T T - S
co
İ
l
^
KAPALIÇARŞININ TARİHİ
★
TÜRKLERİN ELİNE GEÇEN ŞEHİRLER DİNÎ, SOSYAL VE
KÜLTÜREL HAYIR MÜESSESELER!YLE SÜSLENİR VE
BUNLARA GELİR TEMİNİ İÇİN DE HANLAR, HA
MAMLAR, DÜKKÂNLAR VE ÇARŞILAR YAPTIRILIR
DI, Kİ
BEDESTEN DE BUNLARDAN BİRİDİR.
★
Y a z a n : T A H S İN Ö Z
Fatih Sultan Mehmet, camisinin inşaatını tamamladıktan sonra buna ve Ayasofya- ya gelir temini maksadiyle birçok dükkan, çarşı, ev, han, kervansaray, hamam ve de ğirmen yaptırmıştı. Zaten Türklerin eline geçen şehirler hep bu sayede, yani yaptırı lan dinî, sosyal ve kültürel hayır müessese- leri ve bunları yaşatmak için yapılan çe şitli binalarla pek kısa bir zamanda birer mamure haline gelmekte idi.
İşte, Fatihin sözü geçen camisi ve külliyesi için yaptırdığı bina lardan, yalnız dükkân ve çarşılar gözden geçirilecek olursa o za manki Istanbulu ihya eden ne kadar geniş bir ticaret ve sanat sahasının da kurulduğu anlaşılır.
Sultan Fatih; medreseleri ci varında, Sultanpazarı adını alan 268 dükân ve 32 höcre yaptırmış tır ki Saraçlar çarşısı da bunun ilerisinde, yani şimdiki Fatih be lediye binası sahasında kurul muştu. Bu Saraçlar çarşısı 110 dükkândan ibaretmiş. Saraçhane, yakın zamana kadar oldukça ma mur bir sanat yuvası halinde iken Fatih yangınında kısmen yandı ve kalanları sonra yıktırıldı. Sa raçlar çarşısı yanında Mimar
Ayaş mescidi civarında beylik dükkânlar adiyle 35 dükkân ve bunlardan başka şeh rin muhtelif yerlerinde darphane, kirişha- ne, Unkapanı çarşısı, tabakhane,’ silâhha- ne, Ayasofya çarşısı, bakırcılar çarşısı, Ba- lıkpazarı, odun pazarı, Dikilitaş çarşısı namları altında ve ayrıca müteferrik bir çok dükkânlar yaptırılmıştır. Bunları ve yerlerini belirten Fatih vakfiyeleri, Mah- mutpaşada da 263 dükkân ve 118 sandığı havi Bedesten ile etrafında 849 dükkânın yaptırıldığını göstermektedir ki, bunlarla
Fatih vakfı dükkânlarının bütün sayısı üç bine yaklaşmaktadır.
Fatihin sadrazamı Mahmut Paşa, ca misini yaptırdıktan sonra buna vakıf ola rak hamam ve birçok dükkânlar da yaptır mıştı. Bugün o civara bu paşanın adı ve rilmektedir.
Bedesten hakkında Fatih vakfiyesi: «...Bi ri bezazistandır ki dekâkini bezaziye tâbir
olunur. Daıüssaltanatı seniye de merhum Mahmut Paşa imare ti kurbunda Çakırağa Mes cidi mahallesinde vakidü. 118 sandığı müştemildir. Tevabiinden olup bunlara muttasıl olan dekâ- kin ile beraber vakfı şeriflerin- dendiı-, Havalii bezestanda vaki dükkânlarda bezazlar, takkeciler ve teıziler sâkin olur; Bitpazarı dedikleri sukda vaki olan dekâ kini bezaziyeye tabidir. Mecmuu 849 bab dükkânı» muhtevi oldu ğunu yazmakta ve burada dört bekçinin vazifelendirilip «her ge ce bu dört sahibi himmetin be- zazistan dahilinde beytutet edip erbabı ticaretin emtia ve aknıi- şesin hıfz ve siyanetle» mükel lef olduklarını tasrih etmektedir.
Bedestenin ahşap olarak yapıl mış olduğu ve bilâhare yandığı hakkındaki iddiaların asılsızlığı aşikârdır. Zaten o de virde ahşap bina yapılması mutadolma- makla beraber bilhassa pek kıymetli eş yanın korunması ve aynı zamanda vakıfla rın geliri için yapılan bu gibi binaların daima kâgir ve pek metin olduk larını birçok emsali de göstermek tedir. Bedestenin iç kapısında bir kartal resminin bulunması, bunun Bi zans zamanından kaldığı rivayetlerine se- bebolmuştur. Halbuki vakfiyedeki sarahat,
T a h s i n ö z
Tojıkapı Sarayı M ü zesi Müdürü ü s t a dı mı z Tahsin ö z de yazı a ile m iz arasın a
girmiştir
248
Kişisel Arşivlerde İstanbul Belleği Taha Toros Arşivi
