Internet Tabanlı Uzaktan Eğitim ve Bilgi ve Belge Yönetimi

Hakemli Yazılar Türk Kütüphaneciliği 17, 1 (2003), 22-36

Internet Tabanlı Uzaktan Eğitim ve

Bilgi ve Belge Yönetimi Bölümleri

Internet

Based

Distance

Education

and

Departments

of Information

and

Records

Management

Öz:

Internet ve bilgisayar teknolojisindeki son gelişmeler, bütün alanlarda olduğu gi­ bi, eğitimde de köklü değişimlere neden olmuştur. Internet'in eğitim alanında

kullanılmaya başlamasıyla,o zamana kadar çözüm getirilemeyen bazı eğitim so­ runlarına çözümler bulunmuştur. Geleneksel modellerin yanısıra, çağdaş yön­

temleri uygulayarak daha etkin ve verimli bir eğitimin verilebileceği sonucuna

varılmıştır. Bu makale, uzaktan eğitimin ne olduğu, ortaya çıkışı, İnterneteda­ yalı uzaktan eğitimin avantaj ve dezavantajları üzerinde durmaktadır. Ayrıca,

uzaktaneğitim programlarının Türkiye’nin bilgi vebelge yönetimi bölümlerinde

uygulanabilirliğide ele alınmış; buaçıdan bir değerlendirme yapılmıştır.

Abstract:

Recent developments in Internet and computer technologycausedradicalchan­ ges in education, asinall areas. 'The utilizationof the Internetin theareaof edu­

cation provided new and bettersolutions to educational problems hitherto

unt-Arş. Gör. Hüseyin Odabaş, Ankara Üniversitesi Dil ve Tarih-Coğrafya Fakültesi Bilgi ve Belge Yönelimi Bölümü Öğretim Elemanıdır; e-posta: odabas@humanity.ankara.edu.tr

hinkable. It is concluded that, amoreeffectiveand efficient education can be pro­

vided by using contemporarymethods bytheside of traditionalmethods. This ar­

ticle is concerned with the nature of distance education based on the İnternet, its emergence and its advantagesand disadvantages.Furthermore, thearticle deals

with the applicability of distance education programs in the departments of in­

formation and records management in Turkey. Finally, an evaluation was made.

Anahtar Kelimeler:

Uzaktan Eğitim, UzaktanÖğrenim, Internet TabanlıEğitim, Bilgi Bilimi.

Keywords:

Distance Education, DistanceLearning, Internet BasedEducation, Information Science.

Giriş

Eski anlayış ve alışkanlıklardan vazgeçilerek günün koşullarınauyum sağlama davranışı, genel olarak değişim şeklinde ifade edilmektedir. Bireysel açıdan de­

ğişim, gelişen dünya ile uyumlu yeni kavram ve teknikleri öğrenme, bunları ki­ şisel yaşamauyarlama ve daha iyi bir yaşam standardına ulaşma sürecidir. Birey­

ler ve kurumlarm, ortama uyum sağlamak veya varlıklarını sürdürebilmek için sürekli bir rekabet içinde bulunmaları, değişime ayakuydurmalarını kaçınılmaz bir zorunluluk halinegetirmektedir.Bütün alanlarda olduğu gibi eğitimdede, ge­ lişmiş yöntem ve teknikler sıklıklauygulanmaktadır.

Ülkemiz eğitim sisteminde eskiden beri süregelen birtakım sorunlar bulun­ maktadır. Eğitim sistemimizdeki başlıcasorunları; fırsat eşitsizliği, kaynakların

verimli kullanılamaması, istem-sunu dengesizliği, hizmette işlevselliğin, yaygın­

lığın ve niteliğin düşüklüğü şeklinde sıralayabiliriz (Turan ve Barış, 1999: 153).

Bu sorunların gelenekselçözümarayışlarıyla çözümlenememesi ve gelişen tek­

nolojilerin cazip imkânlar sunması, toplumsal eğitim sistemini yeni arayışlara yöneltmiştir. Geleneksel uzaktaneğitim sistemi ve sonrasındaortaya çıkan Inter­

net tabanlı uzaktan eğitimsistemi, bu arayışlar sonucunda geliştirilen eğitim sis­

temleri olarak değerlendirilmektedir.

İletişim ve enformasyon teknolojisinin bireyselve kurumsal hayatın ayrılmaz bir parçası olduğu günümüzde, teknolojik yetenekler sürekli gelişmekte,kurum­

salişlemlerhızlaelektronikortama doğru . kaymaktave buna bağlıolarak yapılan

işlemlerden daha fazla verim eldeedilebilmektedir. Internettabanlıuzaktan eği­ timveya çevrimiçi eğitim,gerekbilgi merkezlerindedaha iyi birhizmet vermek,

24 Hakemli Yazılar / Hüseyin Odabaş

sağlamakiçin değerlendirilmesi gereken popüler eğitim modellerinden biridir.

Internet TabanlıUzaktanEğitim

Uzaktaneğitim, geleneksel eğitim-öğretimyöntemlerindeki sınırlılıklar nedeniy­ lesınıf içi etkinliklerin yürütülemediği durumlarda, eğitim çalışmalarını planla­

yanlar ve uygulayanlarileöğrenenler arasında, iletişim ve etkileşimin özel ola­ rak hazırlanmış öğretim üniteleri veçeşitli ortamlaryoluyla belli bir merkezden

sağlandığı biröğretim yöntemidir (Çağıltay..., 2002). Başkabirifade ile uzaktan eğitim, öğrenci veöğretmeninbirbirlerinden ayrı yerlerde, aynı anda veyafarklı

zamanlarda iletişimkurması yoluyla oluşturulan eğitimdir.

Genel olarak Internet tabanlı uzaktan eğitim, gelişmiş teknolojikgereçlerle

birbirinden uzaköğrencilerve eğitim kadrosunun etkileşimli olarakveri alışveri­

şinde bulunması şeklinde tanımlanabilir Söz konusu eğitim sisteminin izlerinin

bir yüzyıl kadar gerilere gittiğini söyleyen Ruksasuk (1999: 2), uzaktan eğitim kavramının, onunla çok yakından ilgisi bulunan uzaktan öğrenim, telekurs, ev

kursları,bağımsızkurslar,açık üniversite,elektronik üniversite ve sanalsınıf gi­

bi kavramlardan doğduğunu ifade etmektedir. Günümüze kadarhizmet içi eği­ tim, postaileeğitimve yaşam boyu öğrenim gibi çeşitliadlarla anılan eğitim yak­

laşımlarının oluşumunu gerektiren nedenler, Internet tabanlı eğitime de altyapı

oluşturan nedenlerdendir.

Internet tabanlı eğitim, eğitimin www (world wide web), elektronik posta, dosya aktarım protokolü (FTP:filetransferprotocol) gibi Internet’in sahip oldu­

ğu çeşitli gereçlerden yararlanılarak gerçekleştirilmesi yöntemidir. Internet ta­ banlı eğitimin, geleneksel, posta yoluyla veya cd-rom destekli eğitimlere göre düşük maliyeti,anında hizmet desteği, başarıtakibi vedeğerlendirmesi gibi bir­

çok açıdan üstünlükleri bulunmaktadır. Bu nedenle sonyıllarda Internet üzerin­

denverileneğitim programlarındaönemli bir artış meydana gelmiştin ‘Dünyada

çoğu ABD’de olmak üzere yaklaşık 2.2milyonunüzerinde öğrenci, bu tür çevri­ miçi eğitimden yararlanmakta, bu sayının 2003 yılındatüm dünyada 200 milyo­ na çıkması beklenmektedir’ (Türkoğlu, 2001).

Uzaktan Eğitimin Gelişimive Ülkemizdeki Durumu

Birçok ülkede toplumun bütünkesimlerine yönelikolarakuzaktan eğitiminyay­ gınlaştırılmasının üç temel nedeni bulunmaktadır. Bunlar; coğrafi uzaklık,sosyal

dengesizlik ve bireysel sorunlar şeklinde sıralanabilir. İnsanlar, uzaklık, coğrafi engeller veya yetersiz iletişim sistemleri nedeniyle birbirlerinden uzak yaşamak zorunda kalabilmektedirler. Avustralya, kuzey-güney ve doğu-batı arasındaki

4.000 km.’lik mesafe ile buna örnek olarak gösterilebilir. Avustralya’da insanlar, henüzokullarının ilk yıllarından itibaren uzaktan eğitime gereksinim duyacakla­ rı şekilde birbirlerinden uzak, kırsal kesimlerde yaşamaktadırlar (Ruksasuk,

1999: 1).

Uzaktan eğitimin başlangıç yıllarına bakıldığında, ilk olarak 1728’de Boston Gazetesi’nin mektup ile stenografi dersleri verdiği görülmektedir. 1890’da

AvustralyaQueensland Üniversitesi’nde kampus dışına açık bireğitim programı

oluşturulmuştur (Türkoğlu, 2001). Fransa’da 1907 yılında atılan adımlar, 1939 yılında resmi Uzaktan Eğitim Merkezi’nin kuruluşunu sağlamıştır. Japonya’da ise 1948yılında temelleri atılıp 1986 yılında “University of theAir” kurulmuştur

(Eğitim..., 2001). Uzaktan eğitimprogramları, özellikle II. DünyaSavaşı sonra­

sında daha çokgündemegelmiş veasılilerleme bu dönemde kaydedilmiştir. 1960’ların başlarında, televizyon uzaktan eğitim aracı olarak kullanılmaya başlandı. 1980’lerde videoların kullanımı ve yaygınlaştırılması ile öğrencilerin derslere daha fazlakatılımı sağlanmıştır (Ruksasuk, 1999: 2). Telekonferans ve

video konferans gibi gerçek zamanlı, çiftyönlü senkronize teknolojilerin gelişi­ mi ile, coğrafi olarak dağınıkyerlerde bulunanöğretmen ve öğrencilerin birbir-leriyle kolayca iletişim kurmaları sağlanmıştır. Bilgiyi elde etme ve yayınlama aracı olarak Internet’in oluşturulması ve web sayfalarının sayısının adeta patla­ yarakbüyümesi, günümüzde uzaktan eğitimi bir yayıncılıkbiçiminden interaktif biçimedönüştürmüştür. Video konferans, haber grupları veFTPgibi ağ gereçle­ ri ile birleştirildiğinde web, interaktifeğitim görmek isteyenler için uygun bir sa­

nalsınıf ortamı oluşturmaktadır.

Özellikle Amerika Birleşik Devletleri veAvrupa ülkelerinde Internet tabanlı uzaktan eğitim konusunda önemli ilerlemeler kaydedilmiştir. Yurtdışında kütüp­ hanecilik ve bilgibilimi eğitimi veren bölümlerin de Internet tabanlı eğitim ala­

nında önemli adımlaratmışolduğu görülmektedir. Kütüphanecilik ve bilgi bili­ mi eğitimi veren bölümlerin bir kısmı Internet’i örgün ders programlarına katkı sağlamak için kullanırken, diğer birkısmı senkron ya da asenkron yöntemlerle

uzaktan eğitim vermek için kullanmaktadırlar. Ayrıcasöz konusu bölümlerinbir kısmı ders ve sınavlarını bütünüyle Internetüzerinden grafik, video, telekonfe­ rans, klip, slaytgibi yardımcıunsurları dakullanarak yürütürken, diğerbirkısmı

yalnızca dersleri asenkron biçimde vermekteve öğrencileri geleneksel yöntem­ lerlesınavyapmaktadırlar. Söz konusubölümlerinbazılarında lisans, lisansüstü ya da sertifika programlarından biri bulunurken, bazılarında bu programların hepsi bulunmaktadır.Örneğin Illinois Üniversitesi Kütüphane ve Bilgi Bilimi Li­ sansüstü Okulu’nda yüksek lisansve ileri düzeyli sertifikaprogramları senkroni-zebir biçimde sunulmaktadır. Buprogramlar, öğrencilerin hocalarıvekendi ara­ larında rahatça iletişimkurabildikleri; slayt,grafik, müzik veya küplerle destek­ lenmişuygun bir Internet tabanlıuzaktan eğitimeörnek olarak gösterilebilir. Ay­ rıca burada program ücretleri ve öğrencinin ihtiyaç duyacağı

yazılım-donanım-26 Hakemli Yazılar / Hüseyin Odabaş lar, söz konusu eğitim için öğrencidearanan niteliklergibiçok çeşitli ve ayrıntı­ lı bilgilere yerverilmektedir (The Graduate..., 2002).

Rutgers Üniversitesi İletişim, Enformasyon ve Kütüphane Bilimi Okulu’nda

da lisansüstü düzeyde uzaktan eğitim programıdüzenlenmektedir. Kütüphaneci­

ler, iletişim uzmanları ve öğretmenler için düzenlenen söz konusu eğitim progra­ mı,toplam 11 dersin beşi alınmakkaydıyla üç yılda tamamlanmaktadır (School

of Communication..., 2002). Ayrıca Pittsburgh Üniversitesi Bilgi Bilimi Oku­

lu’ndaInternettabanlıuzaktan eğitim ile yüksek lisans,doktora ve sertifika prog­

ramları düzenlenmektedir. Bu programlarda ağ tasarımı, iletişim sistemleri, bil­ gisayar iletişimi, iletişim yöntemleri, insan iletişimi, kablosuz iletişim gibi çok

farklıalanlarla ilgili derslerverilmektedir(School of Information..., 2002). Yurtdışında, Internettabanlı uzaktaneğitime yardımcı kaynak olarakTV ya­

yıncılığını kullanan bölümler de bulunmaktadır. Örneğin Güney Carolina Üni­

versitesi Kütüphane ve Bilgi Bilimi Okulu’nda verilen bazı lisans dersleri TV’den yayınlanarak Internet tabanlıeğitim programları yürütülmektedir (Scho­ olof Library..., 2002).

Ülkemizde uzaktan eğitim çalışmaları 1920’li yıllara kadar gitmektedir. Bu yıllarda yalnızca fikir düzeyinde kalan uzaktan eğitimin ilk somutadımı 1950 yı­ lında Ankara Üniversitesi Banka ve Ticaret Enstitüsü’nün girişimi ile atılmış, bankacılık sektöründe çalışanlaramektupla eğitim verilmiştir. Sonraki yıllarda, çeşitli kurum ve kuruluşlar tarafından mektupla eğitim çalışmaları sürdürülmüş­

tür. Özellikle Anadolu Üniversitesi tarafından sürdürülen posta ile eğitim prog­

ramları başarılı örneklerden biri olarak gösterilebilir (Toptaş, 2001:24). Günü­

müzde ise bazı üniversiteler ve özelkuruluşlar tarafından Internet tabanlı uzak­

tan eğitim programları halen sürdürülmektedir.

Internet tabanlı uzaktan eğitim programları, ülkemizdeözellikle ODTÜ ve İs­ tanbul Bilgi Üniversitesiolmak üzere bir kaç üniversitetarafından yürütülmekte­

dir.Kocaeli, Selçuk, Çanakkaleve Sütçü İmamÜniversiteleri iseYükseköğretim

Kurulu Milli EnformatikKomitesi tarafından verilen yetki ile ODTÜ tarafından hazırlanmışbazı dersleri Internet tabanlı uzaktaneğitim sistemi ilekullanmakta­ dırlar (Milli..., 2002). Üniversitelerde uzaktan eğitimin belli kurallarçerçevesin­

de yürütülmesi için, Yükseköğretim Kurulu Milli Enformatik Komitesi tarafın­

dan, Üniversitelerarası İletişim ve Bilgi Teknolojilerine Dayalı Uzaktan Yükse­

köğretim Yönetmeliği hazırlanmıştır. Sözkonusu yönetmelikteuzaktan eğitimin amacı,kapsamı, ders ve programlarailişkin yapılmasıgereken işlemler, öğrenci

kabulü, kayıt, sınav ve ders geçme yöntemlerive öğretim dili gibi çeşitli konula­

ra yer verilmektedir (Yüksek..., 2002). ODTÜ’de lisans ve lisansüstü düzeyde ol­ mak üzereİngilizce, Türk dili, bilgisayar gibitemel dersler Internetüzerinden ve­

rilmektedir. Ayrıca bilgisayar bilimleri yüksek lisans programı, bilgi teknolojile­

ri sertifika programı veyabancı dil eğitimikonusundaçeşitli programlar Internet tabanlı uzaktan eğitim sistemi ile sunulmaktadır (Orta..., 2002). İstanbul Bilgi

Üniversitesindeise lisans ve doktora düzeyindeuzaktan eğitim programı bulun­

mamakta, yalnızca işletme yönetimi alanında yüksek lisans eğitimiverilmekte­

dir.Yılda bir kere sınav için okulagelme zorunluluğu bulunansözkonusu prog­

ram, Türkçe ve İngilizce olmak üzere iki ayrıdüzeyde Internet aracılığıyla veril­ mektedir. Bu programda öğrenciler ve öğretim elemanları aynı anda iletişim ku­

rup, görüşlerini bir platform üzerinde paylaşabilmektedirler(İstanbul..., 2002).

Üniversitelerdensonra ülkemizde Internet tabanlı uzaktan eğitim modelinden yararlanmak amacıyla çalışmalar yapan en önemlikurum TürkSilahlı Kuvvetle­

ridir. Türk Silahlı Kuvvetleri tarafından geliştirilen TAFFICS projesi ile bütün askeri birlikler fiber-optik kablo ile birbirinebağlanmıştır. Bu proje ileTürk Si­

lahlıKuvvetleri içindeki tümbirimlerinmümkünolduğuncahızlı iletişim kurma­ ları ve birbirlerine veri aktarabilmelerinin yanısıra, personele eğitimhizmetleri­

nin sunumu da gerçekleştirilecektir. Bu amaçla Eğitim ve Doktrin Komutanlığı

(EDOK)bünyesinde Uzaktan EğitimMerkezi kurulmuştur(İşman, 1999: 96). Ülkemiz açısından elektronik eğitimin geleceğine baktığımızda karşımıza çı­

kan ilk sorun, bilgisayar destekli eğitim tecrübemizin çok köklü olmamasıdır.

Bunun sonucu olarak da söz konusu eğitim deneyimine sahip kadrolar son dere­

ce sınırlıdır (Sevand,2002: 3). Elektronik eğitim kültürü ve altyapısına sahip ol­

mamakla birlikte, geçmişte yaşanmış olumsuz bir deneyime ve demode olmuş

teknolojik altyapıya da sahip değiliz. Bu nedenle, doğrudan geleceğe yönelik ya­

tırımlar yapılarak uzaktan eğitimin daha etkin bir şekilde sürdürülebilmesi sağla­ nabilir.

Internet TabanlıEğitimSistemiTasarlama

Uzaktaneğitim, günümüz eğitimsistemindefazlasıyla yararlanılan bir metot ola­ rak yerini aldığı ve geleceğin vazgeçilmez bir eğitim modeli olarak düşünüldüğü

için araştırmacılar tarafından çok tartışılan konular arasında yerini almaktadır.

Araştırmacılar uzaktan eğitimi en çok şubeş açıdanelealıpincelemektedirler: • Uzaktan eğitim, geleneksel yüz yüze eğitim kadar etkili midirveteknolo­

jiklasik eğitiminyerini alacakkadar öğrencilere yardımcıolabilmekte mi­

dir?

• Uzaktan eğitim programındateknolojinin en önemli unsuruveenetkiliyö­ nü hangisidir?

• Uzaktan eğitim programında yer alacak olan eğitmen ve öğrencilerin özel­

liklerinasıl olmalıdır?

• Uzaktan eğitimprogramında öğretmen-öğrenci veöğrenci-öğrenci ilişkisi

nekadar önemlidir? Hangi eğitim modelindesöz konusu iletişim daha et­

kilidir?

• Tasarlanacakbir eğitimprogramında hangigiderler göz önünde bulundu­ rulmalıdır?(Distance..., 1997).

28 Hakemli Yazılar / Hüseyin Odabaş Genel olarakeğitim sistemi tasarımı, sistematik analiz yöntemiile eğitim so­ runlarının çözümüne yönelikolarakyapılan işlemler şeklinde tanımlanmaktadır.

Söz konusu süreç, ‘analiz, tasarım, geliştirme, işletme ve değerlendirmiş’ (Ruksa­ suk, 1999: 5) şeklinde beş ana başlık altında sınıflandırılmaktadır. Analiz,neöğ­ retileceğine karar verme işlemidir. Tasarım, analiz aşamasındaelde edilen bul­ gularla sisteminaltyapısının oluşturulduğu aşamadır. Tasarımaşamasında şu so­ rulara yanıtaranır: Eğitimin amacı nedir?Amaca ulaşabilmek için hangi eğitim

stratejisi enuygundur? Gelişme sürecinde eğitim materyalleri yazılır, gözden ge­

çirilir, üretilir ve değerlendirilir. Gelişme sürecindeki işlemlerin tamamlanması

içineğitimtasarım uzmanları,yazarlar, film vevideo üreticileri, yönetmenler, ak­

törler,editörler, fotoğrafçılarve bilgisayarprogramcıları ile yakınçalışılmalıdır.

İşletme sürecinde ise geliştirilen eğitim sisteminindüzgün ve aksamadan yürü­ mesi sağlanmaktadır. Değerlendirme, sorunlaraçözümlerinbulunduğu, yeni ge­

lişmelerin sisteme uyarlandığı bir süreçtir. Başarılı bir eğitim sistemi tasarımı,

yapılan eğitimin öğrenci, öğretmen ve okul açısından iyi sonuçlar vermesi ile

doğru orantılıda.

Uzaktaneğitimin gerekli olupolmadığına karar verebilmemiz için şu sorula­

rındeğerlendirilmesi gerekmektedir:

• Eğitimlipersonelbulmakta güçlük çekiliyor mu?

• Eğitimprogramına katılan kişiler coğrafiaçıdan dağınıkyerdelermi?

• Hizmet içi eğitim ve sürekli eğitime ihtiyaç duyuluyor mu?

• Eğitim giderlerindentasarruf edilmek isteniyor mu?

• Eğitim sırasında teknolojik imkânlardan yararlanarak daha iyi bir eğitim

sunma gereksinimi var mı? (Hançer, 2002).

Uzaktan eğitim programı tasarımı sırasında düşünülmesi gereken öncelikli konulardan biri de sisteminmaliyetidir. Sisteminmaliyetini belirleyenbelli baş­ lı mali unsurlar şu şekilde sıralanabilir:

• Teknoloji: Donanım ve yazılım giderleri,

• İletişim ve aktarım: Uydu ve yer iletişimininsağladığı iletişim ağı giderle­

ri,

• Bakım: Sistemyenileme ve tamir giderleri,

• Yayın: Eğitimsüresince kullanılacakolan yayıngiderleri,

• Destek: Kayıtve danışmanlık gibi sistemi destekleyecek bazı işlemlere ait giderler,

• Personel: Sistemde görevlibütün personele ödenecek olan ücretler (Dis­ tance..., 1997).

Uzaktan eğitimde hedeflenen kitle çok değişiközellikler gösterebilir. ‘Yetiş­ kinler, gençler, çocuklar; deneyimleri,gelişme evreleri, güdülenmeleri, öğrenme istekleri vekendileriniyönlendirmeleri açısından değerlendirilmeliler’ (Eğitim..., 2001). Bu yönüylebakıldığında web tabanlı bir eğitim programı tasarlamak için

• Öğrencilerin motivasyonu,

• Öğretilecek konuların belirlenmesi, • Öğrencilere önceki bilgilerini hatırlatma,

• Aktif katılımı sağlama,

• Geribildirim ve rehberlik hizmetlerinin verilmesi,

• Test ölçme-değerlendirme,

• Güncelleme ve düzenleme (Ruksasuk, 1999: 3).

Internet Tabanlı Eğitimin Avantajları

Internettabanlıeğitimin yaygınlaşması ile, özellikle okullarolmak üzerebütün

kuruluşlareğitim sisteminden doğanyüksek maliyeti düşürme, gelenekseleğitim modelindendahayüksekverimin alındığısanalsınıf ortamında mesafeden veöğ­ renci sayısındanbağımsızbir gruba eğitim verme ve etkin, yeterlisayıda ve yük­

sekkalitedekurslar düzenlemeimkânına kavuşmaktadırlar.Bu nedenle ‘yetişkin­

lerin eğitim gereksinimlerindeki artışa paralel olarak, yaşam boyu eğitimin ve uzaktan eğitimin önemi ve değeri dahageniş çevrelerce benimsenmeye başlamış­ tır’(Fourie,2001: 112).

Uzaktan eğitim öğrencileri, iyi bir teknolojik altyapı ile klasikeğitimde olan öğrenci-öğretmenetkileşiminin sağladığı avantajlardan yararlanabilecekleri gibi, ‘çeşitli medya gereçleri ile görsel açıdan zenginleştirilmişetkili ve güçlü bireği­

tim programından mezun olma imkânına da sahip olacaktır’ (Distance..., 1997).

Geleneksel eğitim sistemlerinde yaşanankişinin kendiniifade etme ve başarısız

olma korkusu, genel olarak uzaktaneğitim sistemindeortadan kalkmaktadır.Ba­ zı öğrencilerinklasik sınıf ortamındayaşadığıpsikolojikifadenoksanlığının,eği­

timin başarısız olmasına doğrudanetki ettiğini belirtenRuksasuk (1999: 1), söz

konusu psikolojik sorunlarnedeniyleöğrencilerin öğrenme yeteneklerinikaybet­ tiklerine işaret etmektedir. Bu nedenle bazıinsanlar, yüz yüze eğitiminyapıldığı

sınıflarda kurs veya programa katılmak yerine, gizlilik içerisinde sürdürülen

uzaktan eğitim programlarına katılmayı tercihetmektedirler.

Yüksek maliyeti yönüyle geleneksel eğitimden çok farklı olmayan uzaktan

eğitim sisteminin, diğereğitim sistemlerine göreçok önemlibirtakım avantajla­ rıbulunmaktadır. Kırsalkesimde yaşayaninsanlaraeğitimde fırsat eşitliği sunul­

ması, özellikle çalışanlar olmak üzere öğrencilerin yerlerinden ayrılmadan ve

maaşlarını kaybetme riski taşımadan programlarınıtamamlayabilmeleri, söz ko­

nusu avantajlara örnekolarakgösterilebilir. Ayrıca öğrencilereen kaliteli üniver­

sitelerdeneğitim alma fırsatısağlanmasıda gelenekseleğitim sisteminde gerçek­

leştirilmeyecekfırsatlardanbiridir (Distance..., 1997). Geleneksel eğitimsistemi­

ne oranla maliyeti yüksek olsa bile, anılan avantajlarınedeniyle Internet tabanlı eğitim sistemi zamanla daha fazlakullanılan eğitim modellerinden biri olacaktır.

30 Hakemli Yazılar / Hüseyin Odabaş

Genel olarak uzaktan eğitim sisteminde, eğitim faaliyetlerini analiz etmek,

anlamak ve sonuçta ortayaçıkan bulgulardan yola çıkarak sorunlarıönleyici ve­ ya giderici çalışmalaryapıp eğitimde kaliteyi artırmak amaçlanır. Internet taban­

lı uzaktan eğitimin toplum için sosyolojik,psikolojik,mali vekültürel açılardan

bir takım avantajlarıvardır.Bu avantajları şu şekildesıralayabiliriz:

• Dinamik vegeniş halk gruplarına yönelik mekân sorunu olmaksızın eğiti­

min sürdürülmesi,

• Eğitimin yalnızcaulusal değil uluslararası standartlar dagözetilerek yapı­

landırılması,

• Esnek ve objektif ölçme-değerlendirmeye olanak tanıması,

• Görsel-işitsel eğitime fırsatveren teknolojilerin kullanımı ileiçeriği daha

çok zenginleştirilmişve öğrenciyimotive eden örneklerin sunulması,

• Çalışan insanlara işinden ve bulunduğu yerden ayrılmaksızın eğitim fırsa­

tısunulması,

• Gereğinden fazlakadrolarınazaltılması, öğretim kadrosu arasında rekabet ortamı oluşturulması ve öğrencilereistedikleriokulda eğitim yapmafırsa­

tısunulması,

• Eğitimin temel giderlerinive öğrencinin yapması gereken harcamayı azalt­ ması;öğrencilerin örgün eğitim için yapacakları barınma,yol masrafları ve geleneksel eğitimin temel giderleri olan bina, personel vb. masraflar göz önüne alındığında,Internet tabanlı uzaktan eğitim için yapılan altyapı har­ camalarınınçokönemli bir miktar tutmaması.

Ancakher sisteminolduğugibiInternet tabanlı eğitim sistemindede birtakım olumsuz yanlar bulunmaktadır.

Internet TabanlıEğitimin Sakıncaları

Genel olarak eğitimkavramı, senkron ve asenkron şeklindeikiye ayrılmaktadır. Eğiten ve eğitilen kişilerin farklı mekân ve zamanda bulundukları asenkron eği­

tim, günümüzde senkron eğitimler ile desteklenmedikçe yeterli etkinliğe ulaşa­

mamaktadır.Ancak çevrimiçi hatlar üzerindengerçekleştirilen senkron eğitimde de geniş bantlı veri iletişimine gereksinim duyulmaktadır. Geniş yüzölçümü ve ağırcoğrafi koşulları nedeniyleülkemizde uzaktan eğitim sistemi tasarlamakiçin

uydu teknolojisinden yararlanmak kaçınılmazdır.

Pyle ve Dziuban (2001: 130), Internet tabanlı uzaktan eğitim sisteminin sahip

olduğu iki önemli sorun üzerinde durmaktadırlar. Bunlardan ilki, eğitimcilerin söz konusu sistemin tasarımı ve işletilmesi sırasında teknolojinin sistemekayıt­

sız hakimiyeti nedeniyle eğitimcilerin kendi uzmanlık alanları ve öğrencilerine oranlateknoloji veya diğer birifade ileiletişim araçlarıyla daha çokilgilenmele­

sü-reye ihtiyaç duyarvehenüz çokyenibir modelolan web üzerinden yapılaneği­

timde yaşanan sorunlartam olarak ele alınıp değerlendirilememiştir.

Internet tabanlı eğitimde dersler yüz yüze yapılamadığı için en çok sıkıntı çe­

kilen konu eğitimin pasif yürümesidir (Fourie, 2001: 11). Ayrıca öğrencilerin

yaşları, deneyimleri, kültürleri, bilgisayar okur-yazarlıkları ve bilgi birikimleri­ nin doğrudan etkiliolduğu bu eğitim sisteminde temelde şu sorunların varoldu­ ğu görülmektedir:

• Öğretim kadrosu ve öğrenciler arasındabilgisayarokur-yazarlığınınhenüz yeterli düzeyeulaşmamış olması,

• Sistemin gelişimi için süreyeihtiyaç duyulması,

• Tasarım, geliştirmeve bakım açısından sisteminyüksek maliyetesahip ol­

ması,

• Sistemin maliyetinidüşürebilmek için çok miktarda öğrenciyegereksinim duyulması,

• Laboratuvar, atölye gibi yerlerde uygulama yapmayagereksinim duyulan konuların sunumunda yaşanan güçlükler,

• Bireyselçalışmaalışkanlığıolmayankişilerin sistemeuyum sağlayamama

sorunları,

• Teknikarızalara ve öğrenmegüçlüğüne karşı anında yanıtverilememesin­

dendoğan sorunlar,

• Uzunsüreli bilgisayar kullanımı sonucundayaşanan sağlık sorunları, • Uydu ve kablo iletişiminin henüz ihtiyaca cevapverebilecek düzeyde ol­

maması.

InternetTabanlı Uzaktan Eğitimde Etkileşimin Önemi

Eğitimde yüz yüze, birebirveyaetkileşimli aktarım sonderece önemlive vazge­ çilmez bir öğedir. Her öğretmeninkendine özgübir anlatım yöntemiolduğugi­ bi, her öğrencinin de kendine özgü algılama kapasitesi ve tarzı vardır. Eğitimde

etkileşimin yetersiz olması veya olmamasıdurumunda, öğretmen mimik, vücut hareketleri, sestonu gibianlatımıdoğrudanetkileyecek yardımcı unsurlardan ya­ rarlanamayacaktır. Bununla birlikte öğrenciler de söz konusuunsurların yardımı

olmaksızın eğitimden tam olarak verim elde edemeyecektir.Etkileşimin gelenek­

sel sınıflardakine benzer şekilde sağlanması ve teknolojinin sunduğu imkânlar­

dan yararlanılması ile birlikte uzaktan eğitim çok daha yararlı olacaktır. ‘Çoğu

uzaktan eğitim öğrencisi, eğitim programınayönelik olarak yapılması gereken

deneylerini,yapabilmek için rehberlik ve desteğe gereksinim duymaktadır. Bu

destek normal olarak öğrenci-öğrenci ve öğrenci-eğitmen kombinasyonu şeklin­

deolmalıdır’ (Distance..., 1997).

32 Hakemli Yazılar / Hüseyin Odabaş

edilmeye ve her yönüyle yapılandırılmış bir eğitim sistemine gereksinimduyar­

lar. Uzaktan eğitimsistemiile öğrenimlerini sürdüren öğrencilerin sıkça dile ge­

tirdikleri şikayet, öğretmenleriyle aralarında bulunanuzaklık hissive iletişimsiz­ lik konularında olmaktadır. Öğrencinin uzaktan eğitim programında başarılı ol­

masının en önemli ve ilk koşulu, çift yönlü etkileşim düzeyi ile doğru orantılıdır

(Ruksasuk, 1999: 5). Bu nedenle tam anlamıylayapılandırılmışbir uzaktan eği­

tim programı, özellikle öğrencilerin öğretmenlerine ve arkadaşlarına sürekli ve doğrudan sorusorabilme yeteneğine sahip olmalıveprogramdakayıtlı bütün öğ­ rencilere düşüncelerini ortakbir platformda, anında sunma imkânı tanımalıdır.

Etkileşimli uzaktan eğitimprogramının yalnızca mali değil, kültürel açıdan da

yararları vardır. Sözkonusuprogram, ülkenin veya ülkedışından eğitime katılan farklı kültürlerdeninsanların bir arayagelmelerine, kültürlerarasıfikir alış veri­ şinde bulunmalarına; gelişmiş, az gelişmiş veyagelişmemiş bölgelerdeki insan­

ların bilgiyeve erişimlerinikolaylaştırmaktadır.

Internet Tabanlı UzaktanEğitimin

Bilgi veBelgeYönetimi BölümlerindeUygulanabilirliği

Günümüzekadaruzaktan eğitimin gelişimine neden olarakbilimsel ve teknolo­

jik gelişmeler, eğitimde talep artışı, maliyet, etkinlik ve verimlilikgösterilebilir.

Bilimsel ve teknolojik gelişmelerin eğitim alanında kullanımı, eğitimdekalite ve etkinliğin artışına neden olurken, aynızamandabilgisayar ve iletişim altyapısı­ nın gelişmesini de sağlamıştır. Söz konusu alt yapılarını tamamlayan bölümlerin uzaktaneğitim programı oluşturmalarına teknikbir engel bulunmamaktadır.

Amerika Birleşik Devletleri’nde ilk Uzaktan Kütüphanecilik Okulu 1923 yı­

lındakurulmasına rağmen (Ruksasuk, 1999: 6),ülkemizde uzaktan kütüphaneci­

lik eğitimi ancak 1974 yılında,iki yıllık ön lisansdüzeyinde kurulabilmiştir

(Ars-lantekin, 2000: 67). Yurt-dışında, özellikleABD’de çok sayıda uzaktankütüpha­

necilik eğitimi veren program bulunmaktadır. ALA’ya kayıtlı fakültelerin çoğu, uzaktan eğitimin geleneksel eğitime alternatif olabilecek bir sistemolduğugörü­

şünü savunmaktadır.İletişimde oluşan teknolojikgelişmelerveöğrencilerin önü­ nükapatan çeşitli engellernedeniyle uzaktaneğitimin, kütüphane ve enformas­ yon bilimieğitimi üzerinde önemliroller üstleneceğibeklenmektedir(Ruksasuk,

1999: 1).

Bilgisayar teknolojisi özellikle 1990’lardan itibaren bilgi merkezlerindeyay­ gın ve aktif olarakkullanılmaya başlamıştır. Bilgisayar sistem tasarımı, katalog­ lama, sipariş verme, tarama, ödünç verme vb. kütüphane hizmetleri bu alanda belli bir eğitim altyapısına sahipolmayı zorunlu kılmıştır. Ancak 1990’11 yıllar­

dan önce eğitimlerini tamamlayan meslek bireyleri bilgisayar teknolojisi ve bu

alama-mışlardır. Bununla birlikte bilgisayar teknolojisi ve söz konusu , teknolojilerin bil­ gi merkezlerindeki işlevi her geçen gün gelişmekte ve bugüne kadar edinilmiş

bilgiyi yetersiz kılmaktadır.Bu nedenle, bilgi ve belge yöneticilerinin, bilgi mer­ kezlerindentalep edilen hizmeti etkinbir şekilde karşılayabilmeleri için kendile­ rini sürekli yenilemelerikaçınılmaz bir zorunluluktur.

Ülkemizde bilgive belgeyönetimibölümüvefarklı adlar altındakurulan kü­ tüphanecilikve arşivcilik bölümlerinin toplam sayısı yedidir. Henüz öğrencialı- mına başlamayanAtatürk Üniversitesi KütüphanecilikBölümü dışındaki bölüm­

lerin tümü Ankarave İstanbulillerinde bulunmaktadır. Bu durum,çeşitli neden­

lerdendolayı bulundukları yerlerdenayrılamayan kişilerin bilgivebelgeyöneti­ mi bölümlerinde okumalarına, diğer illerde kütüphaneci olarak çalışan veyabu alanda kendini geliştirmek isteyen farklı meslek bireylerinin eğitim almalarına

engel oluşturmaktadır.

Bilgi vebelge yönetimibölümlerinde Internet tabanlı uzaktan eğitimideğer­ lendirebilmekiçinöncelikle söz konusu bölümlerde var olan altyapıya bakılma­

lıdır. Eğitim kadrosu, bütçe,ders programı, bilgisayar donanım ve yazılımı konu­ ları değerlendirme bağlamında ele alınması gereken başlıca unsurlardır. Eğitim kadrosu, Internet tabanlı uzaktan eğitimprogramınıntasarımı ve uygulanması sı­

rasında teknik bilgi-becerilerinden yararlanılan kişiler ve dersleri sunan kişiler olmak üzeri iki farklı şekilde değerlendirilmelidir. Ülkemizde faaliyet gösteren bilgi ve belge yönetimi bölümlerinde her iki işlevideyerine getirecek sayıdaeği­

tim kadrosu bulunmaktadır.

Internettabanlıuzaktan eğitim, gelenekseleğitim modeline göre çeşitliavan­

tajlarıbulunan, eğitiminteknolojikgereçler yoluyla yeni bir şekle dönüşmüş bi­ çimidir. Ancakbu türbir eğitimmodeli, yüksekmaliyeti olançeşitli yatırımların yapılmasını zorunlu kılmaktadır. Ülkemizin içinde bulunduğu ekonomik krizve

bunun eğitim hizmetlerine yansıması düşünüldüğünde, Internet tabanlı uzaktan eğitimiçin gerekli olan yatırımtalebinin ne ölçüdekarşılanacağı bilinmemekte­

dir.Ancak bu konuda özel sektörle işbirliğine gidilerek maliyet azaltılabilir veya

bütünüyle karşılanabilir.

Verilen derslere bakıldığında bilgive belge yönetimibölümlerinde, sosyalbi­ limler alanında eğitim sunandiğer bölümlerin birçoğundan daha çok bilgisayar

ve Internet içerikli derslerinbulunduğugörülmektedir. Teorik derslerin yanısıra

veri tabanları, Intemet’te bilgi erişim,web sayfası tasarımıgibiuygulamalı ders­

lerin birçoğunun bilgisayarüzerinde yapılıyorolması, Internet tabanlıeğitimiko­ laylaştıracak bir etken olarak değerlendirilebilir. Ancak Osmanlıca, Osmanlı dış

politikasıgibi derslerin uygulanması sırasında da çeşitlisorunlar yaşanacaktır.

Internet tabanlı uzaktan eğitimin sunulması için gelişmiş bilgisayar donanımı

ve yazılımına, fiber-optik kablo ve uyduiletişiminegereksinim vardır.Bu gerek­

sinimler, bölümlerin önemli bir miktardabütçe sağlamalarını zorunlu kılmakta­

düzey-34 Hakemli Yazılar / Hüseyin Odabaş

de karşılanamamaktadır. Bu olumsuzlukların yanısıra, söz edilen bölümlerinba­ zılarında Internet tabanlı eğitimde yararlanılabilecek bilgisayar laboratuarları,

gelişmişbilgisayarlar ve projeksiyoncihazları bulunmamaktadır.

Uzaktan eğitimi geleneksel eğitime alternatifolarak gören ALA’ya bağlı fa­ kültelerinbüyük bir çoğunluğu,şimdilikbu eğitimideneyim kazanmak amacıy­ la ele almaktadırlar.Dünyada kütüphanecilik alanında eğitim veren köklü bölüm­

lerin uzaktan eğitim konusunda yeterince ilerleyememiş olmalarına Ruksasuk (1999: 6), ders materyali, eğitim teknolojisi ve medyası konusunda bilgi ve tec­ rübe eksikliği,yazılımve donanım için finansalyetersizlik ilebu alanda atılacak

adımların teşvik edilememesini gerekçe olarak göstermektedir. Konu, bilgi ve

belge yönetimi bölümleribağlamında ele alındığında,sıralanan sorunlarınbenzer bir şekildeülkemizde de varolduğu görülebilir. Internet tabanlı uzaktan eğitim

programı oluşturmak öncelikle belli bir bütçe, öğretim kadrosu, teknik altyapı,

bilgibirikimi, arz-talep' araştırması, mevzuat çalışması gibi konularda hazırlıklar yapmayı gerektirmektedir.Ayrıca,Osmanlıcadersiörneğinde olduğu gibi,uygu­

lama derslerinin uzaktan eğitim programı ile verilip verilemeyeceği de tam ola­ rakbelirginlik kazanmış değildir. Bütün bu olumsuzluklara rağmen, artık eğiti­

min kaçınılmaz bir modeli olarak karşımızdaduran uzaktan eğitim programları­ nın,kısmen de olsa bilgi ve belgeyönetimi bölümlerinde başlatılması gerekmek­

tedir. Sözkonusu program, gerek lisans, lisans üstü ve mezun öğrencilerin, ge­

rekse meslekdışından katılan kişilerinmeslekedinmeleriveya mesleki deneyim­ lerini artırmaları amacıyla oluşturulmalıdır.

Sonuç

Internet tabanlı uzaktan eğitim programı, öğrenci-öğretmen ve öğrenci-öğrenci

arasında etkileşimin bulunduğu senkron veya asenkron bireğitimi ifade etmekte­

dir. Bunedenle söz konusu program, çevrimiçi ses ve görüntüiletişimine, çevri­

miçisınava, örgün üniversiteprogramlarındabulunması gereken sosyal aktivite-

lere ve kütüphanehizmetlerine imkân sağlayacak biryapıyasahip olmalıdır. Bu şartların biri veya birkaçının olmadığı,sertifika veya diploma verme amacı bu­

lunmayan bir program, bütüncül bir uzaktan eğitim programını ifade etmekten

çok, geleneksel eğitime destek niteliğinde hazırlanan yardımcı birkaynak olarak ifade edilebilir. AyrıcaInternet tabanlı uzaktan eğitim, diğer eğitim modellerini dışlayan başlı başına bir eğitim sistemi olmanın aksine, uygulanan modellere

farklı bir boyut kazandıran, destekleyici, eğitim sistemini daha verimli hale ge­ tirmeye katkı sağlayan yenibirmodel olarak değerlendirilmelidir.

Eğitim uygulaması yapan kurum ve kuruluşlardan edinilen bilgilere göre; tüm dünyadabaşlangıçta Internet tabanlı eğitim sisteminin başarı oranının düşükol­ duğu gözlemlenmekte,ancak zaman içinde kurumsallaşarak başarı grafiğini

yük-selttiği görülmektedir. Gerek eğitimciler, gerekse öğrenciler açısından birçok avantajı bulunanInternet tabanlıeğitim sisteminin, ülkemizeğitim sistemindeki

payı daartırılmalıdır.

Sonuç olarakuzaktan eğitim, zaman, mekân,yaş, coğrafi engel, parasal sıkın­ tı, iş hayatı, sağlık ve ailevi sorunlarnedeniyle örgün eğitim alma imkânı bulun­

mayan kişilere eğitimde fırsat eşitliği sunan modemeğitim türü olarak değerlen­

dirilebilir. Eğitim teknolojilerinin eğitimsürecine sağladığıesneklik, bireysel öğ­

renim ortamınınoluşturulması,kişinin, istediği eğitim programınanerede, ne za­ man katılacağına kendinin kararvermesi, fırsat eşitliği, esnek ölçme-değerlendir-me vb. avantajlar,Internettabanlıuzaktaneğitimintoplum tarafındankabul gö­

receğini veyaygın olarak kullanılacağını göstermektedir.

Kaynakça

Arslantekin, Sacit. (2000). “Kütüphanecilikte web tabanlı uzaktan eğitim,” Türkiye de Kütüphane­ cilik ve Enformasyon Biliminin Kurumsal Gelişimi: I.Ü. Edebiyat Fakültesi Kütüphanecilik Bö­ lümünün Kuruluşunun 36. Yılı Anısına Düzenlenen Sempozyum Bildirileri içinde (65-72). İs­ tanbul: TKD İstanbul Şubesi.

Çağıltay, Kürşat. (2002). “Uzaktan eğitim: Başarıya giden yol teknolojide mi yoksa pedagojide mi?”, [Çevrimiçi] Elektronik adres: http://www.teknoturk.org/docking/yazilar/tt000037- yazi.htm [07.04.2002]

“Distance education in higher institutions” (1997). [Çevrimiçi] Elektronik adres: http://nces.ed.gov/pubs98/distance/index.html [24.04.2002]

Eğitim Teknolojileri Genel Müdürlüğü. Milli Eğitim Bakanlığı. (2001). “Uzaktan eğitim?’ [Çevri­ miçi] Elektronik adres: http://egitek.meb.gov.tr/KapakLink/Uzaktaneğitim/UzaktanEğitim. html[07.04.2002]

Fourie, Ina. (2001). “The use of CAI for distance teaching in the formulation of search strategies,” Library Trends 50 (1): 110-129.

The Graduate School of Library and Information Science. University of Illinois. (18.07.2002). “Distance education (LEEP)”, [Çevrimiçi] Elektronik adres: http://alexia.lis.uiuc.edu/gslis/ degrees/leep.html[21.11.2002]

Hançer, Ahmet Murat. (2002). “Neden e-learning?” [Çevrimiçi] Elektronik adres: http://www.humanitas.gen.tr/ahmethancerhtm [18.11.2002]

İstanbul Bilgi Üniversitesi. (2002). “işletme yönetimi yüksek lisans programı" [Çevrimiçi] Elektro­ nik adres: http://www.bilgi.edu.tr/graduate/execmba/index.htm [21.11.2002]

İşman, Aytekin. (1999). “Uzaktan eğitim: EDOK Uzaktan Eğitim Merkezi,” Birinci Uzaktan Eği­ tim Sempozyumu, 15-16 Kasım 1999 içinde (93-101). Ankara: Kara Kuvvetleri Eğitim ve Dokt­ rin Komutanlığı.

Milli Enformatik Komitesi. Yükseköğretim Kurulu. (2002). “2007 Bahar dönemi açılan derslerin listesi”, [Çevrimiçi] Elektronik adres: http://www.ii.metu.edu.tr/EMK/uzaktan.htm [19.11.2002]

Orta Doğu Teknik Üniversitesi. (2002). “Uzaktan eğitim programları”, [Çevrimiçi] Elektronik ad­ res: http://www.odtu.edu.tr/acdunits/onlineprogs.php [21.11.2002]

Pyle, Ransford C. and Charles D. Dziuban. (2001). “Technology: Servant or master of the online teacher?,” Library Trends 50 (1): 130-144.

36 Hakemli Yazılar / Hüseyin Odabaş Ruksasuk, Narumol. (1999). “Library and information science distance education in Thailand in the

next decade/’ 6551 IFLA Counctt and General Conference August 20-28 1999, Ban^ok [11 p.].

School of Communication, Information and Library Studies. The State University of New Jersey Rutgers. (2002). “Professional development studies", [Çevrimiçi] Elektronik adres: http://scils.rutgers.edu/programs/pds/ [21.11.2002]

School of Information Science. University of Pittsburgh. (09.07.2002). “Telecommunication prog­ ram” [Çevrimiçi] Elektronik adres: http://www.tele.pitt.edu [21.11.2002]

School of Library Information Science. University of South Caroline. (18.11.2002). “Distance edu­ cation on campus and distance students", [Çevrimiçi] Elektronik adres: http://www.libsci.sc.edu/DE.html [21.11.2002]

Sevand, Hakkı. (21-27 Ocak 2002). “E-leaming alanındaki gelişmeler,” BT-Haber Gazetesi: Uzak­ tan Eğitim, (353) 3.

Toptaş, Erdal. (2001). “Uzaktan eğitim ve kütüphanecilik bölümlerinde uygulanması: A.Ü. Dil ve Tarih-Coğrafya Fakültesi Kütüphanecilik Bölümü için bir model." (Yayınlanmamış Yüksek Li­ sans Tezi). Ankara: Ankara Üniversitesi.

Turan, M. Metin ve Gürkan Barış. (1999). “Uzaktan eğitim sistemi,” Birinci Uzaktan Eğitim Sem­ pozyumu, 15-16 Kasım 1999 içinde (153-158). Ankara: Kara Kuvvetleri Eğitim ve Doktrin Ko­

mutanlığı. _

Türkoğlu, Recep. (2001). “On-line eğitim,” [Çevrimiçi] Elektronik adres: http://www.teknoturk.org/docking/yazilar/tt000042-yazi.htm [18.11.2002]

Yükseköğretim Kurulu. (2002). “Üniversitelerarası İletişim ve Bilgi Teknolojilerine Dayalı Uzak­ tan Yükseköğretim Yönetmeliği”, [Çevrimiçi] Elektronik Adres: http://euclud.ii. metu.edu.tr/EMK/univers.htm [21.02.2003]

Yardımcı Kaynakça

Alkan, Nazlı. (2002). “Uzaktan öğrenime kütüphane desteği,” Bilgi Teknolojileri Kongresi 6-8 Ma­ yıs 2002, Denizli içinde. Denizli: Pumukkale Üniversitesi. (Cd-Rom)

Çelik, Ahmet. (1998). “Uzaktan eğitim ve kütüphanecilik,” Türk Kütüphaneciliği 12 (2): 104-109. Kudat, Beliz. (21-27 Ocak 2002). “Uzaktan eğitimin sorunu hız,” BT-Haber Gazetesi: Uzaktan

Eğitim (353) 8.

Peraya, Daniel. Distance education and the WWW. [Çevrimiçi] Elektronik adres: http://tecfa.unige.ch./edu-comp/edu-ws94/contrib/peraya.fm.html [01.04.2002]

Torkul, Orhan ve M. Cemil Karacadağ. (2002). “Sakarya Üniversitesi Uzaktan Öğretim Önlisans Projesi ve SAÜİDÖ,” Bilgi Teknolojileri Kongresi 6-8 Mayıs 2002, Denizli içinde. Denizli: Pu­ mukkale Üniversitesi. (Cd-Rom)

Wilson, Tom. (1997). “Electronic publishing and the future of the book,” The International Confe­ rence on Book Science to Commemorate the 45O"' Anniversary of the First Lithuanian Book,, Vilnius University, Lithuanian, 24-28 September, 1997, [8 p.]. (Bildiri)