• Sonuç bulunamadı

Afyonkarahisar Orta Tunç Çağ Yerleşmeleri

N/A
N/A
Protected

Academic year: 2021

Share "Afyonkarahisar Orta Tunç Çağ Yerleşmeleri"

Copied!
34
0
0

Yükleniyor.... (view fulltext now)

Tam metin

(1)

R

k R ~~ 1-1 KURUMU

BELLETEN

Cilt: LXXV

A~USTOS 2011

Say~: 273

AFYONKARAH~SAR ORTA TUNÇ ÇA~~~

YERLESMELER~*

HARUN OY.*

Afyonkarahisar, co~rafi konumu itibariyle do~al yol güzergahlan üzerinde yer almaktad~r. Buras~, ~ç Anadolu'dan bat~ya geçi~lerde oldu~u kadar di~er böl-gelere geçi~lerde de kav~ak noktas~nda yer almaktad~r. Bu nedenle de birçok kül-türün burada etkin olmas~~ çok do~al bir durumdur. Günümüzde de Anadolu'nun ula~~m~nda Afyonkarahisar'~n konumu eskisi gibi önemini sürdürmektedir.

Afyonkarahisar, Neolitik dönemden itibaren yo~un bir ~ekilde yerle~ime sahne olan bir bölgedir. Biz, bu çal~~mam~zda bölgenin Orta Tunç Ça~~ndaki durumunu ayd~nlatmaya çal~~aca~~z.

Afyonkarahisar, Ege Bölgesinin ~çbat~~ Anadolu Bölümünde bulunmakta olup topraklann~n baz~~ k~s~mlar~~ Akdeniz Bölgesi ve ~ç Anadolu Bölgesi içersin-dedir. Bu nedenle Afyonkarahisar, Ege Bölgesinde olmas~na ra~men Akdeniz ve ~ç Anadolu bölgelerinin birle~ti~i bir noktada yer almaktad~ r.

Afyonkarahisar, do~usunda Konya, bat~s~nda U~ak, kuzeybat~s~nda Kü-tahya, güneybat~s~nda Denizli, güneyinde Burdur, güneydo~usunda Isparta ve

Bu çal~~ma Afyonkarahisar ve Çevresi Orta Tunç Ça~~ Kültürleri konulu yüksek lisans te-zinden k~smen türetilmi~tir. (Proje no: 07203003)

** Yrd. Doç. Dr., Hakkari Universitesi, Iktisadi ve idari Bilimler Fakültesi. HAKKARI. harun oyt"&hotmail.com.

(2)

312 HARUN OY

kuzeyinde Eski~ehir illeriyle çevrelenmi~tir. Buras~~ eskiden oldu~u gibi günü-müzde de ula~~m bak~m~ndan önemli bir konumda bulunmaktad~r.

Afyonkarahisar ve çevresi co~rafi olarak Anadolu'nun bat~s~nda yer almak-tad~r. Hitit metinlerinde, Bat~~ Anadolu co~rafyas~~ Arzava Ülkeleri ~eklinde geç-mektedir. Mira, Hapalla ve Seha Nehri ülkeleri de Arzava Ülkeleri içersinde belli-din°. Hititlerin bat~~ ile olan ili~kilerinde Arzava her zaman önemli bir yer tutmu~tur2.

Hitit Devletinin bat~~ s~n~r~~ Arzava Ülkeleri ile son bulmaktad~r. Hatti ile Arzava aras~nda Pitassa, Walma ve A~a~~~ Ülke s~mrd~. Buralar günümüzde Kütahya, U~ak, Afyon, Dinar ve Sand~ld~'run oldu~u yerlerdir3.

Hattu~ili I zaman~nda Arzava üzerine sefer yap~ld~~~~ görülür4. Fakat her hangi bir y~lumdan söz eclilmez. Sadece al~nan s~~~r ve koyunlardan söz edilir5 ve siyasi bir maksatla yap~lmam~~t~r6.

Arzava'ya II. Mur~ili taraf~ndan büyük bir sefer düzenlenmesinin ard~ndan buras~~ yasal devlet haline getirilmektedir. Hititler ile Arzava Ülkeleri aras~nda birçok çat~~ma ya~anmas~na ra~men buralarda kesin ve uzun süreli bir Hitit egemenli~i söz konusu olmam~~t~r7. Hititler daha çok güney bölgelerindeki güç-lü devletlerle mücadele etmi~lerdir. Bat~~ Anadolu'ya ise Hitit topraklar~na kar~~~ bir sald~r~~ olursa veya anla~mazl~k ya~and~~~nda harekete geçilmi~tirs.

IV. Tuthaliya bat~ya sefer yaparak burada bulunan Assuva, Arzava ve Ah-hiyava'y~~ Hitit egemenli~ine ba~lam~~t~r.

Arzava s~n~rlar~~ içersinde gösterilen Mira Krall~~~~ Afyon-Kütahya aras~na yerle~tirilir9. Walma Ülkesi Dinar-Sand~ld~~ civar~na, Astarpa Irma~~~ Dombay Ova ve Dinar civar~ndaki alana, Pitassa Ak~ehir-Afyon aras~na, Zippasla da~l~k bölgesi Afyon, Sand~ld~~ ve U~ak çevresine, Hariyati Da~~~ Bölgesi Sultanda~lan ile Afyon'un do~usundaki Köro~lu Da~~~ çevresine yerle~tirilmektedir I°. Aura

I Alparslan 2000, s. 3-4; Macgueen 2001, s. 40; K~nal 1953, s. 3-35.

2 Gurney 1973a, CAH II-I, s. 230; Gurney 1961, s. 15-23; Mellink 1994, s. 277-278. 3 Ünal 2003, s. 4; Gurney 1973b, s. 662, Hawkins 1998, s. 31, F~g. 11; Jewel 1974, s. 253-285. 4 Dinçol 1982, s. 29.

Alp 2001, s. 65-67.

6 Brandau-Schickert 2004, s. 42-43; Ünal 2005, s. 164. 7 Alparslan 2006.

8 Memi~~ 1994, s. 374; Hawkins 1998.

9 Macqueen 2001, s. 60; Mellaart 1974, s. 505-506; Hawkins 1998, s. 31.

(3)

AFYONKARAH~SAR ORTA TUNÇ ÇA~I YERLE~MELER~~ 313

Amorium'a, Astarpa Nehri Akarçay'a lokalize edilmektedir. Birçok ara~t~rmac~~ da bu yerlerin Bat~~ Anadolu'da aranmas~~ gerekti~i görü~ünü benimsemektedir".

ORTA TUNÇ ÇA~DA AFYONKARAH~SAR

Baz~~ ara~t~rmac~lar taraf~ndan yap~lan arkeolojik kaz~~ ve yüzey ara~t~rmala-n ile müzeye çe~itli yollardaara~t~rmala-n gelmi~~ olaara~t~rmala-n Orta Tuara~t~rmala-nç Ça~a ait eserler Afyoara~t~rmala-nka- Afyonka-rahisar Arkeoloji Müzesi'nde bulunmaktad~r. AfyonkaAfyonka-rahisar hakk~nda bilgi veren yaz~h belgelerin henüz ele geçmemi~~ olmas~~ ve bölgede yeterince kaz~~ yap~lmamas~~ nedeniyle Afyonkarahisar'~n Orta Tunç Ça~~na ait bilgilerimiz lus~thd~r.

Afyonkarahisar'da W. Lamb tarafindan 1935 y~l~ndan ba~layarak iki dö-nem sürdürülen Kusura Höyü~ü kaz~s~~ 12 haricinde Orta Tunç Ça~~~ ile ilgili bir yerle~im alan~~ henüz kaz~lmam~~t~r. Fakat Yanarlar13 ve Dede Mezar~". Nekro-pollerinin kaz~lmas~~ ile Afyonkarahisar'~n Orta Tunç Ça~~ mezarl~k gelenelderi hakk~nda daha çok bilgiye ula~~lm~~t~r. Bölgenin bu dönemine ait di~er bilgile-rimiz ise müzedeki Orta Tunç Ça~~ eserleri ile çevrede yap~lan arkeolojik yüzey ara~t~rmalanndan olu~maktad~r.

Afyonkarahisar'da.J. Mellart15, D. Mermerci16, S. Gönçer17 ve Ö. Koçak~a gibi ara~t~rmac~lar~n yapt~~~~ yüzey ara~t~rmalar~~ ile bölgenin Orta Tunç Ça~~n-daki kültürel yap~s~~ hakk~nda bilgiler elde edilmi~tir.

Afyonkarahisar Arkeoloji Müzesi'nde bulunan çe~itli eserler T. özgüçi9, N. özgiiç20, H. T. Uçanku~21, A. ilash22 gibi uzmanlar tarafindan de~erlendiri-lerek incelenmi~tir.

Ii Bat~~ Anadolu ile ilgili Hitit metinleri ve lokalizasyon görü~leri için bkz. Alparslan 2000; Hawkins 1998, s. 21-31; Garstang-Gurney 1959, s. 86; Mermerci 1979, s. 160.

12 Lamb 1937, " Excavations at Kusura near Afyon Karahisar", Archaeologia, LXXXVI, 1-64, pl 1-8; Lamb 1938, " Excavations at Kusura near Afyon Karahisar", Archaeologia, L)00(VII, 217-273, pl 78-84; Gill 2000, " A rich and promising site: Winifrid Lamb (1894-1963), Kusura and Anatolian archaeology", Anatolian Studies. Volume 50, 1-10.

13 Emre 1978, Yanarlar, 4,6on Yöresinde Bir Hitit Mezarl~~t, A Hittite cemete~y Near Aftan, Ankara. 14 eyümez vd. 2007, s. 811-841.

15 Seton Lloyd-James Mellaart, Bcesultan A Middle Bronze Age Architecture And Pottey, London

1965, s. 69-81.

18 Do~u Mermerci, "Afyon Bölgesi ve Hinterlandmda M. Ct. II. Bin Yerle~me Birimleri", VIII.

TTK, Cilt!, 1979, s. 159-163, Levha 121.

17 Süleyman Gönçer, Afyon ili Tarihi, Cilt I, Izmir 1971.

(4)

314 HARUN OY

Sü~lün Höyü~ü'nden gelen çekiç biçimli ve hiyeroglifli damga mühür, di-~er silindir mühürler, Kale Köyü çevresinde bulunmu~~ olan Eski Hitit Dönemi-ne ait tunçtan baltalar ve müzedeki birçok pi~mi~~ toprak buluntu da Afyonkara-hisar'~n Orta Tunç Ça~~na ~~~k tutan eserlerdir.

Yine Sultanda~~~ Ilçesi Yakasinek-Kocao~uz mevkiinde bulunmu~~ olan hi-yeroglifli stelin F~rt~na Tann& ad~na dikildi~i belirlenmi~~ fakat stel hakk~nda daha fazla bir bilgi bulunmamaktad~r.

Ayr~ca Afyonkarahisar'~n kuzeyinde yer alan ~hsaniye ~lçesi Beyköy'ünde W. Ramsay taraf~ndan Hitit Imparatorluk Dönemine tarihlenen hiyeroglifii bir yaz~t bulunmu~tur. Yerle~me bu nedenle Orta Tunç Ça~~nda yerel bir beyli~in merkezi olarak dü~ünülmektedir. Fakat daha fazla bir bilgi bulunmamaktad~r23.

ORTA TUNÇ ÇA~~

YERLE~MELER'

Afyonkarahisar'da bilimsel olarak kaz~s~~ yap~lan yerle~melerden sadece Kusura Höyü~ü'nde Orta Tunç Ça~~ ile ilgili bulgulara ula~~lm~~t~r. Di~er yer-le~melerde yap~lan bilimsel kaz~lar ço~unlulda ~TÇ dönemine ait buluntular vermektedir.

Kusura Afyonkarahisar'~n 45 km. güneybat~s~nda, Sand~kh ilçesi Kusura Kasabas~'nda yer almaktad~r. Höyük 8 m. yüksekli~e sahip olup 200 m. çap~nda ve yayvand~r. 1935-37 y~llar~nda W. Lamb tarafindan yap~lan kaz~larda yerle-~im alan~~ üç tabaka olarak de~erlencli~ilmi~tir. A ve B tabakalar~~ ~TÇ'a tarih-lenmektedir. C tabakas~~ ise M. O. II. biny~la tarihlenmi~tir. Bu tabaka buluntu-lar~~ Kültepe malzemesiyle uyum göstermektedir24.

19 Tahsin Ozgüç, " Five Vessels Belonging to the Late Assyrien Trading Colony Period",

BaM, 7, 1974, s. 149-153.

20 Nimet Ozgu--,Ç, " Afyonkarahisar, Kayseri ve Malatya Çevresinden Derlenmi~~ Olan Mühürler",

Anadolu (Anatolia) X, 1966, s. 155-166.

21H. T. Uçanku~, " Emirda~~'nda Yeni Bulunan Bir Hitit Kabartmas~", Belleten XXXV, say~~

139, 1971, s. 358-366.

22Ahmet Bask, "A Hittite Statue Found in The Area Of Ahur-hisar", Nimet özgüç'e Arma~an,

1993, s. 301-308.

23 TAY, Beyköy Maddesi.

(5)

AFYONKARAH~SAR ORTA TUNÇ ÇA~~~ YERLE~MELER~~ 315

BOLVAD~N YERLE~MELER~~ Üçhöyiik (Bolvadin Höyük)

Üçhöyük, Bolvadin ilçesinin güneybat~~ ç~k~~~nda ve Bolvadin-Çay yolunun yakla~~k 100 m. bat~s~nda yer almaktad~r. Üç tane tepecikten olu~an yerle~im alan~~ tanmdan dolay~~ belirginle~mi~tir. Höyü~ün alan~~ 300x300 m. ve yüksekli~i 1 2 m. kadard~r. Büyük ova yerle~melerinin önemlilerinden birisi olan Üçhöyük, Afyonkarahisar ve bat~-güneybat~~ yol ba~lant~s~~ için önemli bir yerle~medir. Höyük oval~k bir alanda ve Eber Gölü'ne yak~n bir noktada konumlanm~~ur (Resim 1). Bu nedenlerle Üçhöyük birçok avantaja sahiptir ve bölgenin de önemli yerle~melerinden birisidir25.

Kalkolitik ve ~TÇ'dan beri yerle~ime sahne olan Üçhöyük'te Orta Tunç Ça~~nda da yo~un bir ~ekilde yerle~ilmi~tir.

Sinneli Mevkii

Bu yerle~me Derekaraba~~ Köyü'nün 50 m. do~usunda, Bolvadin-Büyük Karaba~~ yolunun hemen güneyinde, Ortakaraba~'~n 5 km. bat~s~nda yer almak-tad~r. Do~u-Bat~~ do~rultusu 600 m. ve kuzey-güney do~rultusu 200 m. geni~li-&dedin Yüksekli~i 8 m. olan yerle~menin üzerinde Osmanl~~ dönemi ve günü-müze ait mezarl~k bulunmaktad~r.

Geç Kalkolitik ve ~TÇ'da yerle~ilmi~26 olan höyük üzerinde Orta Tunç Ça~~na ait seramik parçalar~~ da bulunmu~tur.

Makepesi

Buras~, Büyük Karaba~~ Kasabas~'n~n 5 km. do~usunda ve Kale Mevkü'nin de hemen do~usunda, Büyük Karaba~-Bademli yolunun 50 m. güneyinde, Bü-yük Maltepe Mevkii'nin 50 m. bat~s~nda yer almaktad~r. Höyü~ün kuzey-güney do~rultusu 300 m. ve do~u-bat~~ do~rultusu 200 m. uzunlu~undad~r. Yüksekli~i 20 m. olan bu höyük tanmdan dolay~~ oldukça tahribe u~ram~~t~r.

Maltepesi Eber Gölü'nün kuzeyinde, Emir Da~la~-fn~n kuzeydo~uya geçit veren alçak yükseltileri ve kuzeydo~uya giden tarihi do~al yolun üzerinde yer

25 Lloyd-Mellart 1962, s. 197; Koçak 2004a, s. 31-32; Koçak 2004b, s. 174. 26 Koçak 2004a, s. 33; Koçak 2004b, s. 175.

(6)

316 HARUN OY

almaktad~r. Geç Kalkolitik ve ~TÇ dönemlerine ait çanak-çömlek buluntulan27 veren bu yerle~im alan~nda Orta Tunç Ça~~na ait buluntularda görülmektedir.

Çataltepe

Ortakaraba~~ Köyü çevresindeki önemli yerle~melerden birisi de Çatalte-pe'dir. Buras~~ Ortakaraba~~ Köyü'nün 1,5 km. kuzeyinde, Büyük Karaba~~ Ka-sabas~'mn yakla~~k 20 km. güneyinde, Derekaraba~'m 10 km. do~usunda, Bol-vadin-Çukurcak yolunun 300 m. güneyinde, Eber Gölü'nün 5 km. kuzeyinde yer almaktad~r.

Yerle~me iki ana yükseltiden olu~maktad~r. Bunlardan güneydeki 600x200 m. boyutunda ve 1 2 m. yüksekli~indedir. Kuzeydeki ise 800x400 m. boyudarm-da ve 20 m. yüksekli~e sahiptir. Yo~un tanmsal faaliyetler nedeniyle iki tepe belirgin bir ~ekilde sivrilmi~tir28. Bölgenin büyük ölçekli yerle~melerinden olan höyük üzerinde ~lk Tunç Ça~~na ve Orta Tunç Ça~~na ait buluntulara rastla-ndm~~t~r.

Karakaya

Derekaraba~~ kesiminde yer alan bir di~er yerle~me de Karakaya'd~r. Bura-s~~ Derekaraba~'~n 3 km. bat~s~nda, Bolvadin-Derekaraba~~ yolunun 1,5 km. kuzeyinde, Dipevler Köyü'nün 10 km. güneydo~usunda, Bozku~~ Höyü~ü'nün 5 km. kuzeyinde yer almaktad~r.

Yerle~im alan~~ birbirine ba~l~~ iki tepecik ve bunlar~n hemen kuzeyinde yer alan üçüncü bir tepecikten olu~maktad~r. Bu tepeciklerin kaplad~~~~ alan yakla~~k 1,5 km. kadard~r. Yerle~me yakla~~k 1 5 n~. yüksekli~inde ve üzerinde tar~m ya-p~lmaktad~r.

Karakaya, Emir Da~lar~'mn bat~s~ndaki ovada yer alan büyük höyülderden birisidir. önemli bir yol güzergah~~ üzerinde yer alan höyük, verimli ovahk bir alanda ve sulak olan Eber Gölü'ne yak~n bir konumda bulunmaktad~r28. Geç Kalkolitik ve ~TÇ'da oldu~u gibi Orta Tunç Ça~da da yerle~ilmi~~ olan Karaka-ya, Bolvadin çevresinde yer alan önemli ova yerle~melerinden birisidir.

27 Koçak 2004a, s. 34; Koçak 200413, s. 175-176.

28 Koçak 2004a, s. 33-34; Koçak 2004b, s. 175. 11:"

29 Koçak 2004a, s. 33; Koçak 2004b, s. 175.

(7)

AFYONKARAH~SAR ORTA TUNÇ ÇA~I YERLE~MELER~~ 317

Ma~ltepesi Höyü~ü

Bu höyük Maltepe Köyü'nün 700 m. kuzeyinde, Kad~köy'ün 2 km. güne-yinde ve Maltepe-Kad~köy yolunun 50 m. bat~s~nda yer almaktad~r. Yerle~im alan~~ birbirine ba~l~~ üç tepecikten olu~maktad~r. En büyü~ü en kuzeyde olan tepe 400x400 m. boyutunda ve 50 m. yüksekli~indedir. Buran~n bat~~ yamaçla-nnda modern mezarl~k yer almaktad~r. Bu tepecikle birle~ik olan ve güneybat~-da yer alan ikinci tepecik 200x150 m. boyutlanngüneybat~-da ve 15 m. yüksekli~indedir. En güneyde yer alan üçüncü tepecik ise 300x200 m. boyutunda ve 10 m. yük-sekli~indedir. Höyü~ün toplam alan~~ 900x750 m. ölçülerindedir30. Höyükteki bu üç tepenin ba~lant~lan tanmdan dolay~, tepeleri ise kaçak kaz~lar nedeniyle tahrip olmu~tur.

Oldukça büyük bir yerle~im alan~na sahip olan Maltepesi Höyü~ii Kalkoli-tik, ~TÇ ve Orta Tunç Ça~~na tarihlenen buluntular vermektedir.

Yenikuyu

Buras~, Ozburun Kasabas~'n~n 6 km. kuzeybat~s~nda Yenikuyu Çe~me-si'nin 100 m. kuzeybat~s~nda, Akçakepez TepeÇe~me-si'nin 150 m. kuzeybat~s~nda yer almaktad~r. Do~al bir s~rt üzerinde yer alan höyü~ün üzerinde tümülüs bulun-maktad~r. Höyük kuzey-güney do~rultuda 100 m. ve do~u-bat~~ do~rultuda 150 m. olup yüksekli~i ise 12 m.'dir. Höyü~ün güney tarafinda kaçak kaz~lardan dolay~~ tahribat vard~r. Höyük ~TÇ ve Orta Tunç Ça~~na ait buluntular vermek-tedir.

Yenikuyu Höyü~ü (»burun kesimi ile bat~daki da~l~k alan~~ birle~tiren do-~al yol güzergah~~ üzerinde yer almaktad~ r. Bu yerle~me kuzey ve bat~da Bayat, ~scehisar ve Çobanlar ile olan ba~lant~y~~ sa~lamaktad~r31 .

Durtac~~

Bu yerle~me, Ozburun Kasabas~'mn 8 km. kuzeydo~usunda, Kemerka-ya'mn 4 km. kuzeybat~s~nda, Gövem Mevkii yerle~mesinin 1 km. do~usunda, Hac~eli Çe~mesi'nin 200 m. do~usunda yer almaktad~r.

Höyük kuzeydo~u-güneybat~~ do~rultuda 180 m. ve kuzeybat~-güneydo~u do~rultuda 190 m. uzunlu~undad~r. Yüksekli~i ise 10 m. kadard~r32. Durtac~'da

3° Koçak 2004a, s. 35-36; Koçak 2004b, s. 176. 31 Koçak 2004a, s. 36-37; Koçak 2005, s. 19-20. 32 Koçak 2004a, s. 38; Koçak 2005, s. 20.

(8)

318 HARUN OY

Neolitik dönemin yan~~ s~ra ~TÇ ve Orta Tunç Ça~~na i~aret eden pek çok çanak çömlek parças~~ bulunmaktad~r.

Sekitarla

Sekitarla (Kab~z~n A~z~) Kurucaova'n~n 2 km. kuzey-kuzeybat~s~nda, Ka-bizm Deresi'nin 50 m. bat~s~nda, Tümbet Tepe yerle~mesinin 80 m. güneybat~-s~nda yer alan bir yamaç yerle~mesiclir33. Yerle~mede ~TÇ'a ait çanak çömlek buluntular~n~n yan~~ s~ra Orta Tunç Ça~a ait buluntulara da rastlamlmaktad~r.

Çalönü Höyük

Bu höyük, Kemerkaya'n~n 1,5 km. kuzeybat~s~nda, Dolay~n Önü Mev-Idi'nin 400 m. bat~s~nda, Bolvadin-Emirda~~ karayolunun 200 m. bat~s~nda, Çal Tepesi'nin 200 m. kuzeydo~usunda, Arslan Tepesi'nin (Tasl~) 3 km. kuzeydo~u-sunda yer almaktad~r. Höyük kuzey-güney do~rultuda 1 00 m. ve do~u-bat~~ do~rultuda 1 10 m.'dir. Yüksekli~i ise 7 m. kadard~r. Höyü~ün eteklerinde tanm yap~lmas~ndan dolay~~ tahribat görülmektedir34.

Çalönü Höyük önemli bir kavsak noktas~nda bulunmaktad~r. Di~li tarafin-dan gelen tarihi yol Çalönü Höyük'ten kuzeye ve bat~ya yönelmektedir. Do~uya giden yol Çekirgeli Höyük üzerinden Emirda~~ tarafina, bat~ya giden yol ise Bayat taraf~na uzanmaktad~r. Höyük günümüzde de Kurudere ve Derbent'e uzanan yol ile Kemerkaya ve Emirda~'a uzanan yol yolun kesi~me noktas~nda bulunmaktad~r.

Tekde~irmen Mevkii

Buras~, Yedikap~~ Mahallesi'nin (Kemerkaya-Bolvadin) 500 m. kadar gü-neybat~s~nda, Emirda~-Bolvadin karayolunun 1 km. do~usunda, Topçular Ma-hallesinin 2 km. güney-güneybat~s~nda, Gökta~~ Höyü~-ü'nün 400 m. do~usunda yer almaktad~r.

Do~al bir s~rt ve kayal~~~n üzerinde yer alan bu yerle~me kuzeybat~-güneydo~u do~rultuda 1 80 n~. ve kuzeydo~u-güneybat~~ do~rultuda 1 50 m. bo-yutundaci~r. Yüksekli~i ise 30 n~. kadar olup bir tepe üstü yerle~mesidir. Ayr~ca bu yerle~me üzerinde bulunan ta~~ s~ralar bir kale olabilece~i izlenimi vermekte-dir. Bu yerle~me Emirda~~~ eteklerinde vadiye hakim bir konumda bulunmakta-

33 Koçak 2004a, s. 41. 34 Koçak-I~~k 2007, s. 359-360.

(9)

AFYONKARAH~SAR ORTA TUNÇ ÇA~I YERLE~MELER~~ 319

d~r. Çekirgeli Höyük tarafindan gelen tarihi yol buradan geçmekte ve Tezköy-Emirda~~ taraf~na gitmektedir. (Resim 2)

ÇAY YERLE~MELER~~ Akkonak Üyük Mevkii

Bu Yerle~me Akkonak Kasabas~'mn 1 km. güneybat~s~nda, Cumhuriyet-Dinar yolunun 1,5 km. do~usunda ve Akp~nar Deresi'nin 400 m. kuzeyinde yer almaktad~r. Yerle~me do~u-bat~~ do~rultuda 350 m. ve kuzey-güney do~rultuda 200 m.'dir. Yüksekli~i ise 25 m. olup eteklerinde tar~m yap~lmakta ve kaçak kaz~lardan kaynald~~ tahribat görülmektedir.

Bu yerle~me bat~daki Çal Da~~~ ve do~udaki Sultan Da~lan silsilesi aras~n-daki do~al geçidin orta k~sm~nda yer almaktad~r. Çal Da~~~ eyük Mevkii'nin 5 km. bat~s~nda, Sultan Da~lan ise 5 km. do~usundad~r35. Yerle~mede ~TÇ ve Orta Tunç Ça~~na ait çanak çömlek parçalar~~ görülmektedir.

Kurumsa Bo~az~~

Kurumsa Bo~az~, Karam~k Karacaören'in 7 km. bat~s~nda, Akar Dere-si'nin 20 m. bat~s~nda, Kaymakç~~ Yolu'nun 300 m. do~usunda, Kurumsa Hö-yü~il'nün 500 m. kuzeydo~usunda ve Orenler Mevkii'nin 800 m. Kuzeydo~u-sunda yer almaktad~r. Yerle~menin kuzey-güney do~rultusu 200 m. ve do~u-bat~~ do~rultusu 400 m.'dir. Yüksekli~i ise 20 m. kadard~r. Höyük üzerinde kaçak kaz~~ ve tanmdan dolay~~ tahribat oldu~u görülmektedir36. Yerle~me üzerinde ~TÇ ve Orta Tunç Ça~~na ait çanak çömlek parçalar~~ bulunmaktad~r.

Pazara~aç Höyük

Bu höyük Pazara~aç Kasabas~'n~n hemen do~usunda ve Dinar yolunun 250 m. bat~s~nda bulunmaktad~r. Yerle~menin kuzeybat~-güneydo~u do~rultusu 150 m., güneybat~-kuzeydo~u do~rultusu 200 m. kadard~r. Yüksekli~i ise 18 m.'dir37. Yerle~me üzerinde ~TÇ'a ait çanak çömlek parçalar~n~n yan~~ s~ra Orta Tunç Ça~~na ait parçalarda görülmektedir.

33 Koçak 2004a, s. 42; Koçak 2005, s. 21. 36 Koçak 2004a, s. 43; Koçak 2005, s. 21.

(10)

3')~ ) HARUN OY Mezarl~k Höyük

Höyük, Karam~k Kasabas~'mn kuzeybat~~ tarafinda ve Karam~k Gölü'nün 1 km. kuzeydo~usunda yer almaktad~r. Buras~~ Karam~k Gölü'nün 14 km. kuzey-do~usunda, Sultan Da~lan'n~n 4 km. kuzeybat~s~nda bulunmaktad~r. Yerle~im alan~~ 200x200 m. boyutlannda ve 15 m. yüksekli~indedir. Yerle~me üzerinde Selçuklu, Osmanl~~ ve günümüze ait mezarl~k bulunmaktad~r. Mezarl~k Höyük Mevkii Sultan Da~lan'n~n kuzeybat~s~nda, Çay'~n do~u ba~lant~~ yolu üzerinde ve önemli bir geçi~~ noktas~nda konumlanm~~trr38. Höyük üzerinde az say~da ~TÇ ve Orta Tunç Ça~~na i~aret eden buluntular görülmektedir.

EM~RDA~~ YERLE~MELER~~ Çekirgeli Höyük

Bu höyük Bolvadin-Emirda~~ yolunun 2 km. kadar kuzeybat~s~nda, Yukar~~ Kurudere'nin 500 m. güneybat~s~nda ve Battal Höyük Tümülüsü'nün 300 m. do~usunda bulunmaktad~r. Höyük kuzey-güney do~rultuda 110 m. ve do~u-bat~~ do~rultuda 70 m. kadard~r. Yüksekli~i ise 4 m. civanndad~r39. Çekirgeli Höyük Emirda~'~na yak~n bir konumda ve Di~li- Kemerkaya tarafindan gelen tarihi yol güzergah~~ üzerinde bulunmaktad~r.

Çay~r Höyük

Bu höyük Afyokarahisar-Emirda~~ yol kav~a~m~n biraz üzerinde ve bugün-de çok i~lek olan ana yolun 50 m. kadar do~usunda yer almaktad~r. Ayr~ca bu-ras~~ karayolu üzerindeki Manahoz petrol istasyonunun arka tarafindaki mera alamndad~r40. Yerle~me ovaya hakim bir noktada ve su kaynaklan bol bir yer-dedir. Höyü~ün hemen etrafinda Çay~r Höyük 2 ve Çay~r Höyük 3 yerle~meleri vard~r. Bu iki Yerle~me daha yayvan olup uzaktan seçilememektedir. Çay~r Höyük 1, kuzeybat~-güneydo~u do~rultuda 210 m., kuzeydo~u-güneybat~~ do~-rultuda 140 m. ve do~u-bat~~ do~do~-rultuda 166 m. kadard~r. Yüksekli~i ise 21 m.'dir. (Resim 3)

Höyük merada oldu~undan üzerinde tar~m yap~lmamaktad~r. Fakat etekle-rinden toprak al~nmas~~ ve tepesinde de kaçak kaz~~ yap~lmas~~ nedeniyle tahribat izleri görülmektedir. Konum olarak ovaya hakim olu~u, Eski~ehir ve Ankara

38 Koçak 2004a, s. 42; Koçak 2005, s. 21. 38 Koçak-I~~k 2007, s. 358.

48 Baz~~ ara~urmac~larm Manahoz olarak verdi~i yerle~me buras~~ olmal~d~r. Bkz. Mermerci

(11)

AFYONKARAH~SAR ORTA TUNÇ ÇA~~~ YERLE~MELER~~ 321

taraf~na geçi~~ için ana noktada bulunmas~~ nedeniyle önemli bir höyüktür. Gü-nümüzde de Ankara-Afyonkarahisar karayolu buradan geçmektedir.

Ba~lica Höyük

Höyük, Ba~l~ca Köyü içersinde yer almaktad~r. Höyük ve köy ovaya hakim bir konumda da~~n ete~ine kurulmu~tur. Buradan hem Eski~ehir'e hem de An-kara'ya uzanan ovaya hakim durumdad~r. Köylüler taraf~ndan toprak al~nmas~~ nedeniyle höyü~ün yans~~ dikey olarak taban seviyesine kadar tamamen tahrip edilmi~tir (Resim 4). Höyü~ün toprak al~nan lus~rr~lanndan tabakala~mar gör-mek mümkündür. Höyü~ün üzerinde Roma dönemine ait mimari parçalar ve steller bulunmaktad~r. Höyü~ün bir k~sm~nda da ~slami dönem mezarlan ile bat~~ ete~inde bir türbe bulunmaktad~r. Bat~~ tarafta da~dan gelen bol miktarda suyun akt~~-'1 iki tane çe~me de görülmektedir.

Höyü~ün kuzeydo~u-güneybat~~ do~rultusu 50 m. (toprak al~nmam~~~ olsay-d~~ 100 m.), kuzeybat~-güneydo~u do~rultusu 120 m. ve yüksekli~i de 11 m. ka-dard~r. Buras~~ Afyonkarahisar'~n kuzeyinde Eski~ehir sm~nna en yak~n Orta Tunç Ça~~~ yerle~mesidir. Kuzeyde uzanan ovaya hakim bir konumda ve tarihi yol üzerinde bulunmaktad~r.

Büyük Güller Höyük

Buras~, A~a~~~ Piribeyli Kasabas~'run 2,5 km. bat~s~nda, A~a~~~ Piribeyli-Yankkaya yolunun 300 m. kuzeybat~s~nda, Küçük Güller Höyük'ün 20 m. gü-neyinde ve ovada yer almaktad~r. ~ki höyük neredeyse biti~ik durumdad~r. Bu nedenle birine büyük, di~erine küçük höyiik denilmektedir.

Höyük güneydo~u-kuzeybat~~ do~rultuda 245 m., kuzeydo~u-güneybat~~ do~rultuda 230 m. ve yüksekli~i de 10 m. kadard~r. Üzerinde tanm yap~lma-makta ve tahribat bulunmayap~lma-maktad~r. Büyük boyutlu höyülderden olan Büyük Güller Höyti~ii üzerinde ~TÇ çanak çömlek parçalar~n~n yan~~ s~ra az say~da da Orta Tunç Ça~~~ parçalan görülmektedir.

Kömürcü Höyük

Buras~~ Örenköy'ün 2 km. güneydo~~~sunda, Serkurt Tepesi'nin 800 m. do-~usunda, Karaçal Yakas~'n~n 100 m. bat~s~nda yer almaktad~r. Bu yerle~me, kuzeydeki Kömürcü Kuyusu'na do~ru uzanan bir burun üzerinde kurulmu~~ tepe üstü yerle~mesidir. Höyük güneybat~-kuzeydo~u uzant~l~d~r. Güneybat~-kuzeydo~u do~rultusu 180 m. olup güneydo~u-kuzeybat~~ do~rultusu 140 m. ve yüksekli~i de 10 m. kadard~r. Emirda~~ ilçesinin bat~s~nda ve Konya s~n~r~na Belleten, C. 1,10CV, 21

(12)

322 HARUN OY

yak~n bir yerde bulunan Kömürcü Höyük üzerinde ~TÇ ve az say~da da Orta Tunç Ça~~ malzemesi görülmektedir.

Kirkel Mevkii

Bu yerle~me, Güveççi Köyü'nün 1 km. güneydo~usunda, Çayk~~la Kö-yü'nün 1 km. güneyinde ve Akçap~nar'~n 500 m. kuzeybat~s~nda yer almaktad~r. Yerle~me do~al bir kayal~~~n üzerine kurulmu~~ olup üst k~sm~~ düzle~tirilmi~tir. Düzle~tirilen bu alan 40x35 m. boyutlanndad~r. Yerle~menin üst lusm~na do~ru sur olabilecek kal~nt~lar görülmektedir. Bu kal~nt~lar yerle~menin üst k~sm~nda bulunan düzlü~ü çevrelemektedir. Yerle~me kuzey-güney do~rultuda 300 m. ve do~u-bat~~ do~rultuda190 m.'dir. Eteklerinde k~smen tar~m yap~ld~~~ndan bu alan daha da geni~~ olmal~d~r. Yerle~me do~al bir kayal~~in üzerinde kurulu olmas~~ nedeniyle yüksekli~i 42 m. kadard~r. (Resim 5)

K~rkel Mevkii Emir Da~lar~n~n kuzeydo~u eteklerinde hem ovaya bakan hem de vadiye aç~lan bir noktada ve korunald~~ bir yerde bulunmaktad~r. Su kaynaklar~~ da yeterli oldu~undan yerle~im için çok uydundur. Yerle~me üzerin-de ~TÇ çanak çömlek parçalan ve yo~un miktarda da Orta Tunç Ça~~~ buluntu-lar~~ görülmektedir.

Akça~ar Höyük

Bu yerle~me Bademli Kasabasfrun 1,5 km. do~usunda ve Cerider Mahalle-si'nin de kuzeybat~~ giri~inde yer almaktad~r. Yerle~me Bademli yolunun hemen güneydo~usundad~r. Buras~~ Ceritler Mahallesi'ne uzanan bir burun üzerinde yer alan bir tepe üstü yerle~mesidir. Yerle~me birbirine biti~ik iki tane tepeden olu~mak-tad~r. Kuzeybauda olan tepe daha büyüktür. Büyük tepe kuzey-güney do~rultulu 80 m., do~u-bat~~ do~rultulu 160 m.'dir. Küçük olan ise kuzey-güney do~rultulu 100 m. ve do~u-bat~~ do~rultulu 80 m. kadard~r. Yerle~im alan~n~n bütün toplam~~ kuzey-güney do~rultulu 180 m. ve do~u-bat~~ do~rultulu 240 m.'dir. Höyü~ün yüksekli~i de ova seviyesinden ba~layarak 14 m. kadard~r. Höyük oldukça büyük bir alana yay~-hm göstermekte ve ovaya hakim bir konumda bulunmaktad~r. Eteklerinde de tar~m yap~lmaktad~r. Bölgenin önemli höyülderinden birisi olan Akça~ar Höyük ~TÇ ve yo~un olarak ta Orta Tunç Ça~~~ buluntulanna sahiptir. (Resim 6)

Tezköy Höyük

Höyük, Tez Köyü'nün 2 km. kuzeybat~s~nda, Çatalh Köy yolunun 200 m. bat~s~nda, Çatall~~ Köyü'nün 4 km. kuzeyinde, Akp~nar Çe~mesinin 500 m. ku-

(13)

AFYONKARAH~SAR ORTA TUNÇ ÇA~~~ YERLE~MELER~~ 323 zeyinde ve Gülveriz Tepesi'nin 800 m. do~usunda yer almaktad~r41. Yerle~me kuzey-güney do~rultulu 190 m. ve kuzeybat~-güneydo~u do~rultulu 150 m.'dir. Yüksekli~i ise 25 m. kadard~r. Üzerinde tar~m yap~lmayan höyükte yer yer tah-ribat izleri görülmektedir. Höyük Emir Da~lar~~ eteklerinde ve Di~li-Kemerkaya-Tekde~irmen'den gelen tarihi yol güzergah~~ üzerinde yer almaktad~r. (Resim 7)

~nli Höyük

Bu höyük A~a~~piribeyli Kasabas~'mn hemen güneydo~u ç~lus~nda ve bele-diye kavald~~~n~n güneydo~usunda, Cinli Höyük'ün (Büyük Höyük) 250 m. do~usunda, Çayderesi'ne uzanan burun üzerinde yer alan bir tepe üstü yerle~-mesidir. Yerle~me üzerinde tar~m yap~lmamaktad~r. Höyük güneydo~u-kuzeybat~~ do~rultulu 145 m. ve kuzeydo~u-güneybat~~ do~rultulu 190 m.'dir. Yüksekli~i de 11 m. kadard~r. Höyükte herhangi bir tahribat bulunmamaktad~r. ~nli Höyük üzerinde ~TÇ ve Orta Tunç Ça~~na ait seramikler görülmektedir. ~nli Höyük ve Cinli Höyük birbirine çok yak~ n ve ayn~~ do~al s~rt üzerinde bu-lunmaktad~r. Ayr~ca bu iki höyük Konya s~n~r~nda bubu-lunmaktad~r. (Resim 8)

Cinli Höyük

Bu höyükte A~a~~piribeyli Kasabas~'mn hemen güneybat~~ ç~lus~nda, Çay-deresi'nin güneybat~~ s~rtlannda, kasabaya do~ru uzanan bir burun üzerinde yer alan bir tepe üstü yerle~mesidir. Yerle~me ~nli Höyük'ün de 250 m. bat~s~nda bulunmaktad~r. Höyük üzerinde bekçi kulübesi ve arka tarafta da baz~~ yap~lar görülmektedir. Ayr~ca belediye höyük üzerinde a~açland~rma çal~~malar~~ yap-m~~t~r. Höyük kuzey-güney do~rultulu 165 m. ve do~u-bat~~ do~rultulu 105 m. kadard~r. Yükseklik ise 25 m.'dir. Yerle~me üzerinde ~TÇ ve Orta Tunç Ça~~na i~aret eden çanak çömlek parçalar~~ bulunmaktad~r.

Cinli Höyük ve ~nli Höyük hem yan yana hem de kasaba içersindeki do~al bir s~rt üzerinde yer almaktad~rlar. Su kaynaklar~~ oldukça fazla bir yerde ko-numlanm~~lard~r. Ayr~ca bu iki höyükten sonra Konya s~n~r~~ ba~lamaktad~r. Bu yerle~melerin do~usunda ve bat~s~nda çok geni~~ oval~k alanlar uzanmaktad~r.

41 Mellaareta Orta Anadolu'da yapt~~~~ yüzey ara~t~rmalannda buradan bahsetmektedir.

Bkz. Lloyd-Mellaart 1965, s. 76; Ozgüç 1974, s. 151, Tafel 18, 4-5; Mermerci 1979, s. 162, Levha 121.

(14)

32 1 11ARUN OY ÇOBANLAR YERLE~MELER~~ Baldanlar Höyük

Baldanlar Höyük, Göynük'ün yakla~~k 3 km. kuzey-kuzeybat~s~nda, Çi~-demlik Tepesi'nin 100 m. do~usunda, Çulluk Deresi'nin hemen do~usunda ve Azabah'run 500 m. do~usunda yer almaktad~r. Höyük ana kaya üzerinde yer alan bir tepe üstü yerle~mesidir. Buras~~ kuzeybat~-güneydo~u do~rultulu 200 m. ve kuzeydo~u-güneybat~~ do~rultulu 120 m.'dir. Yüksekli~i de 20 m. kadard~r. Yerle~me da~l~k bir alanda yer almaktad~r. Buras~~ Neolitik Ça~'dan itibaren yerle~ime sahne olmu~tur. Buluntular Neolitik Ça~'~n yan~~ s~ra Kalkolitik, ~TÇ ve Orta Tunç Ça~~na i~aret etmektedir42.

Kazlar Höyük

Kazlar Höyü~ü Kocaöz Kasabas~~ s~n~rlar~~ içersinde bulunmaktad~r. Buras~~ Bolvadin'in 15 km. bat~s~nda, Kocaöz Kasabas~'mn 7 km. güneyinde, Pani

Hö-yü~ün 1 km. bat~s~nda ve Pirenlik (Kam~sh) HöHö-yü~ün 800 m. güneydo~usunda

yer almaktad~r. Höyük kuzey-güney do~rultusundaki iki tepeci~in birle~mesin-den olu~maktad~r. Bunlardan kuzeydeki daha küçüktür. Yerle~menin kuzey- güney do~rultusu 250 m. ve do~u-bat~~ do~rultusu 150 Küçük olan tepe- nin yüksekli~i 3 m. ve büyük olan tepenin yüksekli~i 10 m.'dir. Yerle~me üze-rinde tanmdan dolay~~ k~smen tahnbat vard~r. Yerle~mede ~TÇ ve Orta Tunç Ça~~na ait malzemeler bulunmaktad~r. Kazlar Höyü~ü Çobanlar'~n do~usunda da~l~k kesimin ovayla birle~ti~i yerde ve yo~un yerle~im dokusuna rastlanan bir kesimde yer alan büyük höyüklerden

BAYAT YERLE~MELER~~ Köy Kalesi

Köy Kalesi Yukan Çaybelen'in (Yukar~~ Maçald~) 500 m. bat~s~nda, Cevizli yolunun 50 m. bat~s~nda ve Havuzun Bas~~ Deresi'nin 30 m. do~usunda yer almaktad~r. Yerle~menin üst k~sm~nda k~smen tar~m yap~lmaktad~r. Yerle~me kuzeybat~-güneydo~u yönünde 250 m. ve güneybat~-kuzeydo~u yönünde 200 m. uzunlu~undad~r. Yüksekli~i ise 30 m.'dir. Yerle~me do~al bir kayal~k üzerine kurulmu~tur44. (Resim 9)

42 Koçak 2004a, s. 47; Koçak 2006, s. 85-86. 43 Koçak 2004a, s. 45-46.

(15)

AFYONKARAH~SAR ORTA TUNÇ ÇA~~~ YERLE~MELER~~ 325

Köy Kalesi yerle~mesi do~udaki Yenikuyu'dan da~l~k kesime ç~k~~~ yolu üzerinde yer almaktad~r. Korunald~~ bir yere kurulmu~~ olmas~~ ve büyük boyuda-nyla bölgenin önemli yerle~melerinden birisidir. Ayr~ca hemen yak~n~nda ~TÇ ve Orta Tunç Ça~~~ mezarlddan da bulunmaktad~r. Yerle~me yo~un bir ~ekilde ~TÇ ve Orta Tunç Ça~~~ buluntular~~ vermektedir.

AsareAk Höyük

Höyük Bayat'a 6 km. uzald~kta, Belencik Mevkii'nin 1 km. güneydo~usun-da, Asarc~k Deresi'nin hemen kuzeyindeki yükselti üzerinde, Bayat'ta Yeni Ba-yat Göleti'nin 500 m. güneyinde yer almaktad~r. Höyük kuzey-güney do~rultu-da 80 m. ve do~u-bat~~ do~rulta do~rultu-da 80 m. kado~rultu-dard~r. Yüksekli~i de ortalama 3 m.'dir. Hemen yak~n~nda da mezarl~k alan~~ bulunmaktad~r". Yerle~me ve me-zarl~k alan~~ çok büyük tahribata u~rarru~t~r. Her taraf~~ kaçak kaz~lar nedeniyle çok büyük zarar görmü~tür. Yerle~me üzerinde ~TÇ ve Orta Tunç Ça~~na ait çok fazla miktarda çanak çömlek parçalar~~ bulunmaktad~r. (Resim 10)

k

Sö~üdüpmar

Yerle~me Mall~ca Köyti'nün 500 m. kuzeybat~s~nda ve Mall~ca-Han yolu-nun hemen do~usunda yer almaktad~r. Höyük kuzeydo~u-güneybat~~ do~rultulu 150 m., kuzeybat~-güneydo~u do~rultulu 110 m. ve yüksekli~i de 19 m. kadar-d~r. Höyük üzerinde ve yamaçlar~nda tar~m yap~lmas~~ nedeniyle büyük tahribe u~ram~~t~r. Yerle~menin yak~n~nda mezarl~k alan~~ da bulunmaktad~r. Yerle~me üzerinde ~TÇ ve Orta Tunç Ça~~na i~aret eden bulgulara rasdandmaktad~r.

Ahalarm Çe~me

Ahalarm Çe~me, Bayat-~scehisar yolunun 250 m. do~usunda, Sö~ütçü özü Deresi'nin (Kayabo~az~~ Deresi) hemen do~usunda yer almaktad~r. Yerle~-me ad~n~~ güney kesiminde bulunan Selçuldu Yerle~-mezarlar~~ ve Aha Tekkesi'nden almaktad~r. Ayr~ca burada Roma Dönemine ait mimari parçalar da mevcuttur. Yerle~me üzerinde düz ve bu düz alanda silik kale kal~nt~lar~~ görülmektedir. Bu alan kuzey-güney do~rultulu 45 m., do~u bat~~ do~rultulu 25 m. kadard~r. (Re-sim 11)

Yerle~menin eteklerinde tar~m yap~lmaktad~r. Bu mevkiin hemen bat~s~nda ve Bayat-~scehisar yolunun 150 m. do~usunda, Sö~ütçü Özü Deresi'nin 50 m.

(16)

326 HARUN OY

bat~s~nda, Bayat'~n yakla~~k 3 km. güneybat~s~nda bir yamaç yerle~mesi de bu-lunmaktad~r".

Muratkoru Höyük

Bu höyük Muratkoru Köyü'nün 200 m. bat~s~nda, Muratkoru-Han yolu-nun 350 m. güneybat~s~nda ve do~al bir burun üzerinde yer alan küçük boyutlu bir yerle~medir. Höyük kuzey-güney do~rultulu 70 m. ve do~u-bat~~ do~rultulu 50 m. kadard~r. Yüksekli~i ise 22 m. civanndad~r. Yerle~me ~TÇ ve Orta Tunç Ça~~na ait buluntular vermektedir. Yerle~menin üzerinde tanm yap~lmakta ve yo~un ta~~ parçalan görülmektedir. Bu nedenle tümülüs olma ihtimali vard~r47. (Resim 12)

~SCEH~SAR YERLE~MELER~~

Yaz~r~n Çay~r

Buras~~ Seydiler Kasabas~~ sm~rlan içersinde bulunmaktad~r. Yerle~me Ko-nan'n~n 4 km. bat~s~nda, Seydiler Kasabas~'n~n 3 km. güneyinde, Karakaya Köyü'nün 4 km. güneydo~usunda ve Ga~~ak Tepesi'nin 1 km. kuzeydo~usunda yer almaktad~r. Yerle~me 100x100 m. boyutlannda ve 6 m. yüksekli~inde olup bir tepe üstü yerle~mesiciir. Yerle~menin yar~s~ndan ço~u tahrip edilmi~tir. Yer-le~me üzerinde Geç Kalkolitik Ça~~ buluntulann~n yan~~ s~ra ~TÇ ve Orta Tunç Ça~~ buluntulan görülmektedir".

Çali~lar Höyük

Buras~, Çali~lar Köyü'nün 2,5 km. güneydo~usunda yer almaktad~r.

Hö-yü~ün yans~ndan fazlas~~ kesilmi~~ durumda ve üzerinde tanmdan dolay~~ tahribat

görülmektedir. Bu nedenle önceden çok daha geni~~ bir alan yay~lm~~~ olan höyü-~ün alam daralm~~t~r. Höyük kuzeybat~-güneydo~u do~rultulu 180 m., kuzey-do~u-güneybat~~ do~rultulu 110 m. ve yüksekli~i de 12 m. kadard~r. Yerle~me üzerinde ~TÇ ve Orta Tunç Ça~~~ buluntulan görülen Çali~lar Höyü~ün hemen yak~n~nda mezarl~k alan~~ da bulunmaktad~r. (Resim 13)

46 Koçak-I~~k 2007, s. 359. 47 Koçak-I~~k 2007, s. 363. 48 Koçak 2006, s. 86.

(17)

AFYONKARAH~SAR ORTA TUNÇ ÇA~I YERLE~MELER~~ 327

Gemideresi

Bu yerle~me Çata~d Köyü'nün yakla~~k 5 km. güneydo~usunda ve Gemide-resi'nin hemen do~u-kuzeydo~usundaki yamaç üzerinde yer almaktad~r. Yerle~me üzerinde tar~m yap~lmaktad~r. Gemideresi bir yamaç yerle~mesidir. Ortalama alan~~ Kuzey-güney do~rultulu 165 m. ve do~u-bat~~ do~rultulu 70 m. kadard~r. Yerle~mede ~TÇ ve Orta Tunç Ça~~na i~aret eden buluntular görülmektedir.

Sar~çay~r

Sar~çay~r, Do~anlar Köyü'nün 5 km kuzeybat~s~nda yer alan bir yerle~medir. Yerle~me üzerinde tanmdan kaynaldanan tahribat söz konusudur. Yerle~me do-~u-bat~~ do~rultulu 150 m., kuzey-güney do~rultulu 180 m. ve yüksekli~i de 5 m. kadard~r. Aynca yerle~menin hemen yak~n~nda mezarl~k alan~~ bulunmaktad~r.

Do~lat ~nlerönü

Buras~, Do~lat Köyü'nün yakla~~k 100 m. do~usunda ve hemen köyün ç~k~-s~nda, Do~lat-Bayat yolunun hemen güneyinde yer almaktad~r.

YERLE~MELER Bo yut (metre) Yük- seldik (metre) Yerle~im ~ekli (metre) BOLVADIN eçhöyük (Bolvadin Höyük) 300x300 12 Höyük Sinneli Mevkii 200x600 8 Höyük Maltepesi 300x200 20 Höyük Çataltepe 1400x600 20 Höyük Karakaya 400x350 15 Höyük Maltepesi Höyü~ü 900x750 50 Höyük Yenikuyu 100x150 12 Höyük Durtac~~ 180x190 10 Höyük Sekitarla - - Yamaç Çalönü Höyük 100x110 7 Höyük Tekde~irmen Mevkii 180x150 30 Tepeüstü ÇAY Akkonak °yük Mevkii 350x200 25 Höyük

Kurumsa Bo~az~~ 200x400 20 Höyük Pazara~aç Höyük 200x150 18 Höyük Mezarl~k Höyük 200x200 15 Höyük

(18)

328 HARUN OY

EM~RDA~~

Çekirgeli Höyük 110x70 4 Höyük Çay~r Höyük 1 210x166 21 Höyük Ba~hca Höyük 100x120 11 Höyük Büyük Güller Höyük 245x230 10 Höyük Kömürcü Höyük 180x140 10 Tepeüstü K~rkel Mevkii 300x190 42 Höyük Akça~ar Höyük 180x240 14 Höyük Tezköy Höyük 190x150 25 Höyük

Inli Höyük 145x190 11 Tepeüstü

Cinli Höyük 165x105 25 Tepeüstü ÇOBANLAR

Baldanlar Höyük 120x200 20 Höyük Kazlar Höyük 250x150 10 Höyük

BAYAT

Köy Kalesi 200x250 30 Höyük

Asarc~k Höyük 80x80 3 Höyük

Sö~ütlüpmar 150x110 19 Höyük

Ahalann Çe~me 150x110 25 Höyük Muratkoru Höyük 70x50 22 Höyük

~SCEH~SAR

Yaz~nn Çay~r 100x100 6 Tepeüstü Çali~lar Höyük 180x110 12 Höyük

Gemideresi 165x70 - Yamaç

Sançay~r 150x180 5 Höyük

Do~lat ~nlerönü - - Höyük

Tablo 1. Orta Tunç Ça~~ Yerle~meleri

YERLE~~M ÖZELL~KLER~~

Burada de~erlendirdigimiz 37 yerle~menin büyük ço~unlu~u orta ve büyük boyutlu yerle~melerden olu~maktad~r. Asarc~k Höyük ve Muratkoru Höyük gibi birkaç yerle~im alan~~ d~~~ndaki di~er yerle~meler orta ve büyük ölçekli yerle~me-lerdir. ~ozellilde Çataltepe, Maltepesi Höyü~ü, Üçhöyük, Karakaya gibi yerle~-meler büyük boyutlu yerle~yerle~-melerin ba~hca örneklerini olu~turmaktad~r. Üçhö-yük ve Maltepesi Höyü~ü birbirine biti~ik üç tepeden olu~maktad~r. Çataltepe, Karakaya, Akça~ar ve Kazlar Höyük yerle~meleri de iki~er tepeden olu~an yer-le~melerdir. Bu nedenle bu yerle~melerin alanlar~~ oldukça geni~ür.

Afyonkarahisar'daki Orta Tunç Ça~~ yerle~melerin büyük ço~unlu~u hö-yülderden olu~maktad~r. Üçhöyük, Çay~r Höyük, Büyük Güller Höyük ve Ka-

(19)

AFYONKARAH~SAR ORTA TUNÇ ÇA~I YERLE~MELER~~ 329

rakaya gibi baz~~ höyükler ovada düz bir zeminde bulunmaktad~r. Aynca Ba~l~-ca, Tezköy, Akça~ar gibi höyüklerde ovaya hakim ve da~a s~rt~n~~ dayam~~~ hö-yülderdir. Yaz~nn Çay~r, ~nli Höyük, Cinli Höyük, Kömürcü Höyük yerle~me-leri do~al bir s~rt veya burun üzerine kurulmu~~ olan yerle~melerdir. Bulundukla-r~~ yerden ovaya bakan ve korunakl~~ yerlerde kurulmu~lard~r.

Köy Kalesi, K~rkel Mevkii ve Tekde~irmen Mevkii yerle~meleri ise kayal~k bir alan üzerine kurulu bulunmaktad~r. Bu yerle~melerin yüksek bir kayal~k alan üzerine kurulu olmalar~~ güvenlik aç~s~ndan büyük yararlar sa~lamaktad~r. Ayr~-ca Köy Kalesi ve Tekde~irmen Mevkii bulunduldan vadiyi ve yol güzergahlar~-n~~ kontrol edebilecek bir jeopoliti~e sahiptirler.

Bölgedeki yerle~melerin büyük ço~unlu~u höyük, bir k~sm~~ tepe üstü ve çok az~~ da yamaç yerle~mesidir. Bu yamaç yerle~meleri de Gemideresi ve Sekitarla yerle~meleridir. Genel olarak yerle~melerin büyük ço~unlu~u da~a yak~n ve korunald~~ yerlerde bulunmaktad~r.

Yerle~melere bak~ld~~~nda Asarc~k Höyük 3 m. yüksekli~i ile en alçak, Mal-tepesi Höyü~ü'de 50 m. yüksekli~i ile en yüksek yerle~im alan~na sahip bulun-maktad~r.

Emir Da~lann~n üst k~sm~nda Orta Tunç Ça~a ait herhangi bir yerle~im alan~~ bulunmamaktad~r. Zaten buras~~ yerle~me için çok engebelidir. Fakat Emir Da~lanmn eteklerinde oldukça fazla say~da yerle~im alan~~ bulunmaktad~r. Mal-tepesi, K~rkel Mevkii, Tezköy Höyük, Çekirgeli Höyük ve Çalönü Höyük yer-le~meleri Emir Da~lanmn eteklerinde bulunmaktad~r (bkz. Harita).

Yine Sultanda~lan çevresinde ve da~a yak~n bir konumda Pazara~aç Hö-yük, Akkonak Üyük Mevkii, Mezarl~k Höyük ve Kurumsa Bo~az~~ yerle~meleri bulunmaktad~r. Çataltepe, Sinneli ve Karakaya yerle~meleri Eber Gölü k~rs~na konumlanm~~~ olan büyük boyutlu yerle~melerdir. Bu yerle~melerin kurulmas~n-da Eber Gölü'nün ve ovan~n varl~~~~ büyük önem arz etmektedir (bkz. Harita).

Aynca Bolvadin, Bayat ve ~scehisar üçgeninde oldukça fazla say~da Orta Tunç Ça~~~ yerle~mesi bulunmaktad~r. Afyonkarahisar'~n kuzeydo~usunda ve Emirda~'~n do~usunda bulunan Büyük Güller Höyük, ~nli Höyük, Cinli Höyük ve Kömürcü Höyük yerle~meleri Konya sm~nna çok yak~n olan Orta Tunç Ça~~ yerle~meleridir. Yine Emirda~'~n kuzeyinde Eski~ehir'e do~ru uzanan ovada sadece Ba~l~ca ve Çay~r Höyük 1 yerle~meleri bulunmaktad~r. Ba~l~ca Höyük da~~n ete~inde ve ovaya hakim bir noktada, Çay~r Höyük ise ovamn ba~lang~-c~nda hem ovay~~ hem de ovaya aç~lan vadiyi kontrol edecek bir yerde bulun-maktad~r.

(20)

330 HARUN OY

Afyonkarahisar'da ~lk Tunç Ça~~na göre Orta Tunç Ça~~nda yerle~me sa-y~s~nda bir azalma49 görülmesine kar~~l~k Orta Tunç Ça~~~ yerle~melerinde alan aç~smdan geni~leme söz konusudur50. Bunu da güvenlik, sava~lar, kende~me, ticaret gibi nedenlerle aç~klamak mümkündür.

Ayr~ca bölgede yamaç yerle~melerinin say~s~n~n çok az olmas~, yerle~ilirken de oval~k alanlardan daha çok da~~ etelderinin ve korunald~~ alanlar~n tercih edilmi~~ olmas~~ buradaki yerle~melerin say~~ olarak azalmas~na kar~~lik alan olarak neden büyümü~~ oldu~una ~~~k tutmaktad~r.

Ernirda~'~n do~usunda A~a~~piribeyli kesiminde, Eber Gölü çevresinde, Emirda~lan eteklerinde ve Sultanda~lan çevresinde kurulu olan yerle~meler su kaynaklar~~ bak~m~ndan oldukça verimli yerlerde bulunmaktad~rlar.

Afyonkarahisar'da Orta Tunç Ça~~~ buluntular~~ veren yerle~im alanlar~n~n tamanuna yak~n~nda ITÇ buluntular~~ da görülmektedir. Bu da bu yerle~melerin Orta Tunç Ça~~nda kültürel bir kesintiye u~ramad~ldan~u göstermektedir. Bal-danlar, Üçhöyük, Silindi ve Maltepesi yerle~meleri Kalkofitik Ça~, ITÇ ve Orta Tunç Ça~a ait buluntular~~ ile kültürel süreldili~e i~aret etmektedirler.

Bölgedeki OTÇ yerle~im alanlar~n~n büyük ço~unlu~u tahribata u~ram~~-ur. Bu tahribata en çok tar~m ve kaçak kaz~lar neden olmaktad~r. Ba~lica ve Asarc~k Höyük yerle~meleri ba~ta olmak üzere birçok yerle~im alan~~ tahrip edilmi~tir. ~nsanlar~n bu yerle~im alanlar~na bak~~~~ ise e~itim ve bilinç eksikli~i nedeniyle define aramaktan öteye gidememektedir.

YOL G Ü Z ERGAH LA RI

Afyonkarahisar'~n co~rafi yap~s~~ ve bu yap~ya göre konumlanm~~~ yerle~me-leri Orta Tunç Ça~~~ yol güzergahlan~un belirlenmesine yard~mc~~ olmaktad~r. Ovalik alanlarda veya da~l~k yerlerde birçok yol ba~lant~s~~ bulunmaktad~r. Böl-genin önemli yol güzergahlanndan birisi Ak~ehir ve Eber Göllerinin kuzeyinden geçerek Bolvadin-Çobanlar tarafina giden do~u-bat~~ yol güzergah~d~r. Bu yol Ak~ehir'in kuzeyinden geçerek Üçkuyular üzerinden Eber Gölü'nün kuzeyinde-ki Çataltepe-Sinneli-Karakaya'ya ula~t~ktan sonra Üçhöyük'e (Bolvadin Höyük) uzanmaktad~r. Üçhöyük merkezi bir konumda bulundu~undan buradan yollar 49 Benzer durum Konya Ovas~~ yerle~melerinde de görülmektedir. Bilgi ve kar~~la~t~rma için bkz. Bahar-Kt~ç2k 2004, s. 36, 38, (Tablo D). Ayr~ca Kütahya, Bilecik ve FAci~ehir taraflar~nda da benzer durum söz konusudur. Bkz. Efe 2000, s. 109.

50 Bölgenin ~TÇ'daki durumu ve kültürel özellikleri hakk~nda bilgi için bkz. Koçak 2004a, s. 51-57.

(21)

AFYONKARAH~SAR ORTA TUNÇ ÇA~I YERLE~MELER~~ 331

bat~ya, kuzeye ve güneye aynlmaktad~r. üçhöyük'ten bat~ya do~ru Kazlar Hö-yük üzerinden Çobanlar'a ula~an tarihi yol buradan bat~ya devam ederek Af-yonkarahisar sm~rlanndan ç~kmaktad~r. Bu yol Iç Anadolu'dan gelen tarihi yolun uzant~s~~ olup buradan da Bat~~ Anadolu'ya ve Ege Denizi'ne kadar uzan-maktad~r.

Güney-kuzey istikametinde ba~lant~y~~ sa~layan bir yol güzergah~~ da Bolva-din'den Çay'a do~ru uzanmaktad~r. Bu yol Bolvaclin Üçhöyilk'ten Çay'a do~ru ilerleyip Sultan Da~lann~n baus~ndan devam ederek Cumhuriyet-Pazara~aç-Aldconak Oyuk-Mezarl~k Höyük ve Karam~k Karacaören'e ula~maktad~r. Bura-dan da güneybat~ya do~ru Sultan Da~lann~~ takip ederek Isparta taraflarma veya bat~ya do~ru yönelerek ~uhut'a gitmek mümkündür.

Bolvadin uçhöyük'ten do~uya giden yol Eber Gölü'nün kuzeyindeki Ka-rakaya ve Sinneli yerle~melerinden do~uya devam etti~i gibi Sinneli'den kuzey-do~uya do~ru Emir Da~lann~n do~usundaki Büyük Karaba~~ Maltepesi'ne de gitmektedir. Sinneli'den kuzeydo~uya do~ru aynlan yol Büyük Karaba~~ Malte-pesi üzerinden Bademli Akça~ar Höyü~e ula~maktad~r.

Yine Bolvadin'den kuzeye do~ru Di~li-Ctzburun-Kemerkaya-Emirda~'a uzanan önemli bir yol güzergah~~ da vard~r. Bu yol Üçhöyük'ten kuzeye do~ru ilerleyerek Emir Da~lann~n baus~ndan Di~li-ozburun-Kemerkaya hatt~n~~ da geçerek Çalönü-Çekirgeli-Tekde~irmen-Tezköy'e ve buradan devam ederek Emirda~'a uzanmaktad~r. Emirda~'dan sonra Eski~ehir ve Ankara taraf~na git-mek mümkün olmaktad~r.

Ba~ka bir yol güzergah~~ da da~l~k alandan devam ederek özburun'dan Çobanlar'a uzanmaktad~r. Bu yol Yenikuyu Höyü~ünden güneybat~da Köy Kalesi'ne, buradan da Baldanlar-Göynük-Kocaöz istikametini takip etmektedir. Köy kalesinden kuzeybat~da yer alan Yaz~nn Çay~r yerle~mesine giden bir yol ba~lant~s~~ da bulunmaktad~r.

Afyonkarahisar'~n en kuzeyinden geçen yol güzergah~~ ise ~ç Anadolu ve Konya'dan gelerek Emirda~'~n kuzeyinden geçerek kuzeybat~ya ve Eski~ehir'e do~ru uzanmaktad~r. Bu yol Afyonkarahisar'~n kuzeydo~usundaki Konya sm~-nnda bulunan inli ve Cinli Höyük'ten ovaya do~ru ilerleyerek Büyük Güller Höyü~e u~rad~ktan sonra kuzeybat~ya hareketle Çay~r Höyük ve Ba~hca yer-le~melerini takip ederek Eski~ehir'e gitmektedir.

(22)

332 HARUN OY

SONUÇ

Yapt~~~m~z çali~mada, Orta Tunç Ça~~nda Afyonkarahisar'~n ~TÇ kadar olmasa da belirli bir yo~unlukta ve güçlü bir yerle~ime sahip oldu~u görülmek-tedir. Bölgede bulunan OTÇ yerle~melerinin büyük ço~unlu~u orta ve büyük boyutlu yerle~melerden olu~maktad~r. Bu da OTÇ'dalci siyasi, kültürel ve ticari de~i~imlerle ili~kilidir.

Afyonkarahisar yerle~melerinin büyük ço~unlu~u höyük tipi yerle~meler olup daha az say~da tepe üstü ve yamaç yerle~melerine de sahiptir. Yerle~mele-rin büyük ço~unlu~u yol güzergahlan üzeYerle~mele-rinde, korumaya elveri~li do~al s~rt ve kayal~k alanlara ve da~lara yak~n yerlere kurulmu~tur. Köy Kalesi, Tekde~ir-men, K~rkel gibi yerle~meler do~al bir kayal~k alanda olmalar~n~n yan~nda surla çevrili OTÇ kaleleri özelli~ini ta~~maktad~rlar.

Yerle~meler Sultanda~lan, Eber Gölü ve Emirda~lan çevresinde oldukça yo~undur. Bölgede eçhöyük (Bolvadin Höyük), Akça~ar, Maltepesi, Çay~r Hö-yük gibi yerle~meler önemli OTÇ yerle~meleridir.

Afyonkarahisar OTÇ' da önemli yol güzergahlan üzerinde bulunmaktad~r. Bu güzergahlardan birisi, ~ç Anadolu ve Konya üzerinden gelerek Ak~ehir ve Eber göllerinin kuzeyinden geçip Bolvaciin'e ula~maktad~r. Bolvadin'den de birçok yöne ayr~lan bu yol bat~ya devam ederek Ege'ye aç~lmaktad~r. Bir di~er önemli yol güzergah~~ ise Konya'n~n ve Afyonkarahisar'~n kuzeyinden Emir-da~'dan geçerek Eski~ehir'e uzanmaktad~r. Bu yollar ana yollar olup birde da~~ aralanndan giden yollarda bulunmaktad~r. Kuzey-güney istikametinde de Emirda~lan ve Sultanda~lannm bat~s~ndan geçen bir yol güzergah~~ mevcuttur.

Yo~un yol a~~na sahip bulunan Afyonkarahisar bulundu~u co~rafi ve jeo-politik konumu sayesinde ~ç Anadolu'yu Ege ve Marmara bölgelerine ba~lad~~~~ gibi güneye de aç~lan ba~lant~lara sahip olu~u nedeniyle tarihi yol güzergahlan bak~m~ndan kav~ak noktada bulunmaktad~r.

OTÇ yerle~melerinin tamam~na yak~n~nda ~TÇ buluntular~~ da görülmekte-dir. Bu durum ~TÇ ile OTÇ zaman~nda kültürel bir kesinti veya bo~lu~un olma-d~~~n~~ göstermektedir. Yine ayn~~ yerle~melerde Son Tunç Ça~~ buluntulann~n da görülmesi daha sonrada kültürel süreldili~in devam etti~inin bir i~aretidir.

Afyonkarahisar'da tespit edilen pek çok Orta Tunç Ça~~ yerle~mesi içersin-de ~hsaniye Beyköy, Bolvadin Üç Höyük ve Emirda~~ Çay~r Höyük (Manahoz) yerle~meleri gerek buluntular~~ ve gerekse de jeopolitik konumlar~~ nedeniyle dikkati çeken Orta Tunç Ça~~ yerle~meleridir. Bu nedenle i~aret etti~imiz bu

(23)

AFYONKARAH~SAR ORTA TUNÇ ÇA~I YERLE~MELER~~ 333

yerle~melerde yap~lacak arkeolojik kaz~lar neticesinde bölgenin Orta Tunç Ça~~~ daha net bir ~ekilde anla~~lacakt~r.

KAYNAKÇA

Alp, S. Hitit Ça~~nda Anadolu, Ankara 2001.

Alparslan, M. Hitit Metinlerine Göre M Ö. ~kinci Biny~lda Hitit-Ege Dünyas~~ Ili~kileri, ~stanbul Üniversitesi, Yay~nlanmam~~~ Yüksek Lisans Tezi, ~stanbul 2000. Alparslan, M. IL Mur~ili ve Dönemi, ~stanbul Üniversitesi, Yay~nlanmam~~~

Dokto-ra Tezi, ~stanbul 2006.

Bahar, H.-Ö, Koçak. Eskiça~~ Konya Ara~t~rmalan 2 (Neolitik Ça~'dan Roma Dönemi Sonuna Kadar), Konya 2004.

Brandau, B. H. Schickert. Hititler, Bilinmo,en Bir Dünya imparatorlu~u, çev. Nazife Merto~lu, 2. Bask~, Ankara 2004.

Dinçol, A. M. "Hititler", Anadolu Uygarhklan Ansiklopedisi 1, s. 17-120, ~stanbul 1982.

Efe, T. "Kütahya, Bilecik ve Eski~ehir Illeri Yüzey Ara~t~rmalar~~ ve Orman Fidanh~~~ Kurtarma Kaz~lan", Türkiye Arkeolojisi ve ~stanbul Üniversitesi, ed: Oktay Belli, s. 103-110, ~stanbul 2000.

Emre, K. "The Pottery of The Assyrian Colony Period According To The Bu-ilding Levels of The Kanis Karum", Anadolu/Anatolia VII, s. 87-99, Ankara 1963.

Emre, K. Yanarlar, 4,6on Yöresinde Bir Hitit Mezarl~~~, A Hittite Conetery Near Afton, Ankara 1978.

Gill, D. V. J. "A rich and promising site: Winifred Lamb (1894-1963), Kusura and Anatolian archaeology, Anatolian Studies 50, (2000).

Garstang, J. O. R. Gurney. The Geography of the Hittite Empire, London 1959. Gönçer, S. Afton ~li Tarihi, ~zmir 1971.

Gurney O. R, The Hittites, London 1961.

Gurney, O. R. "Anatolia c. 1750-1600 B.C", CAH s. 228-255, (1973a). Gurney, O. R. "Anatolia c. 1600-1380 B.C", CAH s. 659-685, (1973b). Hawkins, J. D. "Tarkasnawa King of Mira `Tarkondemes', Bogazköy sealings

(24)

334 HARUN OY

~lasl~, A. "A Hittite Statue Found in The Area Of Ahur-hisar", Nimet ozgüç'e

Arma~an, s. 301-308, Ankara 1993.

Jewell, E. R. 77~e Archaeology and H~stoy of Western Anatolia Dwing The Second

Millen-nium B. C, Michigan 1974.

Kmal, F. Arzava Memleketlerinin Mevkii ve Tarihi, Ankara 1953.

Koçak, Ö. Erken Dönemlerde Aftonkarahisar rerle~meleri, Kömen Yarnlan, Konya 2004a.

Koçak, Ö. "Afyon-Bolvadin Yüzey Ara~t~rmalan 2002 ( Neolitik Ça~dan ~lk Tunç Ça~~na Kadar), Ara~t~rma Sonuçlan Toplant~s~~ 21-1, s. 173-184, Ankara 2004b.

Koçak, O. "Bolvadin, Çay ve Sultanda~~~ Yüzey Ara~t~rmalan 2003", Ara~t~rma

Sonuçlan Toplant~s~~ 22-1, s. 19-28, Ankara 2005.

Koçak, O. "Afyon ~li ve Ilçeleri Yüzey Ara~t~rmalan 2004", Ara~t~rma Sonuçlan

Toplant~s~~ 23-1, s. 83-94, Ankara 2006.

Koçak, O. A. I~~k. "2005 Y~l~~ Afyonkarahisar ~li ve Ilçeleri Arkeolojik Yüzey Ara~t~rmas~", Ara~t~rma Sonuçlan Toplant~s~~ 24-1, s. 357-380, Ankara 2007. Lamb, W. "Excavations at Kusura near Afyon Karahisar", Archaeologia,

LXXXVI, s. 1-64, pl 1-8, (1937).

Lamb, W. "Excavatins at Kusura near Afyon karahisar", Archaeologia, LXXXVII, s. 217-273, pl 78-84, (1938).

Lloyd, S. J. Mellaart. Bcesultan I. The Late Chalcolithic and Ear!y Bronze Age Levels, London 1962.

Lloyd, S. J. Mellaart. B ~cesultan IL Middle Bronze Age Architecture And Potte~y, Lon-don 1965.

Macqueen, J.G. Hititler ve Hitit Ça~~nda Anadolu, çev. Esra Davuto~lu, Ankara 2001.

Mellaart, J. " Western Anatolia, Beycesultan And The H~tt~tes", Mansel'e Arma-~an I/Melanges Mansel, s. 493-526, (1974).

Mellink, J. M. "Problems of Chronology in Western Anatolia of the Second

IVIillennium B.C.", XL Türk Tarih Kongresi 5-9 Eylül 1990, Cilt I, s. 277-278, Ankara 1994.

(25)

AFYONKARAH~SAR ORTA TUNÇ ÇA~~~ YERLE~MELER~~ 335

Memi~, E. "Hitit Devletlerinin Bat~~ Anadolu Politikas~", Selçuk Üniversitesi Soyal

Bilimler Enstitüsü Dergisi, say~~ 3, s. 367-375, (1994).

Mermerci, D. "Afyon Bölgesi ve Hinterland~nda M. Ö. II. Bin Yerle~me Birim-leri", VIII. Türk Tarih Kongresi 11-15 Ekim 1976, Cilt I, s. 159-163, Levha 121, Ankara 1979.

Özgüç, N. "Afyonkarahisar, Kayseri ve Malatya Çevresinden Derlenmi~~ Olan Mühürler", Anadolu (Anatolia) X, s. 155-166, Ankara 1966.

Ozgüç, T. "Five Vessels Belonging to the Late Assyrian Trading Colony Pe-riod", BaM (Baghdader Mitteilungen) 7, s. 149-153, (1974).

TAY, Türk-iye Arkeolojik Yerle~meleri.

Uçanku~, H. T. "Emirda~-'1'nda Yeni Bulunan Bir Hitit Kabartmas~", Belleten

XXXV, say~~ 139, s. 358-366, Ankara 1971.

Ünal, A. Hititler Devrinde Anadolu II, ~stanbul 2003. Ünal, A. Hitit ler Dez~rinde Anadolu III, ~stanbul 2005.

Üyümez, M. Ö, Koçak, A. ~lasl~, T. Çay, F. i~can. " onkarahisar'~n Do~u-sunda Önemli Bir Orta Tunç Ça~~~ Nekropolü: Dede Mezan", Belleten LXXI, say~~ 262, s. 811-841, Ankara 2007.

(26)
(27)

n~~•~~mo *k ~~~~ 1 ~ninle‘ tw~r o odttokr• hocki.r • ••••••14.1 N • /oldu. ~aa, • Ad~n~~ tref • IhNI. ~~~~~.t~~~~~ ~~ • L~~.~dAl, it 1 IZ t • < N , Nallai~ele • (obanlre It•Jar 41t 111*,I~~ N.. ,~~~~~~w~l ~...",

floIN al~n " of,""."" -t... .

O I land• ~~ N~~ •••,.. ~~ ~~~~.~~~~~. ona&A•ag~~ sl~~~•~r~z~~ t ~~~~~tu~r~, <No "

Lira,. ~r~Al ~ : ~~~ 1.I

11,1s•hr,~~~

N....r~ono AFYON 4r,

"nu" do~~ çah•• •

II41...nal

Harun Of

(28)

Harun Or

Resim 1: Üçhöyük (Bolvadin Höyük)

(29)

Harun

or

Resim 3: Çay~r Höyük

(30)

,ida

t

ii%

*- t

mairti~

,

t

4A "abi

sik~~kk

^dik%

Harun OT

Resim 5: K~rkel Mevkii

(31)

Harun OT

Resim 7: Tezköy Höyük

(32)

Harun OY

Resim 9: Köy Kalesi

(33)

Harun OT

Resim 11: Ahalann Çe~me

(34)

Harun

or

Referanslar

Benzer Belgeler

Nitekim, Çizelge 3.1' den de görüleceği gibi, sadece sıcaklık stresi uygulanan grubun plazma TBARS düzeyi diğer gruplara göre en yüksek değerde bulunmasına rağmen

ATAD, yetkisini üye devletlerin kendisine devrettiği egemenlikten almaktadır. İnsan haklarının korunması alanındaki yetkisini de, ATAD’ın sahip olduğu bu genel yetki

Afte r applying the artificial neural network to the input data, the simulation errors were reduced.Th e improvement rate of average simulation errors in X-axis and Y-axis were

[r]

◎對於希望對方改變的行為,給予明確建議,並鼓勵執行。 ◎傾聽。 ◎尊重與接納。 ◎鼓勵與讚美。 ◎讓病人有宣洩內心情緒的機會。

Bu çalışmada tri(hegzil)tetradesilfosfonyum klorür (Cyphos® IL 101, P 66614 Cl) iyonik sıvısının cevher çözündürme işleminde kullanımında; süre, sıcaklık,

Aim of this study is to optimize Watts bath composition by changing nickel chloride concentration and to investigate structural, morphological, corrosion and mechanical

In this paper the effect of durations of pulse couple on properties of coating was investigated at five different pulse duration parameters. It was found that short pulse