapı bakımından uygun olduğu konusundaki tespitlerimiz ortaya konmuştur. Nihayet Kayacık (Konya) lojistik köyü için; hizmet çeşitliliği (kullanım şekli), sahiplik (mülkiyet hakkı), finansman ve yönetim açısından kamu-özel sektör ortaklığı modelinin en uygun model olduğu şeklindeki önerimiz belirtilmiştir.
“Lojistik Köylerin Etkin Yönetimi: Konya İline Yönelik Bir Model Önerisi” başlıklı çalışmamız giriş hariç dört bölüm ile sonuç ve öneriler kısmından oluşmaktadır. Lojistik ve lojistik yönetimi başlığıyla verilen birinci bölümde, lojistiğin tanımı ve önemi belirtilerek lojistik yönetimi üzerinde durulmuştur. İkinci bölümünün başlığı “Lojistik Köy ve Kapsamı”dır. Bu bölümde lojistik köylerin kurulması için önemli olan unsurlar ele alınmıştır. Üçüncü bölümde ise “Lojistik Köylerin Etkin Yönetimi” başlığı altında; dünyada lojistiğin önemi üzerinde durulmuş ve bunun yanında lojistik köy ve lojistik köy uygulamaları hakkında bilgi verilmiştir. Çalışmanın dördüncü bölümü ise ana sorunsalı oluşturan bölümdür. Bu bölümde ilk olarak Konya’nın lojistik potansiyeli üzerinde durularak Kayacık (Konya) lojistik köyüne yönelik bir model önerisi geliştirilmeye çalışılmıştır Sonuç ve öneriler kısmında ise önce bu çalışmanın sonuçları değerlendirilerek Kayacık (Konya) lojistik köyünün sağlayacağı faydalar sıralanmış ve model önerisinin dışında muhataplara yönelik bazı öneriler ve beklentiler dile getirilmiştir.
Bu tez çalışmasının gerçekleştirilmesinde gerek çalışmanın başlığı ile çerçevesini belirleyen gerekse de yazım süreci boyunca değerli katkılarını ve yol göstericiliğini esirgemeyen danışman hocam Prof. Dr. Adnan Çelik ile yüksek lisans eğitimimde ilk danışmanlığımı yapmış olan Prof. Dr Tahir Akgemci ve Doç.Dr. Muammer ZERENLER hocalarıma destekleri için minnet ve şükranlarımı sunuyorum. Ayrıca çalışmalarım esnasında değerli katkılarını gördüğüm UND, KTO, KSO ve MÜSİAD Konya Şubesinin değerli temsilcilerine özellikle de LODER başkanı Prof. Dr. Mehmet Tanyaş’a ve Beykoz Lojistik Meslek Yüksekokulu Öğretim üyesi Doç. Dr. Emine Koban’a teşekkürlerimi ifade etmek istiyorum. Niyahet son teşekkürüm, bugünlere gelmeme her türlü yardımlarını sağlayan kıymetli babam Prof. Dr. Osman AKANDERE ile sevgili annem Nilgün AKANDERE’ye olacaktır.
v ÖZET
YÜKSEK LİSANS TEZİ
LOJİSTİK KÖYLERİN ETKİN YÖNETİMİ : KONYA İLİNE YÖNELİK BİR MODEL ÖNERİSİ
Gökhan AKANDERE SELÇUK ÜNİVERSİTESİ SOSYAL BİLİMLER ENSTİTÜSÜ
İŞLETME ANA BİLİM DALİ
YÖNETİM VE ORGANİZASYON BİLİM DALI
21. yüzyılda ulaşım sektöründe yaşanan teknolojik gelişmelerle birlikte küreselleşmenin etkisiyle beraber ticari faaliyetlerde de gelişmeler yaşanmış ve bu gelişmelere bağlı olarak da lojistik faaliyetlerin önemi artmıştır. Bunun sonucu olarak da Avrupa başta olmak üzere gelişmiş ülkelerde lojistik köyler kurulmaya başlanmıştır.
İhracattaki hedefini 2023’de 500 milyar dolara çıkartmayı ve üç kıtanın lojistik üssü olmayı hedeflemiş olan Türkiye’ de, lojistik sektörüne ve lojistik köylere büyük önem vermiştir. Bu amaçla TCDD’nin öncülüğünde bugün için 16 lojistik köy kurulması çalışmaları başlatılmıştır.
Bu çalışmada Lojistik köylerin etkin yönetimi kapsamında Konya’da kurulacak lojistik köy için bir model önerisi ele alınıp, verilmeye çalışılmıştır. Model önerimizde Konya’nın coğrafi konumu, arazi yapısı, ulaştırma alt yapısı, lojistik durumu ve potansiyeli, ihracat performansı ve ithalat potansiyelinin ele alındığı dış ticaret yapısı, ulaşım ağları açısından durumu ve OSB ve Küçük Sanayi Sitelerinin ele alındığı sanayi yapısı incelenmiştir. Bütün bunların sonucunda da Konya’da lojistik köy kurulmasının doğru ve yerinde bir karar olduğu, bu köyün Kayacık mevkiinde kurulmasının coğrafi konum ve alt yapı bakımından uygun olduğu konusundaki tespitlerimiz ortaya konmuştur. Nihayet Kayacık (Konya) lojistik köyü için; hizmet çeşitliliği(kullanım şekli), sahiplik(mülkiyet hakkı), finansman ve yönetim açısından kamu-özel sektör ortaklığı modeli en uygun model olarak ortaya konmuştur.
Anahtar Kelimeler: Lojistik, Lojistik Yönetimi, Lojistik Köy Model Önerisi
vi SUMMARY MASTER’S THESIS
EFFECTIVE MANAGEMENT OF FREIGHT VILLAGES : A MODEL PROPOSAL ABOUT KONYA PROVINCE
Gökhan AKANDERE SELÇUK UNIVERSITY INSTITUTE OF SOCIAL SCIENCES
DEPARTMENT OF BUSINESS
SCIENCE OF MANAGEMENT AND ORGANISATION
With the technological developments noticed in transportation sector in 21. century and effect of globalisation, there have been enormous developments in business transactions and thanks to these developments logistic activities have gained significance. As a result of this it has been started to establish freight villages in developed countries with Europe being in the first place.
Turkey, which aims to raise its export capacity to 500 billion dollars until 2023 and to serve as the logistic base of three continents, has given a lot of importance to logistics and freight villages. With this aim in mind 16 freight villages projects have been launched with led by Turkish State Railways.
In this study, within the scope of effective management of freight villages, a model proposal regarding the freight village to be established in Konya is approached. For the model developed throughout the study geographical position, land structure, transportation infrastructure, logistic situation and potential, foreign trade structure of Konya where export performance and import potential are handled, position of Konya in terms of transportation networks and industrial structure of Konya where Organized Industrial Zone and Small Industrial Areas are handled are studied. Finally, it is presented that to establish a freight village in Konya is suitable and it is appropriate to set it up in Kayacık area in terms of its geographical position and infrastructure. In the end, it is presented that public-private partnership model is the most suitable one with regards to service variety (usage), ownership (property right), financing and management for Kayacık (Konya) freight village.
vii
İÇİNDEKİLER
BİLİMSEL ETİK SAYFASI... I TEZ KABUL FORMU ... II ÖNSÖZ ... III ÖZET ... V SUMMARY ... VI KISALTMALAR ... XI TABLOLAR LİSTESİ ... XIII ŞEKİLLER LİSTESİ ... XIV
GİRİŞ ... 1
BİRİNCİ BÖLÜM LOJİSTİK VE LOJİSTİK YÖNETİMİ KAVRAMI 1.1. LOJİSTİĞİN TANIMI ... 4
1.1.1. Tarihsel Açıdan Lojistiğin Tanımı ... 5
1.1.2. Askeri Açıdan Lojistiğin Tanımı ... 6
1.1.3. Bilim Adamları Açısından Lojistiğin Tanımı ... 8
1.1.4. Lojistik Alanındaki Organizasyonlar Açısından Lojistiğin Tanımı...10
1.2. LOJİSTİĞİN EVRİMİ VE ÖNEMİ ... 12
1.3. LOJİSTİK YÖNETİMİ ... 17
1.4. LOJİSTİK FAALİYETLER ... 22
1.4.1. Müşteri Hizmetleri ... 23
1.4.2. Talep Planlama ... 24
1.4.3. Sipariş Yönetimi ... 25
1.4.4. Malzeme ve Envanter Yönetimi ... 27
1.4.5. Ambalajlama/Paketleme ... 30
1.4.6. Satış Sonrası Hizmetler ... 31
viii 1.4.8. Tersine Lojistik ... 33 1.4.9. Taşımacılık ve Dağıtım... 34 1.4.10. Depolama ... 36 1.4.11. Malzeme Aktarımı ... 39 1.4.12. Trafik Yönetimi ... 40
1.5. LOJİSTİK YÖNETİMİ VE TEDARİK ZİNCİRİ YÖNETİMİ İLİŞKİSİ ………..41
İKİNCİ BÖLÜM LOJİSİTK KÖY VE KAPSAMI 2.1. LOJİSTİK KÖY KAVRAMI ... 44
2.2. LOJİSTİK KÖY KAVRAMININ TARİHSEL GELİŞİMİ ... 47
2.3. LOJİSTİK KÖYLERİN ÖNEMİ ... 51
2.4. LOJİSTİK KÖYLERİN UNSURLARI ... 53
2.5. LOJİSTİK KÖYLERİN ÖZELLİKLERİ ... 55
2.6. LOJİSTİK KÖY OLABİLMEK İÇİN GEREKLİ KRİTERLER ... 57
2.6.1. Tongzon’a Göre Lojistik Köy Kriterleri ... 57
2.6.2. Oum ve Park’a Göre Lojistik Köy Kriterleri ... 58
2.6.3. Bookbinder ve Tan’a Göre Lojistik Köy Kriterleri ... 59
2.6.4. Kutsal’a Göre Lojistik Köy Kriterleri ... 60
2.7. LOJİSTİK KÖY TÜRLERİ ... 61
2.7.1. Çoğrafi Etki Alanlarına Göre Lojistik Köyler ... 61
2.7.1.1. Küresel Lojistik Köyler ... 62
2.7.1.2. Uluslararası Lojistik Köyler ... 63
2.7.1.3. Bölgesel Taşıma ve Dağıtım Köyleri... 64
2.7.1.4. Yerel Taşıma ve Dağıtım Köyleri ... 65
2.7.2. Coğrafi Etki Alanlarına Göre Lojistik Köylerin Sınıflanmasında Temel Alınan Kriterler ... 65
2.7.3. Fonksiyonlarına Göre Lojistik Köyler ... 67
ix
2.7.3.2. Sanal Lojistik Köy ... 68
2.7.3.3. Ağ Tipi Lojistik Köy ... 70
ÜÇÜNCÜ BÖLÜM LOJİSTİK KÖYLERİN ETKİN YÖNETİMİ 3.1. LOJİSTİK KÖYLERDE MÜLKİYET, YÖNETİM VE ORGANİZASYON YAPISI ……. ... 73
3.1.1. Lojistik Köylerde Mülkiyet ... 73
3.1.2. Lojistik Köylerin Yönetimi ... 75
3.1.2.1. Kamu Yönetimi ... 76
3.1.2.2. Özel Yönetim ... 77
3.1.2.3. Kamu-Özel Ortaklığı ... 78
3.1.3. Lojistik Köylerde Yönetimin Görevleri ... 80
3.1.4. Lojistik Köylerde Organizasyon Yapısı ... 81
DÖRDÜNCÜ BÖLÜM KONYA İLİNDE LOJİSTİK KÖYLERİN ETKİN YÖNETİMİNE İLİŞKİN BİR MODEL ÖNERİSİ 4.1. Çalışmanın Amacı... 83
4.2. Çalışmanın Kapsamı ... 84
4.3. Çalışmanın Yöntemi ... 84
4.4. Çalışmanın Analizi ve Bulguları ... 85
4.4.1 LOJİSTİK POTANSİYELİ AÇISINDAN KONYA... 85
4.4.1.1. Ulaştırma Altyapısı ... 88
4.4.1.1.1. Karayolu ... 88
4.4.1.1 2. Demiryolu ... 89
4.4.1.1.3. Havayolu ... 90
x
4.4.1.2.1. Karayolu Taşımacığı ... 90
4.4.1.2.2. Havayolu Taşımacılığı ... 91
4.4.1.2.3. Demiryolu Taşımacılığı ... 92
4.4.1.3. Dış Ticaret Yapısı ... 92
4.4.1.3.1. Konya’nın İhracat Yapısı ve İhracat Performansı ... 92
4.4.1.3.2. Konya’nın İthalat Yapısı ... 95
4.4.1.4. Konya’nın Ulaşım Ağları Açısından Durumu ... 96
4.4.1.5. Konya’nın Ekonomik Altyapısı ... 97
4.4.1.5.1. Konya Organize Sanayi Bölgeleri ... 98
4.4.1.5.2. Küçük Sanayi Siteleri ... 99
4.4.2. KONYA LOJİSTİK KÖY POTANSİYELİ ... 100
4.4.2.1. Ulaşım Bağlantısı ... 101
4.4.2.2. Arazi Özellikleri ... 102
4.4.2.3. Coğrafi Uygunluk ve Bağlantılı İş Aktiviteleri ... 102
4.4.3. KONYA LOJİSTİK KÖY MODEL ÖNERİSİ ... 104
4.4.3.1. Coğrafi Konum ... 105
4.4.3.2. AltYapı Sistemi ... 107
4.4.3.3. Hizmet Çeşitliliği ... 109
4.4.3.4. Sahiplik, Finansman ve Yönetim Şekli ... 111
SONUÇ VE ÖNERİLER ... 118
xi KISALTMALAR LİSTESİ:
ABD : Amerika Birleşik Devletleri (The United State of America) BALO : Büyük Anaadolu Lojistik Organizasyonlar
B2B : Business-to-Business B2C : Business to Consume
BÜSAN : Büsan Özel Organize Sanayi Bölgesi
CLECAT : Avrupa Forwarder, Gümrük Acenteleri ve Lojistik Birliği
(European Association For Forwarding, Transport, Logistics And Customs Services) CLM : Lojistik Yönetim Konseyi (Council of Logistics Management)
CSCMP : Tedarik Zinciri Profesyonelleri Konseyi (Council of Supply Chain Management Professionals) DHL : Deutsche Post DHL
DHMİ : Devlet Hava Meydanları İşletmesi DPT : Devlet Planlama Teşkilatı
4PL : Dördüncü Parti Lojistik
ECMT : Avrupa Ulaştırma Bakanlıkları Birliği (European Conferance of Ministers of Transport)
EDI : Elektronik Veri Değişimi (Electronic Data Interchange) EGL : Khronos Group.
ELA : Avrupa Lojistik Birliği (European Logistics Association) ESCAP/ UNESCAP: Asya ve Pasifik Ekonomik ve Sosyal Komisyonu (Economic and Social Commission for Asia and the Pacific)
EUROPLATFORMS : Avrupa Lojistik Köyleri Birliği
FDT : Hollanda Lojistik Köy Birliği (Assocition of Danish Transport Village) FIATA : Uluslararası Taşımacılık ve Lojistik Dernekleri Federasyonu
(International Federation of Freight Forwarders Associations) HP : Hewlett-Packard Company
INTERREG : Avrupa Yenilik ve Çevre Bölgeleri
(Innovation and Environment Regions of Europe Sharing Solutions) JIT : Tam Zamanında Üretim (Just In Time)
xii
KONSAN :Konsan Organize Sanayi ve Ticaret Merkezi
KOSGEB:Küçük ve Orta Ölçekli İşletmeleri Geliştirme ve Destekleme İdaresi Bşk. KSO : Konya Sanayi Odası
KSS : Küçük Sanayi Sitesi KTO : Konya Ticaret Odası LODER: Lojistik Derneği
MEVKA : Mevlana Kalkınma Ajansı
MÜSİAD : Müstakil Sanayici ve İş Adamları Derneği
NATO : Kuzey Atlantik Paktı (North Atlantic Treaty Organization) OECD : Ekonomik Kalkınma ve İşbirliği Örgütü
(The Organisation for Economic Co-operation and Development) OSB : Organize Sanayi Bölgeleri
OSBUK : Organize Sanayi Bölgeleri Üst Kuruluşu RSC : Demiryolu Hizmet Merkezi (Rail Service Centre)
SOLE : Lojistik Mühendisleri Birliğinin (Society of Logistics Engineers) TBMM : Türkiye Büyük Millet Meclisi
TCDD :Türkiye Cumhuriyeti Devlet Demiryolları TNT :TNT Express
TSE :Türk Standardları Enstitüsü TÜİK : Türkiye İstatistik Kurumu
UNECE : Birleşmiş Milletler Ekonomik Komisyonu Ekonomik ve Sosyal Konseyi (United Nations Economic Commission for Europe)
UNCTAD : Birleşmiş Milletler Ticaret ve Kalkınma Konferansı (United Nations Conference on Trade and Development)
UND : Uluslar arası Nakliyeciler Derneği UPS : United Parcel Service of America
URAK : Uluslararası Rekabet Araştırmaları Kurumu
UTİKAD : Uluslar arası Taşımacılık ve Lojistik Hizmet Üretenleri Derneği 3PL : Üçüncü Parti Lojistik
xiii TABLOLAR LİSTESİ
Tablo-1: Lojistiğin 3 Temel Süreci ... 21
Tablo-2: Avrupa Lojistik Köy Sınıflandırması ... 66
Tablo-3: Farklı Yönetim Modellerinin Temel Avantajları ve Dezavantajları ... 80
Tablo-4: Lojistik Merkezlerde Yönetimin Görevleri... 81
Tablo-5: 2011 Yılı Karayolları 3.Bölge Müdürlüğü Devlet Yolları Yıllık Taşıt-Km, Yolcu-Km ve Ton-Km Değerleri ... 91
Tablo-6: 2013 Yılı Havaalanı Trafiği Bilgisi ... 91
Tablo-7: Yıllara Göre İhracat Rakamları ... 93
xiv ŞEKİLLER LİSTESİ
Şekil-1: Lojistiğin Yedi Doğrusu ... 10
Şekil-2: Lojistik Süreç ... 11
Şekil-3: Lojistiğin Tarihsel Gelişimi ... 14
Şekil-4: İşletme Lojistiği ... 15
Şekil-5: İşletme Lojistiğinin Gelişim Süreci ... 16
Şekil-6: Lojistik Yönetimi ... 18
Şekil-7: Lojistik Süreçteki Faaliyetler ... 23
Şekil-8: Lojistik Köy Gelişim Modeli ... 49
Şekil-9: Deniz Limanı Olarak Lojistik Köy Fonksiyonları ... 50
Şekil-10: Lojistik Köylerin Unsurları ... 54
Şekil-11: Lojistik Köylerin Coğrafi Etki Alanı ... 62
Şekil-12: Baltık Deniz Bölgesi Lojistik Köy Ağları ... 70
Şekil-13: Lojistik Köy Gelişim Süreci... 72
Şekil-14: Lojistik Köy Olası Yönetim Modları... 76
Şekil-15: Bremen Köyü Organizasyon Yapısı ... 82
Şekil-16: Lojistik Merkez Organizasyon Yapısı ... 82
Şekil-17: Konya İli Karayolu Altyapısı ... 88
Şekil-18: Türkiye Demiryolu Altyapısı ... 89
Şekil-19: Konya Kayacık Lojistik Köyü ... 104
Şekil-20: Kayacık (Konya) Lojistik Köy Yerleşim Modeli ... 111
Şekil-21: Kayacık (Konya) Lojistik Köyü Organizasyon Şeması ... 115
1 GİRİŞ
Küreselleşme ve teknolojideki hızlı gelişmeler sebebiyle şirketler, zorlu ulusal ve uluslararası rekabet ortamında ayakta kalabilmek için hız, esneklik, maliyet ve tüketici taleplerini en iyi şekilde karşılama gibi konularda başarılı olmak zorundadır. Bu yüzden ürettikleri ürünleri ve verdikleri hizmetleri rakiplerine göre çok daha hızlı ve optimum maliyetlerle hedef pazarlara ulaştırmaları gerekmektedir. Şirketlerin bu rekabetinde hiç şüphesiz ki lojistik faaliyetlerin de önemi büyüktür. Nitekim lojistik faaliyetler sonucunda maliyet düşecek, kalite yükselecek, üretim artacak ve müşteri memnuniyeti sağlanacaktır. Bütün bunların sonunda ulusal ve uluslararası rekabette önemli bir avantaj elde edilecektir. Şirketlerin bu avantajları değerlendirme arzusu lojistiğin öneminin artmasına neden olmuştur.
Lojistik kavramı birçok hizmeti içinde barındırması nedeniyle değişik anlamlarda tanımlanmıştır. Genel anlamda lojistik; basit ve anlaşılabilir şekilde “doğru malzemenin, doğru miktarda, doğru yere, doğru zamanda, doğru durumda, doğru fiyatla ulaşması” olarak tanımlanmıştır (Shapiro,1985: 6). Yine lojistik en düşük maliyet ile müşterilere en yüksek standartta hizmet sunmak olarak da tanımlanabilir (Dilworth, 1999: 135).
Günümüzde lojistiğin bu derece önem kazanması işletmeler açısından lojistik sürecinin etkin bir şekilde yönetilmesini önemli kılmıştır. İşletmelerin lojistik yönetim uygulamaları; ulaştırma mal ve değerlere ait doküman yönetimi, elleçleme, sipariş işleme, ambalajlama, satın alma ve bilgi yönetimi ana başlıkları altında toplanabilir.
Lojistik yönetimi son zamanlarda “Tedarik Zinciri Yönetimi”, üçüncü parti lojistik (3PL), dördüncü parti lojistik (4PL) yaklaşımlarıyla yeni bir boyuta dönüşmüştür. Bu dönüşüm kapsamında lojistik yönetimine çağdaş bir boyut getiren ve literatürde “freight villages, dry ports, intermodal terminals, logistic centers” da denen lojistik köylerdir. Lojistikle ilgili kapsamlı işlerin yapıldığı, küresel rekabet ortamında isletmelerin rakipleri ile rekabet edebilmeleri ve onlara karşı üstünlük sağlayabilmelerinin önemli aktörlerinden birisi olan lojistik köylerin önemi dünyada, Avrupa’da ve Türkiye’de artmaktadır (Europlatforms, 2004: 1). Ayrıca lojistik köyler artan ticaret hacmine ve yük taşımacılığına bağlı olarak ağır taşıtların şehir
2
yaşamının kalitesini olumsuz etkilememesi içinde bir çözüm sunar. Lojistik köyler sayesinde ağır taşıtlar şehir içersine girmeyeceklerdir. Bu da çevre ve gürültü kirliliğini ortadan kaldıracağı gibi şehir içi trafiğini de rahatlatacaktır. Bu nedenle intermodal ve çok türlü taşımacılık gibi lojistik faaliyetlerin yer aldığı lojistik köyler gerek dünyada gerekse ülkemizde mümkün olduğunca şehir merkezlerine yakın ve ulaşım ağlarının kesiştiği noktalarda kurulmaktadır. Özellikle Avrupa’da mevcut lojistik merkezler ticaret, üretim ve tüketim merkezlerine yakın liman, hava alanı gibi terminaller ile kara, iç su ve demir yolu gibi ulaşım ağlarının kesişim noktalarında yer almıştır. Nitekim İtalya, İspanya, Fransa, Portekiz, Almanya, Danimarka, Yunanistan, Macaristan, Ukrayna ve Lüksemburg gibi Avrupa ülkelerinde bulunan ve Avrupa Lojistik Köyleri Birliği’ne.üye olan 62 lojistik köy buna örnek verilebilir (Europlatforms, 2012: 2).
Avrupa’daki bu uygulama 2006’dan buyana Türkiye’de kurulanve kurulacak olan lojistik köyler içinde bir model olmuştur. Bakıldığında; İstanbul (Halkalı, Ispartakule, Muallimköy), İzmir (Çandarlı, Menderes), İzmit (Köseköy), Samsun (Gelemen), Eskişehir (Hasanbey), Kayseri (Boğazköprü), Balıkesir (Gökköy), Mersin (Yenice), Erzurum (Palandöken), Konya (Kayacık), Denizli (Kaklık), Kahramanmaraş (Türkoğlu), Mardin (Nusaybin), Kars, Sivas ve Uşak gibi yerlerde bu duruma dikkat edilmiştir (TCDD, 2009: 4). Kurulmasına karar verilmiş olan Konya lojistik köyünün de ulaşım ağlarının kesiştiği bir nokta olarak görülen Kayacık bölgesinde kurulması planlanmıştır. Halen de bu lojistik merkezin kuruluş çalışmaları devam etmektedir.
“Lojistik Köylerin Etkin Yönetimi: Konya İline Yönelik Bir Model Önerisi” başlıklı çalışma giriş hariç dört bölüm ile sonuç ve öneriler kısmından oluşmaktadır.
“Lojistik ve Lojistik Yönetimi” başlığıyla verdiğimiz birinci bölümde, lojistiğin tanımı ve önemi belirtilerek lojistik yönetimi üzerinde durulmuştur. Yine bu bölümde lojistik faaliyetler belirtilerek açıklanmaya çalışılmıştır. Bu bağlamda, lojistik yönetimi ile tedarik zinciri yönetimi arasındaki ilişki ortaya konmuştur.
Çalışmanın ikinci bölümünün başlığı “Lojistik Köy ve Kapsamı”dır. Bu bölümde lojistik köylerin kurulması için önemli olan unsurlar ele alınmıştır. Bu bağlamda, bölgesel planlama ve altyapı rasyonalizasyonu üzerinde durularak, lojistik
3
köylerde yer seçimi, lojistik köyün aktiviteleri, özellikleri ve organizasyon yapısı gibi konular ele alınarak incelenmiştir.
“Lojistik Köylerin Etkin Yönetimi: Konya İline Yönelik Bir Model Önerisi” başlıklı çalışmanın üçüncü bölümünde ise “Lojistik Köylerin Etkin Yönetimi” başlığı altında; dünyada lojistiğin önemi üzerinde durulmuş ve bunun yanında lojistik köy türleri, küresel ve uluslararası lojistik üsler, bölgesel ve yerel taşıma ve dağıtım üsleri hakkında bilgi verilmeye çalışılmıştır. Bu bölümün son kısmında ise lojistik köy ve lojistik köy uygulamaları hakkında bilgi verilmiştir.
Çalışmanın dördüncü bölümü ise ana sorunsalı oluşturan bölümdür. Bu bölümde ilk olarak Konya’nın lojistik potansiyeli üzerinde durulmuştur. Bu çerçevede Konya’nın ulaştırma yapısı, lojistik durumu, dış ticaret yapısı yani ihracat ve ithalat durumu belirtilmiştir. Yine Konya’daki ulaşım ağları bu bölümde ele alınan diğer bir başlık olmuştur. Konya’nın ekonomik alt yapısı alt başlığının içinde ise Konya’daki OSB’ ler ile küçük sanayi siteleri belirtilmeye çalışılmıştır. Konya’da bir lojistik köyün kurulmasının önemi ve kurulacak lojistik köyün yer önerisi de dördüncü bölümün bir diğer konusunu teşkil etmiştir. Bu bölümde son olarak Konya’da kurulacak olan Kayacık (Konya) lojistik köyüne yönelik bir model önerisi ele alınıp geliştirilmeye çalışılmıştır.
Çalışmanın sonuç ve öneriler kısmında ise önce bu çalışmanın sonuçları yani Kayacık (Konya) lojistik köyüne yönelik ortaya koymaya çalışılan model ele alınıp değerlendirilmeye çalışılmıştır. Bu değerlendirmeler ışığında ulaşılan sonuç, önerilen lojistik köy modelinin Kayacık (Konya) lojistik köyü için uygulanabilirliğidir. Konya’nın bu model için gerekli bütün özelliklere sahip bir şehir olduğu ortaya konmuştur. Ayrıca Kayacık (Konya) lojistik köyün sağlayacağı faydalar sıralanmış ve model önerisinin dışında muhataplara yönelik bazı öneriler ve beklentiler dile getirilmiştir.
Bu çalışmayla lojistik köyler ve bilhassa Konya’da kurulacak lojistik köyün şehre, bölgeye ve ülkemize yapacağı ekonomik katkılar ve bunun sonrasında ulaşılacak olan gelişme ve kalkınmaya dikkat çekilmiştir. Yine lojistik köyler ve özellikle de Kayacık (Konya) lojistik köyüne yönelik bir farkındalık yaratılmaya çalışılmıştır.
4
BİRİNCİ BÖLÜM
LOJİSTİK VE LOJİSTİK YÖNETİMİ KAVRAMI
Bu bölümde lojistik ve lojistik yönetimi kavramları üzerinde durulacaktır. Bu nedenle önce lojistik kavramı ele alınmış ve lojistiğin kısaca tarihsel gelişiminden bahsedilerek farklı lojistik tanımları ele alınmaya çalışılmıştır. Bu bağlamda askeri, bilim adamları ve lojistik alanındaki organizasyonlar açısından yapılan lojistik tanımları açıklanmıştır. Ayrıca lojistiğin evrimi ve önemine de yer verilerek lojistik faaliyetlerin neler olduğu ana başlıklar şeklinde belirtilmiş ve kısaca bu faaliyetlerin neler olduğu konusunda bilgi verilmiştir.
1.1. Lojistiğin Tanımı
Günümüzde lojistik kavramı, küreselleşme, tedarik zinciri yönetimi ve kaynak yönetimi kavramlarıyla birlikte değerlendirilmektedir. Lojistik malların, kişilerin ve bilgi akışının optimizasyonu olarak kabul edilmekte olup değer zinciri, ulaştırma ekonomisi, dağıtım planlaması gibi kavramların da tartışılmasının kaynağını oluşturmaktadır. Dünyadaki gelişmelere paralel, Türkiye’de de hızlı gelişim gösteren sektörlerden birisi olan lojistik, üretimin küreselleşmesi, malların kullanıcıya ulaştırılmasında zamanın önemi, taşıma, depolama ve dağıtım merkezlerinin yönetimi gibi konuları içermektedir. Küreselleşme, isletmeleri yeni iş modelleri ve maliyet düşürücü stratejileri geliştirmeye zorlamaktadır. Küreselleşmeye bağlı tarihsel süreç, lojistik hizmetlerin yapısını da değiştirmiştir. Nitekim lojistik hizmetler artık katma değer, tedarik ve gümrükleme hizmetlerini, depo yönetimini, paketlemeyi, elleçlemeyi, etiketlemeyi, dış ticaret ve sigorta danışmanlıklarını da içermektedir. Bu çerçevede modern ekonominin zorunlulukları lojistik operasyonları farklı bir yapıya kavuşturmuştur. Artık işlem maliyetlerini azaltmak ve bunu müşteri hizmetlerine yansıtmak işletmelerin öncelikli amacı olmuştur. Bu da isletmeler arasında farklılık yaratmış ve rekabeti güçlendirmiştir. Dünyadaki teknolojik ilerlemeler, müşteri taleplerindeki değişmeler ve piyasa koşullarının her geçen gün farklılaşması da lojistik sektörünün yapısını değiştiren diğer unsurlar olarak işletmelerce değerlendirilmeye başlanmıştır. Lojistik işletmeleri de küreselleşme ve dünyadaki gelişmelere paralel olarak lojistik faaliyetlerin temeli olan fiziksel dağıtım
5
faaliyetleri ve depolamanın yanı sıra, müşteriye daha fazla değer yaratabilmek için teknolojik gelişmelere ve otomasyonlara yer vermeye, bunları bünyelerinde uygulamaya ve sürekli yeni ürün ve hizmetler geliştirmeye başlamışlardır (Aydın ve Ögüt, 2008: 2).
Bu çerçevede satın alma, nakliye (kara, hava, deniz, demiryolu), gümrük, sigorta, depolama, sipariş izleme, talep tahminleri, envanter yönetimi, lojistik bilgi sistemi, yedek parça desteği, dağıtım, iade işlemleri, üretime malzeme verme, katma değerli işlemler (etiketleme, fiyat-barkod, paketleme, birleştirme-ayırma, müşteri taleplerine göre ürün hazırlama vs.), rota planlaması, araç optimizasyonu ile sevkiyat (yükleme ve varış zamanı planlama) gibi çok çeşitli faaliyetler günümüzde lojistik işletmecince entegre lojistik hizmetleri olarak sunulmaya başlanmıştır. Bu anlamda lojiktik tüm bu faaliyetlerin planlı ve entegre biçimde gerçekleştirilmesidir.
Yapılan bir araştırmada 21. yüzyılın şekillendirecek olan 3 temel bilim dalından birisinin lojistik hizmetler yönetimi olduğu tespit edilmiştir. Tespit edilen bu bilim dallarına baktığımızda gen teknolojisi ve bilgi teknolojisinin 20. yüzyılda ortaya çıkan bilim dalları olduğu görülecektir. Oysa 3. temel bilim dalı olarak belirtilen “lojistik hizmetler yönetimi” taş devrine kadar giden bir tarihsel sürece sahiptir. Lojistik hizmetler yönetimi 20. Yüzyılın son çeyreğinde bilgi teknolojisindeki gelişmelerle gün ışığına cıkmış ve gerek üniversitelerde birer bilim dalı gerekse de endüstride bir uygulama alanı olarak görülmeye başlanmıştır. İçinde yaşadığımız cağın en hızlı gelişen ve en popüler sektörü haline gelmiştir. (Yıldıztekin, 2002: 1)
Bu başlık adı altında tarihsel açıdan, askeri açıdan, bilim adamları ve lojistik alanındaki organizasyonlar açısından lojistik tanımları açıklanmıştır.
1.1.1. Tarihsel Açıdan Lojistiğin Tanımı
Lojistik kelimesi Yunanca hesap yapmada yetenekli, herhangi bir nedene yönelik aritmetik ilişkilendirme manasına gelen logistikos kelimesinden gelmektedir. Yunanca logistikos daha sonra Avrupa dillerine Latince logisticus olarak girmiş, ilk olarak da 1840 yılında Fransız Akademisi tarafından taşımacılık şekillerini birleştiren ve koordine eden anlamına gelen logistique olarak tanınmıştır (Güngörürler, 2004: 38).
6
Benzer bir tanıma da Ana Britanicca ansiklopedisinde rastlamaktayız. Nitekim burada lojistik kelimesinin kökeni hesap bilimi anlamına gelen yunanca “logistikos” kelimesinden gelmiş olarak belirtilmektedir. Bu tanıma göre Roma ve Bizans ordularında idari islerden sorumlu subaylara “logista” denildiği anlaşılmaktadır. Ana Britanicca Fransızcada askerlerin konaklaması anlamında kullanılan “loger” sözcüğünüze aynı kökenden geldiğine dikkat çekmekte ve lojistiği “askerlikte ulastırma, ikmal, haberlesme, tıbbi yardım ve benzeri alanlarda muhabere birliklerini desteklemek amacıyla yürütülen hizmetler bütünüdür” olarak tanımlamaktadır (Ana Britanicca, 2004: 559).
1.1.2. Askeri Açından Lojistiğin Tanımı
Lojistik kavramının askeri kökenli bir kavram olduğu ve ilk uygulamalarının askeri alanlar ve harp sahaları olduğu belirtilmektedir. Lojistik “personel ve malzemelerin temini, dağıtımı, bakımı ve yenilenmesi ile ilgili askeri operasyonların bütünüdür”. Askeri anlamda lojistik, “askeri güçlerin hareketinin ve bakımının planlanması ve yapılması bilimidir. Lojistiğin bu tanım içersinde ki yeri oldukça geniş olup neredeyse bütün askeri faaliyetleri içine almaktadır. Nitekim bakıldığında ihtiyaç duyulan askeri malzemelerin tasarımı, geliştirilmesi, satın alınması, depolanması, dağıtımı, bakımı, kurtarılması ve yer değiştirilmesi ile askeri güçlerin hareketi, kurtarılması ve tedavileri bu tanımın içine giren askeri faaliyetlerdir. Hatta askeri tesislerin inşaatı, bakımı, işletilmesi ve bu işler için gerek hizmetlerin sağlanması da askeri lojistik kapsamında görülmektedir (Logistics Consulting Group, 1997: 84 ; OECD, 1992: 16).
Türkiye’de biliminin gelişmesine önemli katkısı olan Mehmet Tanyaş ise lojistiğin askeri anlamda tanımını şöyle vermiştir: “Askeri anlamda lojistik ise, muharip unsurlara strateji ve taktiğine uygun ve gerekli olan ikmal maddeleri ile hizmet desteğini sağlamak için yapılan faaliyetlerdir” diyerek bu kapsamda orduların erzak ve mühimmat desteğinin düşünülerek hareket ettirilmesi sanatını askeri lojistik olarak öngörülmektedir (Tanyaş, 2002: 4).
Günümüzde Türk Silahlı Kuvvetlerince kabul edilen lojistik tanımı şöyledir: istenilen yer ve zamanda, yeteri kadar ve kesintisiz olarak personel, hizmet ve kolaylık imkânı sağlamak suretiyle; barışta, krizde ve savaşta askeri kabiliyetin
7
oluşturulması, idamesi ve geliştirilmesi için yapılan, her türlü silâh, araç, gereç ve malzemenin temin, tedarik, depolama, ulaştırma, dağıtım, bakım, onarım, eğitim, tahliye ve malzemenin hizmet dışı bırakılması ile inşaat, emlak, sağlık ve işletim faaliyetlerini ihtiva eden işlemlerin tümüdür (Genelkurmay Başkanlığı, 2012: 16).
Türkiye’nin de dahil olduğu Kuzey Atlantik Paktı (NATO) da lojistik konusunda bir tanım yapmıştır. NATO’nun yapmış olduğu bu lojistik tanımın da askeri anlamda harbin şekli ve icrasına bağlı olarak başarılması gereken vazifeye göre esas oyuncular ve rollerinde değiştiği ifade edilmekte ve lojistiğin “askeri kuvvetlerin bekası (muharebe gücünün korunması), intikalin icrası ve planlama bilimine bir dayanak olduğunu” kabul edilmedir. Lojistik; en geniş anlamıyla ve NATO’daki ifade şekliyle askeri harekâtın; materyallerin planlanması, geliştirilmesi, edinilmesi, depolanması, dağıtımı, bakımı, tahliye ve imhası, personelin taşınması, faaliyetlerin tasarımı ve yürütülmesi, hizmetlerin edinimi ve donanımı, tıbbi ve sağlık hizmetlerin sağlanmasıdır (NATO, 1997: 103).
İş dünyası açısından bakıldığında lojistik kavramı farklı şekillerde tanımlanmıştır. Bunlar arasında en çok öne çıkan ve günümüz iş dünyası tarafından da benimsenen tanımda lojistik şöyle açıklanmıştır: siparişleri maliyet açısından en verimli şekilde sağlayarak anlık ve gelecekteki karlılığı en üst seviyeye çıkaracak malzemenin, parçaların ve bitmiş envanterin ve ilgili bilgi akışını organizasyon içinde ve pazarlama kanallarında tedarik, taşınma ve depolanma süreçlerini stratejik olarak yönetme sanatıdır (Bowersox ve Closs, 1996: 4).
Yine iş dünyasında geçerli diğer bir tanıma göre lojistik: malzeme, hizmet, bilgi ve sermaye akışının planlanması için bir alt yapı yaratılmasıdır. Günümüz iş dünyasında, lojistiğin gittikçe artan oranda karmaşık bilgi, iletişim ve kontrol sistemlerini kapsadığı da düşünülmektedir (Logisticsworld, 2012: 1).
Yukarıdaki tanımlardan da görüleceği üzere iş dünyası lojistiği, mal ve hizmet tedarikine yönelik planlama, organizasyon, nakliye ve yönetim faaliyetlerinin bütünü olarak kabul etmektedir (Bilgisitesi, 2012: 1).
Lojistik kavramı dış ticaret açısından değerlendirildiğinde anlamında sınırlamalar olduğu görülür. Yani dış ticaret açısından tanımlandığında lojistik; müşterilerin ihtiyaç ve beklentileri doğrultusunda belirli bir bedel ödemeleri karşılığında ürünlerin ihracatı gerçekleşen ülkedeki üretim tesisinden alınarak ithalatı
8
gerçekleşen ülkenin belirtilen tüketim yerlerine sevkinin sağlanması için yapılan tüm faaliyetler bütününü ifade etmektedir (Canıtez ve Tümer, 2005: 153).
1.1.3. Bilim Adamları Açısından Lojistiğin Tanımı
Lojistik kavramı geçmişte ve günümüzde bilim adamlarınca da çok sık ele alınan bir konu olmuş ve birçok benzer ve farklı tanımlar yapılmıştır. Çalışmada bütün bu tanımlardan gerek ülkemizde gerekse yurt dışında bu alanda ciddi çalışmalar yapmış ve eserler vermiş olan bilim adamlarının tanımlarına yer verilmiştir..
Ülkemizde lojistik alanında çeşitli çalışmaları bulunan Mehmet Tanyaş’a göre lojistik; “Ürün veya yükün çıkış ve varış noktaları arasındaki tüm malzeme hareketlerinin eşgüdümüdür” (Tanyaş, 2011: 4).
Lojistik alanında yaptığı çalışmalarıyla tanınan Ömer Baybars Tek ise yaptığı tanımda lojistiği ikili pazarlama fonksiyonlarından müşteri isteklerinin (siparişlerinin) işyerinde veya müşterinin kapısında yerine getirilmesi (teslimatı) anlamına gelen ama sadece teslimattan ibaret faaliyet olarak görmemektedir. Baybars lojistiği daha geniş bir şekilde tanımlamaktadır. Ona göre lojistik, stok yönetimi, sipariş işleme, depolama, kuruluş yeri seçimi ve yönetimi, trafik ve rota yönetimi, elleçleme, tahminleme, ulaştırma, koruyucu ambalajlama gibi aracı barındıran ve çok ciddi entegre bilimsel hazırlıklar ve stratejiler gerektiren bir faaliyettir (Tek ve Özgül, 2008: 527).
Bilimsel anlamda yapılan lojistik tanımlarından birisinde de “lojistik, tedarik zinciri oluşturmak üzere bir araya gelmiş birbiriyle ilişkili faaliyetlerin, müşterilere yer ve zaman faydası yaratmak üzere uyumlu şekilde yürütülmesi” olarak tanımlanmaktadır (Yamak, 1999 : 252). Modern alamda lojistiğin tanımını yapan Necdet Timur’a göre ise lojistik, fiziksel dağıtım, imalat desteği ve tedarik faaliyetlerine yöneltilen planlama, dağıtım, denetim, finans ve insan kaynakları sürecine yol göstermede baslı basına mantıksal bir fonksiyondur (Timur, 1988: 3).
Yurtdışındaki akademisyen ve bilim adamlarının da lojistik kavramına yönelik farklı tanımlar yaptığı görülmektedir. Nitekim H. Ronald Ballou “Business Logistics Management; Planning, Organizing and Controlling the Supply Chain” adlı kitabında müşteri taleplerine uygun bilgi ve üretim için gerekli ham madde, yardımcı madde,
9
ürün ve hizmetlere ilişkin maliyet akışı ve depolama faaliyetlerinin planlanma, tamamlanma ve kontrol etme süreci lojistik olarak tanımlamıştır. Yine o lojistiğin kapsadığı araçları da sistem, müşteri servisi, talep tahmini, dağıtımın ulaştırılması, ürün kontrolü, parça ve servis desteği, satın alma, paketleme, geri dönüşüm, değişim, taşıma ve depolama faaliyetleri olarak sıralamıştır (Ballou, 2003: 6).
Bu alanda çalışmalar yapan Razzaque ise lojistiği malın alındığı noktayla tüketim noktası arasında yer alan hareket, depolama ve ilgili faaliyetlerin yönetimi olarak tanımlamış ve iyi bir lojistik sistemini ise müşteri ürünü talep ettiğinde ürünün doğru zamanda doğru yerde olması için dağıtımını kolaylaştıracak olan ürün ve bilgi akışı gibi bir birine bağlı iki ağın etkili ve verimli bütünleştirilmesi olarak belirtmiştir (Razzaque, 1998: 18).
Martin Christopher ise lojistiği; “hammadde, yarı-mamul ve mamullerin (ve bunlarla ilgili bilgi akışlarının) tedarik, sevkiyat ve depolama süreçlerinin hem işletme içerisinde hem de dağıtım kanalı boyunca stratejik yönetiminin gerçekleştirilmesi ve maliyet etkin sipariş karşılama yöntemleri ile mevcut ve gelecekteki kar maksimizasyonunun sağlanması” olarak tanımlamaktadır (Christopher, 1998: 7).
Bazı yazarlarda lojistiği bir şemsiyeye benzetmişlerdir. Bu anlamda lojistik “firmaya maksimum faydayı sağlamak üzere malların, parçaların ve malzemelerin stratejik bir bakış açısıyla depolanması ve akışını kontrol eden bir sistemi tasarlamak ve yönetmek için oluşturulan bir şemsiyedir (Wood vd., 1995: 7).
Lambert, Stock ve Ellram da lojistik kelimesinin, birçok unsur ile birlikte ele alınabileceğini ileri sürmüşlerdir. Bu unsurlarında; iş lojistiği, dağıtım, endüstriyel lojistik, lojistik yönetimi, malzeme yönetimi, fiziksel dağıtım, hızlı cevap sistemleri, tedarik zinciri yönetimi, tedarikçi yönetimi olduğunu belirtmişlerdir. Lambert, Stock ve Ellram bu unsurları dikkate alarak birde lojistik tanımı yapmışlardır. Nitekim onlar lojistiği; eşyanın veya malzemenin doğuş noktasından tüketim noktasına ve bazı durumlarda hurda noktasına kadar olan akışının yönetilmesi olarak tanımlamışlardır (Lambert vd., 2006: 2).
Son zamanlarda en çok benimsenen ve kullanımı oldukça yaygınlaşan diğer bir lojistik tanımı da “Yedi Doğru (7 D)” olarak ifade edilen tanımdır. Bu tanımda lojistik her türlü ürün, hizmet ve bilginin temin edildiği noktadan tüketildiği noktaya
10
kadar bir zincir içinde doğru ürünün, doğru yerde, doğru miktarda, doğru kalitede, doğru zamanda, doğru maliyetle ve doğru müşteri için kullanılabilirliğini sağlamaktır (Shapiro vd., 1985: 6). Tanımı şematik anlamda açıklamak için Şekil 1 düzenlenmiştir.
Lojistikte Yedi Doğru olarak bilinen ve yukarıda verdiğimiz Roy and Heskett tanımına çok yakın bir tanımda Coyle vd., tarafından yapılmıştır. Bunların yaptığı tanımında yukarda verdiğimiz 7 D tanımında yer alan doğru kalite yer verilmemiş, onun yerin doğru durum ve doğru şartlar yer almıştır. Ancak bu her iki tanımın birbirinden farklı olduğu anlamına gelmez. Çünkü ürün, bilgi ve hizmet doğru durum ve şartlarda son tüketildiği noktaya ulaştırıldığında doğru kalitede olacaktır. Yedi D lerin (Seven Rights: Yedi Doğru) tanımına göre lojistik; doğru ürünün, doğru miktarda, doğru durumda, doğru şartlarda, doğru zamanda, doğru yerde, doğru maliyetle, doğru tüketiciye ulaşması demektir. Bu tanımda lojistiğin temel aktiviteleri vurgulamanın yanında, aynı zamanda yer ve zaman boyutunun vurgulanması bakımından önemlidir (Coyle vd., 2003: 14).
Şekil-1: Lojistiğin Yedi Doğrusu
Kaynak : Erdal, 2003: 10.
1.1.4. Lojistik Alanındaki Organizasyonlar Açısından Lojistiğin Tanımı Günümüzde en çok kullanılan lojistik tanımlarından birisi, daha önce Lojistik Yönetim Konseyi (CLM) ismiyle faaliyet göstermiş, 2004 yılında Tedarik Zinciri Profesyonelleri Konseyi (CSCMP) adını almış olan kurum tarafından yapılmıştır. CSCMP konseyinin 1985 yılında yaptığı bu tanıma göre; lojistik; müşterilerin ihtiyaçlarını karşılamak amacıyla her türlü ürün, hizmet ve bilgi akışının, ham
Doğru Yer Doğru Miktar
Doğru Zaman
Doğru Kalite
Doğru Fiyat LOJİSTİK YÖNETİMİNİN
7 DOĞRUSU
LOJİSTİK YÖNETİMİNİN YEDİ DOĞRUSU
Doğru Müşteri Doğru
11
maddenin, yarı mamulün, üretimi tamamlanmış ürününün başlangıç noktasından ürünün tüketildiği son noktaya kadar olan tedarik zinciri içindeki hareketinin, etkili ve verimli, maliyetlerin en aza indirilmiş bir şekilde her iki yöne doğru planlanması, uygulanması, taşınması, depolanması ve kontrol altında tutulması hizmetidir. Bu tanım, hem üretim hem de hizmet sektöründe mal ve hizmetlerin akışını ifade etmektedir (www.cscmp.org, 2012). Yine bu tanım bize hammadde, yarı mamul veya mamullerin birbirileri arasında belli mesafeler bulunan tedarik noktaları ve pazarlar (müşteriler) arasında taşınması gerektiğini ve firmaların bu akışı etkin bir şekilde firmanın ve müşterilerin beklentileri doğrultusunda ayarlamaları gerektiğini göstermektedir (Coyle vd., 2003: 6). Konuyla ilgili vermiş olduğumuz bu tanım Şekil 2’de gösterilmektedir. Ayrıca tanımda lojistiğin en üstün boyutu olan müşteri isteklerinin karşılanması üzerinde de önemle durulmuştur.
Şekil-2: Lojistik Süreç
Kaynak:Tanyaş, 2005: 4.
Şekil 2’den de anlaşılacağı gibi küresel ekonomilerde üreticilerin hemen hemen aynı maliyetlerle üretim yapabilmeleri nedeniyle rekabetin birinci koşulunun maliyetlerden farklılık yaratacak ve ürünlerin sunum kalitesini arttırarak müşteri beklentilerini daha fazla karşılamaya olanak sağlayacak lojistik faaliyetlerde başarılı olmak olduğu göz ardı edilemez bir gerçektir (Tanyaş, 2005: 4).
Lojistikle ilgili diğer bir organizasyon olan Lojistik Mühendisleri Birliğinin (SOLE) tanımı da şu şekildedir. “Lojistik elemanlarının uygun şekilde göz önünde bulundurulması suretiyle, kaynakların etkin bir şekilde kullanılmasını sağlamak ve
12
ürün yaşam çevriminin tüm safhaları boyunca kaynak girdilerinin etkin bir yaklaşımla sisteme etkisini zamanında teminat altına almak için oluşturulan ürün veya sistemin tüm hayatı boyunca kullanılan yönetim destek alanıdır” (www.sole.org, 2012). Görüleceği üzere SOLE’nin bu tanımında kaynakların etkin kullanımı ve lojistik sistem içerisine zamanında akışını sağlamak için yönetim kavramının önemi üzerinde durulmuştur.
Lojistigin bir diger tanımı ise, Avrupa Lojistik Birliği (ELA) tarafından yapılmıştır. ELA’ya göre lojistik; insanların ve/veya malzemelerin faaliyet ve yerleştirilmelerinin ve bu tip faaliyet ve yerleştirmelerle ilgili destek etkinliklerin, belirli amaçlara ulaşmak üzere organize olmuş bir sistem dahilinde planlanması, uygulanması ve kontrol edilmesidir (www.elalog.org, 2012).
Türkiye’de lojistik alanında faaliyet gösteren en önemli organizasyonlardan birisi olan LODER’in tanımına göre ise, lojistik “tedarik zinciri içindeki temel lojistik faaliyetlerinden birkaçının (ardışık olarak en az üç farklı faaliyet - örneğin depolama, nakliye ve stok yönetimi) konusunda uzman lojistik şirketleri tarafından üstlenilmesidir (www.loder.org, 2012).
LODER’in verdiğimiz bu tanımına uygun bir tanımda FIATA ve CLECAT tarafından yapılmıştır. Gerek FIATA ve gerekse CLECAT’ın tanımlarında ayrıca LODER’in tanımda yer almayan “ilave işlemler ve danışmanlık dahil tüm hizmetler eşyanın gümrük beyanının yapılması, sigortalanması, kıymetli evrakın hazırlanması, ödemenin tahsilatı gibi” işlemleri de kapsayan hizmetler zincirini de yer verilmiştir. Böylece lojistiğin daha kompleks faaliyetler bütünü olduğu ortaya konulmak istenmiştir (www.fiata.com, 2012; www.clecat.org, 2012).
1.2. Lojistiğin Evrimi ve Önemi
Bilindiği kadarıyla lojistik alanında yapılan ilk çalışma 1850’de Londra yazılan bir Demiryolu Ekonomisi adlı bir kitaptır. Dionysius Lardner tarafından yapılan bu çalışmayı Taussig, Fetter ve Handley gibi iktisatçıların yaptığı diğer çalışmalar izlemiştir. 1956-1965 yılları arasında ise bütünleşik lojistik kavramı daha açıklık kazanmaya başlamıştır. Nitekim 1962 yılında hem yazar hem de yönetim danışmanı olan Peter F. Drucker Fortune Dergisi’nde yayınladığı makalesinde lojistiğe yer vermesiyle birlikte lojistik kavramı bir anda önem kazanacaktır. Bu makalesinde
13
Drucker “lojistiğin firma verimliliği açısından üst yönetimin gözüyle son sınır taşı olduğunu” ifade etmiştir (Drucker, 1962: 72).
Artık 1966’dan sonraki lojistik ve lojistik yönetimi ile ilgili çalışmalar bütünleşik sistemi planlamaya ve daha ziyade bir bölümlenmeye gitme amacına hizmet etmeye çalışacaktır. Parçalanmış yönetim anlayışında, talep öngörüsü, satın alma, ihtiyaç planlama, üretim planlama, fabrika stokları, depolama, malzeme işlemleri, paketleme, sipariş, taşıma gibi lojistik elemanları, malzeme yönetimi ve fiziksel dağıtım yönetimi adı altında iki başlıkta toplandı (Robert vd., 2002: .2).
1970’li yıllarda ise artık lojistiğin kurumsallaşma süreci başlayacaktır. Özellikle kamu ve özel sektör kuruluşlarında lojistiğin kurumsallaşması noktasında önemli çalışmalar ve uygulamalar görülmeye başlanacaktır (Rushton vd., 2006: 9).
1980’li yılların başında ise lojistik sektöründe daha hızlı bir gelişme ve büyüme süreci yaşanmaya başlanmıştır. Bu yılların lojistik açısından en önemli getirisi taşıma’nın daha serbest kurallara bağlı olarak yapılmaya başlanması ile bilgi iletişim teknolojilerinin ve iletişimin araçlarının lojistik sektöründe daha çok ve verimli bir şekilde kullanılmasıdır. Lojistik sektöründe her geçen gün görülen hızlı büyüme ve gelişme 1980’lerden sonra bütünleşik lojistik faaliyetlerin daha fazla uygulanmasına imkân vermiştir (Bowersox vd., 2002: 328).
1990’lı yıllar ise işletmelerin artık lojistik maliyetleri azalttıkları bir dönem olmuştur. Özellikle firmalar bu maliyetlerin azaltılmasında lojistik hizmetlerin birleştirilmesi ve dış kaynak kullanımıyla maliyetleri azaltabildiklerini görmüşlerdir (Ross, 1998: 96).
2000’li yıllara gelindiğinde ise gelişen teknolojinin lojistik faaliyetlerinin temelini oluşturmaya başladığını söyleyebiliriz. Özellikle firmalar lojistik faaliyetlerin önemini kavramışlar ve lojistiği bir rekabet faktörü olarak görmüşlerdir. Buda 2000’li yıllarda lojistikte birçok yeni gelişmenin yaşanmasına yol açmıştır. Nitekim “E-Lojistik, 3. Parti lojistik, 4.parti lojistik” gibi lojistik sektöründe kullanılan yeni gelişmeler uygulanmaya başlanmıştır. Günümüzde de lojistik sektöründe de her geçen gün yeni gelişmelerin ortaya çıktığı ve uygulandığı görülmektedir (Bamyacı, 2008: 10).
Lojistiğin yukarıda resmedilen tarihsel sürecinin benzer zaman diliminde yönetime ilişkin faaliyet alanları içinde nasıl bütünleşik bir yapıya kavuştuğunu ve
14
bu yapının bileşenlerinin neler olduğunu söylemek de mümkündür. Nitekim 1950’lerde atölye anlamında bölümlenmiş ve birbirinden ayrı faaliyet ve süreçler şeklinde görülen lojistik bir sonraki on yılda ise yani 60’lı yıllardan itibaren önce tesis daha sonrada işletme lojistiği adı altında gelişmeye ve görülmeye başlandı. Bu gelişme 1980’lerden itibaren artık bütünleşmiş lojistik olarak ortaya çıkacak ve bunun sonuncunda da iç ve dış lojistik ayrımında doğru gidecektir. Oldukça sadeleşmiş yapı gösteren bu ayrışma ileriki dönemlerde yeni bir anlam kazanacak ve lojistik “tedarik zinciri” adı altında görülmeye ve uygulanmaya başlanacaktır (Coyle vd., 2003: 14). Nitekim şekil 3 lojistiğin bölümlenmiş lojistikten önce bütünleşmiş lojistiğe sonrada tedarik zincirine dönüşmesinin güzel bir açıklaması olarak değerlendirilebilir.
Şekil-3: Lojistiğin Tarihsel Gelişimi
Kaynak: Coyle vd., 2003: 14.
1960’lı yıllarda Drucker’ın çalışmalarıyla lojistiğin artık işletme lojistiği olarak ele alındığından yukarıda bahsetmiştik. Bu çerçevede işletme lojistiği “yönetimin, müşterilere ürün akışını kolaylaştıran taşıma-stoklama faaliyetlerinin etkili biçimde planlanması, organize ve kontrol edilmesi doğrultusunda dağıtım hizmetinin kârlı bir seviyede en iyi nasıl sağlanabileceği konusunda yapılan çalışmalar” olarak tanımlanmıştır (Ballou, 2003: 8).
İşletme lojistiği; tedarik lojistiği, üretim lojistiği ve dağıtım lojistiği olmak üzere üç temel süreçten oluşmaktadır. Bu süreçlerin ilki olan tedarik lojistiği;
15
hammadde yardımcı malzeme vb. girdilerin tedarik kaynaklarından üretim noktalarına kadar akışıyla ilgilenir. İşletme lojistiğinin diğer bir süreci olan ve üretim veya iç lojistik olarak adlandırılan sistem ise, gelen malzeme ve parçaların mamule dönüştürülmesi sırasında yapılan taşımaları ve ara depolamaları içerir. İşletme lojistiğinin son süreci olan dağıtım lojistiği ise; bitmiş ürünlerin üretim noktalarından son alıcı veya tüketicilere kadar iletilmesiyle ilgili etkinlikleri kapsamaktadır. Bu çerçevede dağıtım lojistiğinin amacı da, müşterilere belirlenen hizmet düzeyini sağlamak, ürünlerin imal edildikleri noktadan satın alındıkları noktaya kadar geçirdiği her türlü fiziksel hareket ve depolama faaliyetlerini kapsamına alan maliyetleri en aza indirmektir (James vd., 1999: 9). İşletme lojistiğini oluşturan bu süreçler Şekil 4’te ayrıntılı olarak gösterilmiştir.
Şekil-4: İşletme Lojistiği
Kaynak: UNCTAD, 1998: 4.
İşletme lojistiğini oluşturan süreçlerle ilgili olarak artık 2000’li yıllarda dünya ki küreselleşmenin tabi bir sonucu olarak lojistikte de yeni bir aşama olarak küresel
16
lojistik ortaya çıkmıştır. Nitekim Şekil 5’de de görüleceği gibi küresel lojistik, artık lojistiği oluşturan son süreç olarak kabul görmektedir.
Şekil-5: İşletme Lojistiğinin Gelişim Süreci
Kaynak: Frazelle, 2002, 6.
Günümüzde iş dünyası da bir savaş arenası olarak görülmektedir. Bu arenada savaşın yerini uluslararası rekabet, erzak ve mühimmatın yerini ise mal, teknoloji ve varlıklar almıştır. Bunun yanı sıra başarıya ulaşmak için kullanılan stratejiler ve bunlara uygun faaliyetlerin önemi yani lojistiğin önemi giderek artmıştır. Artık iş dünyası 21. yüzyılda hedeflerine ulaşmak için tüm organizasyonunu ve kaynaklarını en uyumlu şekilde hareket ettirebilme yeteneğine baplı olduğunu bilmekte ve bunun içinde lojistiğe önem vermektedir. Lojistik iş dünyası için artık sürekli gündemde olan bir konudur. İş dünyasına göre lojistik verimliliği, dağıtım etkinliğini, faiz oranlarını ve enerji maliyetlerini etkileyen temel bir argümandır. Bu yönüyle lojistik ülke ekonomisi içinde önemli bir bileşen olarak görülmektedir. Diğer taraftan dış ticaretin giderek artması (ithalat/ihracat) iş dünyasında lojistik hizmetlere olan talebi de arttırmıştır. Bu çerçevede satın alma, nakliye (kara, hava, deniz, demiryolu), gümrük, sigorta, elleçleme, depolama, tedarikçi sipariş izleme, talep tahminleri, envanter yönetimi, lojistik bilgi sistemi, yedek parça desteği, dağıtım, iade işlemleri, üretime malzeme verme, katma değerli işlemler (etiketleme, fiyat-barkod, paketleme, birleştirme-ayırma, müşteri taleplerine göre ürün hazırlama gibi), rota planlaması ve araç optimizasyonu ile sevkiyat (yükleme ve varış zamanı planlama) gibi çok çeşitli faaliyetler günümüzde iş dünyası için lojistik ile eş anlamlı hale gelmiştir (Baki, 2004: 16).
17
Lojistik sisteminin önemini ortaya koyan esaslara baktığımızda bunların stratejik mal hareketleri, depolama için gereksinimler ve değişen boyutların bir araya gelmesi olduğunu görürüz. Lojistik stratejilerinin oluşturulmasında bir çok kriter önemli rol oynar. Bakıldığında bunların; ticaret hacminde gözlenen artış, müşterilerin ürün kalitesi yanında lojistik hizmet düzeyi çerçevesindeki beklentileri, ürün yaşam dönemlerinin kısalması, sıfır stokla çalışan kanallar içerisinde uzun dönemli işbirliğine girerek tedarik zincirlerinin oluşturulması ve dış kaynak kullanımının artışı olduğunu görürüz. Verilen bilgiler ışığında lojistiğin işletmeler açısından önemi aşağıdaki gibi sıralanabilir (Tuna, 2001: 194):
Tüm organizasyonlar için gereklidir.
Maliyetlidir, iş hacminin (cironun) önemli bir kısmını oluşturur.
Kârı ve organizasyonun başarı ölçütlerini etkiler.
Uzun vadede başarıyı etkileyecek kararlarda stratejik önemi vardır.
Tedarikçilerle bağlantı oluşturur ve uzun vadeli yararlı ticari ilişkileri geliştirir.
Müşteriler ile bağlantı oluşturur, müşteri memnuniyetine önemli katkı sağlar ve değer katar.
Tedarik süresi, güvenilirlik ve müşteri hizmetleri üzerinde önemli etkisi vardır.
İşletmenin stratejilerine ulaşmasında optimumum fayda sağlar ve bunu tüm süreçlere en uygun zaman ve şartlarda yapmasını sağlar.
Reklam amaçlı kamuoyu oluşturmasında katkıda bulunur. Örneğin: Kamyonlar üzerindeki reklamlar gibi.
Güvenlik, sağlık ve çevresel kaygılardan dolayı riskli olabilir.
Lojistik işletmenin büyümesini teşvik eder, tedarikçi ve aracıların özel servis geliştirmelerini sağlar.
1.3. Lojistik Yönetimi
Lojistik faaliyetlerin etkin, verimli ve tam zamanlı bir şekilde gerçekleştirilebilinmesinin en önemli aşaması olan lojistik yönetimi tedarikçi-müşteri arasındaki mal, hizmet ve bilgi akışını içeren tüm faaliyetleri kapsar. Bu yönüyle lojistik yönetimini tanımı şöyledir: müşteri gereksinimlerini karşılamak üzere, üretim
18
noktası ve tüketim noktaları arasındaki mal, hizmet ve ilgili bilgilerin ileri ve geri yöndeki akışları ile depolanmaların etkin ve verimli bir şekilde planlanması, uygulanması ve kontrolünü sağlayan tedarik süreci aşamasıdır (www.lojistik.org, 2012).
Benzer bir tanımı da Tanyaş şöyle yapmıştır. Lojistik Yönetimi; müşteri gereksinmeleri doğrultusunda sevkiyat noktası/noktaları ile teslimat nokta/noktaları arasında malzemelerin iki yönlü akışı boyunca yer alan faaliyetlerin bütünsel yönetimidir (Tanyaş, 2005: 6).
Verdiğimiz bu iki tanımdan hareketle lojistik yönetiminin temel amacının maliyetleri azaltarak, lojistik faaliyetlerle daha iyi bir yönetimi, organizasyonu ve kaynakların etkin kullanılmasını sağlamak olduğunu söyleyebiliriz.
Diğer bir anlatımla lojistik yönetimi siparişin üretilmesi, alınması, yerine getirilmesi ve ürünün, hizmetin ve bilginin dağıtımının koordinasyonunun sağlanmasıdır. Bu acıdan lojistik yönetimi, tedarikçilerden son kullanıcılara kadar hammadde, yarı mamul, tamamlanmış ürün ve bilgi akışı ile ilgili faaliyetlerin ve stratejilerin yönetimini içerir. Şekil 6’da lojistik yönetimi konusu açıklamalı olarak gösterilmiştir.
Şekil-6: Lojistik Yönetimi
Kaynak: Tanyaş, 2010: 8.
Bilindiği gibi lojistik, bir lojistik kanalı içinde, katma değerli faaliyetler yapmak üzere, uygun personel ve malzeme akışının yönetilmesi amacıyla ağ ilişkili
19
faaliyetlerden oluşan bir sistemdir (Lambert vd., 2006: 7). Bu sistem yaklaşımının altında yatan düşünce, süreç içerisinde yer alan faaliyetlerin birbirinden bagımsız şekilde idare edilmesi değil, aksine tüm sürecin bütünleşik olarak en etkin şekilde yönetimidir.
Günümüzde işletmeler iş hayatında sıklıkla karşılaştıkları aşağıdaki sorunları lojistik yönetimiyle çözmeyi hedeflemektedirler (Çancı ve Erdal, 2009: 47):
Mal ve/veya hizmetlerin maliyeti nasıl azaltılabilir?
Rekabet avantajı nasıl sağlanır?
İşletme için en iyi katma değer nasıl elde edilir?
En yüksek kalite standardı nasıl sürdürülebilir?
Müşteri hizmetleri nasıl sürdürülebilir?
Artan çevresel baskılara nasıl uyumlu hale gelinir?
Bu sorular; etkin bir planlama, organizasyon ve kontrol ile yani lojistik yönetimiyle artık şirketler için korkulu rüya olmaktan çıkmışlardır.
İşletmeler açısından lojistik yönetimi belirli operasyonel amaçlar taşır ve süreç içersinde hem işletme hem de müşteriler açısından önem içeren bu amaçlara ulaşılmak istenir. Nitekim Bowersox vd., (2002), bir lojistik yönetim sisteminin altı operasyonel amacı olduğunu belirtmişlerdir (Bowersox, vd., 2002: 164):
1. Hızlı tepki: Değişimlere ve yeni gelişmelere hızlı tepki vermek. 2. Minimum sapma: Tam zamanında teslim.
3. Minimum envanter: Tam zamanında üretim yani stok tutmama.
4. Konsolide hareket: Yük birleştirilmesiyle yükleme sıklığını azaltarak nakliye maliyetlerini azaltmak.
5. Kalite: Ürün ve lojistik hizmet kalitesi.
6. Yasam boyu destek: Ürünün iki yönlü akışını sağlamak.
Son zamanlarda Bowersox vd., (2002), yukarıdaki operasyonel amaçlara bir 7. daha ilave edilmesine yönelik görüşler de ortaya koymuşlardır. Nitekin bu görüşlere göre “minimum maliyet ilkesi” lojistik siteminin operasyonel amaçlarının 7. Maddesi olarak kabul edilmektedir (Bowersox, vd., 2002: 164).
Lojistiğin evrimi ve önemini verdiğimiz kısımda kısaca belirttiğimiz gibi işletme lojistiği üç temel süreçten oluşmaktadır (Long, 2003: 18). Bu süreçlerin ilki
20
olan tedarik lojistiği; hammadde yardımcı malzeme vb. girdilerin tedarik kaynaklarından üretim noktalarına kadar akışıyla ilgilenir. İşletme lojistiğinin diğer bir süreci olan ve üretim veya iç lojistik olarak adlandırılan sistem ise, gelen malzeme ve parçaların mamule dönüştürülmesi sırasında yapılan taşımaları ve ara depolamaları içerir. İşletme lojistiğinin son süreci olan dağıtım lojistiği ise; bitmiş ürünlerin üretim noktalarından son alıcı veya tüketicilere kadar iletilmesiyle ilgili etkinlikleri kapsamaktadır (James vd., 1999: 9).
Nitekim bu süreçlerdir. Bunun yanı sıra insan kaynakları, finans ve diğer fonksiyonlar gibi lojistik sürece ve yapılan operasyonlara destek veren tamamlayıcı faaliyetlerde lojistik yönetimin kapsamı içersinde değerlendirilmektedir. Ancak işletmelerde temel olan ve operasyonu oluşturan süreçler yukarıda belirtildiği gibi tedarik lojistiği, üretim lojistiği ve dağıtım lojistiğidir. Bunların kısaca açıklanmasında yarar vardır (www.lojistik.org, 2012):
1.Tedarik Lojistiği (Inbound Logistics): Tedarikçiler ile şirket arasında gerçekleşen rota seçimi, taşıma ve araç-kargo takibi gibi lojistik faaliyetlerdir. Bu süreç kaynak ve malzeme planlamasını gerektirir. Nitekim müşteri odaklı bir bakış açısıyla tedarik lojistiği; ihtiyaçların pazar analizleriyle birleştirilerek talep tahminlerinin ve buna dayanarak da üretim planlarının yapılması ve satın alınan malzemelerin stoklanması, kaydedilmesi ve gereken noktalara taşınmasıyla ilgili süreçleri kapsamaktadır. Tedarik lojistiği adı verilen bu süreç, işletmeye doğru olan lojistik faaliyetleri içermekte olup, tedarik ve malzeme yönetimi gibi fonksiyonları kapsamaktadır.
2. Üretim Lojistiği (Productions Logistics): Malzeme yönetimiyle yakın ilgilidir. İşletmenin üretim operasyonlarına destek hizmet veren malzeme yönetimi fonksiyonunu kapsar. Üretim lojistiği malzeme ve ürün bileşenlerinin firma içindeki hareketi ile ilgili faaliyetleri olarak kabul edilmektedir.
3. Sevkiyat Lojistiği (Outbound Logistics): Fiziksel dağıtım olarak da bilinir. Ürünün işletmeden müşteriye ulaşmasına kadar olan lojistik faaliyetlere genel bir addır. Sevkiyat lojistiği işletmeler ile müşteriler arasında gerçekleşen sipariş işlemleri, paketleme, dağıtım, araç-kargo takibi, teslimat, iadeler gibi lojistik faaliyetleri kapsamaktadır. Lojistiğin üç temel süreciyle ilgili verilen bilgiler Tablo 1 de ayrıntılı olarak gösterilmiştir.
21 Tablo-1: Lojistiğin 3 Temel Süreci
Lojistik Yönetimi
Fiziksel Dağıtım İmalat Desteği Tedarik
Müşteri Hizmet düzeyi sağlama süreci
Fiziksel dağıtımın gerektirdiği faaliyetler:
-Sipariş kabul etme, -Sipariş işleme,
-Stokların yerleştirilmesi, -Depolama ve depodaki mal hareketleri,
-Dağıtım kanalı içinde işletme ve işletme içinde taşıma. İçerdiği Sorumluluklar: -Fiyatlama,
-Teşvik desteği, -Müşteri Hizmeetleri, -Teslim,
-İade edilen malların yerleştirilmesi, -Mamul yaşam seyrini sürdürme gibi alanlarda pazarlama planlaması ve koordinasyonunu sağlama. Fiziksel Dağıtımın temel amacı: Düşük toplam maliyet düzeyinde istenilen müşteri hizmet düzeyini stratejik olarak sağlayıp, gelir yaratmasına katkıda bulunmak.
İmalat faaliyetlerini planlama, programlama ve destekleme süreci,
İmalat desteğinin gerektirdiği faaliyetler:
-Ana üretim programını planlama,
-Depo içi mal hareketlerini destekleme,
-İmalat süreci içinde taşıma, -Parçaların evrekere ayrılması sürecindeki çalışmaları uygulamaya koyma. İçerdiği sorumluluklar: -İmalat yerlerindeki stokların depolanması,
-Fiziksel Dağırım ve İmalat arasında oluşan ertelemeler ve coğrafi koordinasyon için yüksek esnekliği sağlama..
Dışarıdaki arz kaynaklarından malzeme ve ürün elde etme süreci
Tedarik işlevlerinin gerektirfiği faaliyetler:
-Kalite güvenliği, -Depolama ve depo içi yerleştirme,
-Gözetim ve kabul, -İşletme içine taşıma, -Şipariş yerleştirme -Görüşmeler, -Arz kaynağı bulma, -İhtiyaçları planlama. İçerdiği Sorumluluklar: -Arz kaynağının sınırlarını belirleme, bir araya toplamayı sürekli kılma,
-Yeni arz kaynakları için yol gösterici araştırmalar yapma, -Arz kaynakları ile
koordinasyonu sağlama, Tedarik işlevinin temel amacı: -En düşük toplam
maliyetleuygun satın almayı sağlayarak imalatı ya da tekrar satış örgütlerini destekleme.
