Tarih Dünyasının V esikalar
Serisinden
★
Namık Kemal
Ebüzziya Tevfik
Abdiilhak Hâmit
ve Abdullah Cevdet
Tarafından
Abdiilhamide
Gizli Mektublar
B u sahifede okuyacağınız ve şimdiye
kadar neşredilmemiş mektuplar, hepinizi
hayrete düşürecektir; belki inanmak iste-
miyeceksiniz. Biz, tarihin bazı meçhulle
rini aydınlatmak için bu mektupları neş
rederken, bu hususta bir hüküm vermeyi
gelmiş, geçmiş devirlerin tahlil ve terkip
lerini yapacak tarihçilere bırakıyoruz.
Büyük Vatan Şâiri Namık Kemalin,
Şâir-i-âzam Abdülhak Hâmidin, Namık K e
malin büyük
talebesi,
Türk
Basınının
emekdarı Ebüzziya Tevfiğin ve en niha
yet Avrupalara kaçarak
neşrettiği
Icti-
had Mecmuasile istibdada karşı hürriyet
mücadelesi açan Abdullah Cevdetin bu
dikkate şayan mektupları, belki o devrin
icabatı, belki de Abdülhamidin zeki siya
setinin bir neticesi sayılacaktır. Dediğimiz
gibi hükmü
tarihe
bırakarak bu tarihî
mektupları neşrediyoruz.
* * *
Namık K em al Bey, hayatının son za
manlarında
Sakızda
mutasarrıflık yap
makta ve memuriyet maaşına ilâve ola
rak her ay hazinei hassadan elli altın al
makta idi. Bu aralık oğlu A li Ekrem de
Abdülhamid tarafından Mâbeyn-i
Hümâ-• T 7 =
Tarihin ne garip cilvesidir ki, bir gün
amansız düşmanı olarak
Abdülhami-de karşı hürriyet bayrağını çeken Na
mık Kemal, bir tarihte, ona bu sahi
fede okuyacağınız telgrafı çekmişti.
Abdülhak Hâmid de, çok sıkıntılı za
manlarında Abdülhamide başvurmuş
âcil yardım istemişti.
yun kâtibliğine tayin edildi. K em al Bey,
Sakızdan şu teşekkür telgrafını çekti:
M A B E Y N - İ H Ü M A Y U N B A Ş K İ T A B E T İ C E L İ L E S İ N E O ğ l u m E k r e m h a k k ı n d a ş e r e f s u d u r eden i n a y e t - i s e n i y e - i v e l i y y ü n n i m e t - a i le -i k e m - t e r a n e m h a k k ı n d a m e ş h u d a y n i i f t i h a r o la n h e z a r e m s a li g ib i m u k a b e l e i ş ü k r a n o lm a ğ l a a rz ı m a h m e d e t t e n b a ş k a s ö y l i y e c e k b i r şey o l m a d ı ğ ı n ı n a r z ın a i c t i s a r o l u n u r . — 18 T e ş r i n i e v v e l 1304 K E M A L * * *
Abdülhak Hâmid,
Abdülhamide çok
parlak cümlelerle hitap ederek para iste
mektedir. (Sadaka) kelimesini kullanarak
ve hükümdara (Allahın gölgesi) pâyesini
de vererek yazdığı mektup da şudur:
« B u k u l l a r ı n ı n v e l i n i m e t - i b i m i n n e t - î âza m e f e n d i m i z h a z r e t l e r i n d e n b i r g û n a i s t i r h a m a y ü z ü m y o k t u r . Z i r a e l t a f ve i n a y e t - i c e n â b - ı h i l â f e t p e n a h i l e r i n i n e d a y - i ş ü k ü r ü n d e n â c iz o l d u ğ u m g i b i , hassa ten ve m ü n h a s ı r a n e s e r - i ü l u v v - ü l ü t u f v e â t ı f e t - i h a z r e t - i t â c i - d â r i l e r i o la n m aa ş v e m e m u r i y e t - i m e m l û k â - n e m d a h i e h l i y e t ve i s t i h k a k - ı ç â k e r a n e m i n f e v k i n d e b i r n i m e t t i r . B u n u n l a b e r a b e r a v a t ı f ve e ş f a k - ı s e n l y e - i h ü m â y u n l a r ı n a h a d d - ü p â y a n o l m a d ı ğ ı n d a n bazı h a v a y i c i z a r u r i y e - i m ü s t e m i n d a n e m e m e b n i z a m m ı m aa ş v e y a m e d â r - ı i n t i a ş s u r e t i n d e b i r s a d a k a i s e n iy e i s t i r h a m ı il e p e n a h v e m e lc e i y e g â n e m i z o la n ş e h r i y a r - ı m e k â r ı m ı â s a r e f e n d i m i z h a z r e t l e r i n i n c ü m l e y e ş â m i l b u l u n a n m e k â r i m i c e li l e i m ü l û k â n e l e r i n e k e m a l - î t a z a r r u l a i l t i ca ya c ü r ’et e y l e d i m . C e n â b - ı R a b b i l m e n n a n ö m r ü ş e v k e t ve ş â n - ı z ı l l ı l l a h i l e r i n i e fz u n ve f i r a v a n b u y u r s u n â m i n . K u l l a r ı A b d ü l h a k H â m i d * * *
Ebüzziya Tevfiğin de iki mektubunu
neşredeceğiz, ikinci meşrutiyeti müteakip
Abdülhamid aleyhinde çok söylemiş ve
yazmış bulunan Ebüzziya Tevfik, bu mek
tuplarının birinde, evinin yanında bir ec
nebiye ait arsanın hazinei hassadan alın
masını, İkincisi ile de Bakırköyünde yap
tırdığı bir köşkün camlarına yapıştıracağı
kâğıdlarm parasını Abdülhamidden iste
mektedir. İşte bu mektuplar:
Ebüzziya Tevfiğin bu sahifede okuyacağınız
mektupları, Abdülhamid ile arasının çok
dostane olduğunu göstermektedir.
V e l i n i m e t i m : Ç a k e r h a n e l e r i n i n i t t i s a l i n d e k i a rs a n ın â h a r a s a t ı l m a m a s ı İçin l û t f - i h ü m â y u n l a r ı n a m a ğ r u r e n v e r m i ş o l d u ğ u m on g ü n m ü h l e t b u ğ u n t e k m i l o l m u ş t u r . M e r h a m e t e n m e z k û r a r s a n ın H a z i n e - i H â s s a -I Ş â h a n e l e r i m a r i f e t i y l e m ü b a y a a s ı n ı f e r m a n b u y u r m a l a r ı n ı i s t i r h a m e d e r i m . A r s a b i r e c n e b i y e s a t ı ld ı ğ ı h a ld e ç a - k e r h a n e l e r i n d e o t u r m a k k a b i l o l m ı y a c a k t ı r . H e r h a l d e m e r h a m e t - i m ü l û k â n e l e r i n e m ü r a c a a t e d e r i m v e l i n i ’ m e t i m f e r m a n . . a b d - i s a d ı k l a r ı E b ü z z iy a T e v f i k
Ebüzziya Tevfik Bey Bakırköyünde
bir
malikâne yaptırmaktadır. Bunun, bildiğimi
ze göre, her tarafı ikmal edilmiş dahilî cam
larına kâğıd yapıştırmak kalmıştır, bunun
parası da Abdülhamidden şu satırlarla is
tirham olunmaktadır:
Ca m k â ğ ı d l a r ı n ı n e sm a n ı iç in k o m i s y o n - cı ç a k e r l e r i n i t a z y i k e t m e k t e o l m a s ı n d a n f a r t - ı h ic a b ile a r z - ı h a le c e sa re t e y l e r i m f e r m a n . . a b d - ı s a d ı k l a r ı E b ü z z iy a T e v f i kve melfufu olan puslada da bu esman şöy-
lece izah olunmuştur:
« E v v e l k i f i a t ı 187,5 İ n g i l i z lir a s ı.
M u a h h a r e n f e r m a n - ı h ü m a y u n - ı h a z r e t - i v e l i y y - ü n - n i â m î l e r i ü z e r in e y ü z d e on i k i k o m is y o n t e n z i l e d i l d i k t e n s o n r a m e b i â ğ - ı m ü t e b a k i 152 İ n g i l i z l i r a ve b i r ç e y r e k li r a .»
Abdullah Cevdetin
mektubu paraya
değil, nişana aiddir.
Belki
yakınlarına
nişanlar verilmiş ve bundan mahrum ka
lan Abdullah
Cevdet, buna sahib olmak
için yanıp tutuşmuştur. M ektubu Viyana
33
iSefareti Doktorluğunu yaparken yazmış
tır. M alûm olduğu üzere Abdullah Cev
det, Doktor yüzbaşı olarak Haydarpaşa
hastahanesinde çalışırken Avrupaya kaç
mış ve orada neşre başladığı Ictihad mec-
muasile hürriyet mücadelesine girişmişti.
Sonradan bazı sebepler dolayısile Viyana
Sefareti doktorluğunu kabul etmişti. İşte
nişan isteyen mektubu:
D a h i l i y e N a z ı r - ı C e l i l i d e v i e t l û M e m d u h Paşa H a z r e t l e r i n e D e v i e t l û e f e n d i m h a z r e t l e r i , E l - n i m m e t ü l l - l l a h v e l i n i m e t - i bi i m t i n a n « b - i m ü ş f i k - i O s m a n i y a n Ş e h r i y a r - i k a d i r d a n E f e n d i m i z H a z r e t l e r i n e o la n u b u d i y e t ve sa - d a k a t - ı â c i z a n e m i n h a l i s i y e t ve v i c d a n i y e t i v a s ı l - ı m e r t e b e - i s i i b u t o l m u ş t u r i t i k a d ı n d a - y ı m . B i n â b e r i n bu v a d i - i b e y a n ve h a k i k a t t e t a t v i l - i m a k a l i b i l ü z u m g ö r ü r ü m . H e m i t i - k a d - l s a l i f - ü l - a r z - ı b e n d e g â n e m i n i s a b e tin e b u r h a n v e n i ş a n e - i z e r r i n o l m a k he m de b e n d e n i z g i b i e s d i k a y - i b e n d e g â n - ı h i l â f e t p e n â h i id a d ı n a d a h i l b u l u n m a k l a m ü f t e h i r o l a n l a r a b i r n ü m u n e - i t e ş v i k g ö s t e r i l m e k üze re m e r - t e b e - l b ü l e n d - i s ı d k ve u b u d i y e t - i h a l i s i m l a m ü t e n a s i b b i r r ü t b e d e n i ş a n - ı z îş e r e f v e şâ- n ın İ n h a v e t e v c i h i e l t a f - ı e s d i k a n ü v a z - ı d e v l e t l e r i n d e n i s t l d ’a e y l i y o r u m . O lb a b d a r e ’ y ve f e r m a n h a z r e t - i m e n l e h - ü l - e m r i n d i r . 28 M a y ı s 1901 V i y a n a T a b i b - I S e f a r e t - I S e n ly e D o k t o r A b d u l l a h C e v d e t
Dahiliye Nazırı Memduh Paşa da A b
dullah Cevdetin yukarıki mektubu üzeri
n e Abdülhamide şu arizeyi sunmuştur:
« V e l i n i m e t - i b i m i n n e t i m i z P a d i ş a h ı m ı z E f e n d i m i z H a z r e t l e r i n e o la n u b u d i y e t v e sa d a - k a t ı n d a n b a h s ile m ü n a s i b r ü t b e d e n n i ş a n - ı z î- şan i h s a n i y l e â t ı f e t - i c e d i d e - i c e n a b - ı h i l â - f e t p e n â h i y e m a z h a r i y e t i i s t i r h a m ı n a d a i r V i y a n a S e f a r e t - i S e n iy e s i t a b i b i D o k t o r A b d u l la h C e v d e t E f e n d i t a r a f ı n d a n v ü r u d eden m e k t u b l e f f e n t a k d i m k ı l ı n m ı ş ve m u m a i l e y h geçen sene d a h i bu v e ç h i l e t a z a r r u ’ da b u l u n m u ş o l m a ğ l a e m r ü f e r m a n h a z r e t - i m en l e h - ü l - e m r i n d i r . 24 S a f e r 1319 v e 29 M a y ı s 1317 D a h i l i y e N a z ırı M e m d u h
34
■ ■ ■ ■ ■ ■ ■ ■ Kişisel Arşivlerde İstanbul BelleğiTaha Toros Arşivi
