Yükseköğretim Kurumlarının Stratejik Planlarında Yer Alan Vizyon ve Misyon İfadelerinin Analizi

Yükseköğretim Kurumlarının Stratejik Planlarında Yer

Alan Vizyon ve Misyon İfadelerinin Analizi

Öz

Bu çalışmada, yükseköğretim kurumlarının stratejik planlarında yer alan vizyon ve misyon ifade-lerinin analiz edilmesi amaçlanmıştır. Araştırmanın çalışma grubunda, 72 devlet üniversitesi bu-lunmaktadır. Üniversitelerin stratejik planlarına internet üzerinden ulaşılmış ve elde edilen veri-ler, içerik analizi tekniği ile çözümlenmiştir. Elde edilen bulgulara göre, üniversiteler misyon me-tinlerinde en çok nitelikli insan gücü kaynağı yetiştirmeye yönelik hizmetlerle ilgili ifadelere yer vermiştir. Bu konu ile ilgili olarak üniversiteler misyon ifadelerinde en çok “Evrensel nitelikte, ye-terli ve yetkin bilgiye sahip olmak” ifadesini vurgulamışlardır. Üniversiteler vizyon metinlerinde ise en çok araştırma işlevine yönelik hizmetlerle ilgili ifadelere yer vermiştir. Bu konu ile ilgili olarak da en çok “Yurt içi ve yurt dışında tanınan saygın, lider bir araştırma üniversitesi olmak” mesajı-nın vurgulandığı belirlenmiştir.

Anahtar Kelimeler

Stratejik Planlama, Vizyon, Misyon, Üniversiteler, Vizyon ve Misyon İfadeleri.

Üniversiteler, bilimsel araştırma yapmak, ülke so-runlarına çözüm üretmek, gereksinim duyulan alanlarda nitelikli insan gücünü yetiştirmek, de-mokratik ilkelerin ve özgür düşüncenin şekillen-mesine öncülük etmek gibi amaçları gerçekleşti-ren eğitim kurumları olarak uzun zamandan beri varlığını sürdürmektedir. Bu anlamda üniversiteler toplumsal dönüşüme öncülük eden kurumlar ola-rak görülmektedir.

Üniversite kurumunun tarih içindeki gelişim sey-ri üç farklı üniversite yapısının ortaya çıkışı ve bir-birine dönüşümü üzerinde durularak

tanımlan-maktadır. Bu üç aşama, Ortaçağın Kilise Merkezli Üniversitesi, Ulus devletler dünyasının üniversitesi (Humboldt Üniversitesi) ve Bilgi Toplumu Üniver-sitesi (Multiversite, Girişimci Üniversite) biçimin-de sınıflandırılmaktadır (Tekeli, 2003; Türel, 2004). Üniversite anlayışını etkileyen en önemli değişme-lerden birisi 19. yüzyılda Almanya’da ortaya çıkan “Von Humboldt Üniversitesi” ile olmuştur. Bu mo-delle bireysel bilgi üretiminden toplu bilgi üretimi-ne geçilmiştir. Buna araştırma üniversitesi de de-nilmektedir (Tural, 2004). Bu modelde eğitim bir kamu hizmeti olarak üretilmiş ve bilimsel bilgi üre-timi bu üniversite modeli çatısı altında gelişmiştir (Arslanoğlu, 2002).

Bilgi çağı ile birlikte üniversite modelinde değişim-ler hızlanmıştır. Bilgi toplumunda dönüştürülme-ye çalışılan üniversite modeli, ABD üniversiteleri-nin bir bölümünde uygulanan şirket tipi girişimci üniversite modelidir. Bu model “öğrenci-müşteri-şirket” üçlemesi içinde gelişen modeldir. Bu mo-delle birlikte üniversitelerin iş çevreleri ile olan ilişkilerini artırarak geliştirmeleri ve üniversitele-rin kendi finansman kaynağını yaratmaları

hedef-Güven ÖZDEM

Giresun Üniversitesi

a Dr. Güven ÖZDEM. Eğitim Bilimleri, Eğitim Yöneti-mi ve Politikası alanında yardımcı doçenttir. Ça-lışma alanları arasında, stratejik yönetim, strate-jik planlama, eğitimde fırsat eşitsizliği, kadın eği-timi, okul büyüklüğü, eğitim politikaları ve küre-selleşme yer almaktadır. İletişim: Giresun Üni-versitesi, Eğitim Fakültesi, Eğitim Bilimleri Bölü-mü Güre Yerleşkesi, GİRESUN. Elektronik posta: guvenozdem@gmail.com Tel: +90 454 215 5372 Faks: +90 454 215 5375.

lenmektedir (Arslanoğlu, 2002). Üniversitelerin bu doğrultuda şekillenmelerine dair bakışlar hem yurt içinde hem de yurt dışındaki bilim insanları tarafından dile getirilmiştir. Gürüz’e (2001) göre de Türkiye yükseköğretim sistemi “girişimci üniversi-te modeli”ne geçmelidir. Gürüz (2001), günümüz üniversitelerinin; sahip olduğu her türlü tesis, teç-hizat, bilgi birikimi ve insangücünü girişimci bir zihniyetle değerlendiren, ek mali kaynak yaratan, modern işletmecilik teknikleri ile yönetilen, giri-şimcilik ve gelir kaynaklarının çeşitlendirilmesi te-meline dayalı kurumlar olmasını gerekliliğini orta-ya koymuştur.

Yükseköğretim Kurulu’nun (YÖK) 2007 yılın-da hazırlamış olduğu “Türkiye’nin Yükseköğre-tim Stratejisi” raporunda da, ülkelerin yükseköğ-retim sitemlerine en uygun modeli uyarlamaya ça-lışmakta olduğu vurgulanmakta ve pek çok ülke-nin “girişimci” üniversite modeli diye adlandırı-lan bir modele yöneldiği belirtilmektedir (YÖK, 2007). Bu model daha çok bilginin metalaşması esasına dayanmaktadır. Didou-Aupetit de (2002) girişimci üniversite modelinde üniversitelerin eği-timi satılacak bir hizmet ve pazar mantığı içinde, mali bir kaynak olarak gördüklerini ileri sürmek-tedir. Bu dönemle birlikte ileri sürülen önemli tez-lerden biri, bilimle teknolojinin giderek aynı şey haline geldiğidir. Bu görüşün temel dayanağı, bili-min maddi üretim için kullanılacağı, bunun dışın-da bir bilimsel faaliyetin anlamsız olduğu şeklinde ele alınmaktadır (Sertlek, 1997).

Üniversite modelinde yaşanan değişim, tarih için-de üniversiteleriçin-den beklenen işlevleri çeşitlendir-miş bazı işlevleri de dönüştürmüştür. Üniversi-teler XX. yüzyılın ortalarından itibaren, eğitim-öğretimin yanı sıra, uygulamalı araştırma, danış-manlık ve yetişkinlerin eğitimi gibi çeşitli toplum-sal işlevleri de üstlenmişlerdir (Kavak, 1990). Sön-mez (2003) üniversitenin yerine getirmesi gereken başlıca işlevleri, bilimsel araştırma yapmak, insan-lığın ve ülkenin sorunlarına çözüm üretmek, ülke-nin gereksinim duyduğu insangücünü yetiştirmek, elde ettiği bilgi, beceri, duygu ve sezgiyi diğer in-sanlara öğretmek, yayın yapmak ve her alanda ör-nek olmak olarak sıralamıştır. Karakütük ise (2006) üniversitelerin işlevlerini; araştırma yoluyla bilgi üretmek, bu bilgileri temel alarak öğretim yapmak, bilgiyi yaymak amacıyla yayın yapmak, toplumun kalkınması için yüksek nitelikli insangücünü yetiş-tirmek, eğitim politikalarının oluşturulmasına kat-kıda bulunmak, eleştiri merkezi olmak, çeşitli ku-ruluşlara danışmanlık yapmak ve topluma hizmet etmek biçiminde özetlemektedir. YÖK (2007)

yük-seköğretimden beklenen işlevleri, eğitim, bilgi üre-timi (araştırma) ve kamusal hizmet işlevleri olarak gruplandırmıştır. Gasset (1998) ise üniversitenin bilimsel araştırma ve meslek eğitimi yanında giz-li gibi duran kültürel işlevine de vurgu yapmıştır. Günümüzde üniversitenin işlevleri eğitim-öğretim, temel bilimsel araştırmalar, toplum hizmetleri ve nitelikli insangücünü yetiştirme olmak üzere dört grupta toplanmıştır (Gürüz ve ark., 1994). Üniver-siteler yerine getirdiği işleve göre de örgütlenmek-tedir. Üniversiteler yerine getirdikleri işleve göre değerlendirildiğinde “araştırma üniversiteleri” ve “kitlesel eğitim üniversiteleri” olarak iki gruba ay-rılmaktadır (Gürüz ve ark., 1994).

YÖK (2007) “Türkiye’nin Yükseköğretim Strate-jisi” adlı raporunda bilgi toplumuna ve ekonomi-sine geçiş sürecinde değişik toplum kesimlerinin üniversiteden artan beklentilerini altı başlık altın-da toplamıştır:

1. Daha fazla öğrenciye ve daha geniş bir yaş gru-buna eğitim vermek, yani yığınlaşmak (massifi-cation).

2. Hızla üretilen yeni bilgilerin ve oluşan yeni bil-gi alanlarının tümünü kapsayacak şekilde prog-ramlarını genişletmek (academic expansion). 3. Eğitimde, mezunların iş bulabilmesi,

araştırma-da ise bilginin yanı sıra uygulamaya yönelmek (relevance).

4. Toplumla güçlü köprüler kurarak, bölgesel ve ulusal kalkınmaya daha fazla katkıda bulunmak. 5. Paydaşlarına hesap verebilen, açık ve saydam yö-netişim modelleri geliştirmek (accountability). 6. Tüm bu beklentileri, giderek göreli olarak azalan

kamusal kaynaklar ile karşılayabilmek. Alanyazın incelendiğinde yükseköğretimden bek-lenen işlevlerin; bir ülkenin gereksinimi olan nite-likli insan gücünün yetiştirilmesi, eğitim-öğretim hizmetinin sunulması, temel bilimsel araştırmala-rın tasarlanıp üretilerek yayılması ve topluma hiz-met alanlarında gruplandığı ortaya çıkmaktadır. Üniversitelerden beklenen işlevlerin değişik top-lum kesimlerinin yükseköğretimden beklentileriy-le birlikte dönüşüme ve değişime uğradığı görül-mektedir. Değişim ve dönüşümü sağlayan kavram-ların küreselleşme, özelleşme, üniversite özerkliği, hesap verebilirlik, kalite güvencesi, akreditasyon, yönetim/yönetişim gibi kavramlar üzerinden ger-çekleştiği söylenebilir (YÖK, 2007).

Yükseköğretim alanındaki bu değişim ve kavram-lar Avrupa Birliği başta olmak üzere Birleşmiş

Mil-letler, OECD, Dünya Bankası gibi uluslararası ku-ruluşların da çalışma alanlarına girmiştir. Bu kap-samda yürütülmekte olan çalışmalarla birlikte yük-seköğretim alanında “kalite güvencesi ilke ve stan-dartları” uygulanmaya başlanmış ve her ülke kendi yükseköğretim sistemlerini değerlendirmeye baş-lamıştır. Bu bağlamda ülkeler, yükseköğretim sis-temlerinde çevreye uyumlu, yeniliklere açık, top-lumun taleplerine karşı duyarlı, katılımcılığa önem veren, hedef ve öncelikleri net, hesap veren, şef-faf ve etkin bir üniversite yapılanmasına yönel-mişlerdir. Türkiye yükseköğretim kurumlarında da bu gelişmelere koşut olarak kalite standartları-nın oluşturulması ve bu alanda uluslararası uyum-luluğun sağlanabilmesi amacıyla çalışmalar yürü-tülmektedir.

Üniversitelerin şirketler gibi yönetilmeye baş-lanması iş dünyasında kullanılan stratejik plan-lama ve toplam kalite yönetimi gibi araçların pek çok kamu üniversitesinde kullanılmasını berabe-rinde getirmiştir. Bu yapılanmanın sonucu olarak Türkiye’deki üniversitelerde “stratejik yönetim” an-layışı içersinde yer alan stratejik planlama yaklaşı-mı giderek yaygınlaşmaya başlayaklaşı-mıştır. Türkiye’de stratejik planlama çalışmaları, pek çok özel sektör kuruluşunca uygulanmakta olup kamuda uygulan-ması Kamu Harcamaları Gözden Geçirme Rapo-ru (PEIR-2001) ile gündeme gelmiştir. PIER-2001 raporuyla Türkiye’deki kamu idarelerinde politika oluşturma kapasitesinin zayıf olduğu ortaya çıkmış ve bu sorunun çözümüne yönelik olarak da Devlet Planlama Teşkilatı Müsteşarlığı tarafından “Strate-jik Planlama Kılavuzu” hazırlanarak kamu idare-lerinin kullanımına sunulmuştur. Stratejik Planla-ma sürecine temel oluşturacak bir diğer kaynak ise mali sektör ve kamu yönetimine yönelik orta vade-li reform programlarının desteklenmesi amacıyla Dünya Bankası ile imzalanan PFPSAL (Public Fi-nancial Problematic Structural Adjustment Loan) mali ve kamu sektörü uyum kredi anlaşmalarıdır. Program amaçlı bu antlaşmada ön görülen koşul-lardan biri, Kamu Mali Yönetimi ve Kontrol Kanu-nu çıkarılarak kamu kurumlarında politika oluş-turma kapasitesinin güçlendirilmesi ve bu çerçe-vede stratejik planlamanın hayata geçirilmesidir (Maliye Bakanlığı Strateji Geliştirme Başkanlığı, 2006).

Kamu yönetimde stratejik planlama yasal olarak, 10.12.2003 tarih ve 5018 sayılı Kamu Malî Yöneti-mi ve Kontrol Kanunu’nda yer alan hükümler doğ-rultusunda 01.01.2005 tarihinde yürürlüğe gir-miştir. 5018 sayılı Kanunda stratejik plan, “kamu idarelerinin orta ve uzun vadeli amaçlarını, temel

ilke ve politikalarını, hedef ve önceliklerini, per-formans ölçütlerini, bunlara ulaşmak için izlene-cek yöntemler ile kaynak dağılımlarını içeren plan” olarak tanımlanmıştır. Kanunda, kamu idarelerine katılımcı yöntemlerle stratejik plan hazırlama gö-revi verilmiştir (Devlet Planlama Teşkilatı [DPT], 2006).

Stratejik yönetim; özel sektör, kamu sektörü ve üçüncü sektörde faaliyet gösteren tüm örgütlerde geleceğe yönelik amaç ve hedeflerin belirlenmesine ve bu hedeflere ulaşabilmesi için yapılması gereken işlemlerin tespit edilmesine olanak sağlayan bir yönetim tekniğidir (Aktan, 2003). Balcı’ya (1995) göre ise stratejik yönetim, örgütün bir bütün olarak toplam stratejisinin, paydaşlar tarafından örgütün var olan ve gelecekteki çevresel isteklerine göre ge-liştirilmesi ve uygulanmasıdır.

Stratejik planlama kavramı ise, örgütün fırsat ve tehditlerini göz önüne alarak, gelecekle ilgili uzun dönemli planlar yapmak ve bu planlara uygun ola-rak hareket etmeyi sağlayaola-rak etkinliğini artıran bir araçtır (Yüksel, 2002). Erdoğan’a (2002) göre ise stratejik planlama, örgütü etkileyen çevresel dış et-kenler dikkate alınarak, örgütün mevcut durumu-nun saptanmasıyla başlayıp, örgütü geleceğe taşı-yacak stratejilerin belirlenip uygulanmasıyla de-vam eden ve uygulanmanın değerlendirilmesiyle sonuçlanan bir süreçtir.

Stratejik planlama, kurumun amaçlarını, hedefleri-ni ve bunlara ulaşmayı olanaklı kılacak yöntemle-ri belirlemesini gerektiyöntemle-rir. Uzun vadeli ve geleceğe dönük bir bakış açısı taşır. Kurum bütçesinin stra-tejik planda ortaya konulan amaç ve hedefleri ifa-de eifa-decek şekilifa-de hazırlanmasına, kaynak tahsisi-nin önceliklere dayandırılmasına ve hesap verme sorumluluğuna rehberlik eder (DPT, 2006). Stratejik yönetimde, vizyon, misyon, strateji ve ak-siyon olmak üzere dört unsur yer almaktadır (Ak-tan, 2003). Stratejik yönetimde bu dört unsur bü-yük önem taşımaktadır. Çünkü stratejik yöneti-min en önemli özelliği, örgütün hem iç hem de dış çevreninin analizine olanak sağlamasıdır (Altın-kurt ve Yılmaz, 2010). Stratejik planlama sürecin-de en önemli aşamalardan birisi sürecin-de misyon ve viz-yon cümlelerinin belirlenmesidir. Stratejik planın başarısı vizyon ve misyon ifadelerinin doğru şekil-de ifaşekil-de edilmesine ve belirlenme sürecine bağlıdır. Misyon ve vizyon ifadeleri aynı zamanda bir örgü-tün kurumsal kimliğine katkıda bulunan öğelerdir (DPT, 2006). Stratejik yönetimin ve stratejik planın amacı; örgütün misyon ve vizyonuna sürekli bir bağlılık oluşturmak, misyon ve vizyonu destekle-yen ve tanımlayan bir kültürü beslemektir (Durna

ve Eren, 2002). Kurumların ve işletmelerin belirle-miş oldukları vizyon ve misyon ifadeleri her tür-lü faaliyete rehberlik eder. Bu nedenle bu kararla-rın dikkatli bir şekilde verilmesi, örgütlerin diğer faaliyetlerinin de uygun bir şekilde organize edil-mesine ve yerine getiriledil-mesine katkı sağlayacaktır (Akgemci, 2007).

Misyon ifadeleri stratejik planların geneli için yol gösterici bir işleve sahiptir. Misyon, örgütün ne ol-mak istediğini ve kime hizmet ettiğinin genel bir ifadesidir. Örgütlerin var oluş nedenini ortaya ko-yan misyon bildiriminin amacı, örgüt içindeki çe-şitli unsurları ortak bir amaç çerçevesinde birleştir-mek, örgüte stratejik bir yön göstermek ve kaynak-ların bu çerçevede kullanılmasını sağlamaktır (Da-vid, 2001’den akt., Erkan, 2008). DPT’nin (2006) hazırlamış olduğu “Stratejik Plan Hazırlama Kı-lavuzunda” misyon ifadesinin, kuruluşun var oluş nedenini, kuruluşun kimlere hizmet sunduğunu, hangi alanda çalıştığını, hangi ihtiyaçları karşıladı-ğını ve kuruluşun yerine getirmek zorunda olduğu yasal görevleri içermesi gerekliliği vurgulanmaktır (DPT, 2006). Misyon bildirimi, kuruluşun sundu-ğu tüm hizmet ve faaliyetleri kapsayan bir şemsi-ye kavramdır.

Misyon, bir örgütün varlık nedenidir. Kurumun stratejileri hazırlanırken ve alternatifler arasın-da seçim yapılırken mevcut misyon stratejilere yol gösterecektir. İyi ifade edilmiş bir misyon, kuru-mun temel özgül amacını ve ürün ve piyasa bazın-da faaliyet alanını belirleyerek o kurumu benzerle-rinden ayırmalıdır (Ülgen ve Mirze, 2004). Misyon, örgütün hedeflerini gerçekleştirmeye yarayan ve onun stratejik hedeflerini belirleyen amaçlar top-luluğudur (Tutar, 2004). Dinçer’e (2004) göre mis-yon uzun dönemli bir amaç, paylaşılan ortak ğer ve inanç, örgüte özgü ve özel, nicelikle ilgili de-ğil, nitelikle ilgili bir değerdir. Misyon örgütte ça-lışanların tamamıyla ilgilidir ve örgütün çevresine de yöneliktir. Misyon kurumu topluma tanıtmak, yön ve amaç belirtmek, hedef belirlemek için kri-terler oluşturmak, kurumun kültürünü belirlemek, harekete geçmek için tutarlılık sağlamak ve paydaş-ları tanımlamak gibi amaçlarla genelde bir cümle veya sloganla ifade edilmektedir (Bridge, 2003). Bu anlamda misyon bildirimi; yasalarla örgüte yükle-nen görevlerin yanında örgütün belirlediği alanlar-da diğer örgütlerden alanlar-daha iyi olduğu ya alanlar-da olaca-ğı iddiasını tüm paydaşlarına duyurduğu bir bildi-rimdir (Altınkurt, 2007).

Akgemci (2007) bir misyon bildirisinin temel un-surları arasında, paydaşlara karşı yükümlülük-ler, örgütün faaliyet alanı, örgütün

üstünlükleri-ni ve geleceğe dair bakış açısını göstermiştir. Mis-yon bildirimi kuruluşun üst yönetimi tarafından planlama ekibi ile birlikte diğer birimlerin görüş-leri de dikkate alınarak geliştirilir. Misyon bildiri-minde misyon ifadeleri; özlü, açık ve çarpıcı şekil-de ifaşekil-de edilmelidir, hizmetin amacını tanımlama-lıdır, kuruluşun hizmet sunduğu kişi ve kuruluş-lar belirtilmelidir, kuruluşun kimlere hizmet etti-ği gösterilmelidir, kuruluşun hangi alanda çalıştığı belirtilmelidir, kuruluşun hangi ihtiyaçları karşıla-dığı anlatılmalıdır, kuruluşun yerine getirmek zo-runda olduğu yasal görevler sıralanmalıdır (DPT, 2006; Erçetin, 2000).

Stratejik planlardaki önemli noktalardan biri de vizyon ifadeleridir. Vizyon, geleceğe yönelik ola-rak işletmelerin uygulamalarını şekillendirmek-te ve yönlendirmekşekillendirmek-tedir (Zel, 1997). Aynı zaman-da bir organizasyonun gelecekte ne olmak istedi-ğinin hangi noktaya gelmek istediistedi-ğinin tanımlan-ması (Efil, 2004) olan vizyon, gelecekte ulaşılma-sı arzu edilen bir durumla ilgili hayalin ifadesidir. Daha kısa bir ifade ile bir işletmenin gelecekteki durumunun sözcüklerle ifade edilmiş bir hedefidir (Ülgen ve Mirze, 2004). Bu açıklamalardan çıkan sonuç ise vizyonun, işletmenin mevcut gerçekleri ile gelecekte gerçekleşmesi beklenen koşulların bir-leştirerek, işletme için arzu edilen bir gelecek imajı yaratmaktır (Koçel, 2005).

Vizyon bildirimi, misyon bildirimi ile birlikte ku-ruluş planının çatısını oluşturur (DPT, 2006). İzgören’e (2001) göre vizyon, kurumun ne yöne bakması ve nasıl hareket etmesi gerektiğini orta-ya koymakta, örgüt çalışanlarını hedefe yönlen-dirmekte, örgüt çalışanlarının hangi bakış açısı ile olaylara bakmaları gerektiğine rehberlik etmekte, üst düzey yöneticilerin stratejik kararlarını yönlen-dirmede yöneticilere yardımcı olmakta ve dış pay-daşlar tarafından örgütün faaliyetlerinin algılan-masını kolaylaştırmaktadır.

İşletmelerin güçlü bir vizyona sahip olmaları on-lara, gelecekte olması muhtemel olayları önceden tahmin etme, yenilik ve değişikliklere hazırlıklı olma, kendini geleceğe hazırlama konusunda ce-saret kazandırma ve gelecekte oluşabilecek müşte-ri taleplemüşte-ri için öngörü oluşturma, çalışanların ve-rimliliğine katkı sağlama gibi faydalar sağlamakta-dır (Yalçın, 2005).

Oluşturulan vizyonun açık ve net olması, örgüt ça-lışanları tarafından paylaşılması ve onların yara-tıcılıklarının ortaya çıkarılması sonucunu doğu-rabilmektedir. Aksi takdirde örgütsel amaçlar, de-ğerler ve politikalar yöneticilerin kafasında kal-makta uygulamaya aktarılamakal-makta, böylece

pay-laşılmış bir vizyonun yön gösterici olma, ilham ve enerji verme gibi olumlu etkilerinden işletme yok-sun kalmaktadır. Vizyon gerektiği gibi hazırlanmış ve uygulamaya konulmuşsa, çalışanların yaptıkla-rı işe anlam katmaktadır. Böylelikle onlayaptıkla-rın iş tat-minlerinin, örgüte bağlılıklarının, verimlilikleri-nin arttığı, işletme içinde uyumlu bir örgüt kültü-rü oluştuğu gökültü-rülmektedir (Doğan ve Hatipoğlu, 2009). Doğan’ın (2008) yapmış olduğu “Örgütlerde Vizyon ve Misyonların Çalışanlarca Kabulü ve Ad-nan Menderes Üniversitesi Örneği” adlı araştırma-da, Adnan Menderes Üniversitesi çalışanları vizyon ve misyonların başarıya ulaşmasında yöneticilerin kilit rolü oynadığını düşünmekle birlikte vizyon ve misyon ifadelerinin uygulamada anlam bulabilme-sinin vizyon ve misyonların belirlenmesi sürecinde tüm çalışanların katılım ve desteğine ihtiyaç duyul-duğunu vurgulamışlardır.

İyi bir vizyon cümlesinde; her örgütün vizyonu kendine özgü ve diğerlerinden farklı bir özelliğe sa-hip olmalı, geleceğe yönelik olarak örgütün iç ve dış çevresinde yapılması düşünülen tüm faaliyetler göz önünde bulundurulup, değerlendirilmelidir. Viz-yonun, örgütün tüm paydaşları tarafından anlaşıl-ması, paylaşılması sağlanmalıdır. Vizyon kamuo-yunda örgütün kültürü hakkında bir fikir oluştur-masına yardımcı olmalıdır (Eren, 2005). Bir vizyon bildirisi, işletmedeki kültürel yapıyı, kültürel birlik ve bağlılık kavramlarını eşsiz kılmak ve çalışanla-rın motivasyonunu sağlamak üzere düzenlenmeli-dir. Bu bağlamda örgütlerin vizyon bildirimleri ör-güt kültürünü de yansıtmalıdır (Doğan, 2007). İyi ifade edilmiş bir vizyon bildirimi; kısa ve akılda ka-lıcı, ilham verici ve iddialı, gelecekteki başarıları ve ideal olanı tanımlamalıdır (DPT, 2006). Doğan’a (2007) göre vizyon ifadesi, uzun dönemde, dünya-da ve buna bağlı olarak sektörde meydünya-dana gelecek değişimleri, değişimlerin ortaya çıkaracağı ihtiyaç-ları, bu ihtiyaçları karşılamak için örgütün sahip olması gereken yetenekleri ve bu ihtiyaçların ihti-yaç sahiplerine ulaştırılmasına dair yöntem ve bi-çimleri içermesi gerekir.

Bir eğitim kurumunun vizyonu ise; ideal gelecek-te olacak ve olması gereken eğitimin resmini, ima-jını ya da düşüncesini tasvir eder. Eğitim kurumla-rı için hazırlanan vizyon ifadelerinin üç temel işle-vi vardır (Durukan, 2006): personelini teşişle-vik etme, güçlendirme geliştirme ve takım çalışmasını sağla-ma, karara katılımla, eğitim kurumunun gelişimi-ni sağlayacak kararların alınmasını teşvik etme ve bütün işgörenlerin enerjilerini, okulun gelişmesi-ne odaklandırmadır. Daha gegelişmesi-nel bir ifade ile eğitim kurumunun vizyonu öğrenme modelini

oluştur-ma, fırsat eşitliğini sağlaoluştur-ma, öğretim teknolojisini kullanma ve paydaşlara yönelik mesajları da içer-melidir (Lashway, 1997). Misyon ifadeleri örgütsel etkinlikler için temel oluşturan bir değerler çerçe-vesi oluşturmakta, örgüt üyeleri için bir kimlik ve güdüleme kaynağı oluşturarak onları örgüte bağla-maktadır. Eğitim kurumlarının misyon ifadeleri bu bağlamda işgörenlerin sosyalleşmesine de yardım-cı olmaktadır (Akdağ, 2002).

Alanyazında incelendiğinde vizyon ve misyon ifa-delerinin analizine yönelik çalışmaların daha çok işletmeler için yapılmış olduğu görülmektedir. Yurtseven (2003), beş yıldızlı 50 otelin üst düzey yöneticisine anket uygulayarak misyon ifadeleri-ni analiz etmiştir. Araştırmada konaklama işletme-lerinin misyon ifadesinin, stratejik yönü olarak; % 52’sinin ürün ve hizmet tanımı, % 48’inin organi-zasyon felsefesi, paydaşlık olarak; % 64’ünün müş-teriler, % 36’sının ortaklar- çalışanlar- tedarikçiler ve stratejik başarı olarak; % 44’ünün çevresel- sos-yal sorumluluk, % 56’sının kalite ve yenilik unsur-larını taşıdığını belirtmiştir.

Coşkun ve Geyik (2004) 19 sanayi firmasının mis-yon ifadelerini yer/piyasalar, felsefesi, kamu kaygı-sı, çalışanlar, ürünler/hizmetler unsurlarına göre yerellik vurgulamasını içerik analiziyle tespit et-miştir. Buna göre işletmelerin bir çoğunun misyon ifadelerinin yerelliğe doğrudan vurgu yapmadığı tespit edilmiştir.

Karabulut (2007) gıda, içki ve tütün alanında etkin-lik gösteren 39 sanayi işletmesinin misyon ifadele-rinin içeriklerini, işletmenin ne ürettiği, kullandığı teknoloji, etkinlik gösterdiği pazarı açıklayıp açık-lamadığı, hangi paydaşlara vurgu yaptığı, iş felse-fesi ve temel değerler olarak kabul ettikleri ifadele-re göifadele-re incelemiştir. Araştırma sonucunda misyon ifadelerinin çoğunlukla üst yöneticiler tarafından hazırlandığını ve misyon ifadelerinin periyodik bir şekilde güncellenmediği ortaya konulmuştur. Erkan’ın (2007) “Kamu Kuruluşlarında Stratejik Planlamanın Başarısını Etkileyen Faktörler” adlı çalışmasında kamu yöneticilerinin kurumlarında kısa vadeli düşünme ve çalışma alışkanlığının ge-çerli olduğu ve stratejik planlarda kurumların fark-lılıklarını ortaya koyamadığına yönelik bulgular ortaya konularak kurumların stratejik planların-da vizyon ve misyon geliştirme sürecinde zorluk-lar yaşandığı ifade edilmiştir.

Doğan’ın (2007) yapmış olduğu “Stratejik Yönetim Alanında Vizyon Kavramının İçeriği Üzerine Bir Çalışma” adlı araştırmada Türkiye’deki 90 firma ve kurumun web sitelerinde yayınlamış oldukları

viz-yon mesajları içerik analizi yöntemiyle incelenmiş-tir. Araştırmada firma ve kurumların vizyon me-sajlarının temelde mevcut durumu iyileştirme he-deflerine yönelik olduğu ve gelecek 10–15 yıl son-rası ortaya çıkacak değişmelere ilişkin bir bilgi yer almadığı ortaya konulmuştur.

Alanyazın incelendiğinde son yıllarda eğitim bi-limleri alanında da stratejik planlamayla ilgili ça-lışmaların yapılmış olduğu görülmektedir. Velcooff ve Ferrari (2006) tarafından yapılan araştırmada 35 üniversite üst yöneticisine üniversitenin misyon ifadeleri ile üniversitenin faaliyetlerinin uygunlu-ğu arasındaki ilişki sorulmuştur. Araştırma sonu-cunda üniversitelerin misyon ifadeleri ile üniver-sitelerin faaliyetleri arasında olumlu ilişki bulun-muştur. Boerama (2006) tarafından yapılan araş-tırmada araştırmacı altı farklı grupta toplanan özel okulların vizyon ve misyon ifadelerini içerik anali-zi kullanarak analiz etmiştir. Araştırmada misyon ve vizyon ifadeleri beş ana kategoride gruplandırıl-mıştır. Bu kategoriler, okulların farklı yönleri, amaç ve hedefleri, çevresine sunmuş oldukları hizmetler, okulların bulunmuş oldukları çevreyi tanımlama ve veli katılımı olarak araştırmacı tarafından oluş-turulmuştur. Araştırma sonucunda beş ana katego-ri içindeki amaçlar ve hedefler alt temasında topla-nan misyon ve vizyon ifadelerinin gruplar arasında ve gruplar içinde toplanan özel okullarda farklı ol-duğu ortaya konulmuştur.

Morphew ve Hartley (2006)’in yapmış oldukları araştırmada kamu ve özel kolej ve üniversitelerin 300’e yakın misyon ifadeleri incelenmiştir. Araş-tırma sonucunda kamu ve özel kolej ve üniversi-telerin misyon ifadelerinde en sık kullanılan ifade-lerin farklı olduğu belirtilmiştir. Davis, Ruhe, Lee ve Rajadhyaksha (2007) tarafından yapılan araş-tırmada araştırma bulguları 16 üniversitede öğre-nim gören 762 üniversite öğrencisinden toplan-mıştır. Araştırmada misyon metinlerinde etik ifa-delere çok yer veren üniversitelerde öğrenim gören öğrencilerin, misyon metinlerinde etik ifadelere az yer veren üniversitelerde öğrenim gören öğrencile-re gööğrencile-re daha çok etik değerleöğrencile-re önem verdiği orta-ya konulmuştur.

Abelman ve Dalessandro (2008) tarafından yapılan araştırmada ise 30 halk kolejinin vizyon ifadeleri-nin 20’siifadeleri-nin ulusal vizyon ifadeleri ile 30 özel ko-lejin vizyon ifadelerinin ise sadece 4’ünün ulusal vizyon ifadeleri ile uyumlu olduğu ortaya konul-muştur. James ve Huisman (2009) tarafından yapı-lan araştırmada araştırmacılar Galler’de yükseköğ-retim kurumlarındaki misyon ifadelerinin bölgesel politikalar ve piyasa beklentilerini ne kadar dikkate

aldığını ortaya koymayı amaçlamıştır. Araştırmada elde edilen bulgular yükseköğretim kurumlarının misyon ifadelerinin bölgesel politikalar ve piyasa beklentilerini karşılamadığını ortaya koymuştur. Firmin ve Gilson (2010) tarafından yapılan araştır-mada ise 107 kolej ve üniversitenin misyon ifadele-ri incelenmiştir. Araştırmada kolej ve üniversitele-rin misyon ifadeleüniversitele-rinin en çok eğitim, din (hiristi-yanlık), toplum, yaşam ve akademik konu başlık-larında toplandığı ve misyon ifadelerinin üniversi-telerin ve kolejlerin var oluş nedenlerini çevresine açıkladığı ortaya konulmuştur.

Erdem ve Tanrıöğen’in (2002) “Üniversitenin Ba-şarısında Önemli Bir Anahtar: Üniversite Vizyonu (Pamukkale Üniversitesi Örneği)” adlı çalışmasın-da araştırmaya katılan üniversitenin payçalışmasın-daşları Pa-mukkale Üniversitesi’nin vizyonunu “bilimselliği ön planda olan bir bölge üniversitesi” olarak belir-lemişlerdir. Erdem’in (2005) yapmış olduğu “Üni-versitenin Var Oluş Nedeni (Üni“Üni-versitenin Misyo-nu)” adlı çalışmada ise araştırmaya katılan iç ve dış paydaşlar Pamukkale Üniversitesi’nin yüklendiği görevleri sırasıyla “eğitim-öğretim, hizmet sağla-ma, araştırma ve öncülük” rolü olarak belirlemiş-lerdir.

Çalık’ın (2003) yapmış olduğu “Eğitimde Strate-jik Planlama ve Okulların StrateStrate-jik Planlama Açı-sından Nitel Değerlendirilmesi” adlı çalışmasın-da Ankara İli Keçiören İlçesinde yer alan 10 oku-lun Okul Gelişim Yönetim Ekibinde Stratejik Plan-dan sorumlu katılımcıların görüşleri doğrultusun-da okulların stratejik planları değerlendirilmiştir. Araştırma sonucunda çoğunlukla okulların stra-tejik planlarında yer alan vizyon, misyon ifadele-rinin okulların bir birinden kopya edilmiş oldu-ğu bu araştırmaya katılanlar tarafından açıkça ifa-de edilmiştir.

Arslan’ın (2007) yapmış olduğu “Türk Devlet Üni-versitelerinde Değerlerin Analizi” çalışmasın-da misyon ve vizyon ifadelerinin gerçekleşmesi için temel değerlerin belirlenmesi gerekliliği orta-ya konarak 41 devlet üniversitesinin temel değer-leri incelenerek gruplandırılmıştır. Araştırmada devlet üniversitelerinin değerlerinde öne çıkan ilk yedi değer; “Toplumsal sorumluluk”, “Katılımcılık”, “Şeffaflık. Hesap verebilirlik”, “Yenilikçilik”, “Ata-türk İlke ve İnkılâplarına Bağlılık”, “Etik değerle-re Bağlılık” ve “Çevdeğerle-re Bilinci” olarak sıralanmıştır. Toprakçı, İğçi, Tokat ve Yücel’in (2007) yapmış ol-duğu “Türkiye’nin Yükseköğretim Stratejik Pla-nı (YÖK) ile Üniversitelerin Stratejik PlanlarıPla-nın Uyumluluğu” konulu çalışmada, YÖK’ün stratejik

planı ile üniversitelerin stratejik planlarının genel olarak uyumlu olduğu ve 27 üniversitenin vizyon ifadelerinde daha çok eğitim vizyonuna yer verildi-ği ortaya konulmuştur.

Altınkurt ve Yılmaz’ın (2011) yapmış olduğu “İl-köğretim ve Ortaöğretim Okullarının Vizyon, Mis-yon Ve Değerleri İle İlgili Bir Çözümleme” konu-lu araştırmada, kamu okullarının vizyon metinle-rinde en çok “model okul-tercih edilen okul” olma-ya vurgu olma-yaparken, misyon ifadelerinde ise en çok “Atatürk ilke ve inkılâplarına” vurgu yaptıkları or-taya konulmuştur.

Yukarıda verilen bilgilerde ve kısaca açıklanan araştırmalarda da görüldüğü gibi Türkiye’de strate-jik planlama, vizyon ve misyon ifadeleri, stratestrate-jik yönetim gibi konularda çeşitli araştırmalar yapıl-mıştır. Yapılan araştırmaların daha çok işletmeler için yapılmış olduğu görülmektedir. Eğitim bilim-leri alanında yapılmış olan çalışmaların ise daha çok ilköğretim ve ortaöğretim kurumlarına yönelik çalışmalar olduğu gözlenmektedir. Alanyazın ince-lendiğinde stratejik yönetim ve stratejik planlama alanında üniversitelerle ilgili çalışmaların sınırlı ol-duğu görülmüştür. Çalışma üniversitelerin vizyon ve misyon ifadelerini bir arada inceleyen bir çalış-ma olçalış-ması açısından da önemlidir. Stratejik plan çalışmalarında vizyon ve misyon ifadelerinin belir-lenmesi ve içeriği stratejik planın etkinliğini artır-maktadır. Bu nedenle üniversitelerin stratejik plan-larının etkinliği vizyon ve misyon ifadelerinin içe-riği ile ilişkili olduğundan araştırmada üniversite-lerin stratejik planlarında yer alan vizyon ve mis-yon ifadeleri analiz edilmiştir. Bu çalışmanın, yük-seköğretim politikalarını ve üniversitelerin strate-jik planlarını belirleyen uzmanlarla üniversite pay-daşlarına katkı sağlayacağı düşünülmektedir.

Amaç

Bu araştırmanın amacı, üniversitelerin stratejik planlarında yer alan vizyon ve misyon ifadeleri-nin ne düzeyde ve ne şekilde bulunduğunu ortaya koymaktır. Bu amaca ulaşmak için şu sorulara ya-nıt aranmıştır:

1. Üniversitelerin stratejik planlarında yer alan viz-yon ve misviz-yon ifadeleri ne şekilde ve ne sıklıkta yer almaktadır?

2. I. Grup üniversitelerin stratejik planlarında yer alan vizyon ve misyon ifadeleri ne şekilde ve ne sıklıkta yer almaktadır?

3. II. Grup üniversitelerin stratejik planlarında yer alan vizyon ve misyon ifadeleri ne şekilde ve ne sıklıkta yer almaktadır?

4. III. Grup üniversitelerin stratejik planlarında yer alan vizyon ve misyon ifadeleri ne şekilde ve ne sıklıkta yer almaktadır?

Yöntem Model

Bu araştırma tarama modelinde desenlenmiştir. Çünkü araştırmada yükseköğretim kurumlarının stratejik planlarında yer alan vizyon ve misyon ifa-deleri analiz edilmiş ve var olduğu şekliyle betim-lenmeye çalışılmıştır.

Çalışma Grubu

Araştırmanın çalışma grubunu stratejik planlarını hazırlayan ve bunu paylaşıma açan devlet üniver-siteleri oluşturmaktadır. Ocak-Nisan 2010 tarihle-ri arasında yapılan tarama sonucu stratejik

planla-Tablo 1.

Vizyon ve Misyon İfadeleri İncelenen Üniversiteler ve Kuruş Tarihleri

I. Grupta Yer Alan Üniversiteler

İstanbul (1933), İstanbul Teknik (1944), Ankara (1946), Ege (1955), Karadeniz Teknik (1955), Atatürk (1957), Orta Doğu Teknik (1959), Hacettepe (1967), Boğaziçi (1971), Anadolu (1973), Çukurova (1973), Dicle (1973), Cumhuriyet (1974), Fırat (1975), İnönü (1975), Ondokuz Mayıs (1975), Selçuk (1975), Uludağ (1975), Erciyes (1978)

II. Grupta Yer Alan Üniversiteler

Akdeniz (1982), Dokuz Eylül (1982), Gazi (1982), Marmara (1982), Mimar Sinan Güzel Sanatlar (1982), Trakya (1982), Yıldız Teknik (1982), Yüzüncü Yıl (1982), Gaziantep (1987), Abant İzzet Baysal (1992), Adnan Menderes (1992), Afyon Kocatepe (1992), Balıkesir (1992), Celal Bayar (1992), Dumlupınar (1992), Gaziosmanpaşa (1992), Harran (1992), Kafkas (1992), Karaelmas (1992), Kocaeli (1992), Mersin (1992), Muğla (1992), Mustafa Kemal (1992), Niğde (1992), Pamukkale (1992), Sakarya (1992), Süleyman Demirel (1992), Sütçü İmam (1992), Yıldız Teknik (1992)

III. Grupta Yer Alan Üniversiteler

Adıyaman (2006), Ahi Evran (2006), Aksaray (2006), Amasya (2006), Bozok (2006), Düzce (2006), Erzincan (2006), Giresun (2006), Hitit (2006), Kastamonu (2006), Mehmet Akif Ersoy (2006), Namık Kemal (2006), Ordu (2006), Rize (2006), Uşak (2006), Ağrı İbrahim Çeçen (2007), Artvin Çoruh (2007), Batman (2007), Bingöl (2007), Kahramanoğlu Mehmet Bey (2007), Karabük (2007), Kırklareli (2007), Osmaniye Korkut Ata (2007), Bayburt (2008)

rı Devlet Planlama Teşkilatı’nca onaylanan ve bu planları devlet planlama teşkilatının web sitesinde internet üzerinden paylaşıma açılan 53 devlet üni-versitesi ile stratejik planlarını üniversitelerin ken-di web sitelerinde yayınlayan 19 devlet üniversitesi olmak üzere toplam 72 devlet üniversitesi çalışma grubunu oluşturmuştur.

Üniversiteler kuruluş yılları göz önünde bulundu-rularak üç gruba ayrılmıştır. I. Gruptaki üniversi-teler Cumhuriyetin kuruluşundan Yükseköğretim Kurulunun kuruluş dönemine kadar açılan 19 üni-versiteyi, II. Gruptaki üniversiteler ise YÖK’ün ku-rulmasından 2006 yılına kadar dönemde açılan 29 üniversiteyi, III. Gruptaki üniversiteler ise 2006 yı-lından sonra yeni dönemde kurulan 24 üniversiteyi kapsamaktadır. Çalışmada farklı gruplara ayrılarak vizyon ve misyon ifadeleri incelenen üniversiteler ve kuruş tarihleri aşağıda tabloda sunulmuştur.

Verilerin Toplanması ve Analizi

Bu çalışmanın verileri (Ocak-Nisan 2010 tarihle-ri arasında) Devlet Planlama Teşkilatının web si-tesinde paylaşıma açılan 53 devlet üniversitesinin stratejik planları ile stratejik planlarını kendi web sitelerinde yayınlayan 19 devlet üniversitesi ol-mak üzere toplam 72 devlet üniversitesinin strate-jik planlarında yer alan vizyon ve misyon ifadele-rinden toplanmıştır.

Araştırmada analiz tekniği olarak anlamsal içe-rik analizi (semantik analiz) tekniği kullanılmıştır. Anlamsal içerik analizi materyalin içeriğindeki asıl konu alanlarını, boyutlarını, bu alan veya boyutlara giren özel alt alanları ortaya çıkartmak için tema-lar (kategori) oluşturma işlemidir (Tavşancıl ve As-lan, 2001). Üniversitelerin stratejik planlarında yer alan misyon ve vizyon ifadelerini analiz etmek için ilk olarak internet ortamında üniversitelerin stra-tejik planlarına ulaşılarak misyon ve vizyon ifade-leri elde edilmiştir. Daha sonra misyon ve vizyon ifadeleri içerik analizi yöntemiyle ilgili alanyazında ortaya konulan üniversitelerin işlevlerine göre dört ana tema altında incelenmeye çalışılmıştır. Bu te-malar uzman görüşleri ve alanyazın taraması sonu-cunda; eğitim öğretim işlevine yönelik, araştırma işlevine yönelik, toplum hizmetine yönelik ve nite-likli insangücü kaynağına yönelik hizmetler olmak üzere belirlenmiştir. Temaların oluşturulmasında (kategorilendirme) ya başkaları tarafından daha önceden geliştirilmiş temalar alınır, ya da bu ya-pılamadığında yeni bir tema sistemi geliştirilebilir (Bilgin, 2006, 19). Temalar belirlenirken farklı öğe-lerin aynı temada yer almamasına, temaların ayırt

edici olmasına, bir öğenin farklı temalar altında yer almamasına dikkat edilmiştir (Bilgin, 2006). Araştırmada üniversitelerin vizyon ve misyon ifa-delerin hangi temalara dahil olduğunu belirlemek ve güvenirliğini artırmak için araştırmacıdan baş-ka bir uzmandan daha yararlanılmıştır. Araştırma-cı ve uzman birbirlerinden bağımsız olarak vizyon ve misyon ifadelerini belirlenen temalar çerçeve-sinde kodlamışlardır. Böylece araştırmada kodla-ma güvenirliği artırılkodla-maya çalışılmıştır (Başfırıncı, 2008; Tavşancıl ve Aslan, 2001) Araştırmanın gü-venirliği “Güvenirlik = Görüş birliği / (Görüş Bir-liği + Görüş Ayrılığı) x 100” formülü kullanılarak hesaplanmıştır (Miles ve Huberman, 1994). Araş-tırmacı ve uzman arasındaki güvenirlik oranları bi-rinci tema için % 86, ikinci tema için % 81, üçün-cü tema için % 94 ve dördünüçün-cü tema için % 97 rak bulunmuştur. Genellikle güvenirlik koşulu ola-rak yüzde 70 ve üzerindeki değerler yeterli görül-mektedir (Başfırıncı, 2008).

Çalışmada temalar belirlendikten sonra vizyon ve misyon ifadelerinde yer alan cümleler belirlenmiş olan bu temaların altında gruplandırılmıştır. Daha sonra alt temalara giren cümlelerin sayıları hesap-lanarak frekansları ve yüzdeleri bulunmuştur. Her bir alt temada en sıklıkla kullanılan misyon ve viz-yon ifadeleri frekans ve yüzdelikle sunulmuştur. Böylece temalarda en sıklıkla ortaya konulan mis-yon ve vizmis-yon ifadeleri ortaya konulmuştur. Tema-tik analiz üzerinde frekans analizi yapılabilir, bu şe-kilde ifadelerin tema içindeki yoğunluğu ve önemi saptanabilir (Bilgin, 2006, 20). Çalışmada üniversi-teler farklı guruplarda toplanarak vizyon ve misyon ifadeleri analiz edilmiştir.

Bulgular

Bulgular kısmında önce üniversitelerin stratejik planlarında yer alan misyon ifadeleriyle ilgili gulara, daha sonra da vizyon ifadeleri ile ilgili bul-gulara yer verilmiştir. Misyon ve vizyon ifadeleri, tanımlarda yer alan alt temalara göre incelenmiştir.

Misyon İfadeleri İle İlgili Bulgular

Çalışmanın bu bölümünde üniversitelerin stratejik planlarında yer verilen misyon ifadelerinin analizi-ne yer verilmiştir. Tablo 2’de üniversitelerin strajik planlarında yer alan misyon ifadelerinin alt te-malara göre dağılımı gösterilmektedir.

Tablo 2’ye göre 72 devlet üniversitesinin stratejik planlarında yer alan misyon ifadelerinde toplam 354 farklı mesaj vurgulanmıştır. Alt temalar ara-sında en sık vurgulanan tema % 59.9’luk oran ile

“Nitelikli İnsangücü Kaynağı Yetiştirmeye Yönelik Hizmetler” (f=212) alt temasıdır. Üniversitelerin stratejik plan metinlerinde yer alan misyon ifadele-rinin en az sıklıkla “Eğitim Öğretim İşlevine Yöne-lik Hizmetler” alt teması altında toplandığı görül-mektedir. Üniversitelerin misyon ifadelerinin 26’sı (% 7.3) “Eğitim Öğretim İşlevine Yönelik Hizmet-ler” alt teması altında toplanmıştır.

Misyon ifadelerinin alt temalarına göre üniversite-ler arasındaki dağılımı incelendiğinde “Eğitim Öğ-retim İşlevine Yönelik Hizmetler” alt teması altın-da yer alan 26 misyon ifadesinin en sıklıkla (f=11, % 42.3) III. Grup Üniversitelerin, en az sıklıkla ise (f=7, % 26.9) II. Grup Üniversitelerin stratejik planlarında yer aldığı belirlenmiştir. “Araştırma

İş-levine Yönelik Hizmetler” alt teması altında farklı gruplarda yer alan üniversitelerin stratejik planla-rındaki 48 misyon ifadesinin ise en sıklıkla (f=21, % 43.7) I. Grup Üniversitelerde, en az sıklıkla ise (f=11, % 23.0) III. Grup Üniversitelerde olduğu gö-rülmektedir. “Toplumsal İşlevine Yönelik Hizmet-ler” alt teması altında 68 misyon ifadesi yer almış-tır. “Toplumsal İşlevine Yönelik Hizmetler” alt te-ması altında üniversitelerin misyon ifadeleri en sıklıkla (f=31, % 45.6) III. Grup Üniversitelerde, en az sıklıkla ise (f=18, % 26.5) I. Grup Üniversiteler-de olduğu gözlenmektedir.

Misyon ifadelerinin “Nitelikli İnsangücü Kayna-ğı Yetiştirmeye Yönelik” alt teması altındaki daKayna-ğı- dağı-lımının en sıklıkla (f=99, % 59.9) I. Grup

Üniver-Tablo 2.

Üniversitelerin Stratejik Planlarında Yer Alan Misyon İfadelerinin Alt Temalara Göre Dağılımı

Misyon Tanımında Yer Alan Mesaj Temaları Genel Grup Üniversiteler (N=72) I. Grup Üniversiteler (N=19) II. Grup Üniversiteler (N=29) III. Grup Üniversiteler (N=24) f % f % f % f %

Eğitim Öğretim İşlevine Yönelik

Hizmetler 26 7.3 8 30.8 7 26.9 11 42.3

Araştırma İşlevine Yönelik Hizmetler 48 13.6 21 43.7 16 33.3 11 23.0 Toplumsal İşlevine Yönelik Hizmetler 68 19.2 18 26.5 19 27.9 31 45.6 Nitelikli İnsan Gücü Kaynağı

Yetiştirmeye Yönelik Hizmetler 212 59.9 99 46.7 63 29.7 50 23.6

Tablo 3.

Eğitim Öğretim İşlevine Yönelik Hizmetler Alt Temasında Yer Alan Misyon İfadeleri

“Eğitim Öğretim İşlevine Yönelik Hizmetler” Alt Temasında Yer Alan Misyon İfadeleri

Genel Grup Üniversiteler (N=72) I. Grup Üniversiteler (N=19) II. Grup Üniversiteler (N=29) III. Grup Üniversiteler (N=24) f f f f

Paydaşların gereksinimlerini gözeten eğitim anlayışı 1 - 1 -Öğrenci hareketliliğini destekleyen eğitim anlayışı 2 1 - 1

Mesleki eğitim sunan 1 - - 1

Ulusal ve uluslararası yükseköğretim kurumlarıyla

etkileşimleri artırmak 2 1 1

-Bilgi ve iletişim teknolojilerini kullanmak 1 1 -

-Öğrenmeyi ve takım çalışmasını öğreten 1 1 -

-Ülkemizin gelişmiş ülkeler düzeyine ulaşma amacına

uygun eğitim sunmak 2 - 1 1

Bilgi toplumunun oluşmasına katkı sağlamak 2 - 1 1

Yüksek nitelikli eğitime önem ve öncelik veren 2 1 1

İnsan merkezli bir eğitim anlayışı 1 - - 1

Herkes için eğitim olanağı sunan 2 1 1

Çağdaş eğitim sürecine uyumlu 3 - 1 2

Ulusal ve uluslararası platforma tanınan saygın bir

eğitim kurumu 3 1 - 2

Ülkemizin ve milletimizin temel değerleri ve stratejik

hedeflerine uygun bir eğitim anlayışı 1 - - 1

Türkiye Cumhuriyetinin temel ilkelerine ve bilimin

-sitelerde, en az sıklıkla ise (f=50, % 23.6) III. Grup Üniversitelerin stratejik planlarında yer aldığı göz-lenmektedir.

Tablo 3’te “Eğitim Öğretim İşlevine Yönelik Hiz-metler” Alt temasında Yer Alan Misyon İfadeleri-nin dağılımı gösterilmiştir.

Tablo 3 incelendiğinde “Eğitim Öğretim İşlevine Yönelik Hizmetler” alt temasında en sık “Çağdaş eğitim sürecine uyumlu (f=3)” ve “Ulusal ve ulus-lararası platforma tanınan saygın bir eğitim kuru-mu (f=3)” misyon ifadelerinin kullanıldığı görül-mektedir. Bu ifadeler en sık (f=2) III. Grup üniver-sitelerin misyon ifadelerinde kullanılmıştır. “Eğitim Öğretim İşlevine Yönelik Hizmetler” alt temasında çağdaş eğitim süreciyle ilgili mesajlar-da yer almaktadır. “Bilgi ve iletişim teknolojilerini kullanmak”, “Öğrenmeyi ve takım çalışmasını öğre-ten”, “Yüksek nitelikli eğitime önem ve öncelik ve-ren”, “Herkes için eğitim olanağı sunan” ve “Paydaş-ların gereksinimlerini gözeten eğitim anlayışı sun-ma” mesajları üniversitelerin misyon ifadelerinde yer almaktadır. Çağdaş eğitim süreciyle ilgili olarak tanımlanan misyon ifadeleri en sık (f=4) I. Grup üniversitelerin misyon ifadelerinde kullanılmıştır.

“Eğitim Öğretim İşlevine Yönelik Hizmetler” alt te-masında üniversitelerin ulusal ve uluslararası üni-versitelerle etkileşimi gerçekleştirmeyi amaçlayan misyon ifadeleri de bulunmaktadır. Bu ifadeler üniversitelerin misyon ifadelerinde “Öğrenci ha-reketliliğini destekleyen eğitim anlayışı” ve “Ulusal ve uluslararası yükseköğretim kurumlarıyla etkile-şimleri artırmak” mesajlarıyla yer almıştır. “Eğitim Öğretim İşlevine Yönelik Hizmetler” alt te-ması incelendiğinde üniversitelerin misyon ifade-lerinde “Ülkemizin ve milletimizin temel değerle-ri ve stratejik hedefledeğerle-rine uygun bir eğitim anlayı-şı”, “Türkiye Cumhuriyetinin temel ilkelerine uy-gun bir eğitim anlayışı” ve “Mesleki eğitim sunma” gibi ulusal mesajlar da bulunmaktadır.

Tablo 4’te “Araştırma İşlevine Yönelik Hizmetler” alt temasında yer alan misyon ifadelerinin üniver-sitelere göre dağılımı verilmiştir.

Tablo 4 incelendiğinde “Araştırma İşlevine Yöne-lik Hizmetler” alt temasında en sık bilgi-teknoloji üretimi ve yayılmasıyla ilgili misyon ifadelerinin kullanıldığı görülmektedir (f=27). Bu ifadelerden en çok “Evrensel düzeyde bilgi ve teknoloji üret-mek” misyon ifadesinin kullanıldığı tespit

edilmiş-Tablo 4.

Araştırma İşlevine Yönelik Hizmetler Alt temasında Yer Alan Misyon İfadeleri

“Araştırma İşlevine Yönelik Hizmetler” Alt temasında Yer Alan Mesajlar Genel Grup Üniversiteler (N=72) I. Grup Üniversiteler (N=19) II. Grup Üniversiteler (N=29) III. Grup Üniversiteler (N=24) f f f f

Ulusal ve evrensel sorunlara çözüm önerisi getiren 2 1 1

-Ülke gelişimine ve evrensel bilime katkı 3 1 1 1

Teknoparklar yaratmak 1 1 -

-Endüstrinin gelişmesine katkıda bulunmak 1 1 -

-Bilimsel teknolojik gelişmelerin toplum yaşamında, devlet yapısı içersinde, sanayide ve özel sektörde yaygın olarak kullanılmasına öncülük etmek

2 1 - 1

ARGE çalışmalarını teşvik etmek ve destek olmak 1 1 -

-Üretilen bilgiyi ulusal ve uluslar arası alanlarda akademik

çevreler ve toplum ile paylaşmak 2 1 1

-Bilim, sanat, kültür ve bilgi birikimine katkıda bulunmak 2 - 1 1 Ulusal ve uluslar arası düzeyde üniversitelerle işbirlikleri

kurmak 1 - 1

-İnsanlığa hizmet etmek 2 - 2

Tarım, sanayi, sağlık alanlarında yerel, ulusal ve uluslar arası

düzeyde bilgi üretmek 1 - - 1

Evrensel düzeyde bilgi ve teknoloji üretmek 20 9 6 5

Bilimsel üretim yoluyla bilginin teknolojiye dönüşümünü

sağlamak 1 1

-Bilimsel ve teknolojik bilginin oluşması ve yayılmasına katkıda

bulunmak 7 3 2 2

Ulusal kalkınmayı atılıma dönüştürmek 2 1 1

-tir. “Evrensel düzeyde bilgi ve teknoloji üretmek” ifadesi en sıklıkla (f=9) I. Grup üniversitelerin mis-yon ifadelerinde yer almaktadır.

Üniversiteler “Araştırma İşlevine Yönelik Hizmetler” alt temasında yer alan misyonlarını daha çok ülke-nin kalkınmasına ve sorunlarının çözümüne yöne-lik mesajlarla ifade etmişlerdir. Üniversitelerin mis-yon ifadelerinde ülkenin kalkınmasına ve sorunla-rının çözümüne yönelik mesajlar, “Ulusal ve evren-sel sorunlara çözüm önerisi getiren”, “Ülke gelişimi-ne ve evrensel bilime katkı”, “Endüstrinin gelişmesi-ne katkıda bulunmak”, “Tarım, sanayi, sağlık alanla-rında yerel, ulusal ve uluslararası düzeyde bilgi üret-mek” ve “Ulusal kalkınmayı atılıma dönüştürüret-mek” ifadeleriyle sunulmuştur. Üniversitelerin araştırma-ya yönelik hizmetlerle ilgili misyon ifadeleri incelen-diğinde “Teknoparklar ve ARGE çalışmaları” sadece I. Grup üniversiteler içinde yer alan bir üniversite-nin misyon ifadesinde yer bulabilmiştir.

Tablo 5’te üniversitelerin “Toplumsal İşlevine Yö-nelik Hizmetler” alt temasında yer alan misyon ifa-delerinin üniversitelere göre dağılımı verilmiştir. Tablo 5 incelendiğinde misyon ifadelerinin “Top-lumsal İşlevine Yönelik Hizmetler” alt temasın-da bazı üniversiteler “Bölgenin ve ülkenin sürdü-rebilir kalkınmasına katkı sağlamak” ifadesini bazı

üniversiteler ise sadece “Bölgenin gelişimine kat-kı sağlamak” ifadesini kullanmışlardır. Üniversite-ler misyon ifadeÜniversite-lerinde en sık (f=17) “Bölgenin ve ülkenin sürdürebilir kalkınmasına katkı sağlamak” ifadesini, daha sonra en sık (f=10) “Bölgenin geli-şimine katkı sağlamak” ifadesini kullanılmışlardır. “Bölgenin ve ülkenin sürdürebilir kalkınmasına katkı sağlamak” ve “Bölgenin gelişimine katkı sağ-lamak” ifadeleri ise en sık (f=14) III. Grup üniversi-telerin misyon ifadelerinde kullanılmıştır. “Toplumsal İşlevine Yönelik Hizmetler” alt tema-sında üniversiteler misyon ifadelerinde “Sağlık hiz-meti sunmak” mesajını 8 kez, “Şehrindeki kurum ve kuruluşlarla işbirliğine gitmek” ifadesini ise 6 kez kullanmışlardır. Bu ifadeler en çok III. Grup üniversitelerin misyon ifadelerinde kullanılmıştır. Bazı üniversiteler küresel değerlerle ulusal değerle-ri bütünleştirmeyi, bazı üniversiteler ise Türk kül-türü ve uluslar arası kültürleri korumayı, geliştir-meyi, ve yayılmasını sağlamayı kendilerine mis-yon olarak belirlemişlerdir. Stratejik planlarında bazı üniversiteler misyonlarını “Orta Asya, Kafkas-ya Cumhuriyeti ile Türkiye Cumhuriyeti arasında bilgi, enerji, insan kaynakları gibi konularda etkile-şimi ve dolaşımı üstlenecek bir köprü olmak” ola-rak belirlemişlerdir.

Tablo 5.

Toplumsal İşlevine Yönelik Hizmetler Al Temasında Yer Alan Misyon İfadeleri

“Toplumsal İşlevine Yönelik Hizmetler” Alt Temasında Yer Alan Mesajlar Genel Grup Üniversiteler (N=72) I. Grup Üniversiteler (N=19) II. Grup Üniversiteler (N=29) III. Grup Üniversiteler (N=24) f f f f

Bölgenin ve ülkenin sürdürebilir kalkınmasına katkı sağlamak 17 3 4 10

Sağlık hizmeti sunmak 8 2 2 4

Toplumun sosyal, kültürel, sanatsal ve sportif gelişimine katkı

sağlayacak etkinlikler düzenlemek 6 4 2

Bölgenin gelişimine katkı sağlamak 10 2 4 4

Orta Asya, Kafkasya Cumhuriyeti ile Türkiye Cumhuriyeti arasında bilgi, enerji, insan kaynakları gibi konularda etkileşimi ve dolaşımı üstlenecek bir köprü olmak

1 - 1

-Toplumsal, kamusal ve ekonomik aktörlerle ilişkiler kurmak 1 - 1 -Şehrindeki kurum ve kuruluşlarla işbirliğine gitmek 6 1 2 3

Bölgesine-ülkesine –dünyaya faydalı olmak 4 - 2 2

Ürettiklerini toplum yararına sunmak 2 1 - 1

Toplumun modernleşmesine öncülük etmek 1 1 -

-Türk kültürü ve uluslar arası kültürleri korumak, geliştirmek,

yayılmasını sağlamak 1 1 -

-Sosyal projeler üretmek 1 - 1

-Üniversite-sanayi toplum işbirliğini sağlamak 1 - - 1

Kür- yerel sorunların çözümüne katkıda bulunmak 2 1 - 1

Ülkenin gelişme düzeyi ve yaşam kalitesinin artmasına katkı

sağlamak 6 2 2 2

Tablo 6’da “Nitelikli İnsangücü Yetiştirmeye Yöne-lik Hizmetler” alt temasında yer alan misyon ifade-lerinin üniversitelere göre dağılımı verilmiştir. Üniversiteler misyon bildirgelerinde en sık (f=212) nitelikli insangücü yetiştirmeye yönelik ifadeleri kullanmışlardır. Tablo 6 incelendiğinde üniversi-teler yetiştirmeyi amaçladıkları bireylerle ilgili ola-rak misyon ifadelerinde en çok “Evrensel nitelikte

yeterli ve yetkin bilgiye sahip olmak (f=27)” daha sonra ise “Girişimci ve üretken (f=21)” ve “Atatürk ilkelerine bağlı (f=19)” özellikler olmasını amaçla-dıklarını ifade etmişlerdir. “Evrensel nitelikte ye-terli ve yetkin bilgiye sahip olmak”, “Girişimci ve üretken” ve “Atatürk ilkelerine bağlı” misyon leri en sıklıkla I. Grup üniversitelerin misyon ifade-lerinde kullanılmıştır.

Tablo 6.

Nitelikli İnsangücü Yetiştirmeye Yönelik Hizmetler Alt Temasında Yer Alan Misyon İfadeleri

“Nitelikli İnsangücü Yetiştirmeye Yönelik Hizmetler” Alt Temasında Yer Alan Mesajlar

Genel Grup Üniversiteler (N=72) I. Grup Üniversiteler (N=19) II. Grup Üniversiteler (N=29) III. Grup Üniversiteler (N=24) f f f f

Evrensel nitelikte yeterli ve yetkin bilgiye sahip olmak 27 13 8 6

Etik değerlere bağlı 11 6 3 2

Toplumsal sorumluluk bilinci gelişmiş 3 1 1 1

Ulusal sorunları sorgulayan ve çözüm üreten 12 6 4 2

Atatürk ilkelerine bağlı 19 9 5 5

Toplumsal değerlere bağlı 6 2 2 2

İnsan haklarına saygılı 4 1 1 2

Bilgi ve teknoloji üreten 2 1 1

-Vatansever 6 1 2 3

Demokrasi ve hukukun üstünlüğüne inanan 3 2 1

Kültür ve sanata katkı yapan 7 3 2 2

Girişimci üretken 21 12 5 4

Rekabetçi 3 1 1 1

Çağdaş 11 5 3 3

Yaratıcı 9 5 3 1

Takım çalışmasına yatkın 2 1 1

-Estetik, çevre ve sosyal bilinci gelişmiş 6 3 2 1

Özgür düşünen 6 4 2

-Sanatsal, kültürel ve sportif etkinliklere duyarlı 2 1 - 1

Teknoloji okuryazarlığı olan 2 1 1

-Eleştiren 2 1 1

-Farklı görüş ve düşüncelere saygılı 1 1

-Yaşam boyu öğrenmeye odaklı 4 1 1 2

Çevresel, kültürel, tarihsel değerleri yücelten 1 1 -

-Katılımcı 5 2 3

-Pozitif düşünen (olumlu) 1 - 1

-Ülkesini tüm dünyada temsil eden 2 1 1

Pozitivist düşünen (Aklın ve bilimin üstünlüğünü kabul

eden) 4 2 1 1

Demokrat 2 1 1

-Türk toplumun değerlerini tanıyan ve tanıtan 2 - 1 1

Araştırmacı 11 4 4 3

Bölgesine, ülkesine ve insanlığa hizmet eden 2 - 1 1

Öğrendiklerini sosyal hayatında uygulayan 1 - - 1

Toplumun gelişimine katkıda bulunan 2 - - 2

Lider özelliklere sahip 4 2 1 1

Ulusal ve uluslar arası düzeyde yarışan 1 1 -

-Ulusal kimliğini evrensel değerlerle bağdaştırabilen 3 2 1

Üniversiteler yetiştirmeyi amaçladıkları bireyler-le ilgili olarak misyon ifadebireyler-lerinde en az sıklıkla (f=1) “Farklı görüş ve düşüncelere saygılı”, “Pozi-tif düşünen (olumlu)”, “Öğrendiklerini sosyal ha-yatında uygulayan” ve “Ulusal ve uluslar arası dü-zeyde yarışan” özellikler olmasını amaçladıklarını ifade etmişlerdir.

Vizyon İfadeleri ile İlgili Bulgular

Çalışmanın bu bölümünde üniversitelerin stratejik

planlarında yer verilen vizyon ifadelerinin analizi-ne yer verilmiştir. Tablo 7’de üniversitelerin strate-jik planlarında yer alan vizyon ifadelerinin temala-ra göre dağılımı gösterilmektedir.

Tablo 7 incelendiğinde üniversitelerin stratejik planlarında yer alan vizyon ifadelerinin 67’si “Araş-tırma”(% 36), 62’si “Eğitim-Öğretim” (%33.4), 33’ü “Toplumsal İşlev” (% 17.7) ve 24’ü de “Nite-likli İnsangücü Kaynağı Yetiştirmeye” (% 12.9) yö-nelik hizmetler alt teması altında toplanmaktadır. Genel olarak vizyon ifadeleri değerlendirildiğinde

Tablo 7.

Üniversitelerin Stratejik Planlarında Yer Alan Vizyon İfadelerinin Alt Temalara Göre Dağılımı

Vizyon Tanımında Yer Alan Alt Temalar Genel Grup Üniversiteler (N=72) I. Grup Üniversiteler (N=19) II. Grup Üniversiteler (N=29) III. Grup Üniversiteler (N=24) f % f % f % f %

Eğitim Öğretim İşlevine Yönelik

Hizmetler 62 33.4 20 32.3 18 29.0 24 38.7

Araştırma İşlevine Yönelik

Hizmetler 67 36.0 26 38.8 21 31.3 20 29.9

Toplumsal İşlevine Yönelik

Hizmetler 33 17.7 11 33.3 12 36.3 10 30.4

Nitelikli İnsan Gücü Kaynağına

Yönelik Hizmetler 24 12.9 9 37.5 5 20.8 10 41.7

Tablo 8.

Eğitim Öğretim İşlevine Yönelik Hizmetler Alt temasında Yer Alan Vizyon İfadeleri

“Eğitim Öğretim İşlevine Yönelik Hizmetler” Alt temasında Yer Alan Vizyon İfadeleri

Genel Grup Üniversiteler (N=72) I. Grup Üniversiteler (N=19) II. Grup Üniversiteler (N=29) III. Grup Üniversiteler (N=24) f f f f

Ulusal ve uluslar arası düzeyde eğitim ve öğretimde lider, tercih edilen ve saygınlığı olan bir üniversite olmak

32 10 10 12

Ülkemizin çağdaş uygarlık düzeyinin üzerine

çıkmasına katkıda bulunacak eğitim anlayışı 1 - - 1

Sunacağı eğitim hizmeti ile dünya üniversiteleri arasına

girmeye çalışmak 12 2 3 7

Öğrenci merkezli öğretim yaklaşımlarını kullanmak 3 2 1 -Disiplinler arası işbirliğine dayalı çağdaş eğitim

programları sunmak 1 1 -

-Uzaktan eğitim ortamları yaratmak 2 1 1

-Eğitim ve öğretim hizmetlerinde bilimsel araştırma

yöntemlerini kullanmak 2 1 1

-Bölgesine, Kafkasya’ya ve Orta Asya Ülkelerine eğitim

hizmeti sunmak 1 1 -

-Bölgesinde en önemli eğitim merkezi olmak 3 1 1 1

Uygulamalı eğitime öncelik vermek 1 1

Uluslar arası nitelikte öğrenci ve öğretim elemanı

yapısına sahip 1 - - 1

Toplumsal gelişmeye hizmet eden bir eğitim anlayışı 1 - - 1

Toplam kalite yönetimini benimsemiş 1 - - 1

Lisansüstü eğitime önem veren bir araştırma

-üniversitelerin vizyon ifadelerinde “araştırma” ve “eğitim-öğretim” işlevlerine yönelik ifadelerin öne çıktığı görülmektedir.

Üniversitelere göre vizyon ifadesinin analizi yapıl-dığında; I. ve II. Grup üniversitelerde en çok araş-tırma işlevine, III. Grup üniversitelerde ise en çok eğitim-öğretim işlevine vurgu yapıldığı belirlen-miştir. En az vurgu ise I. ve II. Grup üniversiteler-de nitelikli insan gücü kaynağına yönelik hizmet-ler, III. Grup üniversitelerde ise nitelikli insan gücü kaynağına yönelik hizmetlerle birlikte toplumsal işleve yönelik hizmetlere yapılmıştır.

Tablo 8’de “Eğitim Öğretim İşlevine Yönelik Hiz-metler” Alt temasında Yer Alan Vizyon İfadeleri-nin dağılımı gösterilmiştir.

Tablo 8 incelendiğinde “Eğitim Öğretim İşlevi-ne Yöİşlevi-nelik Hizmetler” alt temasında üniversiteler en sıklıkla “Ulusal ve uluslararası düzeyde eğitim ve öğretimde lider, tercih edilen ve saygınlığı olan bir üniversite olmak (f=32)” ifadesini kullanılmış-tır. Daha sonra “Sunacağı eğitim hizmeti ile dünya üniversiteleri arasına girmeye çalışmak (f=12)” ifa-desini kullanmışlardır. Bu iki ifadeyi en sık kulla-nan üniversiteler III. Grup üniversiteler olmuştur. Üniversitelerin çoğunluğu ulusal ve uluslararası düzeyde tanınan, lider bir üniversite olmayı,

dün-ya üniversiteleri arasına girmeyi başarmayı viz-yon ifadesi olarak belirlerken, bazı üniversiteler de vizyon ifadelerinde “Bölgesinde en önemli eğitim merkezi olmak” ifadesini kullanmışlardır. “Eğitim Öğretim İşlevine Yönelik Hizmetler” alt temasında yer alan ifadelerde bir üniversite eğitim öğretim sü-recinde “Toplam Kalite Yönetimi” anlayışını hâkim kılmayı, bir üniversite ise lisansüstü eğitime önem veren bir araştırma üniversitesi olmayı amaçladık-larını ifade etmişlerdir.

Tablo 9’da “Araştırma İşlevine Yönelik Hizmetler” alt temasında yer alan vizyon ifadelerinin üniversi-telere göre dağılımı verilmiştir.

Tablo 9 incelendiğinde Üniversiteler “Araştırma İş-levine Yönelik Hizmetler” alt temasında yer alan vizyonlarını daha çok ulusal ve uluslararası düzey-de tanınan ve dünya üniversiteleri arasına girmeyi amaçlayan mesajlarla ifade etmişlerdir. “Araştırma İşlevine Yönelik Hizmetler” alt temasında yer alan 67 vizyon ifadesinin en sık ulusal ve uluslararası düzeyde tanınan, lider bir üniversite olmak ile dün-ya üniversiteleri arasına girmeyi amaçladün-yan vizyon ifadelerinin olduğu görülmektedir (f=43). “Yurt içi ve yurt dışında tanınan saygın, lider bir üniversi-te olmak” ve “Dünya üniversiüniversi-teleri arasına girmeye çalışmak” ifadeleri III. Grup üniversitelerin vizyon ifadelerinde en sıklıkla (f=17) kullanılmıştır.

Tablo 9.

Araştırma İşlevine Yönelik Hizmetler Alt temasında Yer Alan Vizyon İfadeleri

“Araştırma İşlevine Yönelik Hizmetler” Alt temasında Yer Alan Mesajlar

Genel Grup Üniversiteler (N=72) I. Grup Üniversiteler (N=19) II. Grup Üniversiteler (N=29) III. Grup Üniversiteler (N=24) f f f f

Yurt içi ve yurt dışında tanınan saygın, lider bir

araştırma üniversitesi olmak 30 8 10 12

Dünya standartlarında teknoloji üretmek 2 1 1

Ulusal ve bölgesel sorunlara odaklı araştırmalar

üretmek 2 1 1

Ülkemizin çağdaş uygarlık düzeyinin üzerine çıkmasına katkıda bulunmak için proje üretmek ve yürütmek

5 2 2 1

Kaliteyi sürekli iyileştirmek 2 1 1

Dünya üniversiteleri arasına girmeye çalışmak 13 5 3 5

İnsanlık için yararlı bilimsel bilgi üretmek ve

kullanmak 1 1

Bölgesine, Kafkasya ve Orta Asya ülkelerine araştırma

hizmetleri sunmak 1 1

Ulusal ve uluslararası bilim ve teknoloji dünyası ile

işbirliğine açık olmak 3 1 1 1

Bölgesel düzeyde lider bir üniversite olmak 3 3

Havza gelişimi ve tarıma dayalı teknolojik

araştırmalarda dünya çapında tanınmak 1 1

Ulusal ve uluslar arası rekabet gücüne sahip olmak 3 1 1 1

I. Grup üniversiteler arasında yer alan bir üniver-site vizyon ifadesinde “Bölgesine, Kafkasya ve Orta Asya ülkelerine araştırma hizmetleri sunmayı” ve II. Grup üniversiteler arasında ise üç üniversite viz-yon ifadesinde “Bölgesel düzeyde lider bir üniversi-te olmayı” amaçladıklarını belirtmişlerdir. 72 Devlet üniversitesinin vizyon ifadeleri incelen-diğinde bir üniversitenin vizyon ifadesinde Hav-za gelişimi ve tarıma dayalı teknolojik araştırma-larda dünya çapında tanınmayı ve bilimsel değer-leri yaşamla özdeşleştirmeyi, iki üniversitenin ulu-sal ve bölgesel sorunlara odaklı araştırmalar üret-meyi, beş üniversitenin ise ülkenin çağdaş

uygar-lık düzeyinin üzerine çıkmasına katkıda bulunacak projeler üretmeyi ve yürütmeyi amaçladıkları or-taya çıkmıştır.

Tablo 10’da “Toplumsal İşlevine Yönelik Hizmet-ler” alt temasında yer alan vizyon ifadelerinin üni-versitelere göre dağılımı verilmiştir.

Tablo 10 incelendiğinde “Toplumsal İşlevine Yö-nelik Hizmetler” alt temasında yer alan 33 vizyon ifadesinde üniversiteler en sık “Üniversite, sanayi, toplum işbirliğini gerçekleştirmek (f=11)” vizyon ifadesini kullanılmışlardır. Bu ifade en sık (f=5) III. Grup üniversitelerin vizyon ifadelerinde

kullanıl-Tablo 10.

Toplumsal İşlevine Yönelik Hizmetler Alt temasında Yer Alan Vizyon İfadeleri

“Toplumsal İşlevine Yönelik Hizmetler” Alt temasında Yer Alan Mesajlar

Genel Grup Üniversiteler (N=72) I. Grup Üniversiteler (N=19) II. Grup Üniversiteler (N=29) III. Grup Üniversiteler (N=24) f f f f

Yaşam niteliğinin yükseltilmesine katkıda bulunmak 5 2 2 1

Sosyal bir öğrenim merkezi olmak 2 2 -

-İlinin ve bölgesinin sorunlarını çözmeye yönelik

hizmet üretmek 2 - 1 1

Bölge halkı ile bilimi buluşturmak 1 - 1

-Doğa ve çevre dostu 1 - 1

-Üniversite, sanayi, toplum işbirliğini gerçekleştirmek 11 2 4 5

Sağlık alanında saygın bir üniversite olmak 5 2 2 1

Ulusal önceliklerimizi (Ekonomi, teknoloji ve sosyal)

dikkate almak 1 1 -

-Toplumun aydınlanmasına ve gelişmesine hizmet

etmek 2 2 -

-Dil, kültür, sanat değerlerini korumak 2 - 2

-Sürdürebilir kalkınmayı sağlamak 1 - - 1

Tablo 11.

Nitelikli İnsangücü Yetiştirmeye Yönelik Hizmetler Alt temasında Yer Alan Vizyon İfadeleri

“Nitelikli İnsangücü Yetiştirmeye Yönelik Hizmetler” Kategorisinde Yer Alan Mesajlar

Genel Grup Üniversiteler (N=72) I. Grup Üniversiteler (N=19) II. Grup Üniversiteler (N=29) III. Grup Üniversiteler (N=24) f f f f

Küresel rekabet koşullarına hazır nesiller yetiştirmek 8 2 4 2 Okul öncesi ve ilköğretim alanında elemanlar

yetiştirmek 1 1

Verimli profesyoneller yetiştirmek 1 1

Mezunları tercih edilen ve aranan bireyler yetiştirmek 5 3 1 1 Kendini yenileyen ve geliştiren, kendisiyle ve

çevresiyle barışık, üretken, girişimci ve özgüven sahibi öğrenciler yetiştirmek

3 1 1 1

Geleceğin liderini yetiştirmek 1 1

Atatürk ilkelerine bağlı, çağdaş, sanata değer veren

üstün nitelikli bireyler yetiştirmek 2 1 1

Ülkenin ihtiyaç duyduğu alanlarda meslek elemanı

yetiştirmek 1 1

Evrensel değerlere sahip, üstün nitelikli bireyler

mıştır. Bu ifadenin yanında “Sağlık alanında saygın bir üniversite olmak” ve “Yaşam niteliğinin yüksel-tilmesine katkıda bulunmak” ifadeleri de sıklıkla kullanılan (f=5) ifadeler olarak dikkat çekmekte-dir. Bazı üniversiteler ise vizyon ifadelerinde sos-yal bir öğrenim merkezi olmayı, ilinin ve bölgesi-nin sorunlarını çözmeyi, toplumun aydınlanması-na ve gelişmesine hizmet etmeyi, dil, kültür ve sa-nat değerlerini korumayı kendilerine vizyon olarak belirlemişlerdir.

Tablo 11’de “Nitelikli İnsangücü Yetiştirmeye Yö-nelik Hizmetler” alt temasında yer alan vizyon ifa-delerinin üniversitelere göre dağılımı verilmiştir. Tablo 11 incelendiğinde üniversiteler vizyon ifade-lerinde; “Küresel rekabet koşullarına hazır nesiller yetiştirmek (f=8)” “Evrensel değerlere sahip, üstün nitelikli bireyler yetiştirmek (f=2)”, “Atatürk ilkele-rine bağlı, çağdaş, sanata değer veren üstün nite-likli bireyler yetiştirmek (f=2)” ifadelerini sıklık-la kulsıklık-landıksıklık-ları görülmektedir. Üniversitelerin viz-yon ifadelerinde en sıklıkla kullanılan “küresel re-kabet koşullarına hazır nesiller yetiştirmek” ifadesi en sıklıkla II. Grup Üniversitelerin vizyon metinle-rinde kullanılmıştır.

Vizyon ifadeleri incelendiğinde I. Grup üniversi-telerde “Mezunları tercih edilen ve aranan bireyler yetiştirmek”, II. ve III. Grup Üniversitelerde “küre-sel rekabet koşullarına hazır nesiller yetiştirmek” ifadeleri sıklıkla kullanılmaktadır.

“Nitelikli İnsangücü Yetiştirmeye Yönelik Hizmet-ler” kategorisinde yer alan vizyon ifadeleri incelen-diğinde beş üniversite “Mezunları tercih edilen ve aranan bireyler yetiştirmek” vizyon ifadesini kul-lanırken, bir üniversite “Okul öncesi ve ilköğretim alanında elemanlar yetiştirmek” ve “Ülkenin ih-tiyaç duyduğu alanlarda meslek elemanı yetiştir-mek” ifadelerini kullanmışlardır.

Tartışma, Sonuç ve Öneriler

Bu araştırmada, üniversitelerin stratejik planların-da yer bulan vizyon ve misyon ifadelerinin analiz edilmesi amaçlanmıştır. Çalışma sonunda üniver-sitelerin misyon bildirimlerinde en çok “Nitelikli İnsangücü Kaynağı Yetiştirmeye Yönelik Hizmet-ler”; vizyon bildirimlerinde ise en çok “Araştırma İşlevine Yönelik Hizmetler” konusunda ifadelerin kullanıldığı belirlenmiştir.

Üniversitelerin yarısından fazlasının misyon ifa-delerinin “Nitelikli İnsangücü Kaynağı Yetiştirme-ye Yönelik Hizmetler” alt teması altında toplandı-ğı görülmektedir. Misyon ifadesi bir örgütün var

olma nedenini, belirlenen amaç ve hedefler üzerin-de odaklanmış bir görev duygusunu ifaüzerin-de etmek-tedir (Dinçer, 2004). Bu bulgu üniversitelerin gö-revleri arasında öncelikli olarak daha çok ülkenin kalkınması için ihtiyaç duyulan nitelikli insangücü kaynağını yetiştirmeyi amaçladıkları şeklinde yo-rumlanabilir.

Vizyon ifadeleri ise örgütün ulaşmak istediği amaç ve hedefleri ifade eder ve kurumun gelecekteki zi-hinsel görüntüsünün yansımasıdır (Dinçer, 2004; Tutar, 2004). Üniversitelerin vizyon ifadeleri en sık “Araştırma İşlevine Yönelik Hizmetler” alt teması altında gruplanmıştır. Bu bulgu üniversitelerin ge-lecekte araştırma işlevine yönelik daha çok uygu-lamaların olabileceğini göstermektedir. Fürüzan’ın (2009) “Yükseköğretim Kurumlarında Stratejik Planlama ve Balanced Scorecard Uygulamaları: Türkiye İçin Bir Model Önerisi” adlı araştırmada, araştırmacı farklı ülkelerdeki üniversitelerin strate-jik planlarından örnekler sunmuştur. Araştırmada üniversitelerin vizyon ifadelerinin daha çok araş-tırma üniversitesi olmayı hedefleyen vizyon ifade-lerinden oluştuğu görülmektedir. Bu çalışmanın sonuçları Fürüzan’ın (2009) yapmış olduğu araş-tırmanın bulgularını destekler niteliktedir. Erdem ve Tanrıöğen’in (2002) “Üniversitenin Başarısında Önemli Bir Anahtar: Üniversite Vizyonu (Pamuk-kale Üniversitesi Örneği)” adlı çalışmada da araş-tırmaya katılan üniversitenin paydaşları Pamukka-le Üniversitesi’nin vizyonunu “araştırma kültürü ve bilimselliği ön planda olan bir bölge üniversitesi” olarak görmek istediklerini belirlemişlerdir. Araştırma sonucunda I. Grupta yer alan üniversi-telerin misyon ifadelerinin en sıklıkla “Araştırma İşlevine Yönelik Hizmetler” ve “Nitelikli İnsangücü Kaynağı Yetiştirmeye Yönelik Hizmetler” alt tema-sı altında toplandığı belirlenmiştir. Viakorpi, Stan-kovic, Pedrrosa, ve Roznyani (2008) tarafından ha-zırlanan “Türkiye’de Yükseköğretim: Eğilimler, So-runlar ve Fırsatlar” konulu araştırmada Türkiye Yükseköğretim alanındaki gelişmiş 17 üniversite-nin misyon ifadelerinde “uluslararası ölçekte önde gelen bir araştırma üniversitesi olma” hedefini be-lirledikleri ortaya konulmuştur. Bu çalışmanın so-nuçları Viakorpi, Stankovic, Pedrrosa ve Roznyani (2008) tarafından hazırlanan araştırmanın bulgu-ları ile paralellik göstermektedir.

Araştırmada I. Grup üniversitelilerin vizyon ifade-lerinde daha çok “araştırma işlevi”, II. grup üniver-sitelerde “toplumsal işlev”, III. grup üniversiteler-de ise “eğitim-öğretim işlevi” ve “nitelikli insangü-cü kaynağı yetiştirmeye” yönelik hizmetler konu-sunda ifadeler bulunmaktadır.