CUMHURİYET
g --- ---
i n
4 s~ /
i
M İ M| G
Ü
N Ü N
M E V Z U L A R I |
c
m
Senenin en mühim adamı
G eçenlerde, b ir A m erikalının sa yın C u m h u r B aşkanım ız C elâl 13a- y a rın «senenin en m ü h im adam ı» seçilm esi y o lu n d ak i tek lifin i b ir telg raf haberi o larak öğrenm iş b u lu n u y o ru z. «S enenin en m ühim a- dam ı# seçilm ek n e dem ektir? Bu seçim i kim y ap ar? N asıl yap ar? H erh ald e o k uyucularım ız, b u su a l le rin cevablarm ı, b u telg raf h a v a disi vesilesile m erak etm iş olsalar g erek tir.
«Senenin en m ühim adam ı» n ın p o rtre si h e r yıl, ocak ay ın ın ilk nü sh asın d a, A m erik an ın haftalık Tim e d erg isin in kapağını süsler. A yrıca, m ecm ua içinde b u «m ü him » adam ın ehem m iyetini izah eden geniş, te fe rru a tlı b ir yazı y a y ın lan ır. 1923 te n e şriy a t âlem ine k atılm ış olan, gerek rejim im iz ge re k se gazetem izle y aşıt b u havadis m ecm uası, u z u n senelerin istik rarlı, bilgili, anlayışlı n eşriy atı sayesinde A m erik an ın h a ttâ -İkinci C ihan H arb in d en sonra d ü n y a n ın d ö rt bu cağ ın d a k u rm u ş o lduğu geniş dağıtım teşk ilâtı d o lay ısile- belki de d ü n y a n ın e n n ü fu z lu y ay ın v a sı ta la rın d a n b iri olabilm ek seviyesi n e ulaşm ıştır.
Tim e, 1923 te n b e ri -b ir iki istis na ile- h e rh a fta m ecm uanın k a p a ğını b ir p o rtre ile süslem iş, h aftan ın en m ü h im h av ad isin in m üm essili k a b u l edilen b u k ap ak p o rtresin in yazile izahına da b ü y ü k b ir a ra ş tır m a m ah su lü o lan geniş b ir yazı tah sis etm iştir. Böylece k âh b ir d e v le t v eya siy aset adam ı, kâh b ir fen adam ı, k â h b ir san atk âr, bir sporcu ve -e v e t- bazı bazı da b ir m u h a rririn p o rtresi Tim e dergisinin k a p a ğ ın a yerleşm iştir. Bizim h a tır ladığım ız ik i istisna o larak son se n e le rd e W all S tra e t’te esham borsa- sm ın g av ritab iî yükselişini tem si- le n ik i defa b ir boğa k a p a k ta in san p o rtre sin in y e rin i alm ıştır.
S en eler geçtikçe, m ecm ua k a p a ğın d ak i p o rtre le r h alk ın b ü y ü k a- lâk asın ı cezbetm iştir. Bazan, âsal ın fazlasile gergin olduğu b ir sırada, b u âsab gerginliğinin m ü seb b ib i n in. m eselâ b ir H itler’in, b ir S ta - iin ’in m ecm ua k anağm a a d e 'a h a lk la alay edercesine k u ru lm ası o k u y u c u la rı fazlasile sinirlendirm iş, kim isi eline kalem i alın şik ây et e t m iş, kim isi « bundan böyle abone m in kesilm esi» yolunda hiddelli ta lim a tla âsab bozu k lu ğ u n u ifade etm iştir.
M ecm ua ile âsebm a hâkim ola- m ıv an lar arasın d ak i başlıca a n la ş m azlık m evzuu, b ir h avadis dergisi o lan T im e’in k ap ağ ın a p o rtresi b a sılan kim senin illâ ve illâ İyi bir adam olm asının b ir ş a rt olam ıynca- ğıdır. N itekim , sadece A m erikada değil fak at b ü tü n diinvada gazete sü tu n la rın d a geniş y e rle r işgal e t tiği sıralard a A l C apone’u n Time k ap ağ ın a da yerleşm esi karşısında hem en u m u m î denilebilecek itiraz la ra m u k ab il dergi şu cevabı v e r m işti: «Tim e k ap ağ ın d a portresi basılm ak b ir şerefse Tim e bundan m em n u n iy et d u y ar. Yalnız, k a p a ğına m illî v ey a beynelm ilel şah siy etleri seçerk en Tim e b u şah si y etleri şereflen d irm esi farz ve t a sav v u r etm em ektedir.»
B u n u n la b erab er, Tim e derg isi n in k a p a k la rı, m ecm uanın b u g ü n m ilyonları asan o k u y u c u la rı için daim a b ir alâka ve m ü n ak aşa m ev zu u d u r. N e g a rib d ir ki, T im e'in kapağında gözükm ek «şerefi» adeta I irsî g ö rü n m ek ted ir: G erçekten, 1923 ten b eri d ö rt aile üç nesil b o y u n ca Tim e kap ağ ın d a gö rü lm ü ş tü r: İn g iltere k ra liy e t ailesi; ı n-
nesi, k arısı ve iki oğlu ile F. D. R oosevelt; Belçika k ra ü v e t ailesi; P o ck efeller’ler. Baba o ğulların a d e di 18 çifttir. S talin ve oğlu, M asa- ry k ve oğlu, H oover ve oğlu, L in d bergh ve oğlu, b aba oğul İran Ş a h ları, M ısır k ra lla rı bu m eyandadtr. Baba k ızlar arasın d a da T ru m an ile kızı, K ongre d em o k rat sözcüsü m ü teveffa B ankhead ile ak teris kızı T alu llah B ankhead, M ussolini ile C iano’n u n h a tıra tın ı neşrettiği z a m an b ü y ü k b ir havadis m evzuu o l m uş olan kızı Edda b u lu n m ak tad ır. Bu arad a K ral F aru k , iki defa Tim e kap ağ ın d a gözükm ek su retile. bir defa p o rtresi basılm ış olan b ab ası nı d a aşm ıştır.
T im e dergisi, ayrıca, y u k arıd a da işa re t ettiğim iz gibi, h e r sene ocak ay ın ın ilk n ü sh asın d a «Senenin en
Yazan:
Tevfik Saduiiah
T
i
m ühim adam ı» n ın p o rtre sin i v e r m ek itly ad m d ad ır. ( S enenin en m ü him adam ı» ta b iatile « h aftan ın en m ühim adam ı» n d a n da daha ü s tü n b ir alâka cezbetm ekte ve h e m en ekim ay ın d an itib aren d ü n yanın h e r ta ra fın d a n bu seçim e sorulm adan «reyler» gönderilm eğe b aşlan m ak ta v e m ecm ua da b u n ları, h e r h afta n eşretm e k ted ir. R e yini savın Celâl B av ara verm iş olan Jo h n H. H aas isim li A m erikalı, bu seçim inin sebebini şöyle izah e t m iştir:
«Sayın bayım ;
«Ben rey im i T iirk iy en in (C um h u r B aşkam ) C elâl B oyara v eriy o ru m ... 1955 e doğru veya biraz d a ha sonra, Y a k m şa rk ta hâd iselerin m u k a d d e r sey rin in b ir neticesi o - larak b u adam ın k aç m ily a r d o la rım ızın ve k a ç b in canın isratım önlem iş o ld u ğ u n u ta k d ir etm iş o l a cağız. R usyaya, A rab kom şu ların a veya k a y p a k B alk an m em lek etleri n e k arşı a tıld ık la rı ta k d ird e T ü r- k iy en in jeopolitik değeri h u s u su n d a e n u fak b ir şüp h ey e dahi m ahal y o k tu r. F a k a t y u k a rıd a k i cüm lede «karşı» kelim esi y erin e «ile berab er» k elim elerin i k oyunuz va bizim b u g ü n n e re le rd e olacağım ı zı b ir d ü şü n ü n ü z. T ü rk iy e n in b u g ü n k ü d u ru m u ü z erin d e B ay arm nafiz ro lü B atık larca p ek az m a lûm o ld u ğ u gibi devrim izde sulh ve sü k û n için h a k ve a d a le t esasla- rın ı tesise ve d em okrasinin en ş a r k tak i kalesini k u rm a ğ a çalışan bu dev let ad am ın ın d ira y e ti k en d i v a tan d aşları ta ra fın d a n d ah i gereği derecesinde ta k d ir edilm iş d eğ il dir.»
O k u y u c u la rın « hem en h e r b ir i nin re y le rin i k en d ilerin e göre pek h ak lı ve pek ikna edici sebeb ve delillerle destek lem elerin e rağm en Tim e, «senenin en m ü h im adam ı» nı fen n î b ir a ra ştırm a y apan ciddî h ey etlerin k ılı k ırk y a ra n titiz li— ğile ve b itta b i u zu n em ek, in cele me ve m ü n a k a ş a la rd a n sonra te s - b it etm ek te ve b u seçim in «esbabı
m ucibesi» n i de itiraz edilm ez b ir m an tık ve belâgatle o k u y u cu ların a arzetm ektedir.
B una rağm en okuy u cu lar, h e r yıl gittikçe a rta n b ir alâk a ile bu se çim e k en d i tu zlarım -b a z a n da b ib e rle rin i- k a tıştırm a k ta n b ık m a - m ak ta, usan m am ak tad ırlar. H em d e bazıları «falancadan g ay ri b i risin in seçilm esine im k ân v a r m ı?» dem ek derecesinde de k en d i fik ir lerin i m ahzı h a k ik a t te lâ k k i e t m eğe k a d a r v arm ak ta, b u n u m e k - tu b la rile ifadeden çek in m em ek te dirler. M eselâ geçen sene, işçi h ü k ü m etin d en fazlasile m ü ştek i olan b ir Ingiliz, M aliye B akanı S ir S ta f ford C ripps’i b u «paye» ye lâyık görm üş v e m ucibi sebeb o larak S ir S taffo rd ’u n d ü n y a n ın b ü y ü k b ir kısm ında ik tisad iy atı tezelzüle u ğ ratm ak yo lu n d a eşsiz b ir başarı kazanm ış o ld u ğ u n u ileri sü rm ü ştü . D ü n y an ın dağdağasından bıkm ış usanm ış olan d iğ er b ir o k u y u c u da «akim dan hiç b ir k ö tü fik ir g eçir mediği, kim se h a k k ın d a h enüz hiç b ir k ö tü söz etm ediği için» P r e n ses E lisab eth ’in oğlu P re n s C h a r- les'ın «senenin en m ühim adam ı» ilân edilm esini arzulam ıştı.
T rieste’de vazife gö rm ek te olan b ir A m erikalı e r « tarih in e n b ü y ü k m ücrim i, hem en hem en ik i k ıt'a y ı sah ih lerin d en çalm ış ve ideolojisile 13 m ilyon insanı ö ld ü rm ü ş olan «P alabıyık S talin ’i» sen en in en m ühim adam ı seçm işti.
B u ara «bu sene kapağı boş b ı rakın!» tavsiyesinde b u lu n a n la rın y anında, F loridalı T ed S m iley’n in m e k tu b u da cidden alâka çekici m ah iy ette g ö rü lm ü ştü r. Sm iley şöyle yazıyor:
«B enim k afam da sen en in en m ü h im adam ını seçm ek b ahsinde en ufak b ir şüphe d ah i yok. S e n e n in en m ühim adam ı, T im e’in b ir çok n ü sh a la rın d a k i h avadis yazıla rın d a hem en b ü tü n k arışık m ese lelerin izahım y apan ve d ü n y an ın hem en h e r tarafın d a ra stla n a n - h a ttâ d en ileb ilir k i rastla m a k ta n
kaçınm ağa im k ân o lm ıy an - tak şoförüdür.
«Bu m eçhul tak si şofö rü n ü n (ya h u d onun k a d a r m uadili olan isims g ündelikçi k ad ın ın ) son altı ay zı
fm da T im e’e tam 34 defa beyanı verm iş o ld u ğ u n u bizzat saym a su re tile te s b it etm iş bulunuyorur. B una m u k ab il m eçhul tak si şofc rü , hiç b ir defasında h e r hâdise nin geniş m anzarasını k av ram ak t ve b u geniş m anzara içindeki ma n id n r te fe rrü a tı sezm ekte hiç bi zam an h atay a düşm em iş, ak lı se lim inin ifadesini de m ükem m ele: o k unabilecek kelim elerle b e lirt nıeği bilm iştir.
«... M eselâ 12 kasım nüshanızd sözleri n eşred ile n isveçli şoförüı d ed ik lerin i ele alalım . B u tahlile isveçli: «Bu casusluk hâüisesind' b en i en ziyade d ü şü n d ü re n m u am m a b a sit b ir b a h riy e gediklisini: nasıl olup da b ir devletin b u d ere ce b ü y ü k sırların a v âk ıf olabildi ğidir. Sonra, nasıl olu y o r da b u a dam ın b ir kızıl ta ra fta rı olduğı h u su su n a 24 sen ed ir hiç kim se e- h em m iy et verm em iş?» diyordu.
«Bu adam ın b ü tü n d ü n y a d a li d erlik edecek v asıfta o lduğu m u h a k k a k tır. D ik k a t ederseniz, bu m eçhul ta k si şoförü çok zeki, m u h a rririn iz d e n de d ah a zekidir. Z i ra, 490 kelim elik h avadis yazısında m u h a rririn iz b u çifte m uam m ayı k en d iliğ in d en görebilm iş olduğunu b elirtm em iştir. H alb u k i m eçh u 1 ta k si şoförü, iki cüm le içinde d er hal k a b u rg a k em ik lerin e ulaşmış m eselenin k alb g âh ın ı ku rcalam ağ ba.şlayıverm iştir. O ve isim siz gün delikçi k ad ın b u b aşarıy ı h e r de fasında te k ra rla m a k ta d ır. Sayı: b aşy azar m u h arrirlerin izin d ü n y a n ın d ö rt bucağında rastlay ıp beya n a t ald ık la rı b u m eçhul tak si şo förü cidden kıym etli b ir m etadu S ak ın elden kaçırm ayın!»
B ir diğeri ise şöye yazıyor: «B ü tü n d ev let adam larının, dip lom atların, p olitikacıların su 'h ı tesise m uv affak o lam ad ık ları bi yıl içinde senenin en m ü h im a d a mı olm ak vasfını haiz te k b ir kiş v ard ır: M addi b ir âlem içinde m a n ev î b ir hedefe ulaşabilm ek u ğ ru n d a K o red e sav aşm ak ta ve öl m ek te o lan m eçhul asker.»
Siz n e dersiniz’’
Taha Toros Arşivi
