Dini müziğimizin yaratıcıları:Dede'nin mezarı kayıp ama, besteleri dillerde

5 HAZİRAN 1986

*

1111

*

9

^

> Ramazan 86

D ini müzi,

yara

İsmail Dede Efendi,

1846’da hac yolculuğunda öldü

Dede'nin mezarı

kayıp ama.

besteleri dillerde

İsmail Dede'nin elyazısı. Yenikapı Mevlevihanesi'ne ait olan ve halen özel bir koleksi­

yonda saklanan bu ayin defterinin düzenleyicisi olan Dede Efendi, yeni bestelenen ayin­ lerin nasıl yazılması gerektiğini anlatıyor.

Genç yaşında Mevlevi tarikatına girerek "Dede” unvanını alan Hammamlzade İsmail’in ayinle­ ri, Mevlevi Müziği nin en değerli örneklerini oluşturuyor. Diğer eserleri de, Türk Müziği nin "erişilmez” besteleri arasında

ULTANAHM ET’in arka­ sında, Ak bıyık adıyla bi­ linen mahalledeki eski bir ev, bugün restore ediliyor. Dini ve din dışı Türk Müziği’nin en bü­ yük bestecilerinden olan Hamma­ mizade İsmail Dede Efendi’nin evi, yakın bir gelecekte, “Türk Musikisi Müzesi” olacak.

1778’le 1846 yılla,, arasında yaşayan İsmail Dede, her biri gü­ nlümüzde büyük bir zevkle din­ len en ve T ü rk M ü ziği’nin arasında sayılan ve

“şaheserleri”

300 kadar eserin sahibi. Uncuza- de Mehmed Emin Efendi ve Ye- nikapı Mevlevihanesi Şeyhi Ali Nutki Dede gibi o dönemin en büyük müzisyenlerinden dersler alan, bu arada Mevlevi tarikatı­ nın kurallarına göre 1001 günlük çilesini tam am layarak “Dede” unvanını da alan Hammamizade İsmail, genç yaşında saraya gimiş, padişah III. Selim ’in teşvikini görmüş, daha sonra II. Mahmud döneminde de saraydaki yerini koruyarak, o zamanın en yüksek görevlerinden olan “musahiblik” derecesine kadar yükselmiş.

İsmail D ede’nin sarayda bu­ lunduğu yıllarda başından geçen olaylar, diğer bestecilerle padişah­ ların huzurunda yarışması, hep­ sini altederek ilk sırayı alması, Türk Müziği tarihi içerisindeki en ilginç olaylardan sayılıyor.

Din dışı müziğin hemen her türünden, halk türkülerinden en ağır biçimlere kadar erişilemez ör­ nekler veren İsmail Dede’nin di­ ni musiki alanındaki besteleri,

Hammamizade İsmail Dede Etendi’nin, tasviri çizilmiş

bir resmi. 3. Selim, 2. Mahmut ve Abdlllmecid dönem­ lerinin bu ünlü sanatkârı, müziğimizin zirvelerinden sa­ yılıyor.

özellikle birbirinden değerli altı Mevlevi ayini ve ilahileri, günü­ müzde de dini müzik repertua­ rının en sık okunan ve en kıymetli örneklerinden sayılıyor.

İsmail D ede’nin mezarı, ne yazık ki bugün bilinmiyor. 1846 or­ talarında başladığı hac yolculuğu­ nu, aynı yılın 29 Kasım günü Mi- n a’da bir kolera salgınında nok­ talayan D ede’nin diğer yüzlerce

eseri gibi, hac sırasında yaptığı Şehnaz ilahisi de, bugün dillerde ve gönüllerde:

“Yörük değirmenler gibi döner­ ler

Ele ele vermişler Hakk’a giderler

Gönül kâbesini tavaf ederler Muhammed’in kösü çalınır bunda

O servetin demi sürülür bunda.”

İstanbul Şehir Üniversitesi Kütüphanesi Taha Toros Arşivi

IIII lllfl IHI! III! lill lllll İlil! İlli: İlli İlil! İlli 1(111 III !ll>

ıı

ıııım