Ömer Tu ran
*1TWO LETTERS OF CENAP ŞEHABETTİN
Ken di si ni ilk Tir ya ki Söz le ri’nin ya za rı ola rak ta nı dım. Yük sek te pe ler de hem yı lan la ra hem de kar tal la ra rast la na bi le ce ği ni, bi rin ci le rin sü rü ne rek ikin ci le rin se uça rak o te pe le re ulaş tık la rı nı bu ki tap tan öğ ren dim. Da ha son ra “El han-ı Şi ta”nın ilk dört mıs ra sıy la çar pıl dım:
Bir be yaz ler ze, bir du man lı uçuş; Eşi ni ga ip ey li yen bir kuş Gi bi kar
Ge çen ey yam-ı nev ba ha rı arar.
Ne den se ben bu şi iri ilk “bir be yaz tit re me...” şek lin de öğ ren miş tim. Şi ir de ilk de fa kar şı laş tı ğım bu “sa de leş tir me,” son ra dan şai rin ken di si ta ra fın dan mı ya pıl dı, yok sa baş ka bi ri le ri ta ra fın dan mı, hâlâ me rak ede rim.
Ce nap Şe ha bet tin 1870 yı lın da bu gün kü Ma ke don ya sı nır la rı içe ri sin de ki Ma -nas tır’da doğ du. 93 Har bi ola rak bi li nen 1877-78 Os man lı-Rus Sa va şı’nda, Plev ne’de şe hit dü şen Bin ba şı Os man Şe ha bet tin Bey’in oğ lu dur. İs tan bul’da As kerî Rüş ti ye ve As kerî Tıb bi ye’yi bi tir dik ten son ra tıp eği ti mi ne Pa ris’te de vam et ti. Fran sa dö nü şün de sağ lık ala nın da İs tan bul, Hi caz ve Su ri ye’de ça lış tı. Ma ma fih, dok tor lu ğun dan zi -ya de ka le miy le şöh ret ol du. Ser vet-i Fü nun Ede bi -ya tı’nın üç önem li is min den bi ri dir. Şi ir ve ne sir ler yaz dı. Sos yal ve si ya sal ko nu lar da da ya zı lar ka le me al dı2.
* Prof. Dr., Or ta Do ğu Tek nik Üni ver si te si Ta rih Bö lü mü.
1 Ma ka le yi ya yın lan ma dan ev vel oku yup de ğer li kat kı lar da bu lu nan Prof. Dr. Se ma Uğur can’a te şek
-kür edi yo rum.
2 Ce nap Şe ha bet tin’in ha ya tı, eser le ri ve Türk ede bi ya tı içe ri sin de ki ye ri için bk. Mu rat Uraz, Ce nap
Şe ha bet tin, Te fey yüz Ki ta be vi, İs tan bul, 1940; İn ci En gi nün, Ce nap Şa ha bet tin, Kül tür ve Tu rizm Ba -kan lı ğı Ya yın la rı, An ka ra, 1989; Ha san Akay, Ce nab Şa ha bed din / Ye ni Türk Şi iri nin Ku ru cu la rın dan, 3F Ya yın la rı, İs tan bul, 2007.
3 Sü ley man Na zif’in ha ya tı, şah si ye ti, eser le ri ve fi kir le ri hak kın da ya zıl mış eser le rin bir lis te si için bk.
İs met Bi nark, Ne jat Se fer ci oğ lu, Do ğu mu nun 100. Yıl dö nü mü Mü na se be tiy le Sü ley man Na zif Bib li -yog raf ya sı, Mil li Kü tüp ha ne Ya yın la rı, An ka ra, 1970.
4 Ha di sat, 9 Şu bat 1919.
5 Söz ko nu su ko nuş ma met ni der hal bas tı rıl mış ve be da va da ğı tıl mış tır. Bk. Sü ley man Na zif, Hi ta be,
1338 Se nei Hic ri ye si Ce ma zi ye lev ve li nin Gur re sin de Mü sa düf 1920 Se nei Mi la di ye si Kânuni Sa ni si nin 23’ün cü Cu ma Gü nü Der sa adet Da rül fü nun’un Sa lo nun da Mu hibi Mil li miz Pi yer Lo ti’yi Teb -ci len İrad Edil miş tir, Mat baa-i Ah med İh san Şü re ka sı, İs tan bul, 1920. 15 say fa lık mat bu kon fe rans Ce nap Şe ha bet tin’in bu ya zı ya ko nu olan iki mek tu bu nun iki si de yi ne o dö ne -min bü yük ede bi yat çı sı ve ya za rı Sü ley man Na zif ile il gi li dir. Ata la rı Sey yid Emirî’ye da ya nan Sü ley man Na zif, 1869 yı lın da Di yar ba kır’da doğ muş tur. Ba ba sı Sa id Pa şa’dır. Ka lem eh li bir ai le nin men su bu dur. İkin ci Meş ru ti yet’i mü te akip Bas ra, Kas ta mo nu, Trab zon, Mu sul ve Bağ dat va li lik le rin de bu lun muş ise de, o da Ce nap Şe ha bet tin gi bi ka le miy le şöh ret ol du. Sü ley man Na zif de Ser veti Fü nun cu ya -zar lar ara sın da dır. Şi ir ve ya zı la rın da iş le di ği te ma lar ve mü ca de le ci ya pı sı iti ba riy le Na mık Ke mal’in ta kip çi si sa yı lır ve Meh met Akif’e ben ze ti lir3.
Sü ley man Na zif, Mon dros Mü ta re ke si’nin im za lan ma sın dan son ra ilk ku ru lan millî ce mi yet ler den bi ri olan Do ğu Ana do lu Mü da faai Hu kuk Ce mi ye ti’nin ku ru cu -la rı ara sın da yer al dı. İs tan bul’un iş ga li ni mü te akip Fran sız ge ne ra lin be yaz bir at üze rin de şeh rin so kak la rın da boy gös ter me si ne “bir ta kım va tan daş la rı mı zın” al kış -lar la te za hü rat ta bu lun ma la rı üze ri ne ka le me al dı ğı “Ka ra Bir Gün” baş lık lı ya zı sı nı, Ce nap Şe ha bet tin ile bir lik te çı kar dık la rı Ha di sat ga ze te sin de si yah bir çer çe ve içe ri sin de ya yın la dı. Bu ha re ke ti “Tür kün ve İs la mın kal bin de ve ta ri hin de son su za ka -dar ka na ya cak bir ya ra” ola rak ni te le di4. Ara ya ba zı ha tır lı in san la rın gir me siy le idam edil mek ten kur tul du.
Sü ley man Na zif, can, mal ve ya is tik bal en di şe siy le doğ ru gör dü ğü nü yap mak tan, doğ ru bil di ği ni söy le mek ten çe kin me yen; va ta nı, mil le ti ve ima nı için her tür lü teh li -ke yi gö ze ala bi len, bu yol da şahsî hiç bir fe dakârlık tan ka çın ma yan bir in san dır. Onun bu yük sek va sıf la rı nı, bir baş ka idea list şa ir, Meh met Akif şu sa tır lar la şi ir leş tir miş tir:
Ar tık bi ze nâr in me ye cek, nûr ine cek tir. Ey tek ka ra gün dos tu bu hic ran ze de yur dun, Sen mil le ti nin âlâmı nı dün ya ya du yur dun En kor ku lu gün ler de o müd hiş ka le min le...
Ni te kim, Sü ley man Na zif, 23 Ocak 1920 ta ri hin de Da rül fü nun’da ya pı lan Türk dos tu Pi er re Lo ti’yi an ma top lan tı sın da yap mış ol du ğu meş hur ko nuş ma sı se be biy le o dö nem İn gi liz le rin ha ki mi ye tin de bu lu nan Mal ta ada sı na sü rül müş tür5. Bu dö nem -de Mal ta’ya Sa id Ha lim Pa şa, Zi ya Gö kalp, Ra uf Or bay, Ah met Ağa oğ lu, Ali İh san
Sa bis, Re fet Be le, Hü se yin Ca hit Yal çın, Ha lil Men te şe gi bi 150 ci va rın da İt ti hat çı dev let ada mı, mil let ve ki li, ko mu tan ve ga ze te ci sü rül müş tür. Sü ley man Na zif, yir mi ay ka dar sür gün ola rak kal dı ğı Mal ta’dan 1922 baş la rın da İs tan bul’a dön müş tür6.
Ay nı edebî eko le men sup ol ma la rı iti ba riy le Ce nap Şe ha bet tin ile Sü ley man Na zif çok iyi dost tur lar. Bir lik te ga ze te çı kar mış lar dır. Bu dost luk ve ya kın lı ğın bir so -nu cu ola rak bir bir le ri nin ai le fert le ri ni de ya kın dan bil mek te dir ler. Her hal de ai le le rin de teş vi ki ile Sü ley man Na zif’in oğ lu Sa id Na zif Bey, Ce nap Şe ha bet tin’in kı zı Re şi ka Ha nım ile ev len miş tir. Do la yı sıy la ak ra ba dır lar. Ço cuk la rı nın bir bir le riy le ev -len miş ol ma la rı dost luk la rı nı per çin le miş tir.
Ce nap Şe ha bet tin’in bu ya zı da ele ala ca ğı mız bi rin ci mek tu bu Mal ta’da sür gün ola rak bu lu nan Sü ley man Na zif’e, 9 Ni san 1921 ta ri hin de, İs tan bul’da Mak ri Kö yü’nden (Ba kır köy’ün o za man ki adı) ya zıl mış tır. Zar fın üze rin de ki 2784 ra ka mı Sü -ley man Na zif’in Mal ta’da ki sür gün nu ma ra sı dır. Mek tup zar fı nın üze rin de nor mal pos ta dam ga sı yok tur. İn gi liz ce ola rak İn gi liz oto ri te le ri nin san sü rün den geç ti ği ne da ir bir dam ga bu lun mak ta dır. Her hal de Mal ta’da ki sür gün le re gön de ri le cek mek -tup lar İs tan bul’da ki iş gal kuv vet le ri ko mu tan lı ğı na bı ra kı lı yor, on lar kon trol et tik ten son ra Mal ta’ya ulaş tı rı yor lar dı.
Mal ta, sür gü ne git me den ev vel, Sü ley man Na zif için Tur gut Re is’in şe hit ola rak gö mül dü ğü yer dir; sür gün den son ra bir zin dan olur. Va tan has re ti ve sür gün psi ko lo ji si, mem le ke tin içe ri sin de bu lun du ğu du rum ve bu şart lar da hiç bir şey ya pa ma mak -tan do la yı Sü ley man Na zif’in acı sı kat lan mış tır. Ça re siz dir; Al lah’a sı ğı nır, ka le me sa rı lır. Şi ir ve ne sir tar zın da ka le me al dı ğı ya zı la rı nın bir kıs mı nı Mal ta Ge ce le ri isim li ki ta bın da top la mış tır7. Bu ki ta bın da yer alan “Da üsSı la” baş lık lı şi iri, Sü ley man Na zif’in bah set ti ği miz psi ko lo ji si ni çok gü zel yan sı tır: Ta ri hin kı zı ola rak ni te -le di ği gü zel yur du nu yâd et me nin he ye ca nı i-le bü tün ge ce ağ la mış tır. Bir boş luk ta ba ta çı ka git mek te dir, do la yı sıy la ye re de gö ğe de kır gın dır. Bu ra da bir ya ban cı dır. Bu ra da her şey ona ya ban cı dır. Ne esen rüz gar ona mem le ke tin den bir şey söy le mek -te dir, ne dal ga lar mem le ke ti nin sa hil le rin den bir ha ber ge tir mek -te dir. Bu lun du ğu yer de ne bir şevk bul mak ta dır, ne de ha ra ret. Do ğan, ba tan gü ne şin gün le riy le bir nis -be ti yok tur. Bu lut lar dan do ğu nun se ma sı nı sor mak ta dır.
Mek tu bun bü tü nü bir lik te de ğer len di ril di ğin de, Sü ley man Na zif’in, Ce nap Şe ha bet tin’e, es ki si gi bi alâka gös ter me di ği için si tem et ti ği ve bu nun se be bi ni sor du -met ni nin üze rin de “Mec ca nen tev zii olu na cak tır” dam ga sı var dır. Met nin La tin harf le ri ne çev ril miş ha li için bk. Pi er re Lo ti, Can Çe ki şen Tür ki ye, Fik ret Şa hoğ lu (Hz.), Ter cü man 1001 Te mel Eser, İs -tan bul, (Ta rih siz).
6 Mal ta sür gün le ri ko nu sun da ge niş bil gi için bk. Bi lal N. Şim şir, Mal ta Sür gün le ri, Bil gi Ya yı ne vi, An
-ka ra, 1985.
7 Sü ley man Na zif, Mal ta Ge ce le ri, Ye ni Mat baa, İs tan bul, 1924. Ese rin La tin harf le ri ne çev ril miş ha li için bk. Sü ley man Na zif, Mal ta Ge ce le ri, Fi rak-ı Irak ve Ga liç ya, İh san Sez gi (Yay. Haz.), Ter cü man, İs tan bul, 1979.
ğu dü şü nü le bi lir. Bu si te me ve so ru ya ce vap ma hi ye tin de ki mek tu bu nun ba şın da, Ce nap Şe ha bet tin, Sü ley man Na zif’e ne ka dar bü yük bir say gı ve sev gi ile bağ lı bu -lun du ğu nu uzun uzun an lat mak ta dır.
Maddî ve ma nevî hiç bir kuv vet be nim kal bi mi si ze din da ra ne bir mer bu ti yet ten men ide mez. Hiç bir ha di se bu id di amın hi la fı nı gös te re mi ye cek tir.
şek lin de baş la yan pa rag ra fın ta kip eden sa tır la rın da, gö zün de ne ka dar yük sek bir mer te be ye sa hip ol du ğu nu, gön lün de ne ka dar bü yük bir yer kap la dı ğı nı yaz mak ta -dır. Ken di si ne da rıl ma sı nın söz ko nu su ola ma ya ca ğı nı, ne vic da nı nın ne de gön lü nün böy le bir şe ye izin ve re bi le ce ği ni be lirt mek te dir.
Bu ta rih ler de Sü ley man Na zif bir yıl dır sür gün de dir. Sü ley man Na zif’in bek len -ti si ne dir; tam ola rak bil mi yo ruz. Ce nap Şe ha bet -tin, bir özür şek lin de ki ce va bın da, Sü ley man Na zif’e da rıl ma sı nın müm kün ol ma dı ğı nı be lirt tik ten son ra, “sü kut” içe ri sin de ol du ğu nu ka bul et mek te, bu nun se be bi ni mek tup ta de ğil an cak sür gün den dö nüp bu luş tuk la rın da açık la ya bi le ce ği ni yaz mak ta dır. Ta kip eden “Şu ka dar söy le ye yim ki vi ran ola sı ha ne de ev lad ü iyal var dı, ve on la rı tev di ede bi le cek dün ya da hiç -kim sem yok tu…” cüm le si, as lın da sü ku tu nun se be bi ni de içe ri sin de bu lun du ğu ruh ha li ni de açık la mak ta dır.
Mal ta’da sür gün de bu lu nan Sü ley man Na zif, muh te me len, ken di si ne ve/ve ya iş -gal ci le re kar şı ver di ği mü ca de le si ne Ce nap Şe ha bet tin’in ka le miy le des tek ol ma sı nı is te miş tir. Ce nap Şe ha bet tin ise böy le bir des tek te bu lu na ma mış, ses siz kal ma yı yeğ -le miş tir. Sü -ley man Na zif’in is te di ği şe kil de ha re ket et ti ği tak dir de tu tuk lan mak tan ve ya sür gü ne gön de ril mek ten çe kin miş, böy le bir şey vu ku bul du ğu tak dir de ai le si -ni ema net ede bi le ce ği kim se -nin ol ma ma sın dan do la yı eli -ni ko lu nu bağ lı his set miş tir. Bu tu tu mu se be biy le mah çup tur. Mek tu bun da bu ses siz li ği öm rün de tat tı ğı elem le rin en acı sı ola rak ni te le mek te dir. Söz ko nu su tu tu mu nun bir yan sı ma sı ola rak Sa bah ga ze te sin de ki ya zı la rın da da Sü ley man Na zif’in adı nı an ma ma ya özel dik kat gös ter di ği ni be lir tir. Bu ha di se ile il gi li cüm le le rin de geç miş za man kul lan dı ğı na gö re, mek tu bu yaz dı ğı za man teh li ke geç miş tir ve ya ha fif le miş tir. Yi ne de ses siz li ği nin se be -bi ni da ha açık ola rak yaz ma mak ta, bu luş tuk la rı za man açık la ya ca ğı nı -bil dir mek te dir. Ce nap Şe ha bet tin mek tu bun da be lirt ti ği gi bi sa de ce “ev lad ü iyal” kay gı sıy la mı bu şe kil de ha re ket et miş tir, bu ra da de ğin me di ği po li tik gö rüş ay rı lı ğı nın bu tu tu mun da bir ro lü ol muş mu dur, kes tir mek zor dur.
Ce nap Şe ha bet tin, mek tu bu nun so nun da “Ba ki ke mali has ret le mü ba rek ve mu kad des el le ri niz den öpe rim. […] Min net tarâne etek le ri niz den öpe rim.” di ye rek tek -rar tek -rar Sü ley man Na zif’e olan sa mi mi say gı ve sev gi si ni sun mak ta dır. Bu iki cüm le nin ara sın da ki “Re şi ka tal ti fi niz le öy le mest ve bah ti yar dır ki dün ya onun ol muş tur di ye bi li rim” cüm le si, Sü ley man Na zif’in bir kaç yıl son ra oğ luy la ev len di re -ce ği Re şi ka’yı ne ka dar sev di ği ni, sür gün den gön der di ği mek tu bun da bi le ha tı rı nı hoş tut tu ğu nu gös ter mek te dir.
Bu ya zı ya ko nu olan mek tup la rın ikin ci si bi rin ci sin den ta ma men fark lı dır. Si yasî, edebî ve ya top lum sal bir ko nu ya de ğin me mek te dir. Ce nap Şe ha bet tin, kı zı Re -şi ka Ha nım ile ev le ne rek Di yar ba kır’a git miş bu lu nan Sü ley man Na zif’in oğ lu Sa id Na zif Bey’e yaz mak ta dır. İs tan bul Ba kır köy’den gön de ri len 4 Ağus tos 1926 ta rih li mek tup ai levî ko nu la rı içer mek te dir. Sa id Na zif Bey Fran sız ca öğ ret me ni ola rak bir kaç yıl dır Di yar ba kır’da dır. Şark hiz me ti ni yap mak ta dır. Mes le ğin de iler le me si ba -kı mın dan bir sü re da ha ora da kal ma sı ge rek mek te dir. An ne si ve eşi Re şi ka Ha nım da ya nın da dır. Genç çif tin Di yar ba kır’da bir er kek ço cu ğu dün ya ya gel miş tir. Ço cu ğa Ce nap adı ve ril miş tir. Ce nap Şe ha bet tin, da ma dı na yaz dı ğı mek tu bun da has ret gi der -mek için kı zı nı ve to ru nu nu İs tan bul’a gön der me si ni ri ca et -mek te dir.
Mek tu bun ya zıl dı ğı ta rih ten bir yıl ka dar ön ce, Sü ley man Na zif’in is te ği üze ri -ne, Ce nap Şe ha bet tin, kı zı Re şi ka Ha nım’a bir mek tup ya za rak İs tan bul’a gel mek için bir sü re da ha sab ret me le ri ni is te miş tir. İçe ri sin de bu lun duk la rı yıl gö rü şe bi le cek le ri ni dü şün müş tür. Da ha son ra Ce nap Şe ha bet tin Pa ris’te iken Re şi ka Ha nım ab la -sı na bir mek tup ya za rak en kı sa bir za man içe ri sin de ka yın va li de si ile bir lik te ai le ce İs tan bul’a ge le cek le ri ni bil dir miş tir. Ma ma fih, ta kip eden gün ler de bu se vinç li ha be ri te yid ede cek ye ni bir ha ber leş me ol ma yın ca İs tan bul’da bir te red düd ha sıl olur. Ce -nap Şe ha bet tin, se ya hat ka ra rın da bir er te le me ve ya ip tal var mı di ye sor mak ta, eğer böy le bir du rum söz ko nu su ise, hiç ol maz sa kı zı Re şi ka ve to ru nu Ce nap’ı İs tan bul’a gön der me si ni da ma dın dan ri ca et mek te dir. Ya şı ge re ği bir aya ğı nın çu kur da ol du ğu nu söy le ye rek to ru nu nun dil le re des tan gü zel lik ve zekâsı nı ken di si nin de gör mek is -te di ği ni be lirt mek -te dir.
Mek tu bu nun son kıs mın da Ce nap Şe ha bet tin da ma dı na kı zı nın ne ka dar ge niş yü rek li, ne ka dar ka na atkâr ve fa zi let per ver ol du ğu nu ha tır lat mak ta, ak ra ba la rı nı gör mek ar zu su gön lü nü yak ma sa, kı zı nın böy le bir ta lep te bu lun ma ya ca ğı na dik ka -ti ni çek mek te dir. Bu me yan da hem kı zı hem kı zı nın İs tan bul’da ki bü tün ak ra ba la rı adı na, uy gun gö re ce ği bir müd det için kı zı nın İs tan bul’a gel me si ne izin ver me si ni ve an ne si nin de bu hu sus ta sa mi mi olu ru nu al ma sı nı is te mek te dir. Ne ca be tin den do la yı “bu ilk ve bel ki de son” is te ği nin red de dil me ye ce ğin den emin ola rak, pe şi nen te şek -kür et mek te dir.
Mek tu bun içe ri ğin den dö ne min ai levî iliş ki le ri ne da ir ba zı tes pit ler yap mak da müm kün dür: Evin er ke ği ai le nin re isi dir. Er ke ğin an ne si nin ev de ki ma nevî oto ri te si çok önem li dir. Ev li ha nı mın ye ri ko ca sı nın ya nı dır. Ev li ha nım, an cak ko ca sı izin ve -rir se ba ba sı nı ve ai le si ni gör me ye se ya ha te çı ka bi lir. Ka yın pe der ba ba dır. Mek tup, ay nı za man da, ka le me alın dı ğı dö ne min ya zış ma usu lü hak kın da bir ör nek tir.
Her iki mek tup Ce nap Şe ha bet tin’in has sa si ye ti ni, ne za ke ti ni ve ze ra fe ti ni or ta ya koy mak ta dır. Mek tup lar Ser veti Fü nun ya za rı mı zın üs lu bu na bi rer ör nek tir. Bi -rin ci mek tup dö ne min si ya sal ha ya tı na, ikin ci mek tup ise dö ne min sos yal ha ya tı na da ir bil gi le ri mi zi zen gin leş tir mek te dir. İlk de fa ya yın lan mak ta olan bu mek tup la rı, Ce nap Şe ha bet tin ve Sü ley man Na zif’in to ru nu, Re şi kaSa id Na zif’in kı zı, Dr. Na
zi fe Özan kan Ha nı me fen di’den te min et tik. Mek tup lar ve ver dik le ri bil gi ler için ken di si ne mü te şek ki riz. Özel ar şiv ler de yer alan bu tür bel ge, mek tup, gün lük ve ha tı ra la rın ka mu oyu na ka zan dı rıl ma sı nis be tin de sos yal, si ya sal ve kül tür ta ri hi mi zin ka ran lık nok ta la rı gün ışı ğı na ka vu şa cak; bir yan dan ye ni bil gi ler le do na nır ken ay nı za -man da es ki bil dik le ri mi zi de kon trol et me imkânı bu la ca ğız.
I. MEKTUP
Zar fın ar ka sın da
İs tan bul’da Mak ri kö yü’nde Mu kim Mu har riri Os ma ni ye’den Ce nap Şe ha bed -din
Zar fın üze rin de
Mal ta’da Pol ve ris ta’da Sü ley man Na zif Be ye fen di Haz ret le ri ne
(La tin Harf le riy le) H. Ex. Su ley man Na -zif bey (2784)
Pol ve ris ta, Mal tes
(Mek tu bun üze rin de İn gi liz ce ola rak CEN SO RED E.S. dam ga sı)
Mek tup
İs tan bul/9 Ni san 337
Dün ya da Her kes ten ve Her şey den Aziz Üs tad ve Bi ra de rim Efen dim (EFE NİM), Maddî ve ma nevî hiç bir kuv vet be nim kal bi mi si ze din da ra ne bir mer bu ti yet ten men ide mez. Hiç bir ha di se bu id di amın hilâfı nı gös te re me ye cek tir. Siz be nim na -za rım da mec mu-ı be şe ri ye te fa ik ve ra cih bir hü la sa-i in sa ni yet si niz, si zi gön lüm bi raz ma şuk ve bi raz ma bud te lak ki eder. Si ze da rıl mak be nim ne vic da nı mın hu -dud-ı mü sa ade si, ne de kal bi min is ti ta atı dâhi lin de de ğil dir. Siz in kı ta sız te cel li -yat-ı ne ca be ti niz le be ni ken di ni ze kayd-ı ebe di yet le rabt et ti niz.
Sükûtu mun se be bi ne ge lin ce: Bu nu an cak ıydı mü la ka tı mız gü nü arz ede bi li rim. Şu ka dar cık söy le ye yim ki vi ran ka -la sı ha ne de ev -lad ü iyal var dı, ve on -la rı tev di ede bi le cek dün ya da hiç kim sem yok tu... Fa kat ina nı nız ki bu sükût öm -rüm de tat tı ğım âlâmın en acı sı ol du hat ta
“Sa bah”da ki ya zı la rım da bi le si zi zikr et mek ten per hi ze lü zum gö rü yor dum.
Ba ki ke mali has ret le mü ba rek ve mu kad des el le ri niz den öpe rim. Re şi ka tal ti fi niz le öy -le mest ve bah ti yar dır ki dün ya onun ol muş tur di ye bi li rim. Min net tarâne etek -le ri niz den öpe rim.
Ce nap Şe ha bed din
II. MEKTUP
Zar fın ar ka sın da
İs tan bul’da Ba kır kö yü’nde Ce nap Şe ha bed -din Bey
(Zar fın iki ke na rın da Ce nap Şe ha bed din’in im za la rı var)
Zar fın üze rin de
Di yar be kir’de Sa id Pa şa za de Sa id Na zif Be -ye fen di -ye Mah sus tur
(Adi Ta ah hüd lü)
(Ba kır köy Pos ta ha ne si nin müh rü nü ta şı yor) Mek tup
Ba kır köy, 4 Ağus tos 26
Aziz ve Sev gi li Oğ lum Sa id Bey,
Ge çen se ne pe deri muh te re mi niz den te lak ki it ti ğim ta li mat üze ri ne Re şi ka’ya bir mek -tup gön de re rek bir müd det da ha sa bır ve me ta net ve iskâtı has ret ile mü la ka tı mız hu su sun da ki iş ti ya kı nı ati yen tat mi ne mu va fa -kat et me si ni tav si ye et miş tim, zi ra si zin mes le ği niz de te rak ki ni zi te min için vilâyât-ı şar ki ye de bir kaç ay da ha tem
-did-i me mu ri yet et me niz la zım ge li yor du. Bu se ne na ili mü la -kat ola ca ğı mız dan emin gi bi idim. Ahi ren ben Pa ris’de bu lun du ğum sı ra da Re şi ka’dan ab la sı -na ge len bir mek tup ta an ka rib va li de ha nı me fen di haz ret le ri nin mai yet le rin de İs tan bul’a ge le ce -ği niz müj de si ni oku yun ca tam ma na sıy la dün ya bi zim ol du. Ar -tık her gün men ba-ı sü ru ru muz hep mü la kat ta sav vur la rı na ait ka lı yor. Ma ma fih o müj de yi tak vi ye ede cek ye ni bir ha be re des -tres ola ma dı ğı mız için te red düd
ve en di şe ye düş mek te yiz. Aca ba se ya hat-ı mu ta sav ve re yi te hir mi, ya hut prog ram dan ih raç mı et ti niz. Eğer bun lar dan bi ri emri va -ki ise si ze çok yal va rı rım oğ lum hiç ol maz sa Re şi ka ile Ce nab’a ka vuş ma mız es ba bı nı ih zar bu yu -ru nuz. Ce nab’ın dil le re des tan olan hüsn ü zekâsı nı ben de gör -mek is te mez mi yim ki has bel sinn ar tık bir aya ğım çu kur da dır. Ebe -diy yen ona mü te has sir kal ma ma el bet te si zin ne cip yü re ği niz ra zı ola maz. Di ğer ci het ten ar tık Re şi ka’yı ta nı mış, öğ ren miş ol ma lı sı nız bi lir si niz ki o ne ka dar der ya -dil, ne ka dar ka na atkâr ve ne ka dar fa zi let per ver bir ka dın dır. Eğer ken di si nin kal bi ha ki ka ten ak ra ba sı nın ateş-i fir ka ti yan ma sa du dak la rı nı kı mıl da tıp da ağ zın dan bir ke li mei ta lep çı kar maz dı. Bi na ena leyh hem ona, hem de onun bu ra da bu lu nan bü tün ak ra ba sı nın müş te rek ri ca sı na hür me ten si zin kâfi ad de de ce ği niz bir müd det çik için İs tan bul’a azi me ti ne hem biz zat mü sa ade et me ni zi hem de pek muh te rem va li de niz ha nı me fen di nez din de sarfı me sai ile ken di le ri nin de ruh satı kal bi ye le ri ni is tih sal ey -le me niz ba ba nız sı fa tıy la mat lu bum dur. Bu ilk ve bel ki de son ni ya zı mı is’af ede ce ği ni ze ma lum ve mü sel le mim olan ne ca be ti niz ke fili ma ne vi dir. Bu nun için da ha şim di den tak -dim-i te şek kü rat ile mü te has si ren göz le ri niz den öpe rim. Oğ lum be nim efen dim.
Pe de ri niz Ce nap Şe ha bed din Ha miş. Re şi ka ile Ce nab’ın cüm le ten göz le rin den öper ve va li dei muh te re me niz ha nı -me fen di haz ret le ri nin etek le ri ne yüz sü re riz.
