ÖZET
En az bir y›ld›r menopozda olan, yafllar› 35 ile 75 aras›nda de¤iflen, sigara ve alkol kullanmayan, daha önce menopoz ve osteoporozla ilgili herhangi bir ilaç almam›fl olan kad›nlar çal›flmaya kabul edildi. Post menopozal osteoporozu olan (n = 25) ve osteoporozu olmayan (n = 25) kad›nlarda serum kalsiyum, fosfor, alkalen fosfataz, kreatinin düzeyleri ve idrarda kalsiyum, kalsiyum / kreatinin oran›n› araflt›rd›k. Çal›flmam›zda osteoporozu olan kad›nlar›n %68‘inde, osteoporozu olmayan kad›nlar›n da %36’s›nda hiperkalsiüri tespit edildi. Kontrol grubu (0.16±0.15) ile osteoporoz olan grup (0.24±0.18) aras›nda idrarda kalsiyum / kreatinin oran› aç›s›ndan anlaml› bir fark bulundu (p<0,05). Bunun yan›s›ra osteoporozlu kad›nlarda serum fosfor düzeyi (4,19±0,74 mg/dl) di¤er gruba (3,73±0,54 mg/dl) göre anlaml› olarak yüksek bulundu (p<0,05). Sonuçlar flimdiye kadar yap›lan benzer çal›flmalarla karfl›laflt›r›ld›.
A
Annaahhttaarr kkeelliimmeelleerr:: Hiperkalsiüri, osteoporoz, hiperfos-fatemi, böbrek tafl›
G‹R‹fi
Normal eriflkin insanlarda kalsiyum at›l›m› spot id-rarda kalsiyum (mg/dl) / kreatinin (mg/dl) oran› 0.14 ‘ten küçüktür. Bu miktar›n artmas› hiperkalsi-üri olarak tan›mlan›r (1). Hiperkalsihiperkalsi-üri endokrin, re-nal ve kemik hastal›klar› nedeniyle olabilir (2). Ba-z› araflt›rmalarda idiopatik hiperkalsiüride kemik mineral dansitesinde azalma oldu¤u gösterilmifltir (3,4,5,6). Biz de çal›flmam›zda postmenopozal os-teoporozu olan kad›nlarda hiperkalsiüri varl›¤›n› araflt›rd›k.
GEREÇ VE YÖNTEM
Böbrek veya karaci¤er hastal›¤› lehine herhangi bir kli-nik ve laboratuvar bulgusu görülmeyen, yafllar› 35 ile 75 aras›nda de¤iflen, en az bir y›ld›r menopozda olan, sigara ve alkol kullanmayan, daha önce menopoz ve osteoporozla ilgili herhangi bir ilaç almam›fl olanlar aras›ndan, post menopozal osteoporozu olan 25 d›n ve menopozda olup osteoporozu olmayan 25 ka-d›n çal›flmaya al›nd›. Osteoporoz tan›s›, osteodansito-metrik tetkike göre kemik yo¤unlu¤u T skoru (- 2,5) SD den fazla sapma gösterenlerde konuldu.
SUMMARY
Women aged between 35 to 75, termed as post-menopausal at least for one year, not smoking and not drinking alcohol, not using any medicine related with menopause and osteoporosis made up our patient and control groups. We investigated serum calcium, phosphorus, alkaline phosphatase, creati-nine levels and urinary calcium level, calcium to crea-tinine ratio in post-menopausal women with osteo-porosis (n = 25) and without osteoosteo-porosis (n =25). In our study hypercalciuria was found in 68% of women with osteoporosis and in 36% of women with-out osteoporosis. It was also found that there was a significant difference in calcium to creatinine ratio between the two groups (p<0,05). We also found that serum phosphorus level in women with osteo-porosis was significantly higher than the other group (p<0,05). The results were compared with similar studies in literature.
K
Keeyy wwoorrddss:: Hypercalciuria, osteoporosis, hyperphos-phatemia, renal calculi
Osteoporoz
D ü n y a s ı n d a n
Postmenopozal Osteoporozda Hiperkalsiüri
Hypercalciuria in Postmenopausal OsteoporosisAyfer Kanbero¤lu*, fiule Tütün*, Hale Aral**, Güvenç Güvenen**
(*) SSK ‹stanbul E¤itim Hastanesi Fizik Tedavi ve Rehabilitasyon Klini¤i (**) SSK ‹stanbul E¤itim Hastanesi T›bbi Biyokimya Laboratuvar›
Osteoporoz Dünyas›ndan (2004) 10 (2): 74-76
Olgularda sabah aç karn›na al›nan kan örneklerinde serum kalsiyum, fosfor, alkalen fosfataz, kreatinin dü-zeyleri Technicon RA-XT otoanalizörü ile ölçüldü. Sa-bah ilk idrarda kalsium ve kreatinin de¤erleri yine ayn› analizör ile çal›fl›ld› ve Ca / kreatinin oran› tespit edildi. Kalsiyum / kreatinin oranlar› 0,14 alt›ndaki de¤erler normal, üstündeki de¤erler hiperkalsiüri olarak de¤er-lendirildi.
‹statistiksel analiz: Verilerin de¤erlendirilmesinde SPSS for Windows 10.0 istatistik paket program› kullan›ld›. Karfl›laflt›rmalarda Student’s t ve Mann Whitney U testleri kullan›ld›. P < 0.05 anlaml› ka-bul edildi.
BULGULAR
a) Kontrol grubu ile (53,72±12,59), hasta grubu (57,43±9,12) aras›nda yafl ortalamas› bak›m›ndan an-laml› bir farkl›l›k yoktu (Tablo 1).
b) Gruplar aras›nda serum Ca, ALP ve kreatinin dü-zeyleri bak›m›ndan anlaml› bir farkl›l›k bulunamad› ( p>0,05).
c) Osteoporoz grubunun serum P düzeyi, kontrol gru-buna göre anlaml› olarak yüksek bulundu (p<0,05), (Tablo 2).
d) Gruplar aras›nda idrar kreatinin düzeyi ortalamalar› bak›m›ndan anlaml› bir farkl›l›k bulunamad› (p>0,05), (Tablo 3).
e) Osteoporoz grubunun idrar Ca düzeyi ve idrar Ca / kreatinin oran›, kontrol grubuna göre anlaml› olarak yüksek bulundu (p<0,05).
TARTIfiMA
Yap›lan baz› çal›flmalarda hiperkalsiüri postmenopozal osteoporozun en yayg›n bulgusu olarak kabul edil-mektedir. 2003 y›l›nda Giannini ve arkadafllar› çal›fl-malar› sonucunda hiperkalsiürinin post menopozal ke-mik kayb›n›n en yayg›n özelli¤i oldu¤u sonucuna var-m›fllard›r. Hiperkalsiürisi olan hastalar›n %50‘sinde osteoporoz tespit etmifllerdir (7). 1994 y›l›nda Nordin ve arkadafllar› spot idrarda Ca / kreatinin oran›n›n postmenopozal osteoporotik kad›nlarda artmas›n›n osteoporozun sebebi mi yoksa sonucu mu oldu¤u ko-nusunu araflt›rm›flt›r. Hiperkalsiürinin azalan renal tü-büler reabsorpsiyon nedeniyle oldu¤u sonucuna var›l-m›flt›r (8). Trinchieri ve arkadafllar› da idiopatik hiper-kalsiürisi olan insanlarda %57, normohiper-kalsiürisi olan in-sanlarda %44 oran›nda osteoporoz tespit etmifllerdir (9). Caudarella ve arkadafllar› osteoporozu olan has-talar›n %21.7’sinde hiperkalsiüri tespit etmifllerdir (6). Bizim çal›flmam›zda ise osteoporozu olan hastalar›m›-z›n %68’inde, osteoporozu olmayan hastalar›m›hastalar›m›-z›n da %36’s›nda hiperkalsiüri tespit edildi.
Gözönünde bulundurulmas› gereken di¤er bir nokta da üriner kalsium at›l›m›n›n diyetle iliflkili olmas›d›r (2). Diyet faktörü üriner kalsium kayb›n› azalt›r, kemik re-zorpsiyonunu bask›lar (10). Kalsiyum verilen osteopo-rozlu hastalarda kalsiyum birikimi oluyor mu? Yoksa fazlas› at›l›yor mu? Hiperkalsiürinin sebebi kalsiyum al›m›n›n fazlal›¤› m›? Bilindi¤i gibi, böbrekten fazla mik-tarda fosfor kayb›na ba¤l› olarak serum fosfor düzeyi-nin düflük olmas› 1,25(OH)2D yap›m›n› uyar›r, bu du-rumda ba¤›rsaklardan kalsiyum emilimi artar, bu ise
hi-75
Kontrol Grubu (n = 25) Osteoporoz Grubu (n = 25) Ortalama SD Ortalama SD p Ca (mg/dl) 9,36 0,54 9,20 0,49 0,235 P (mg/dl) 3,73 0,54 4,19 0,74 0,012* ALP (U/L) 145 66 140 41 0,746 Kreatinin (mg/dl) ,97 0,34 0,88 0,17 0,185 T
Taabblloo 22:: Hasta ve kontrol gruplar›n›n serum kalsiyum, fosfor, ALP, kreatinin düzeyleri.
Kontrol Grubu (n = 25) Osteoporoz Grubu (n = 25) Ortalama SD Ortalama SD p
Ca (mg/dl) 9,30 7,51 15,43 12,71 0,043* Kreatinin (mg/dl) 87,08 50,07 82,77 40,72 0,726 Ca/Kreatinin 0,16 0,15 0,24 0,18 0,043* T
Taabblloo 33:: Hasta ve kontrol gruplar›n›n serum kalsiyum, fosfor, ALP, kreatinin düzeyleri. Kontrol Grubu (n = 25) Osteoporoz Grubu (n = 25)
Ortalama SD Ortalama SD p
53,72 12,56 57,43 9,12 ,210
T
perkalsiüriye yol açar (11). Ancak olgular›m›zda bu durumun aksini gözledik; osteoporoz grubunun serum fosfor düzeyleri (4,19±0,74 mg/dl) referans aral›¤›n içinde kalm›fl olmakla birlikte (referans aral›¤›m›z: 2,4–4,7 mg/dl) kontrol grubundan (3,73±0,54 mg/dl) anlaml› olarak yüksek bulundu (p<0,05). Fosfattan zengin veya kalsiyumdan fakir diyet nedeniyle serum fosfor düzeylerinin yüksek bulunabilece¤i bilinmekte-dir (12). Fosfat›n tübüler reabzorbsiyonundaki art›fla ba¤l› hiperfosfateminin görüldü¤ü bozukluklar hipopa-ratiroidizm, hipertiroidizm, hipogonadizm ve akrome-galidir (13). Olgularda bunlar›n araflt›r›lmas›nda ileri tetkik gerekebilir.
Fazla al›nan kalsiyum böbrek tafllar›na sebep oluyor mu? 2002 y›l›nda Lorelle ve arkadafllar› familyal idi-opatik hiperkalsiürisi olan hastalarla, normokalsiürik hastalar› incelemifl ve normokalsiürik hastalar›n %11 inde, hiperkalsiürik hastalar›n %46 s›nda böbrek tafl› rapor etmifllerdir (14). Hiperkalsiürinin tek bafl›na böb-rek tafl› oluflumuna neden olmad›¤›, böbböb-rek tafl› oluflu-mu riski araflt›r›l›rken hiperokzalürinin varl›¤›n›n da gös-terilmesi gerekti¤i bildirilmektedir (15). 1994 y›l›nda Burtis ve arkadafllar› çal›flmalar›nda kalsiyum oksalat tafl› olan 282 hastada diyet al›flkanl›klar›n›n özellikle yüksek sodyum al›m›n›n hiperkalsiürisi olan hastalarda böbrek tafl› sebebi oldu¤unu saptam›fllard›r (16). Ol-gular›n yeme al›flkanl›klar› ve yaflam tarz›yla ilgili birey-sel verilerin elde edilmesi gerekmektedir. Yine de han-gi kritere göre osteoporozu olan hastalar›m›za kalsi-yum devam etmeli veya kesmeliyiz? Bu sorulara kesin cevap için bu konuda daha kapsaml› çal›flmalar yap›l-mas› gerekti¤i kanaatine var›ld›.
KAYNAKLAR
1. Murray J. Primer on the Metabolic Bone Disease and Disorders of Mineral Metabolism. 2nd Edition. 1993. Chapter 9 ; p. 50-52.Lippincott Williams and Wilkins .Philadelphia.
2. Audren M, Legrand E. Hypercalciuria. Joint Bone Spi-ne 2000; 67: 509-15.
3. Fuss M, Gillet C, Simon J, Vardurella JC, Schutens A,
Bergmann D. Bone mineral content in idiopatic renal stone disease and primary hyperparathyroidism. Eur Urol 1983; 9: 32-4.
4. Pacifici R, Rothstein M, Rifas L. Increased monocyte interleukin-1 activity and decreased vertebral bone density in patient with fasting idiopatic hypercalciuria. J Clin Endocrinol Metab1990; 71: 138-45.
5. Jager P, Lippur K, et al. Low bone mass in idiopatic re-nal stone formers; magnitude and significance. J Bo-ne MiBo-ner Res 1994; 9: 1525-32.
6. Caudarella R, Vescini F, Buffa A, Sinicropi G, Rizzoli E. Bone mass loss in calcium stone disease: Focus on hypercalciuria and metabolic factors. J Nephrol 2003; 16: 260-266
7. Giannini S, Nobile M, Dalle Carbonare L, et al. Hyper-calciuria is a common and important finding in postme-nopausal women with osteoporosis. Eur J Endocrinol 2003; 149: 209-13.
8. Nordin BE, Horowitz M, Need A, Morris HA; Renal le-ak of calcium in postmenopausal osteoporosis . Clin Endocrinol 1994; 41: 41-5.
9. Trinchieri A, Nespoli R, Ostini F, Rovere F, Zonetti G, Pisari E. A study of dietary calcium and other nutrients in idiopathic calcium stone formers with low bone mi-neral content. J Urol 1998; 159: 654-7.
10. Weaver CM, Liebman M. Biomarkers of bone health appropriate for evaluating functional food designed to reduce risk osteoporosis. J Nutr 2002; 88 (Supp2 ): 225-32.
11. Schumann GB, Schweitzer SC. Examination of urine. In: Henry JB, editor. Clinical diagnosis and manage-ment by laboratory methods. 18th ed. Philadelphia. WB Saunders Company; p.433.
12. Ravel R. Clinical laboratory medicine: clinical applicati-on of laboratory data.6th ed. Missouri: Mosby-Year Bo-ok, Inc; 1995.
13. Itani O, Tsang RC. Bone disease. In: Kaplan LA, Pes-ce AJ, editors. Clinical chemistry: theory, analysis, and correlation. 3rd ed. Missouri: Mosby-Year Book, Inc.; 1996. p.547.
14. Lorella N, Lentz B, et al. Risk factors for nephrolithiasis in patients with familial idiopatic hypercalciuria. Am J Med. 2002; 1: 99-103.
15. Brunzel NA. Fundamentals of ur›ne and body flu›d analysis.Philadelphia WB Saunders Company ; 1994. 16. Burtis WS , Gay L, et al. Dietary hypercalciuria in pati-ents with calcium oxalate kidney stones .Am J Clin Nutr. 1994 ;60: 424-9.
